Aalst en het Passiespel
HET KASTEEL DER VERDOEMENIS
Weekkalender
van... G. Caudron?
Kultureel kalender
--
door Aloys DE MAEYER
DAMES, VOOR U ALLEE
Oud-Oostvlaamse dramatische
Geschiedenis
VAN 7 TOT 13 APRIL 1963
LEVENSWIJSHEID
De aanwezigheid van mensen van wie
men houdt is voldoende dromen, met
hen spreken of niet; aan hen denken of
aan iets onverschilligs denken, in hun te
genwoordigheid is het al eender
(Jean de la Bruyère;
WENS ZE EEN GELUKKIGE NAAM
DAG
Zondag 7 april Elvira. Herman, Clota-
rius;
Maandag 8 april Albert;
Dinsdag 9 april Casilda;
Woensdag 10 april Macarius, Ezechiel.
Fulbert;
Donderdag 11 april Leo, Leonie. Eliza;
Vrijdag 12 april Julius, Boudewijn.
dementia;
Zaterdag 13 april Ida.
HEILIG EVANGELIE VAN ZONDAG
Matth. 21:1 «Jezus' intocht in Jeruzalem»
BIJZONDERE DAGEN
ZONDAG 7 APRIL PALMZONDAG
In alle katholieke kerken wordt er voor de
Hoogmis een palmwijding gehouden, die
vooraf gegaan is van een Palmprocessie.
DONDERDAG 11 APRIL WITTE DON
DERDAG Herinnering aan het Laatste
Avondmaal van Christus. De Bisschoppen
in hun kathedraal wijden vandaag de HH.
Oliën, die bij het zalven van dopelingen,
van de vormelingen en in stervensgevaar
verkerende zieken, gebruikt zullen worden.
VRIJDAG 12 APRIL GOEDE VRIJDAG
Vandaag zwijgen de kerkklokken. 's
Goe-vrijdags ratel, rauwgetand. dwersóoor
de kerke relt... (G. GezellèWe zijn
weer terug in de eerste Christeneeuwen,
toen nog geen klokken konden gebruikt
worden en de altaartafel onbedekt bleef
als er geen sacrificie of communie was.
Vanaf de tweede helft van de zeventiende
eeuw tot aan het einde van de achttiende
was het een gouden tijd voor de Passiespe
len te Aalst. In 1681 ging inderdaad in een
voornaam klassieke stijl de Passie van
O H J C Het moet er even luisterrijk
zijn aan toegegaan in 1721 en verder de
hele eeuw door.
We geven die twee data omdat we van
iedere vertoning een handschrift van de
I gebruikte tekst bezitten die bewaard bleven
I op het stadsarchief onder nummers x48-c
en IX 19. Het jongste handschrift heeft ons
tevens herhaaldelijk de namen van de spe
lers bewaard wat, voor de namen niet hele
maal zonder belang is.
Beide teksten zijn altijd op naam van
Guilliam CAUDRON gesteld geworden.
Die Guilliam Caudron was de gelaurier
de dichtstellere van de Katrienekamer
die hij heel wat roem heeft bezorgd. Gebo
ren in 1607 was hij prokureur. d. i. advo-
kaat van de stad. Nadat hij dat ambt een
tijdlang had neergelegd, om wille van ge
zondheidsredenen. ten bate van zijn zoon.
had hij het, op grond van een rekwest door
de keizerlijke administratie ingewilligd,
terug opgenomen tot aan zijn overlijden in
1792. Het eigenhandig geschreven rekwest
berust ook in het stadsarchief.
Reeds bij een eerste lezing blijkt dat de
tekst van 1721 een eenvoudige aanpassing
is van die van 1681 Tussen haakjes kan
er aan toegevoegd dat het handschrift van
1721 verloren heette. In 1943 heb ik het toe
vallig teruggevondèn.
Doch ook de tekst van 1681 bleek bij
nader onderzoek een afschrift te zijn van
Het lijden ende doodt van O H J C
door J. de Conde. een Brussels rederijker
uit die tijd. Caudron had er een vijf
honderd verzen aan toegevoegd zonder het
geheel te verbeteren. De tekst van 1721
maakt een terugkeer tot het Oorspronke
lijke van de Conde, schrapt de verzen van
Caudron en herstelt enkele onbeduidende
wijzigingen. Slotsom van dat alles is dat er
eenvoudig geen Caudron-Passiespel bestaat.
Het is telkens een aanpassing van een
ONDER
19h25
20h01
HOS OP
7 april 6h05
30 april 5h20
MAANSTANDEN
VOLLE MAAN op 9 april te 13h57m.
AGENDA
ZONDAG 7 APRIL ANDERLECHT
Wedstrijd voor de Vette Os
BRUSSEL Automoilisme Grote Prijs
van Brussel;
DEINZE Folkloristische stoft van Can-
teelar
GENT Veemarkt van de Vette Os v,
HOEGAARDEN Twaalf Apostel Proces
sie te 8h30:
SCHAARBEEK Grote Carnavalstoet.
DONDERDAG 11 APRIL ANTWERPEN
In het Sint Juiianusgasthuis Pelgrims
tafel,
RUPELMONDE Na de voetwassing
Apostelbrokken uitwerpen van Apos
telbrodén Opvoering van een passiespel.
DOTTENIJS Bloemenmarkt;
VRIJDAG 13 APRIL LESSEN Proces
sie van de boetelingen met de boetekap
Graflegging van Christus te 20 uur.
IN DE NATUUR
7 april De kardinaalshoed en pavia
schieter, blad De tropische gasmus keert
terug;
8 april Van 8 tot 13 april verkoeling
van het weder. Bloei van de paardenbloem
de rode kornoelje schiet blad;
9 april Op 9 en 10 april dikwijls slag
regens,
plaatselijke factor, zoals dat trouwens her
haaldelijk met de tekt van de Conde schijnt
te zijn gebeurd. Een bewijs van de ge
geerdheid van dat spel.
Dat moge een ontgoocheling uitmaken
voor de Aalstenaars. Ze mogen zich troos
ten met de gedachte dat de dictstellere
en gelaurierde poeet een zeer verdienste
lijke faktor van de kamer blijft ook zou-
der zijn Passiespel.
Trouwens al is het Passiespel dat aan
Caudron werd toegeschreven niet een ver
betering op de oorspronkelijke tekst, zoals
het voorligt, en zelfs in de toevoegingen
van Caudron blijft het een verdienstelijk
werk en, zoals gezegd, in klassiek toon en
stijl. Het vers van Caudron. niet hoogvlie
gend, is niettemin van een goede makelij
en kan best dienen als bewijs voor zijn
overvloedig gelaurierd zijn.
Het heeft bovendien een historische be
tekenis het vertegenwoordigt een traditie
in het Aalsterse toneelleven, in het bijzon
der op het stuk van de Passievoorstellingen
Het handschrift van 1721 herinnert aan
herhaalde opvoeringen in de achttiende
eeuw en het is niet helemaal vermetel le
veronderstellen dat het vanaf 1681 tot aan
de franse overheersing telkens weer op de
planken is gebracht. We hebben het steeds
spijtig gevonden dat die traditie in 1901
niet hernomen is geworden en dat men toen
gemeend heeft te moeten aanleunen bij
een bedenkelijke Oberammergauertekst.
Af en toe vertoont Aalst nog neiging voor
Passiever toon. Het ware te wensen dat bij
gelegenheid de oude tekst terug ter hand
zou worden genomen. De ballast kon wor
den geschrapt, taal en ritme wellicht door
een vaardige hand meer naar ons toe wor
den gehaald. Epies van allure en toch tus
sendoor met heel wat psikologiese snufjes,
zou het geheel de herwerking zeer goed
doorstaan en het. naast moderne passiespe-
zijn voor het nieuwe en zelfs het aller
nieuwste. mogen we toch niet vergeten
dat het oude niet overhaast dient te wor
den afgewezen alleen omdat het oud
zou zijn-
AALST EN OMSTREKEN
VOOR VOLWASSENEN EN
AANKOMENDE JEUGD
ALFA. W Robin Hood en de zeerovers.
VOOR VOLWASSENEN
FEESTPALEIS Het mes in de wonde
Voorbeh.
PALACE: Een zekere glimlach Streng
voorbehoud.
RIO, Z.: Port Afrique. Bijfilm: Woede
in het Westen.
- W.: Scotland Yard tegen de rode cirkel
Bijfilm: Scapa-Flow
TE MIJDEN
ALFA. Z De wereld bij nacht.
Belfortzaal tot 15 april Tentoonstelling Retrospectieve Leo Piron
Kunstcentrum Artifer A. Nichelsstraat. 31. Tentoonstelling Schelfout
Walter. Schilderijen Grafiek.
Zaterdag 6 april Feestzaal Stadhuis Belcantoavond door Zangkunstgroep
Pro Canto
Zondag 7 april te 14 u. Kopucijnfnklooster. Jeugdfilm Hoger op met de
Dikke en de Dunne.
Zondag 7 april te 15 uur St Jozefskring. Meuleschettestraal Toneelopvoering
De Brave Moordenaar door V T S A.
?pi
Zondag 7 april te 19 uur Feestzaal Groen Kruis
Filozoof van Hagem door Arbeid en Kunst.
Zondag 7 april te 19 uur Stadsschouwburg
Pilatus door Toneelkring De Schakel
Maandag 8 april te 20 uur Feestzaal Groen Kruis
Filozoof van Hagem door Arbeid en Kunst
Maandag 8 april te 20 uur Stadsschouwburg
Pilatus door Toneelkring «De Schakel».
opvoering van De
opvoering van Voor altijd
opvoering van De
opvoering van Voor altijd
Geen echte Aalstenaar blijft thuis op
20 APRIL
De RAKET - knal - avond voor onze
Aalsterse missionarissen
WAT ETEN WE DEZE WEEK
ZONDAG Haring - groentensalade
Tomatensoep Kalfsgebraad Bloerry
Gekookte Aardappelen Caramett
ding.
MAANDAG Koud kalfsgebraad
met Mayonaise Gebakken Aardappj
Rabarbercompote.
DINSDAG Biefstuk Witloof
kookte Aardappelen Griesmeelvlaj
WOENSDAG Gebraden Schelvij
Champignons Gekookte Aardappel?)
Fruit.
DONDERDAG Gehakt Spinazifw
Gekookte Aardappelen Vanillepud**
VRIJDAG: Zalmsalade Frites RZi
pudding met vruchten.
ZATERDAG Eieren met kaas --- j
terdsaus Aardappelpuree Yogj
met Corn-flakes.
VOOR DE LEKKER
BEKKEN
HARING - GROENTENSALADEj*
BENODIGD 8 haringfilets, 1 blikjf
mengde groenten. 2 lepels mayonaif
hardgekookte eieren en peterselie. j
BEREIDING Laat de groenten goedj^
lekkén en vermeng ze met mayonais^8
wat fijngehakte peterselie. Leg deze
in het midden van een ronde schotel
er de opgerolde haringfilets als een
omheen en maak de schotel af met g
veerde hardgekookte eieren. Leg op
haring nog een weinig mayonaise ei
strooi de schotel met fijngehakte petei
RIJSTPUDDING MET VRUCHTE
BENODIGD 1 liter melk. 150 g
150 g suiker. 1 pakje vanillesuiker, eer
gemengde vruchten en wat aardappel
BEREIDING Breng de melk aa KJ
kook. Was intussen de rijst door h«
een zeef onder stromend water te ho
Laat uitlekken en werp de rijst in de
melk. Opnieuw aan de kook laten kt
even met een vork doorroeren en
gens zonder roeren toegedekt o.
zacht vuurtje laten gaar worden A
vocht moet door de rijst zijn opgem
Roer er dan de suiker en de vanilles
luchtig door. zonder de rijstkorrels
schadigen Bréng nu de rijst over it
beboterde vorm en laat ze volledig
len. Stort de pudding op een schol
leg er de gèmengde vruchten (uit het
omheen. Kook het sap van de vri
even op en bind het met een beetje
gelengd aardappelmeel. Laat deze si
koelen en overgiet er de pudding
vruchten mee.
EIEREN MET KAAS - MOSTERD*
BENODIGD (voor 4 personen)
boter, 2 uien, 2 koffielepels mosterdp
50 g bloem, 8 dl melk, 150 g gemalen
zout. peper, paprikapoeder. 8 hardgel
eieren en peterselie.
BEREIDING Smelt de boter en
hierin de gesnipperde uien lichtjes
Voeg hgt mosterdpoeder toe en fri
even mee. Voeg de bloem toe en ro
een geheel ontstaat ScWenk bij J
hoeveelheden tegelijk de melk erbij,
daarbij de massa steeds goed glad
100 g geraspte kaas toe en laat d«
nog even doorkoken. Maak de sa
smaak af met wat zout. peper en pa
poeder.
Halveer de hardgekookte eieren. Ij
op een schotel en schenk de kaasma
saus er over heen. Leg op elk ei w|
de achtergehouden geraspte kaas er.
gehakte peterselie. Dien op met aard) I
puree.
De geschiedenis speelt aich af in het madden van de 18e eeuw. Op het kasteel te
Schaerbeek-Aalst woont Jonkheer Hendrik Van Heverboom, met zijn pleegdochtertje
ae kleine Mar.a, die als klein wicht aan zijn hoede werd toevertrouwd. De vader van
de kleine Maria is een Aalstèrs edelman die de vlucht heeft moeten nemen voor de
Franse bezetters.
Hendrik van Heverboom is een man die voor mets terugdeinst. Wanneer zijn echt
genote Flora van Lelienveld overlijdt, bl ijft de buitenwereld lonbfktend met hei
feit dat zij door haar man samen met diens knecht. Karei kwak been om het leven
werd gebracht
Dit is ook het geval met de moord op de oude rentenier Lucas Verboelen, die door
Kwakbeen n opdracht vaa zijn meester om het leven wordt gebracht.
Zelfs Dr Meert, de oom van de vermoorde Flora van Lelienveld, die van Hever
boom ten zeerste wantrouwt vermoed niet eens dat deze de hand heeft in deze mis
daden.
Nadat van Heverboom echter, de koopman Jozef Verboelen, neef van de vermoorde
rentenier, door bedrog heeft geruineerd wordt de jonkheer door de Aalstenaars meer
en meer geschuwd.
Gedreven door geldzucht is Van Heverb oom thans op een nieuw idee gekomèn
Daartoe heeft hij de Duitser Frederik Scoulier aangeworven.
door sSylvain or §ucAt
XXI11
Robrecht van Cramshoeven verzocht de
waardin het maal in de kamer op te die
nen. Aldaar sprak hij aan Polfriet het ver
moeden uit dat de Fransen die beneden in
de gelagzaal vertoefden hun alleszins niet
zonder meer zouden laten vertrekken
Er stiekum van onder gaan zou zeker
hun argwaan kunnen opwekken. Beidén
dachten er tijdens het maal dan ook over
na hoe zij zich best zouden kunnen uit de
slag trekken.
Er werd overeengekomen dat Polfriet be
neden eens poolshoogte zou nemen, desge
allend voorwendend dat zijn metgezel ver
moeid was en reeds te bed lag. Mogelijks
kon hij alsdan beter uitmaken in welke
mate de Franse officier en zijn manschap
pen de beide Aalstenaars al dan niet be
waakten.
Maar amper was Polfriet de gelagzaal
binnengetreden of de officier stond recht
groette hoofs en vroeg
-- Mijnheer, u is niet die wij zoeken.
dien u mij uw naam en waardigheid liet
kennen.
Een ogenblik overdacht Polfriet zich, toen
antwoordde hij in vlot frans
Mijn naam is Gustaaf Delasseer. ik
ben Frans edelman, komende van Brussel
en begeef mij naar Luik.
- Zo gans alléén
Jawel, mijn dienaar heeft onderweg
moeten halt houden, omdat zijn paard licht
werd gekwetst door een boomstam.
De Franse officier bekeek hem recht in
het gezicht en wedervoer
En de edelman die in uw gezelschap
ls
Ja heer. dit is wel een bijzonder ge
val. Ik heb hem op mijn baan ontmoet en
zoals het gewoonlijk tussen edellieden gaat
hebben wij kennis gemaakt met elkaar.
De Franse officier bleef beleefd maar
vroeg toen wat ongeduldig
De naam van uw toevallige metgezel
Wel hij stelde zich voor als van Rid
derbos
Het volstaat mijnheer, u is terzake
zelde is ongetwijfeld de man die wij zoe
ken. Zijn naam is niet van Ridderbos, maar
wel Robrecht van Cramshoéven, een
Vlaamse edelman die te Aalst kapitein Del-
boeuf heeft vermoord.
Polfriet wendde voor alsof hij hierover
tén zeerste verontwaardigd was. Inwendig
besefte hij evenwel dat zijn meester ver
loren was
Een moordenaar, riep Polfriet uit met
gemaakte verontwaardiging, ik ben als
Frans edelman beschaamd met een derge
lijk individu kennis te hebben gemaakt en
met hem aan dezelfde tafel te hebben aan
gezeten.
- Mijnheer, zei de Franse officier, uw
verontwaardiging doet eer aan uw persoon.
U mag wel van geluk spreken want deze
van Cramshoeven haat de Fransen.
Zonder dat Polfriet nog een woord in het
midden kon brengen, stormden de Franse
soldaten op een teken van hun officier
naar de eetkamer. Bijna had Polfriet zich
verraden doordat hij naar zijn pistool
meende te grijpen. Maar de broer van kapi
tein Delbceuf lette er niet op, want reeds
had hij zijn manschappen gevolgd en hoor
de Polfriet hem roépen
Heer van Cramshoeven. in naam van
de koning, gij zijt mijn gevangene. Geef mij
uw dpgen
Polfriet hoorde zijn meester met forse
stem terugroepen
Robrecht van Cramshoeven kent geen
van hare Majesteit de keizerin van Oosten
rijk.
Vaag zag Polfriet hoe de waardin bevend
stond te jammeren over het ongeluk dat
hun bezoek over haar afspanning bracht.
Er klonk een schot, een gil, degengekletter
en toen vloog de vleugeldeur open die de
eetkamer van de gelagzaal afsloot. Robrecht
van Cramshoeven bebloed aan het hoofd
werd door de soldaten meegesleurd. De offi
cier eveneens gekwetst volgde knarsetan
dend.
Polfriet was ten prooi aan vertwijfelde
gevoelens. Zijn afspraak met zijn meester
weerhield hem nauwelijks naar zijn pis
tool te grijpen in een poging om hem te
trachten te bevrijden. Getrouw aan het
geen hij beloofd had te doen. wendde hij
het hoofd af.
Tot dusver stonden zijn kansen dat hij
niet werd aangehoudén vrij hoog. Maar
zijn zonderlinge houding. als zogezegd
Franse edelman, tijdens het korte gevecht
kon de Franse offieiér wel eens tot andere
gevoelens brengen.
Maar deze was te zeer opgewonden door
het feit dat hij de man die zijn broer had
gedood tijdens een duel te Aalst, had aan
gehouden. opdat hij nog verdere belangstel
ling zou hebben voor de Franse edelman.
Polfriet stapte opvallend traag de gelag
zaal uit en begaf zich naar de stal, waar
de paarden stonden. Daar dacht hij nog
maals na in hoeverre hij zijn meester zou
dat hij tegen de overmacht niets z<x
mogen Werd ook hij aangehouden,
alles definitief verloren.
Wat stond hem thans te doen Ble
langer dan was er ook de mogelijkhe
de Franse officier door nadere vragé
in een valstrik lokte.
Hij luisterde gespannen toe. Uit
lagzaal hoorde hij alleen de stem v
Franse officier die van Cramshoev
barse toon ondervroeg. Buiten was
stil.
Voorzichtig maakte Polfriet zijn
los, klopte het vertrouwelijk op de
leidde het buiten de stal. Hij had
Hét was pikdonker en uit de verte rfl
de de donder. Des te beter dacht hij
het getrappel van mijn paard mind
vallend.
Op amper een twintigtal meter
afspanning verwijderd, sprong hij
paard, drukte het spoor en gallopec
de richting van Brussel. Blijkbaar
de Fransen geen aandacht aan hem
want dra stelde hij vast dat hij niet
volgd werd. Niettemin bleef hij in ee
bere stemming. Na een kwartier bl
staan en bezon zich nogmaals over
best zou doen. Het was zeker dat n*
meestér aan een strenge bewaking
derwerpen. Daarenboven was er d'
drukkelijke belofte die hij van Crai
ven had gedaan zorg te dragen V
kleine Maria die te Aalst achterbleef
