Wat secier Aalstenaar zon dienen
te weten noper s DIRK MARTENS
flARSCH!
De grootste beroemdheid die
ooit in Malst het lieht zag
I ma ra
PIERLALA
EM OMSTREKEN
Nummer 13
BURELEN r: Kerkstraat 9,
iVersch'ijnt den Donderdag en Zondag van iedere y. I
Zondag 12 Februari 1950
Aalst Telef.nr 24.114 P.C. n' 881.72 T Jaarg. 1,
,5 fr. 't Nr.
jgiaa
VOLKSE OPVOEDKUNDE
(Familiale Kronijk voor Opvoeding en Onderwijs.)
NEEN
Gij hebt het wellicht ook gekocht
verleden Zondag toen gij naar de
kerk gingt en enkele jongens hoorde
roepen «Koopt MAlRSCH het blad
voor onze soldaten
Neen
Toch zou het de moeite geloond
hebben... al zijt gij ook geen soldaat
of hebt gij wellicht geen jongens bij 't
leger...
Willen we even, samen een oogslags-
ke werpen in het frisch soldatenmaand-
blad
NUMMER TWEE.
VIJFDE JAARGANG
FEBRUARI 1950.
die vreemd uw haar
streelt en uw.
aangezicht.
Doch ergens in een land dat gij slechts
kent
uit boeken, zit bij de najaarsvuren
en telt bevreemd de dagen en de uren
omdat hij ver van u niet went.
PRESTIpE
Het is me sedert gei uimen tijd op
gevallen hoe graag or 3 mensen het
woordje «prestige» gebr liken.
Vele franse woorden hebben zo stil
aan in onze vlaamse ta U burgerrecht
verworven. Waar men 'roeger iemand
die van die franse woeden gebruikte
als een complemented maker een
pochaans, een grootspreker betitelde is
(Ommige woor-
zulks, tenminste voor
den, het geval niet mee
Ik geloof dat we dit Iran de Hollan
ders overgenomen heblfcn. De Hol
landers immers, die *doorgaans de
franse taal onmachtig (lijn, gebruiken-
heel graag de weinige Ifranse woorden
Septembernacht waarin gij slapend ligt die ze kennen en weten die heel na-
wanneer de wind ruist en gij vreemd tuurlijk in hunne «con- ersatie» te men
_,aat dromen gen. Wanneer we een, Nederlander der
van hem die zingend naar dit land zal gelijke franse woorder horen gebrui
komen ken krijgen we zo der, indruk met een
en lief uw haar streelt en uw aangezichtontwikkelde Nederlar der te doen, te
(Korp. Marcel Van HauwermeJren, hebben
tste VERVOLG. J tijdens de jaren die hij nu in Arrtwer-
Laten we nu verder nagaan hoe pen heeft doorgebracht, heeft hij veel
Dirk Martens meer en meer uitvindin- en degelijk werk geleverd.
Gijzegem.)
We noemen, zegt MARSCH, graag
Voor velen onder ^ons is MARSCH «Lied voor een meisje», het lied
een onbekend iets. Wist ik, wist gij,
wisten wij dat er een maandblad se
dert meer dan vier jaar groeit en bloeit
en de regelmatige "band daarstelt tus
sen de soldaat en al wat hij verlaten
heeft Indien gij het niet wist schaf
u dan het nummer van deze maand
aan ofwel wacht er niet op het Maart
nummer te bestellen, gij zult er veel
genoegen aan beleven en meteen be
seffen welk mooie sociaal ideaal
MARSCH dient, ten bate van onze sol
daten en ook van dezen die met hem
in betrekking zijn of zullen komen...
Overlopen we enkele rubrieken van
dat schitterend maandblad voor onze
soldaten en daaruit zal het u blijken
dat deze die het initiatief namen
MARSCH te stichten een, prachtdaad
hebben gesteld
Op het eerste blad en er zijn er
niet minder dan zestien - één J/2
bladzijde lectuur dus per dag en de
maand is om en het blad uitgelezen
Op het eerste blad vinden wij volgen
de rubrieken
ARME SOLDATEN NIET KLlAI-
GEN, maar wat nodig is, LUIDOP
VRAGEN en ZO THUIS, ZO AAN
DE RIJN...
Onder de rubriek «Arme Soldaten»
wil de schrijver de klaroenstoot blazen
om rustige burgers te wekken, arme
soldaten te doen bezinnen en. verant
woordelijke mensen te alarmeren. Hij
wil een beetje steun en toewijding
vanwege ieder goedwillige om de
brug tussen, de kazerne en thuis onver
woestbaar sterk te maken.
Onder de rubriek NIET KLAGEN
maar wat NODIG IS LUIDOP VRA
GEN zet de schrijver enkele soldaten-
grieven in reliëf en worden de midde
len aan de hand gedaan om de soldaat
over die grieven heen, te helpen.
In het artikel ZO THUIS, ZO AiAN
DE RIJN, vinden wij buitengewoon in-
teressant omdat daaruit bij de lezer-1 Jon§ens
soldaat de gedachte groeit dat men-
met hem bekommerd is, dat men hem
volgt, dat men hem terug verwacht
thuis, en thuis is dan niet alleen dat
huisje waar ouders en familie wonen,
maar dat is zijn dorpje in Vlaanderen
of in Wallonië, bij de zee of in de hei
de. Deze gedachte zal de soldaat op
z n tanden leren bijten om ook aan de
Rijn zó te blijven als hij thuis was, en
al vechtende zal hij sterker worden en
schoner, en gereed zijn voor het leven,
het echt leven van morgen,
ONZE SOLDATEN
SCHRIJVEN.... VERZEN
Interessant vinden wij ook de pagi
na gewijd aan het werk van onze sol
daten zelf. Sommige zetten onder hun
versjes en er. zijn er leuke bij
hun naam, anderen blijven naamloos,
zonder daarom minder verdienstelijk
te wezen.
Even grasduinen Lees maar
LIED VOOR EEN MEISJE...
Septembernacht waarin gij wakend ligt
en lu:#otert naar de wind en naar uw
xv, dromen
Waarin gij steeds de blonde knaap ziet
komen
voor het meisje van alle soldaten.
Schoon en teder, ook voor u
Verder in 'het blad vinden wij
Brieven van lezers, een prachtige re
portage over Bastogne, een waar Epos
van heldenmoed en vastberadenheid.
Tal van foto's illustreren ons de ge
schiedenis van de student-soldaat, van
hij diè op het land werkte vooraleer
hij soldaat werd, van de fabriekwer
ker-soldaat, en van veel anderen meer
Een gemoedelijke bladzijde vinden
wij deze waar gesproken wordt over
Jan Soldaat, die sterft van heimwee...
Vader, moeder, de verloofde komen
er bii van pas
We' vinden ook een bladzijde AL
leen voor Meisjes. Zeker werd die titel
gekozen omdat de soldaten-lezers heel
zeker die bladzijde lezen zouden
Wij krijgen verder nog te lezen o.m.
wat de facteur te betekenen heeft in
het leven van een soldaat «Facteurke
van mijn hart wordt hij genoemd
En lees dan eens Na 12 maanden
bezetting weer thuis. En dit Wat een
meiske denkt over een soldaat! en ook:
Wat zij zelf over hun legerdienst den
ken.
Zo komen, we aan een vervolgver
haal rijk geïllustreerd
De sport en de humor de gezon
de humor krijgen ook hun deel
Een volle maand kunnen de solda
ten en de burgers er aan lezen We
zegden, het reeds één /i blad per
dag
Zo'n maandblad is voor onze jon
gens Leven en Liefde. Lach en Luim.
Een Zonnestraal in Soldatentaal
KENT GIJ EEN SOLDAAT
IS UW ZOON OF VERLOOFDE
SOI DAAT
EN HU DIE, ALS SOLDAAT,
NOOIT EEN BRIEF KRIJGT
Hier is gelegenheid te over om veel
elukkig te maken en meteen
zich zelf. Moest ik een jongen hebben
die soldaat is ik zond hem maandelijks
MARSCH
Moest ik nu eens een, meisje zijn en
mijn schattebie zou. soldaat wezen dan
zou ik hem een abonnement betalen op
MARSCH... Hem en MIJ ten goede
En weet gij, goede lezers en, lezeres
sen, dat er van die arme dompelaars
zijn, die nooit een briefje of een kaart
krijgen van huis noch van een verloof
de of een vriend... Stel u in hun geval.
Wat zoudt gij, ik en gij, wij allen ver
langen CONTACT met al hetgeen
wij verlaten hebben huis en land,
mensen en dieren,...
Hoe kan dat verwezenlijkt Met
een abonnement te schenken aan die
sukkelaars, die zich alleen en verlaten
voelen...
Een middel om ze op het goede*
spoor te houden. Een liefdedaad
DE PRIJS
Per nummer 3 Fr. Verschijnt de 15e<
van elke maand. 1 jaar 35 Fr. Dat
betekent voor ons 7 demi's of 5 pak
jes cigaretten... minder op één, jaar.
En... voor de soldaat een voll.
geluk, genoegen, ontspanning.
OPVOEDER.
Ik geloof dat én de
wij, Vlamingen, beide
ben wanneer we aan
doen.
Maar kom, het is m
er geen slachtoffer va
Hewel, het woordj
hoort tot een van dez
Moesten we een volk
Nederlanders én
ongelijk heb-
die mode mee-
ide en wie wordt
de mode
«prestige» be-
mode-woordjes.
raadpleging hou--
den over het meest Jgebruikte franse
woord in onze taal i- ben er haast ze^
ker van dat het woo'dje «prestige» zo
niet het meest dan tceh een van de
meeste stemmen zou behalen.
Maar moest bij di,;| soort volksraad
pleging nog een, tweede vraag gevoegcj
worden nl. welke I van die franse
woordjes het me, -t geraadbraakt
wordt, kwestie van
«prestige» wel meer
behalen.
Gezien de menser
-itspraak, dan zou
dan zestig procent
veel, bijna uitslui
tend, over een an dei-' praten hoort men
dan ook veel over fjfct prestige
gen deed in verband met de techniek
van het drukken.
Het staat vast dat de eerste gothie-
ke ciceroletter door hem in 1474 werd
getekend, gegraveerd en gegoten.
In 1476 gebruikt hij reeds drie soor
ten letters die nogmaals door hem zijn
gegoten, daar ze in. geen enkel ander
drukwerk, vóór 3it tijdstip uitgegeven,
aangetroffen worden.
Ondertussen is zijn vroegere ven S
noot, Jan van Westfalen, in Leuven ge-
vestigd als drukker der hogeschool. Hij
verkrijgt er de titel Magister artis
impressoriae», een onderscheiding die
later ook door de faculteit aan Dirk
Martens zal worden toegekend. Dirk
blijft te Aalst en spant zich in om ver
der de methodes van drukken te ver-
beterén. Steeds graveert en giet hij
nieuwe lettersoorten, die hij daarna be
gint te vervolmaken, zodat het gemak
kelijk verstaanbaar wordt waarom zijn
eerste druksels zozeer van de laatste
Zo komen we nu aan de laatste pe
riode uit het drukkersleven van Dirk
Martens (15 12-1529). Dirk Martens
is weer te Leuven werkzaam. Hij is er
nu niet alleen als drukker maar ook
als boekhandelaar.
In 1512 verbetert hij de reeds be-)
staande Griekse lettertypen, kort daar
op gevolgd door een tweede en derde
serie, die heden ten dage, (450 jaren
later) nog zouden kunnen als model
dienen voor onze huidige lettergieters.
Met deze lettertypen heeft hij vele uit
gaven gedaan van werken, die heden
nog de bewondering afdwingen voor
wat de uitvoering betreft.
In 15 19 maakt Dirk Martens een
dubbel alphabet in het hebreeuws. Ver
diende hij dus niet ten volle de naam
van typographus en chalcogra-
phus
En, om nogmaals terug te keren tot
Jan van Westfalen aan deze kan niet
de eer toegekend worden, letters zeil
verschillen. Zo is een der uitgaven van gegraveerd of gegoten te hebben, daar
sn bj'voorbeeld zeggen:
jaar
DE FJETSPLATEN GELDIG
TOT 28 FEBRUARI
Even als het vorig jaar blijven de
fietsplaten van 1 949 geldig tot het ein
de van de maand Februari 1950.
Dit wil niet zeggen dat men, zonder
f ietsplaat mag rijden.
De processen-verbaal die bij versis-
zijn,
sing zouden opgemaakt
dan ook zonder gevolg.
VERNIEUWING VAN DE
WERKRECHTERSRADEN
VERKIEZING O? 10 DEC.
Bij besluit van de Regent wordt
datum van de verkiezingen voor
vernieuwing van d
blijver! van eerste aanleg
December 1950,.
ken. Zo zal men
«Die heeft al zijn j prestige verloren
daar hij weinig ..pf J^/ets gepresteerd
heeft.
Maar, mens toch, hoe dikwijls hoort
men niet op de eerste lettergreep de
klemtoon leggen Men «prest» waar
lijk op de «pres». Zo zal men zeggen:
PRES=tigge. «Spaak heeft al zijn pres.
tigge verloren,» «zal de koning nog
genoeg pres-tige hebben om te rege
ren 7 enz.
Het woord prestige wordt eigenlijk
als volgt uitgesproken prestizje met
de klemtoon op ti
De betekenis van dit woord is in
vloed, gezag, aanzien.
Zouden we bijgevolg niet beter doen
met de betekenis volle, duidelijk te be
grijpen en gemakkelijk uit te spreken
vlaamse woorden te gebruiken in
plaats van een frans en moeilijk te be
grijpen woord te verongelukken.
Wanneer men iemand over de prés-
tigge van een ander hoort spreken
heeft die ook veel van zijn prestige of
te aanzien verloren bij zijn toehoor;
ders.
Hier bij komt nog dat, gezien vele
van die franse woorden naar hun juiste
betekenis mis begrepen zijn, velen die
woorden te pas en ten onpas gebrui
ken en zich dan ook heel belachelijk
aanstellen.
Ten, andere er is immers vaak aan
stellerij mee gemoeid. Aanstellerij is
nooit voornaam en altijd gekunsteld,
onnatuurlijk dus. Mensen die zich al
dus «aanstellen» verraden doorgaans
een, eigenwijs karakter en zijn weinig
geschikt om in de samenleving goed
te presteren daar zij op ene exceptio
nele wijze hunne prestige monstreren.
Woorden gebruiken die men zelf
maar ten, dele of in het geheel niet ver
staat is goed om bij onwetenden eigen
domheid te verbergen maar ook best
geschikt om bij min of meer normaal
ontwikkelde mensen op zijn juiste min
derwaarde te worden geschat.
Onze vlaamse taal is rijk en schoon
genoeg.
We hoeven haar geen geweld aan te
doen.
Maar wilt ge toch presteren dan a.
u. b. geen prés-tigge maar wel prestiz-
jè PIERLALA.
WEDER0PB0UWLEN8NG
2de SNEDE.
De uitslag van de 54ste trekking van
de Lening tot Wederopbouw (2de
schijf) luidt
Wint '1.000.000 fr. Reeks 6230,
Nummer 0734.
de Wint 500.000 fr. Reeks 5278,
de Nummer 0468.
werkrecbiersraden De andere obligaties van, deze reek-
vastgesteld op 1 0 j sen zijn terugbetaalbaar tegen 1.000
frank.
1490, (een lijvig boekdeel) reeds een
kunststuk op zich zelf geworden.
Als hij in 1493 werkzaam is te Ant
werpen, drukt hij met gemengd mate
riaal, een gedeelte overgenomen van
zijn afgestorven vennoot Geeraard de
Leeu, het ander deel aan hemzelf toe
behorende. Waarschijnlijk, door over
vloed van werk, is hij genoodzaakt ge
weest zijn drukkerij uit te breiden, en
was zijn eigen materiaal niet meer vol
doende.
Men neemt aan dat Dirk Martens,
ten jaren 1498 te Leuven, de drukke
rij overnam van Jan van Westfalen, die
aldaar zijn bedrijf had gestaakt. Deze
was er de enige drukker geweest. Hier
uit kan men het volgende afleiden
Was Jan van Westfalen tot hiertoe
de enige drukker geweest, die de wer
ken der leraars aan de hogeschool
mocht uitgeven, dan is het wel een
klaar bewijs dat Dirk Martens zeer
hoog in aanzien stond en vermaard
was, aangezien hij de plaats van Jan
van Westfalen aanstonds kon overne
men. En kijk, het bestuur der hoge
school is niet in haar verwachtingen
bedrogen geworden want na drie jaren
hij gedurende drie-en-twintig jaren
steeds dezelfde lettertekens heeft ge
bruikt, waarmede hij, toen hij samen
met Dirk Martens te Aalst werkte, de
eerste uitgaven hielp drukken.
En als we er aan toevoegen dat Dirk
Martens tijdens zijn laatste jaren reeds
tien soorten gothieke letters gebruikte
en zes soorten romeinse lettertekens
'zonder de speciale hoofdletters en de
italieken te rekenen, dan menen we
nogmaals te mogen herhalen dat Jan
van Westfalen bij Martens heeft ge
leerd en niet andersom.
DIRK MARTENS ALS GELEERDE.
Nadat we de verdiensten van Dirk
Martens als drukker hebben doen uit
schijnen, mogen we niet nalaten er met
nadruk op te wijzen, dat hij ook als
geleerde dient te worden hooggeschat
en ook op dit gebied bij de beroemdste
onzer voorzaten mag worden geplaatst.
Zijn eerste opleiding genoot hij bij
de Wilhelmieten, waar hij, benevens
zijn moedertaal, waarschijnlijk ook
Frans, Latijn en Grieks zal hebben aan
geleerd. Daar rnen na zijn eerste jeugd
jaren van hem niets meer verneemt tot
rond de tijd dat hij ongeveer vier-en-
werken, krijgt Dirk Martens nu ook de j twintig jaren zal hebben bereikt, is het
onderscheiding, vroeger aan Jan van 1 meer dan waarschijnlijk /Jat hij wel-
Westfalen toegekend, nml. Magister
impressoriae artis; (Meester in de
drukkunst). Tijdens de periode te Leu
ven schept hij ook weer 'n gans nieu
we serie lettertekens die hem als vak
man eer aandoen. Maar er is meer
Hier graveert hij voor de eerste
maal 'n aantal griekse lettertekens, wat
een merkelijke verbetering bijbrengt.
Immers, tot hiertoe was het de gewoon
te geweest, dat, wanneer in eender
welk werk 'n grieks citaat voorkwam,
men de nodige plaats openliet, en na
de afdruk van het werk, de griekse
woorden met de pen invulde. Eerst za;
Dirk Martens beginnen met een aantal
der meest gebruikte letters te gieten
naarmate hij die nodig heeft, maar het
volgende jaar reeds graveert hij een
volledig grieks alphabet zodat hij de
eerste drukker der griekse taal wordt
in de Nederlanden* Men noemde hem
dan ook terecht de «Aldus der Neder
landen» (1), en ook de Vader der
letterprentkunst in Europa. Al verdient
hij niet ten volle deze namen, men
kan/toch van hem getuigen dat hij was:
de werkelijke vader der Griekse letter
drukkunst.
Maar Dirk kent geen rust. Hij lukt
r korten tijd nadien reeds in, zijn
=rieks alphabet te verbeteren, en dit
zal hij blijven, gebruiken tot hij volle
dig zijn werk staakt in 1530. Dat deze
lettertekens nadien door geen enkel
drukker meer worden gebruikt, bewijst
klaar dat ze degelijk zijn uitvinding
waren. Waarschijnlijk heeft hij ze mee
gebracht naar het Wilhelmietenkloos-
ter te Aalst, waar ze later met nog an
der materiaal en zijn boeken door de
geuzen vernietigd zijn geworden.
Waarom hij plots zijn werk staakt
te Leuven en weer naar Antwerpen
aat werken is niet geweten. Heeft hij
een geschil gehad met de Universiteit
of met zijn medewerker Herman van
Nassau Heeft hij gemeend dat de
arbeid in Antwerpen meer lonend was
dan te Leuven Is hij naar Antwerpen
gelokt geweest of wat In alle geval,
(1) een der meest bekende Italiaanse
drukkers.
licht in Italië, misschien ook wel een
tijd in Duitsland zal hebben verbleven.
Om zulke studiereizen te bekostigen
waren zijn ouders rijk genoeg, en dat
men hem liet vertrekken Iaat toe te
veronderstellen dat zijn ouders reeds
ondervonden hadden dat hij een rijk
begaafd jongeling was, die in zijn ge
boortestad niets meer bij te leren had.
Waar hij nu ook heeft verbleven'
Dirk Martens heeft zijn tijd niet ver
knoeid, vermits hij pas na zijn terug
komst in Aalst, er een nieuwe tak van
nijverheid inricht, tot hiertoe onbe
kend. Het drukken van griekse en la-
tijnse werken leveren wel het bewijs
dat hij met die talen volledig ver
trouwd was. Hij kan ook niet alleen
die talen spreken, maar is volledig van
de schrijfwijze ervan op de hoogte. De
beste getuigenis inzake de talenkennis
van Dirk Martens treffen we aan in
een schrijven van Martinus Dorpius,
hoogleraar te Leuven, en gedagtekend
van 1518. Deze grote geleerde schrijft
hierin dat Dirk Martens een echt talen
wonder is hij spreekt Nederlands,
Frans, Duits, Italiaans,Latijn en Grieks.
Het hebreeuws levert voor hem geen
moeilijkheden op...
Hoeft er nog meer om in de rij der
geleerden te mogen staan
Hier nog enkele andere bewijzen
dat Dirk Martens veel meer was dan
een vakkundig drukker
Het Hebreeuws woordenboek van
Reuchlin, (een bekend werk), her
drukt en verbetert hij. Hij maakt zelf
een hebreeuws woordenboek en be
wijst daardoor dat hij deze dode taal
uitstekend kende en ze zelf kon onder
wijzen, zo goed als de leraars Van
Campen en Cleynaerts, hogeschool
leraars wier werken bij hem worden ge
drukt.
Doch, hij schrijft ook zelfs, en dat
in een trant die zuiver en vloeiend is
en bijna niet moet onderdoen voor
deze van zijn beroemde vriend Eras
mus, waarover we het verder zullen
hebben. Hij schrijft latijn en grieks on
dereen, los en ongedwongen.
A. VAN DER HEYDEN.
Nadruk verboden. ('t Vervolgt.)
VERJAPJNG VAN!
KONSNG ALBERT'S
AFSTERVEN
Vrijdag 1 7 Februari, verjaring van
het overlijden van Koning Albert, zal
in de St. Jacobskerk op Coudenberg te
Brussel, te 10,30 u. een Requiemmis
worden opgedragen tot zielelafenis van
de overleden leden der koninklijke fa
milie. De koninklijke crypte te Laken*
zal voor het publiek toegankelijk zijr|
van 10,30 tot 13 uur en van 14 tot
18,30 uur.,
