Heelt de Koning liet Pact met
liet Land verbroken
Wat ieder Aaisteoaar zou dienen
te weten nope s DIRK MAR'! ENS
te m
if
La
De grootste beroemdheid die
ooit in Aalst het lieht zag
r""3
PIERLALA
EN OMSTREKEN Verschijnt den Donderdag en Zondag van iedere week.
Nummer 14 Donderdag 16 Februari 1950
BURELEN Kerkstraat 9, Aalst Telef.n' 24.114 P.C. n' 881.72 7* Jaarg. 1,25 fr. 't Nr.
DE TRAGISCHE GEBEURTENISSEN VAN -1940
De vijanden van den Koning verwij
ten Hem dat Hij zich samen met zijn
troepen in 1940 overgeleverd heeft,
en dit in strijd met de raad van zijn
Ministers.
Wij moeter^erst herinneren dat het
niet de juridische overwegingen zijn
die in deze gebeurtenis doorslaand zijn
geweest en die toendertijd de geesten
en de gemoederen hebben geschokt.
Dit moet onderstreept voor de juiste
beoordeling der feiten volgens morele
criteria.
De juristen zijn achteraf gekomen.
Zij opereren «a froid» hetgeen hun
ring en gezag verhalen hoe zeer deze
belofte nodig was.
Dank aan 's Konings proclamatie
van 25 Mei, waarin Hij een uiterste
krachtinspanning vroeg, werd de weer
stand nog drie dagen lang gerokken,
langer dan, zijn Ministers hadden ver
hoopt, lang genoeg om het Brits expe-
ditieleger te redden.
Sommigen zouden kunnen zeggen
de Koning had na de capitulatie toch
kunnen vertrekken. Dit ware misschien
een politieke behendigheid geweest,
maar niet de houding van een chef.
De Vorst heeft dus gekozen. Hij is
blootstelt aan het gevaar van een sim- j geleid geweest door dringende be-
plistisch oordeel. schouwingen van militaire aard en door
Met dit voorbehoud moeten wij hunhetgeen, Hij als plicht van eer be
argumenten onderzoeken.
MOET DE KONING
ALTIJD ZIJN MINISTERS VOLGEN?
Het is geen axioma van ons grond
wettelijk recht dat de Koning zich
steeds naar het advies van zijn minis
ters moet schikken.
integendeel, met de commissie be
last met het onderzoek der grondwet
telijke beginselen moeten we vaststel
len, dat in normale tijden, in het bui
tengewoon geval van een volgehouden
onenigheid tussen de Koning en zijn
ministers, het deze laatste zijn die
«geen andere uitweg zullen hebben dan
hun ontslag in te dienen «terwijl» de
Kamers, hetzij vóór, hetzij na een ont
binding altijd het laatste woord zullen
hebben
Het zal dus op dit punt niet zijn dat komst uit Londen
men het beslissend argument zal vin
den dat men verlangt om de Koning
te veroordelen.
DE KONING OPPERBEVELHEBBER
EN STAATSHOOFD.
De Koning voer'c het bevel over
land- en zeemacht. Dat staat in de
Grondwet.
Welke ook het advies weze van ge
zaghebbende juristen over de wijze
de Grondwet zou
schouwde.
Tijdens Zijn discussies met zijn Mi
nisters komt gedurig dezelfde bekom
mernis naar boven «Vertrekken wa
re deserteren». Zijn geweten verplicht
Hem aldus te handelen.» Het Leger
verlaten, zou vaandelvlucht betekenen».
De Ministers antwoordden Hem
«Indien Gij de zaak der geallieerden
verlaat, dan zijt Gij een verrader, en
onteerd.
Pathetische strijd waar mensen kam
pen uit hoger plichtbesef.
EINDELIJK
DAN TOCH VOLKSRAADPLEGING!
Nu de volksraadpleging eindelijk,
na in het senaat, ook in de kamers is
gestemd vragen wij on® af waarom de
volksvertegenwoordigers niet even vlug
konden handelen dan de senatoren.
Zou het dan toch waar zijn dat de se
natoren verstandiger en bezadigder
mensen zijn dan de volksvertegen
woordigers
De haantjes vooruit onder de socia
listische antikoningsgezinden hebben
hun hart eens opgelucht tijdens de de
batten en hun binnenste naar buiten
gekeerd.
Wij danken die mensen om hunne
rechtzinnigheid omcjat nu IEDEREEN
weet dat het niet zozeer tegen Koning
Leopold III ging dai wel tegen het Ko
ningdom zelf.
De galspuwer Buset heeft op dit
punt zijn neus voorbij geklapt, Heeft
hij niet gezegd dat in geval de volks
raadpleging ten naldele van Leopold
III uitvalt dat dan |e vraag nog moet
gesteld of Prins Boudewijn wel de ge
schikte persoon is om tot troonopvol
ger te worden aangejduid
Als argument er staving dezer,
vraag laat Buset oDmerken dat Prins
Boudewijn reeds ge ruimen tijd in. het
buitenland verblijft en dat de omge
ving waarin hij zijn (opleiding heeft ge
noten niet de geschikte is geweest tot
14SO-15S4)
2de Vervolg, j zaamheid.
Doch, het is in de voorreden zijner De beweging had hier meer vanen
uitgaven dat men Dirk Martens het best voet gekregen onder de invloed van de
als schrijver leert kennen, zijn schrijf-1 Hollandse priester en godgeleerde
Geeraard de Groote, (geboren' in De
venter 1340) de stichter der Hierony-
mieten of Broeders van het Gemene
Leven (1400). Deze orde was het die
overal colleges begon te stichten Hol
land, Duitsland en België. Die uitbrei-
ewerkt recht heeft j ding hadden de volgelingen van Geert
Groote vooral te danken aan de steun
trant is hier niet alleen zwierig en los:
vrij en ongedwongen, maar, waar het
hem passend lijkt ontziet hij niets om
zelfs scherpe en bijtende zinsneden te
gebruiken. Hij laat duidelijk verstaan,
dat iemand, die heel zijn leven hard
maar eerlijk heeft
tot spreken...
Buiten deze merkwaardige voorre-1 hun verleend door de hoge adel en met
den schrijft men hem1 nog enkele ande- J het minst door de hertogen, van Bur-
re werken toe, o. a. enkele lofzangengondië. Vandaar ook alras hun invloed
ter ere van sommige heiligen, een sa
menspraak over de deugden en andere
kleine werken. Daarna hebben we nog
het Latyns-Vlaams woordenboek, die
hij verscheidene malen uitgaf en steeds
opnieuw verbeterde en volledigd*
te Leuven 1 433).
Het instuderen der griekse en latijnse
beschaving vond nu overal aanhangers.
Toch bleef dit alles niet zonder ver
zet, en wanneer het college der drie
talen in Leuven tot stand kwam
(1494-1511) Ook gaf hij een volledi- j 1 5 18) tone werd de beroering alge-
ge lijst uit der werken van Erasmus, j meen. De Dominikanen en Carmelie-
lijst door hem opgemaakt en gedrukt ten bestreden het humanisme uit alle
in 1519. J macht, terwijl de Augustijnen ze open-
Doch, het grote twistpunt blijft! lijk steunden. Toch zullen de humanis-
steeds Heeft Dirk Martens ook on- ten het halen op hun tegenstrevers, en
derwezen aan de Leuvense Hogeschool het is aan hun invloed te danken dat
Sommige geschiedschrijvers beweren j het beroemde «collége de France» tot
van niet, zich steunende op het feit stand kwam.
Een leerling der school van Deven
ter, Geert Geeraerdszoon of Deside-
rius Erasmus (latyns-griekse vertaling
van zijn naam) mag vernoemd worden
waarop art. 6ö van
dienen begrepen te worden, onbetwist
baar was de thesis volgens dewelke de
Koning in persoon beveelt en volgens
dewelke dit bevelhebberschap in een
zekere mate onttrokken is aan de ge
wone regels van, de ministeriele ver
antwoordelijkheid, officieel aanvaard
in België en door de praktijk beves
tigd zonder dat ooit een officiële be
twisting deze beleefde en levende in
terpretatie kwam ontzenuwen.
«Des protestations dans le secret ne
saureaient suf fire pour dégager les res^-
ponsabilités, ministérielles»,schrijft Pro
fessor GANSHOF van der MEERSCH,
van de Brusselse Universiteit, die
nochtans de traditionele opvatting be
strijdt.
«En demeurant au pouvoir et en to
lérant pendant la guerre 1914, comme
entra les deux guerres, cette situation
dangereuse, les Gouvernements 1'on.t
avaiisée et en ont assume en partie la
responsabilité».
De regering reeds in de maand Sep
tember 1939 wanneer voor de eer
ste maal bekend werd gemaakt dat de
Koning het Opperbevelhebberschap
ging waarnemen en op 10 Mei de
Regering, het Parlement, gans het land
hebben deze toestand aanvaard
toestand die ons, post factum, gevaar
lijk schijnt, maar die toen als normaal
werd beschouwd, meer nog aangezien
werd als onontbeerlijk om de cohesie
van het leger te versterken, zijn strijd
lust te bezielen en de functie zelf van
bevelhebber luister en gezag bij te zet
ten,.
Zoals de commissie Servais zich uit
drukt «werd de Koning in werkelijk
heid door de werking van onze grond
wettelijke instellingen zelf, die hem
met verschillende functies hebben be
kleed, tengevolge van gebeurtenissen
die de opstellers van onze grondwet
niet konden voorzien in de dwingende
noodzakelijkheid geplaatst, een keus
te doen die Hem niet kan verweten
worden, zonder dat men weigert Hem
de grondwettelijke macht als opper
bevelhebber van het leger toe te ken
nen» (blz. 74).
Dat die keuze, dit dilemma, bestond,
wordt onder meer bewezen door het
advies gegeven door zijn, Ministers in
de loop van de maand Mei, waar zij
hem op het hart drukte dat Hij zijn
functies van Staatshoofd zou plaatsen
boven zijn verplichtingen als Opper
bevelhebber.
Het is als Opperbevelhebber dat de
Koning het noodzakelijk heeft geacht
aan Zijn soldaten plechtig de belofte
te doen wat er ook voorvalle, mijn
lot zal het uwe zijn.
De oud-strijders zullen met erva-
De Regering heeft nooit de keuze
van de Vorst goedgekeurd, doch zij
heeft plechtig de verhevenheid van in
zicht van de Vorst erkend.
De Heer PIERLOT, bij zijn terug-
prekende namens
de Regering, drukte zich als volgt uit
op 17 September 1944 voor de vere
nigde Kamers De Koning dacht zijn
volk,daags voor de bezetting niet te mo
gen verlaten. Hij was van mening dat
Hij, als hoofd van het Leger, zich niet
mocht verwijderen op dit beslissend
uur. Hij verwierp elke gedachte aan
weggaan als een, desertie. De Koning
heeft zich steeds laten leiden door de
plicht die Hij te vervullen had, en als
ik mij aldus mag uitdrukken, de keu
ze die Hij had te doen.
Hierover het weze nog eens ge
zegd, om te vermijden dat de oude
verwarringen zouden blijven, voortbe
staan heeft bij de Regering nooit
twijfel bestaan, noch in haar gedach
ten, noch in hare verklaringen,.
Als krijgsgevangene hield de Ko
ning op het gezag uit te oefenen. Die
onthouding kwam neer op een. stilzwij
gend protest en vrijwaarde terzelfder-
tijd de toestand van het Rijk en die
van het Staatshoofd.
Men kan nu tot in het oneindige re
detwisten over de keuze die de Vorst
heeft gedaan, men kan nu juridische
stellingen opbouwen waaruit blijkt dat
de Koning zich niet in een toestand
mocht plaatsen die hem belette zijn
machten van Staatshoofd uit te oefenen
Veel bezwaren biedt dat niet ver
mits er nu geen troepen meer dienen
aangemoedigd en geen weerstand tot
het uiterste dient geboden de oor
log is immers gedaan.
Maar het besluit dat men uit deze
redenering trekt en ons wil opdringen,
houdt geen steek, te weten dat de
Koning het pact dat 'Hem verbindt
aan de Natie, heeft verbroken.
Verbluffend besluit wanneer men
vaststelt dat het juist de band was, die
Hem aan het leger, uitdrukking bij uit
stek van de oorlogvoerende natie, ver
bond, die Hem belette uit te wijken.
Besluit dat waardeloos, en elke doel
matigheid mist, waar het gaat over de
morele vraag of de Vorst die zich door
plichtbesef en, door dit hoog menselijk
inzicht heeft laten leiden nog het ver
trouwen verdient van de Natie aan de
welke Plij ((tot in de ziel is verkleefd.»
De verantwoordelijkheid van, de
Staatslieden is te waken opdat zulke
tragische toestanden zich in de toe
komst niet meer kunnen voordoen.
Wij kennen, het advies van de
«grondwettelijke commissie» betreffen
de dit vraagstuk.
Zij besluit voor meerdere reden
dat het wenselijk is dat in de toekomst
de Koning niet meer persoonlijk het
bevel zou uitoefenen, en wij weten dat
Zijne Majesteit zich in beginsel bij dit
besluit heeft aangesloten.
Ziedaar wat van belang is.
Indien sommigen wat meer werke
lijkheidszin hadden, en niet als het wa
re bezeten waren met een echte ver-
nielingszucht, ze zouden niet eeuwig
blijven vitten over het verleden, maar
stoutweg de toekomst bekijken, en
de taak die hij als >coning der Belgen
zou te vervullen hemen.
Voelt ge aan wjiar de socialisten
naar toe willen
Hier past het dat we Buset met drie
vragen tot antwoord dienen
Ten eerste Zou Mijnheer Buset
ons niet kunnen zegden wie de schuld
is dat Prins Boudewijn zo lang in het
buitenland vertoeft
Zo
Buset
uitleg-
t Mijnheer
ijk willen
•eving waarin, de
toe tfjku.- opvoeding en
cterr*4Bfefi: irfei de ge-
als voorbereiding
Ten tweede
eens klaar en d-uide
gen waarom de om
Prins tot no;
opleiding' ge.
schikte omgevm:
tot een. latere troonopvolging
Ten derde Wa/| ^er de volksraad
pleging zou ten nadele van Leopold
III uitvallen en ook Prins Boudewijn is
niet de persoon om 'zijn doorluchtige
Vader op te volgen, wie is dan, vol
gens Mijnheer Buset, wel de geschikte
troonopvolger
Ik ben er van overtuigd dat ons
volk verstandig genoeg is om in te zien
dat de bedoelingen van Buset niet zijn
de bekommering om een geschikte
troonopvolger maar wel het koning
dom in, ons land heel eenvoudig op
vouwen en van België een republiek
maken. Ten andere dergelijke bedoe
ling ligt helemaal in het kader van het
socialisme. Natuurlijk dit durven ze
niet openlijk en onomwonden verkla
ren, Daarvoor zijn ze te veel «politiek»
en is, hun tribuun ofte volksmenner
Spaak te veel ((diplomaat.»
Zou men in het buitenland, op in
ternationaal terrein, dhr Spaak ook al
als de ongeschikte persoon aanzien
Dit is maar een vraagsken. De laatste
weken, is er toch reeds iets gebeurd
hetwelk dit vraagsken wettigt.
De kamer debatten doen veronder
stellen dat deze weken de socialisten
nog eens al hun haat en gal zullen uit
spuwen. We mogen er ons aan ver
wachten dat alleen zij de echte vader
landers zijn.
In ieder geval we hebben voldoende
vertrouwen in ons gezond denkend
volk.
Zelfs tal van, anders overtuigde so
cialisten, geven te verstaan dat op dit
stuk hun politieke leiders niet te vol
gen zijn, en dat ze helaas hun haat te
gen de koning boven de liefde tot de
partij gesteld hebben.
Zou de reeds lang voorspelde scheu
ring in de socialistische partij thans,
ter gelegenheid der volksraadpleging,
voltrokken worden Dit laatste zal
toch eens gebeuren. Dit kan niet an
ders gezien het socialisme als leerstel
ling uitgediend heeft.
Spijts al de communistische volks
vertegenwoordigers tegen de volks
raadpleging gestemd hebben (hebben
de communisten ook al schrik van het
«volk»?) komen ze veel beter uit den
strijd dan de socialisten, De commu
nisten hebben ten minste klaar en, dui
delijk gezegd dat ze tegen alle konin
gen zijn.
De kiezers dienen bijgevolg goed te
weten dat tegen koning Leopold III
dat de naam van Dirk Martens niet
voorkomt op de overgebleven archie
ven van die tijd; maar ze voegen er
niet bij dat er uit die jaren heel weinig
archieven zijn bewaard gebleven en als de Vader van de herwording der
dat het wel best mogelijk is dat de klassieke letteren. Hij werd geboren
naam Dirk Martens wél voorkwam op te Rotterdam in 1467 en stierf te Ba-
lijsten, die spijtig genoeg nu niet meer zei in 1536. Erasmus, (zo staat hij best
bestaan... A. F. Van Iseghem, de ge- bekend), was zowat een internationaal
leerde Jezuit die het beste werk schreef geleerde, want hij verbleef opvolgent-
nopens het leven en het werk van lijk in de meeste landen van Europa.
Dirk Martens toegekend, onder deBij voorkeur nochtans verbleef hij te
twistpunt enkele punten vast, die de- Leuven waar hij Hogeschoolleeraar
genen welke absoluut weigeren de mo
gelijkheid van een leraarsambt aan
Dikr Martens teogekend, onder de
ogen te zien, wel moeten, in verlegen
heid brengen.
Er is vooreerst de getuigenis van de
geschiedschri j ver
slechts dertig jaren
was; (deze was gesticht in 1426).Maar
aangezien aan de hogeschool geen ei
genlijk taal onderwijs werd gegeven,
wilde Erasmus dit euvel wegnemen en
onder zijn invloed gebeurde het, dat
zijn vriend Jeroom van Busleyden de
Guiccardini, die nodige gelden en lokalen ter beschik -
na het afsterven j king stelde om het college der drie ta-
van, nu af de maatregelen nemen diestemmen betekent VOOR DL. REPU-
zich opdringen om ze te vrijwaren. j BLIEK STEMMEN 1
ZIE VERVOLG 3de BLADZ.l PIERLALA.
van Dirk Martens, in zijn «Beschryvin-Llen te kunnen openen, dit lokte een
ghe der Nederlanden duidelijk zegtvinnige strijd uit met de andere afde-
dat Dirk Martens leraar is geweest aan i lingen der hogeschool die het oude
de Universiteit. Er is wel kans dat de-stelsel bleven aankleven. Maar zoals
ze schrijver er wel meer zal over ge- j we reeds hoger zegden, de humanisten
weten hebben dan de huidige schrijvers hadden de publieke opinie op hun
en dat alsdan er ook wel nog archie-hand, werden door de prinsen van het
ven zullen hebben bestaan die deze land beschermd, goedgekeurd door de
bewering bevestigden.. pausen en... ze konden bewijzen dat
Er zijn bewijzen bij de vleet dat ze het goed recht en de waarheid voor-
Dirk Martens dagelijks in de kringen stonden.
der leraars van de Universiteit vertoef- Dirk Martens leefde dus ten tijde
de. Deze geleerden kwamen bij hem dat het humanisme in vollen opgang
thuis ook regelmatig bijeen. Ons dun- was, maar tevens in de dagen dat de
kens zou dat niet bestaan hebben in- nederlandse beroerten zich dreigend
dien Dirk Martens zelf geen leraar was. aan de gezichteinder begonnen af te
En, van hem sprekende, is het weeral tekenen; men, beschuldigde dan ook
Erasmus niet dit Dirk Martens ver- sommige humanisten ervan de hervor-
noemt als «onze vriend» (hij bedoelt mingsbeweging in de hand te werken,
hier de geleerden ondereen), dus heel zich hierbij bedienende van de druk-
wat meer als de gewone drukker die kunst, die de machtigste hefboom was
voor hen werkt. ter verspreiding van de nieuwe idëen.
In een schrijven van 1521 spreekt Vandaar dat de positie van Dirk
Martens van drukke bezigheden die Martens op bepaalde ogenblikken zeer
hem buiten zijn drukkersbedrijf bezig- moeilijk zal worden en hij ook min of
hielden. Zou hij met deze bezigheden meer bij de geestelijke troebelen van
niet bedoelen de lessen die hij te ge- zijn tijd zal betrokken worden. Dit is
ven. had aan de Universiteit gemakkelijk te verklaren
Als men sommige voorreden leest Dirk Martens had Erasmus reeds Ie-
die vooraan in zijn uitgaven zijn afge- ren kennen toen hij nog te Antwerpen
drukt dan heeft men de indruk dat hier was en had voor hem en andere huma-
niet alleen de drukker spreekt, die zijn nisten reeds gedrukt. Doch het bleef
waar wil aanprijzen maar veeleer een niet bij een, oppervlakkige kennisma-
wetenschapsmens die het aangeboden king en Erasmus en Dirk werden boe-
werk degelijk bespreekt en de lezer op zemvrienden voor gans het leven. Een
gezaghebbenden toon inlicht hoe hij der schoonste bewijzen van die vriend-
het werk dient te gebruiken om er het schap heeft Dirk gegeven toen zijn
meest nut uit te halen. Zijn toon is die vriend ziek uit het buitenland terug
van een leraar en niet van een drukker- keerde en van iedereen werd verlaten
uitgever. omdat men dacht dat hij met de pest
En ten laatste, wat aangevangen met besmet was;toen heeft Dirk zijn vriend
de grafsteen, gebeiteld op last der Wil- in huis genomen en hem verschillende
helmie ten Hier staat Martens op, ge- weken persoonlijk verpleegd tot Eras
kleed in de toga van hoogleraar. In- mus volkomen genezen was. (1518).
dien dit geen zin zou hebben, waarom Waarschijnlijk zal het wel Erasmus
zouden de Wilhelmieten Martens zo zijn geweest die Dirk Martens heeft
doen uitbeelden hebben aangezet om terug naar Leuven te gaan
In alle geval, leraar geweest of niet, werken. Immers, al wie Erasmus gène-
we hoeven niet verder te bewijzen dat gen was ging ook dicht bij Dirk Mar-
Martens een geleerd man was, wat we tens staan. Vandaar dat hij de meeste
ook nog in het volgende hoofdstuk zul- werken van de humanisten te drukken
len trachten, te bewijzen. kreeg. (Meer dan 80 latynse, griekse
DIRK MARTENS en hebreeuwse boekdelen werden tus-
EN DE HUMANISTEN sen de jaren 1513 en 1520 bij D rk
Met opzet wensen we een bijzonder Martens gedrukt,
woord te Zeggen over de betrekkingen Daar aan de andere zijde Dirk Mar-
van Dirk Martens met de humanisten tens zelf als geleerde bekend stond, en
van zijn. tijd, al houdt deze uiteenzet- verder zeer joviaal en gastvrij was te
ring nauw verband met het betoog dat genover zijn vrienden en kennissen, zo
Martens een geleerd man was. Doch, werd spoedig zijn atelier en zijn, wo-
eerst een paar woorden uitleg over het ning de gewone vergaderplaats van de
humanisme zelf. elite uit de intellektuele middens. De
Dit gewichtig tijdvak in de culturele drukkerij van Dirk Martens te Leuven
geschiedenis van ons volk kwam tegen kan vergeleken worden met het atelier
het einde der Middeleeuwen en ging tot van Rubens. Deze was tezelfdertijd
aan het begin der moderne tijdens. schilder en diplomaat terwijl Dirk Mar-
Het is de periode waarin men op- tens drukker en geleerde was. Zelfs
nieuw belang ging stellen in de oude verschillende buitenlanders waren met
beschaving en deze beschaving diep- Dirk Martens bevriend,
gaand en methodisch instudeerde. On- Wat de strijd tussen de verschillen»
der de geleerden die de nieuwe rich- d^e geleerden betrof, daar bleef onze
ting terstond aankleefden, waren er I drukker liever van tussen uit en drukte
een groot aantal Belgen, waarvan da. voor de twee partijen,
nu nog bestaande werken, het bev/ijs A„ VAN DER HEYDEN.
leveren van hun verbazende werk-1 Nadruk verboden, t Vervolgt.)
