N° 126,
Zondag 25 Mei 1873.
3de Jaergang.
WERELYKSCH NIEUWSBLAD.
Stad en Kanton Aelst.
De Bende van Jan de Lichte.
Aelst, 24 Mei.
SPEKJJLATIËN.
Buitenlandsch Nieuws.
G-azette van Aelst
„et „ueeel van het Beve...sa .n ,.e ,t„pe..e.tr„et w tvuee «Ue hn.even, ge.den, vraCtvy maetea toe.eaa.dea «oedea.
voorafbetuelhaee. Voor den bulten Uan men laaehryvea In al de poathnntooren, en voor de Inndelyke gemeenten by de briefdrager..
Abonnementsprys SS 'ujaers, v«»o«
Kiezing voor een lid by den Provincialen Raed
van Oost-Vlaenderen.
Met uiterst genoegen bestatigen wy dat de
kandidatuervan den achtbaren heer Cn.Lienart,
aen de katholieke kiezers van de Stad en net
Kanton Aelst voorgedragen als lid by den pro
vincialen Raed in vervanging van M. uesire
Vanderheyden, alom byzonder gunstigen by val
heeft ontmoet. Ook verwacht men zich, voor
Maendag 26 dezer, aen eenen buitengewoonen
toeloop kiezers en men mag reeds verzekeren
dat eenieder, zonder uitzondering, er zal aen
houden den zoo populair geworden naem van
Lienart eene nieuwe blyk van herkentems en
hoogachting te brengen.
De beursramp te Weenen heeft in gansch
Europa een diepen indruk gemaekt, en dit om
dat op alle groote beurzen, in zekeren zin, de-
zeltde onzinnige spekulatiën plaets hebben en
men zich overal aen dezelfde losbersting kan
verwachten.
De spekulatiën groeien op de groote beurzen
van Europa zoo buitengewoon aen, dringen zoo
diep in het volk en in iederen stand, worden
met zooveel stoutheid gedreven, dat de geld-
rampen onvermydelyk zyn.
Men wil niet meer langzaem en eerlyk wer
ken, om na jaren eene zekere fortuin te hebben;
men wil in eens ryk of arm zyn; men spekuleerl
of men jaegt op den wynpot, en zy die gisteren
het hevigste schreeuwden over den zoo gezeg
den wynpot zelfs daer waer hy niet bestond
jagen vandaeg zelf het hardste en het onbe-
schaemdste.
Kortom, men wil in de spekulatie een voet
stuk van bankbiljetten, ofwel den schandpael
en bestaet deze zelfs nog wel?
Voor jaren werd eene gewaegde spekulatie
en die boven de magt van den spekulant was,
als eene oneerlyke daed aenzien, en wie bank
roet ging, werd op de beurs vermeden.
Vandaeg doet men schier geene andere dan
gewaegde spekulatiën meer; men spekuleert op
het krediet; men speelt en dobbelt met millioe-
nen, al bezit men geen enkelen cent, en als de
spekulatie tegen slaet? Des te erger voor die
welke er betrouwen in hebben gesteld.
Bankroet verklaerd, wordt men zoo ligt niet
meer gedaen, en na een slechten coup, komen
velen weer op de beurs en zy werken en vroe-
ten zoo lang tot dat zy weêr, altyd op krediet,
een nieuwen slag kunnen wagen.
De ziekte van dolzinnig tespekuleerenis geen
geheim op de beurzen; integendeel, wy zien
groote geldhuizen, die deze spekulatiëntegen
welke konditiën weten wy nietbevoordeelen;
andere die met dergelykespekulanten handelen,
weten dit even goed: waerom klagen zy dan,
wanneer zy in dat grabbelen naer millioenen,
misdeeld en benadeeld worden?
Niet zy zyn te beklagen; zy waren direkt of
indirekt in de spekulatiën betrokken; zy hebben
gewaegd en moeten dus de kans onderstaen;
maer hoevele onwetende, vertrouwende men-
schen worden in dien gevloekten stroom mcê-
gesleept! Hoevelen verliezen in een uer al wat
zy door jaren werkens hadden vergaerd!
Zeker is dat de finaneieële ramp te Weenen,
eene groote beteekenis heeft, en een verderf,
eene wonde, een maetschappelykenkanker heeft
doen zien, welke de verzwakking.de daling van
zedelyke kracht, een soort van afgeleefdheid,
op eene yselyke manier voor de oogen van
Europa, blootlegt.
Zyn er maetregels tegen die wezenlyke wan
orde te nemen? Die vraeg is moeilyk te beant
woorden, dewyl de zucht tot winnen aen de ge
steltenis van onzen tyd zeiven vasthoudt, maer
't is ontwyfelbaer dat, bedaren de spekulanten
niet, de kredietgevers en eerlyke handelaers
toch omzigtiger zullen worden.
Het rouge et noir is afgeschaft, de speelholen
worden gesloten; doch men speelt nu erger dan
ooit op de beurs zelve; de inzet wordt genomen
uit den zak van anderen, en van eer is er meestal
geen kwestie meer.
(i)
VI.
Het Reuzenplan.
(26* VERVOLG.)
Sodert hel bezoek van de soldaten in de fameuze
ikluis tusschen Velsieeq en Rooborst.was moeder Beth
met haren't Jeef gansch op den sukkel geraeklzy
bedelden hun stuk brood.
Wel is waer, Belh bezat nog hare overgebleven
kronen en haer magazyn, in tyds en in 't geheim
uitverkocht, had haer eenen schoenen stuiver opge
leverd. Doch, sedert den aenval welke hare kluis was
wedervaren en vooral sedert dat zekere beroemdheid
rond den naem van haren Jan begon te klimmen,
schrikte zy meer dan ooit dal men ze mogt verdenken
van met geld by te zitten; daerby, zy was een al te
gierige heksc om er durven van te leven. Bedelen
was profyliger en tevens veel zekerder.
Wie meest was te beklagen was wel de arme 't Jeef.
Zyne goede dagen waren uit. Nu mogt hy niet meor
schaeheren noch verschacheren, by gevolg kon hy
niet meer tuischcn, kon hy niet meer drinken. Hy ook
moest bedelen en de man werd yselyk mager op het
stieltje. Had hy kunnen ontdekken waor ergens zyn
wyfs schyven begraven lagen, 't Jeef ware op verre
naer zoo ongelukkig niet geweest, maor, eilacs, Beth
waekte!.... Had hy als boerenknecht ergens kunnen
binnen geraken, nog had hy hel ten minste zoo kunnen
aenleggcn om zoo voel mogelyk te eten en zoo wei
nig mogelyk te werken; maer, 't is reeds gezegd ge
weest, sedert eltelyke jaren betrouwde niemand hem,
noch de zyneiu
Slechts" van tyd tot tyd mogt hy nog eens zyn hart
ophalen: 't was wanneer Jan hem, in 't geheim, eeni-
gen onderstand deed geworden. Dien dag was het
volle kermis by Salomon De Schepper, zyn vrouws
broeder, nog een lid van de treffelyke familie, ook
gegeesseld en tot verbanning veroordeeld.... Dien dag,
AMERIKA.
De revolutie is in Panama begonnen. Er heeft
reeds een gevecht plaets geluid tusschen de
milicie en de nationale troepen.
Admirael Steedman beschermt met het oor
logschip Ensacola, de eigendommen der vreem
delingen en den yzéren weg van Panama. Op
aenraden van den admirael, hebben de twee
vyandige partyen kolonel Pernet aengewezen
als president, in afwachting dat generael Neyrr
is terug geroepen.
FRAYKll YK.
De kommissie der 45 heeft verleden zaterdag
met eenparige stemmen het wetsontwerp no
pens de herinrichtingen van het leger aengeno-
men, dat regelregt met een dergelyk wetsont
werp van M. Thiers in stryd is.
In dit wetsontwerp zyn de byzonderste pun
ten aldus opgevat1° Werving voor het aktief
leger op heel het fransch grondgebied. 2° Klas
seering der manschappen inverplaetsbare korp
sen en reserve troepen.' 3° Oprichting van 14
landelyke legerkorpsen, waervan eeninAlgerië.
4° Samenstelling van dry speciale korpsen voor
Lyon en Parys. 5° Elk korps zal samengesteld
zyn uit twee divisiën infanterie. 6° Elke divisie
zal bestaen.uit vier regimenten, elk regiment
uit dry bataillons en elk bataillon uit vier kom-
pagnies. 7" De kapiteins zullen te peerd ryden.
8n By elke divisie zullen twee eskakrons ruitery
gevoegd worden en by elk bataillon zal eene
artillerie sektie belmoren. 9° Elke grond-om-
schryving zal hare depots van onderrichters,
hare reservemagazynen van wapens en militaire
voorwerpen van allen aerd bezitten. 10° Al de
peerden en muildieren zullen opgeschreven
worden op daertoe bestemde registers.
Men schryft uit Bethleëm, dato 30 April
aen den Univers:
In den nacht van 25, is eene ailerschandelyk-
ste heiligschennis gepleegd in het heiligdom der
geboorteplaets van den God-menschDe Grieken
ten getalle van omtrent 200, zyn gewapender
hand het heiligdom en de kerk van St-Helena
binnengedrongen, hebben de priesters aenge-
vallen, het heiligdom geheel leeg geplunderd,
het altaer afgebroken en al de geheiligde over-
blyfsels meêgenomen. Ofschoon er niemand dei-
paters Franciskanen gedood werd, zyn er nog-
tans 8 gekwetst, waeronder 2 zeer gevaerlyk.
De medewerking der Turken in dit feit is be
wezen. De houding van den franschen consul te
Jeruzalem is krachtdadig, want door zyne tus-
schenkomst werden de godsdienst-oefeningen
dadelyk hernomen. De vertegenwoordigers van
Italië, Spanje, Oostenryk, Engeland en Rusland
hebben hevig geprotesteerd tegen dezen laffen
aenval, en eenige onder hen hebben aen hun
gouvernement protestatien gevraegd, zonder
hierdoor de beschermleden van Frankryk te
willen beperken.
SPANJE.
In den nacht tusschen 14 en 15 dezer, moet
don Carlos Navarra zyn binnen gedrongen, om
zich aen het hoofd van het koninklyk leger te
plaetsen, dat 15,000 man sterk is. Don Carlos
heeft cabecilla Ollo tot veld maerschalk en Dorre-
garay tot luitenant generael verheven.
Er is eene leening gesloten van 400 inillioen
realen tusschen don Carlos en eene maetschappy
engelsclie bankiers.
Tristany heeft een volle zegeprael behaeld op
kolonel Moreno, die het bevel voerde over
eenige troepen in de provincie Arragon.
De Carlisten zeggen dat er eene aenstaende
beweging ten voordcele van don Carlos in de
provincie Mancho mag worden te gemoet gezien.
Het feest van San-Isedor, patroon van Ma
drid, is zonder rustverstoring afgeloopen. De
beurs bleef dien dag gesloten.
Generael Dorregaray heeft het volgende
verslag over den veldslag van Puerto-Eraul, aen
koning Karei VII gezonden
Sire,
Ik heb de groote voldoening aen U. M. myn eerste
verslag toe te zenden, over den volledigen zegeprael,
welke door uwe troepen 5 mei, op de kolom Navarro
behaeld is.
Des morgends, rond tien ure, trok ik in de richting
van den berg Etchevarri, en kampeerde tusschen ge-
melden berg en Artasa, van waer ik al de bewegingen
des vyands kon waernemen.Tegen den middag richtte
hy zynen tocht op Eraul en Etchevarri, en ik nam
onmiddcllyk de noodige schikkingen om die plaetsen
lot het uiterste te verdedigen.
(4) Eigendom der Gazette van Aelst.
tusschen pot en kan, riep en zong hy dat zyne Jan de
beste jongen was van gansch de streek; maer 's an
derdaags, toen de toegezonden oordjes op waren, en
hy weer aen 't bedelen moest, keef hy tegen Belh, cn
schold hareu lieveling uit voor dief en moordenaer en
slechten zoon....
'I Jeef had ongelyk. Jan had zynen vader niet ver
gelen. Hoewel hy hel meer had voor zyne moeder,
wist hy dal 't Jeef nu de ongelukkigste was van bei
den, en hy had medelyden met hem; hy had zelfs voor
zyne makkers gezworen hem en Belh eens ryk te
maken en hen, lot spyt van al de kwü tongen van
Velsieeq, van Hundelgem en van geheel de streek
hen eens tot stact herop te brengen.
Zoodal de oud-bewooners der kluis thans geen vaste
woonst meer hadden.
Wat eigentlyk de kluis betreft, hot was er mee ge-
gaen gelyk met baes 't Jeef: het juweel verviel van
dag tot dag. De dak was ingestort, de straetjongens
speelden loe-loc achter de naekte muren, en, als
ze beu gespeeld waren, vonden zy een nieuw vermaek
met, hetgeen nog regt stond, stuk voor stuk af te
breken.
Beth kwam soms tusschen licht en donkeren met
eigen oogen onderzoeken hoe het stond met haren
eigendom. Dan kreet zy dal men haer moedwillig en
onverdiend ton gronde ruineerde, en zy stortte biltere
tranen over de puinen haror kroeg.
De geburen integendeel, hoe meor puinen zy von
den opgehoopt, hoe luidruchtiger zy juichten. De de
Lichten, zegden zy, waren voor eeuwig verdwenen en
in der eeuwigheid gingen ze niet meer wederkomen.
Ook, oordeel hoe die zelfde geburen meesmuilend
stonden te gapen, toen, op de laelste dagen van
february, zy eensklaps, rond de kluis, eene buitenge
wone beweging ontwaarden,... Het waren zoo iets
als metsers en metsersknechten, geladen met planken,
steunsels, moortelkuipen en andere gereedschappen.
Die mannen hielden stand voor de kroeg en verdwe
nen tusschen de puinen.
Wat ging er om?.... Ging men de kluis herop
bouwen
Twee of dry van de stoulsten uit waegden het des
nachts de puinen te naderen: zy vonden noch male-
riacl, noch wie, noch wal het zy....
Spookte het in de kluis?....
Eenige beweerden onder de aengekomen vreemde
metsers te hebben herkend zekeren Jan de Schepper,
bygenaemd Poelenier, een zeer gemecncn kerel van
Hundelghem.
Anderen hielden staen dat zy Jan de Lichte zeiven
hadden gezien.
En men besloot dal men haest den baljuw van Vel
sieeq had te waerschuvvcn opdat hy, op zyne beurt,
te Aelst, den Provoost-Generael van 't leger zou ver
wittigen dat er gevaer was in 't land.
Wordt voortgezet).
Wy sluiten kapittel V met eene kortbondigc biographic
van den geleerden en beroemden man wiens schriften ons de
byzonderste inligtingen hebben opgeleverd nopens de bedelary
in Vlaenderen, vooral tydons de achttiende eeuw.
Jan Jack-pHiLiP Vilain XIIII werd geboren tc Aelst, den
1 Mei 1712. Hy was de oudste zoon van Frans Vilain XIIII,
heer van Welle, ontvanger-generael van den Lande van Aelst,
en van Isabel Van der Mcerc.
Zyne voorouders hadden achterVoigens het ambt bediend van
Baljuw,""Opperluitenant of Burgemeester van Aelst of van Gee-
racrdsbergen. Philip werd, 04) zyne beurt, Burgemeester
onzer stad, plaets, welke hy afstond op einde 4751, eenige
jaren na den dood van zynen vader en van zyne eerste echtge-
nootc, en hy ging zich vestigen tc Gent. In 1734 werd hy door
de Staten-Generael als Pensionnaris van Vlaenderen uitgeroepen.
In 4738, werd hy eerste Schepen van de keure (Burgemeester)
van Gent, en, in 4767, tcyens Groot-Baljuw van Gent en van
de Kasselry van den Ouden-Burg. Hy entsuep in den Heel
den 18 Augusty 1774, op zvn kasteel te Wcltcren, en lig'
graven in de kerk van Sl-Michiels te Gent.
Philip Vilain XIIII gaf dry allerbelankrykste schriften in
't licht. Ten eerste:
Rèflexions sur les finances de la Flandre.
Dat schrift regtslreeks gerigt tegen liet slecht bcstuer der
financiën in Vlaenderen maekte aeuzienlykon indruk en ver
wekte den scbryver veel ongemak en vyandschap. Hoogge-
plaetste en invloedhebbende lieden, aengerand in het persoonlyk
belang dat zy vonden in bet« slecht bestuer van Vlaendercns
gelden, werkten uit al hunne inagt om dc uitgaef ervan te be-
Ten twee ure rukte de republiekeinschc kolom op
Eraul en het vuer begon, dat meor tlandry uren vol
hield.
Reeds hadden langs beide kanten, dry aenvallen
met de bajonnet plaets gehad, om do standpunten te
veroveren en te verdedigen, tot oindelyk, een vierde
aenval, door myne manschappen en hel eskadron rui
tery, onder het bevel van myn stafoverslc, graef Val-
despina, het lot van den veldslag in ons voordeel
besliste.
Dc vyand vluchtte in alle richtingen en liet 111 onze
handen, een kanon, vier wagens met krygsbehoeften
en eene affuit.
Kolonel Navarro, tie bataillon-ovcrsle der genie, de
twee bataillon-oversten der jagers van Sevilië, een
andere van het bataillon jagers van Barsaslro, cn een
groot getal soldaten zyn krygsgevangen genomen.
Hel verlies van den vyand beloopt op 412 dooden,
3 opperofflcieren cr in begrepen, welke ik deed be
graven, en 36 gekwetsten. Er is een aenzienlyk getal
gekwetsten naer Eslella gevoerd.
Ons verlies beloopt tot 48 dooden en 37 gekwet
sten. Onder myne manschappen zyn er 2 dooden en
8 gekwetsten. Graef Valdespina heoft een bajonnet-
steck iu den linkerarm bekomen en luitenant Lirio,
heeft een kogel in don bil.
Sire de geestdrift was overgroot, on onder den
kreet: Leve de koning! hebben onzer vrywilligers
gevochten als oude soldaten.
Hoofdkwartier van Baqoedano.
ANTONIO DORREGARAY.
-Men leest inden Imparcial: Terwyl dc
witten en de rooden zich onderling het bezit
dei* republiek betwisten, want hier behoort
alles aen allen, slechts de republiek uitgezon
derd, hebben ook de Carlisten zonder gedruisch
eene groote hoeveelheid geweren ontscheept.
Ellio, hun generael, is de grenzen overgeko
men om zich aen het hoofd der 7000 welgewa
pende en wel «afgerichte soldaten van Dorregaray
en Ollo te stellen. Dorregaray maekt zich gereed
om zoo bedaerd mogelyk met zyne royalisten
Maëstrazgo in te trekken, ten einde die land
streek uil haren langen slaep wakker te schud
den, en generael Novillas legt de laetste hand
aen zyn plan ter uitdelging van die gevreesde
Carlisten, een plan dat zoo deerlyk gehavend
is door de neerlaeg van Puerto-Eraul.
Kan men voorzeggen tot hoe ver de Navarre-
zen van Dorregaray zullen vooruitdringen, die
door de zegeprael van Eraul in geestdrift ver-
keeren en die op dit oogenblik versterkt zyn
door de benden van Lizarraga en Santa-Cruz,
welke de schrik der landstreek geworden is,
zoo niet onze troepen op lmnne baen geplaeist
worden om hun den weg af te snyden
Verlies hierby niet uit het oog, dat de Impar
cial een gematigd republiekeiosch dagblad is,
hetwelk natuerïyk de feiten der republiek, door
een vergrootglas aenschouwd, weergeeft en
die der Carlisten zoo gering mogelyk zal
schatten.
Terwyl nu de republiekeinsche troepen dage-
lyks wegsmelten, terwyl de intransigentes kort
en goed naer huis gaen en liever onder de
carlistische benden dienen, dan met geweld
onder een onbekwaemen insolvabel gouverne
ment ingelyfd te staen, zetten de Carlisten
lettenhet schrift werd nauwclyks gedrukt op veertig exempla
ren. Maer Maria-Thefesia oordeelde ergoheol adders over.
Den 6 January 1733, bcvool zy een regtertyk onderzoek nopens
de aengeklaegde feiten en bevond dat Philip waerheid schreef.
Een gansch nieuw systeem van administratie werd ingebragt
cn reeds in 4738 had het zulkdanige goede vrachten voortge
bragt dat de Keizerin, om Vilain XI111 tc bcloonen, hem verhief
tot den rang van Vicomte-, tytel welke Zyne nazaten nog heden,
cn met eere, dcagen. Don 22 September 4774, om den ver-
dicnstclyken bestuurden eene nieuwe blyk harer hoogachting
cn genegenheid te geven, maekte H. Majesteit hem ridder van
hel koninklyk orde van den H. Stephanas.
In 1768 en 4768 ontstond in Vlaenderen eene besmettelyke
ziekte onder het hoornvee, en Vilain XIIII schreef een tweede
werk, deesmaol in vlaemsche laelVerhael en reflexien op de
verbrei/dingt (ter besmettelyke siektein het hoorn-vee de welke
sig veropenbnert heeft in de provincie van Vlaenderen 't sedert
den 26 October tot den 28 december 4769.
Doch, hetgeen voor altyd den naem van onzen hoogverdienste-
lyken stadsgenoot heeft beroemd gemaekt is zyne Mémoire sur
les tnmjèns de corriger les malfaiteurs et les faineants 'h leur
propre avanlage, el de les rendre utiles d l'Etat. Aen hem is de
eer te beurt gevallen dc eerste een goeden gegrond verbele-
ringstelscl voor Ie brengen en dc verdienste hetzelve ten uitvoer
te hebben 'gebragt. Hy stichtte in 4771 het Rasphuis van Gent
naer dc opgaven van bedoelde Mémoire. Zyn verbeteringstelsel
bragt hy in eens byna tot zyne volle volmaektheid en het
gentsche Tuchthuis Weef gedurende eene halve eeuw, voor
Europa cn zelfs voor gansch de wereld, het eenige model voor
huizen van dien aerd. Het verbeteringstolsel ingebragt in Ame
rika ten jare 4 786, is slechts eene nabootsing van hetgene in dc
Nederlanden bestond sedert 4773. In 4 775stichtten de provincie
van Vlaenderen gezamenltyk met Mgr Van Eersd, bisschop van
Gent, hyzonderc beurzen ter bedwinging van de leegloopery.
De Mémoire in spraek, uitgegeven door den oud burgemees
ter van Aelst, was zeer raer meer te vinden, toen de betreurde
heer burgemeester vtjn Wetteren, Hippoliet Vilain XIIII, een
dertigtal jaren geleden, dezelve andcrmacl deed herdrukken.
Hel is dc vermeerderde uitgaef van 4841 welke wy, betrekkclyk
de Pi.aeg van Vlaenderen, hebben gcraedplcegd en gevolgd.
Wy hcrhaJen het, het is met uiterst genoegen dat wy de
gelegenheid waernemen ovn den naem van Vic. Vilain XIIII in
het geheugen zyner stadsgenooten terug te roepen. Genieten
een Ducpétiaux, een Lord Howard, verdienden roem by Kunne
landgenooten, Philip Vilain XIIII moet voor ben niet onder
doen, integendeel, en zyne landgenooten, veel min zyne stads
genooten mogen hem niet vergeten
