i
'f
Aluminium
Werke
I
'1
LEVENSVREUGDE
Een basisïapport van Sodegeosfudle over de Denderstreek
HOFSTADE
Pater Joan-Bapiist Cooman Kapucijn
exposeert portretten
Hofstadenaar Mgr Caudron
na 58 jaar weer thuis
door A. DELOBELLE, Assistent Universiteit Leuven
(7)
ERASMUS SCHOOL
SNIT en NAAD
Toevlucht van de armen...
Vraagt prijs bij
I
I
I
I
I
I
2
Firma Bosman-Van Afo/J)
Botermeikstraat 43, Aalst
alles in Aluminium
vangt zijn 4e schooljaar aan.
MODERN, AANGEPAST EN I N Dl V! DU EEL ONDERWIJS
in familiale sfeer met behulp van logopedie en kinesietherapie
voor kinderen van 6 tot 16 jaar in de afdeling voor buitengewoon lager
onderwijs.
Inschrijven elke voormiddag van 9 tot 12 uur: Koolstraat 24 AALST.
voor jongens en meisjes van 16 tot 21 jaar in de afdeling voor buiten
gewoon technisch onderwijs voorbereidend op de beschuttende werkplaats.
Inschrijven elke voormiddag van 9 tot 12 uur: Kleine Steenstraat 9 MERE
VOLLEDIG KOSTELOOS ONDERWIJS
De leerlingen worden aan huis dagelijks per bus opgehaald.
TOEKOMST
TOEKOMST
DIREKTEUR P. VERMEIR
Priester Daensplein 2 (Sinl-Martinuskenk) AALST Tel. (053)211.99
DAG-, AVOND-, WEEKEIND- PRIVELEERGANGEN
Steno-daktilo 1-3 maand Talen Internationale Briefwisseling
Beetuurssekretariaat 1 of 2 jaar Nederlands Frans Engels Duits
Boekhouding Sociale Wetten Spaans Italiaans Russisch
Etalage Autotechniek Rijlessen
Plaatsing verzekerd Kinderbijslag
Alleen de leervakken die U zelf verkiest
Aanvang schooljaar 6 september 1965.
Inschrijvingen en inlichtingen Ook telefonisch
Alle dagen van 10 tot 12 en van 14 tot 18 uur.
E. DE HONGERSNOOD z
Het hoofdbestanddeel van de voeding van
deze dichte bevolking was de rogge voor
1846 (16,02 van de totale bebouwde op-
pervlakte in Oost-Vlaanderenen de aard-
appelen (11,11 van dezelfde oppervlakte)
(46). De winter van 1844-1845 was zeer
zeer streng. Het grootste deel van het kool
zaad ging verloren. Hetzelfde was het geval,
1 maar in mindere mate, voor de rogge. Om
j aan deze misoogsten te verhelpen, werden
j in het algemeen door de landbouwers op
deze velden aardappelen geplant. Hierbij
deed zich dan nog een tweede tegenslag
I voor terwijl aanvankelijk de oogst goed
j scheen te zullen zijn, stelde men einde juli
I 1845 vast dat de bladeren van de aardap
pelstruiken vielen, terwijl de aardappelen
zelf rotten in de grond. Deze aardappelplaag
werd door de bladen eerst gesignaliseerd in
het Kortrijkse dan in de omstreken van Ge-
raardsbergen, evenals in Holland. Enkele
weken later woedde de plaag in verschillen
de landen van West-Europa. Zij richtte nog
verwoestingen aan in Belgie tot rond 1850.
In 1846 hadden de vochtige winter en de
kleine vriesperiodes gedurende maart en
april, en tenslotte de zomerhitte, vernieti
gende gevolgen voor de landbouw. Opnieuw
was de oogst van de rogge onvoldoende.
Terwijl vroeger de gemiddelde produktie
per hektare in Oost-Vlaanderen 21,64 hl
bedroeg, was deze in 1846 gevallen tot 9,09
Hl. Hetzelfde gold voor de meeste andere
graangewassen. (47).
Beroepsleergangen voor meisjes
gesubsidieerd door de Staat
Sinds 1924 komen hier meisjes van Aalst en omgeving de
zo nuttige vakkennis halen van
onder de leiding van gediplomeerde Beroepsregentessen
De leerlingen genieten kindertoeslag.
Inschrijving Zijpstraat 16, Hofstade
F .SOCIALE GEVOLGEN
De teloorgang van de ekonomisehe struk-
tuur, gebaseerd op de verbouwing en de
verwerking van het vlas, viel dus plotseling
samen met een algemene landbouwkrisis.
Dit kwam dus hierop neer dat een snelle
daling van de inkomsten samenviel met een
plotselinge stijging van de landbouwprijzen.
Gevat tussen deze twee bewegingen, wer
den de twee elementen waarop de sociale
struktuur van de streek berustte bruusk om
vergeworpen (48).
De hongersnood woedde van 1845 tot
1848. De regering trachtte de toestand zo
veel mogelijk te verhelpen door de invoer
van voedingswaren in Belgie te stimuleren
en door de uitvoer zoveel mogelijk te be
perken. Subsidies werden aan de gemeen
ten toegestaan, opdat zij hun bevolking zou
den kunnen helpen en om zekere werken te
doen uitvoeren (meer speciaal wegen, bouw
werken en waterwerken). De koncessie-hou
dende maatschappijen werden beïnvloed
opdat zij de konstruktie van spoorwegen
zouden aktiveren (49). Al deze maatregelen
konden een geweldige toename van het pau
perisme niet verhinderen, toestand welke
door de private liefdadigheid ook niet kon
opgelost worden. In grote groepen trokken
bedelaars door de steden en het platteland.
Vele lieten zich ten einde raad opsluiten in
gevangenissen. Vanaf 1847 wordt er gespe-
kuleerd op de prijs der graangewassen
Troebelen breken los: met geplunderde
bakkerijen, leeggehaalde schepen en wa
gens. Op de openbare markten nemen de
opstoten toe: op negen maart te Kort rijk,
de tiende te Geraardsbergen, de twaalfde
en dertiende te Ronse. De geweldigste brak
los te Gent op 17 mei 1847 waar de soldaten
uiteindelijk tussenkwamen met sabel en
bajonet.
Tenslotte braken er ook nog epidemien
los. De reeds ondervoede bevolking werd
een gemakkelijke prooi. In januari 1846
brak er typhus uit in Vlaanderen en ver
spreidde zich geleidelijk vandaar uit. Ein
de 1847 heerste deze ziekte in honderd ge
meenten. Zj blijft voortduren in 1847 en
ontwikkelt zich in 1848. In januari 1848 was
de plaag bijna verdwenen in Vlaanderen
De vlasarrondissementen waren er het ergst
door getroffen: Gent, Oudenaarde, Aalst en
de vlasverwerkende gemeenten van Br.
bant en Henegouwen (50).
Vanaf 1847 wordt de typhus de voornaam
ste doodsoorzaak. In 1845 en 1846 was voor
al de hongersnood de grote doodsoorzaak.
In 1850 is de mortaliteit terug lager dan ze
was in 1840. De epidemie is uitgegroeid en
heeft het fysisch zwakste deel van de be
volking weggenomen. In 1844 was de mor
taliteit in de steden groter dan deze op het
platteland, daar de werkloze arbeiders er
over geen middelen (zoals het verbouwen
van voedingsgewassen) beschikten om te
kunnen weerstand bieden. In 1847 echter
heeft het platteland hogere cijfers dan de
steden, tengevolge van de landbouwkrisis
die de ambachtlui der dorpen in dezelfde
toestand stelt als deze in de steden (51).
Op deze wijze heeft de teloorgang van de
oude textielindustrie In enkele tientallen
jaren de totale ineenstorting van de ekono
misehe struktuur van de Denderstreek be
werkt, proces dat gevoelig verhaast werd
door de landbouwkrisis.
Het is betekenisvol dat de zeer rijke fol
klore van de streek ook teniet gegaan is in
dit tweede deel van de eeuw (52.)
46 JACQUEMIJNS o.c., pp. 437-448,
annexe XVI.
47 Over de landbouckrisis in de jaren
1845-1846, zie: JACQUEMIJNS G.
o.c. pp. 248-257
48 Over de emigratie, zie: JACQUEMIJNS
G. o.c. pu. 384-386
49 Over deze maatregelen, zie: JACQUE-
MIJNS G o.c. pp. 270-294
50 JACQUEMIJNS G. o.c. pp. 335-351
51 JACQUEMIJNS G. o.c. pp. 355-362
52 DE POTTER E, BROECKAERT J
o.c. passim
KUNSTSCHILDER
De problemen van het «rijke» Amerika ttup voor elk conflict».
vullen elke aag de koiomen van üe wereld
kranten. De strijd voor ue rassenintegratie
de sociale pro me men zijn voor ïeuereen
alledaagse «xaits aivers» geworuen. maar
dat een man cue geuurenue oo jaar in ue
kern van deze prooiemen necii geieeiu, nog
heel wat meer weet over ueze viaagsimt^en
dan datgene wat ons van over ue pias ue-
reikt, en aaaruoor ooa. mcei uucxcu
dan het gewone nieuws, ngi voor ue uouu.
Mgr. Caudron, de kranige 85 jarige bis
schop van Henryatta iu*ianoma> kent de Herinneringen put. In de tijd toen hij als
«ziel» van Amerika, mj neeit er zijn ganse juug missionaris in Langstone met paard en
leven doorgeDracnt, eerst ais missionaris, na- uoorneen zijn missiegebied een In
dien als pastoor, en tensioite ais Disscnop. maanse bevolking moest reizen. Toen hij
Hij werd gecomronteeru met ane pioDie- m nenryatta aankwam en er begon met üe
men die ook nu nog upnjzeu. mj sieiue op- oouw van een kerk. een scnooi, een gynma-
lossmgen voor aan ue uouveineur eu zijn sunn, andere gebouwen,
administratie, en kreeg vomoemng. maar M]f als architect-ondernemer
de echte ondergronu weru uus met uulguiu yij£ bouwdei en blJ meer en
meer de as werd van het sociale leven in
Henryatta. In 1962 werd hij niervoor be
loond en kreeg de waardigheid van monseig-
«Daar heb ik ook begrepen hoe noodza
kelijk net is voor üe aroeiuers van waar
ook zicü te verenigen. De «unions» zijn
ue ruggegraat van ue werkende kiasse en
veie jaren neD ik gewerkt om ueze ge-
uacute te kunnen verspreiüen. ook üai ligt
ami ue oasis van mijn weiSiagen..
MGR CAUDRON-DAG...
Mgr Caudron boeit wanneer hij u t i'.m
IEDER KRIJGT EEN KANS
Mgr Caudron heeft er alle bevoikingsgroe-
terwijl hij voordien al door Paus Pius
sen leren kennen. Hij bouwde m llenryat- Aj£ buispreiaat werd aacgesteld. rtu hij
ta een centrum dat zeiis tol over ue gren- m orden twam de tijd voor het
zen vermaardheid verwierf. Maar hij moest ijJiCüeld
met elders gaan om de problemen van de
ze tijd te begrijpen, «ik nad er rijke en Hij zou na 58 jaar states verlaten en op-
arme mensen. Kijken die zonder moeite het nieuw naar Hofstade (Aalst) komen. In
schoolgeld konden betaien, maar ook ar- Henryatta viel dit besluit in als een bom.
men die met zo n financiële inspanning «Monsignor» moest blijven. Op de dag van
konden leveren. Zij bleven met op de
stoep. Ik gaf hen dezelfde kansen. Zij kon
den studeren tot de voorbereidende jaren
op de universiteit.
Het was de hefboom die ik tegen de ar
moede gebruikte. Amerika zou met de pro
blemen kennen die thans dood en verme-
het afscheid van vrijdag jl. stond het
leven in Henryatta stil. Honderden tele
grammen waaronder één van president
Johnson werden gestuurd uit erkente-
iijkheid voor deze verdienstelijke werker,
duizenden mensen schoven aan om hem een
laatste keer hun dank te betuigen. De
grootste krant van de streek wijdde een
ling zaaien indien de zwarten - die toch - yjj[ blad21jdeQ aan de
hoofdzakelijk de arme bevolkingslagen v - f ur van (<ii0nsigneur Caudron» onder de
len - dezelfde kansen hadden gekregen op £.S£ Wishcs# (b<,s£e wensen)
de schoolbanken. Er zou zelfs met over
communisme gesproken worden, want zij Maar Henryatta zelf deed meer. Op de
zouden dan het verschil opmerken tussen vooravond van zijn vertrek sprak de bur-
wat waarheid en propaganda is. Mijn sta gemeester een plechtige proclamatie uit
was welvarend omdat er geen onderscheid Wegens zijn toewijding, zijn rol in de ont-
bestond tussen rijk en arm. wikkeling van Henryatta, zijn sociale ver
Omdat de arbeider er op gelijke hoogte wezenlijkingen zijn verdiensten in het on-
stond met de rijke handelaar...
«Mgr Caudron, in een sappig Vlaams-
Engels woordencocktail, vertelt met harts
tocht over zijn arbeiders. Hij was de toe
vlucht van deze werkers wanneer stakingen
derwijs, zijn inspanningen voor de ontwik
keling van het Amerikaanse volk, werd de
dag van het vertrek uitgeroepen als mgr
Caudron-dag.
De mooiste bekroning voor het werk van
dreigden. Hij moest hun problemen onder- een man, die werkelijk een volk rondom
zoeken en onderhandelen met de overheid, zich heeft opgebouwd. Mensen die hij niet
De «toevlucht der armen» was de laatste kan vergeten. Nooit...
Pater Joan-Baptist Coomans is op kunst
gebied veeizijüig begaaiü. Muziex, i<^ter-
xunüe, vooruraent en fotografie zijn nem
vertrouwd. Up ai üi^ üomeinen heeft hij
merüwaardige prestaties geleverd. Gelukkig
voor hem zag hij vroegtijdig in, dat het in
I het leven geen kwestie is van vunueren
doch van zien tot éen bepaalde kunstvorm te
beperken. Hij koos het schilderen.
J Dit lag voor de hand. Het zit hem in het
bloed. In het ouderlijke huis bewaart men
i van hem een levensgroot kinderportret.
Zijn tante langs moederszijde schilderde
hem met z'n lange krullen en z'n marine
pakje. Vader Coomans was een begenadigd
■portraitist. In het Kapucijnenklooster te
Antwerpen hangt een Murillocopij van zijn
hand: «De stervende Franciscus zegent As-
sisie». Up de voorgrond heeft vader Coo
mans z'n gestorven vriend Pater Joan-Bap-
Ust (voorganger van onze Pater) geschil
derd.
In het Kapucijnenklooster te Aais*. be
waart men een anüer schilderwerk van va
der Coomans. De stervende franciscus
wordt door twee Minüeroroeders onüer-
steund. In de figuur van die twee jonge
f ranciskanen schilderde hij z'n beide zo
nen Kapucijnen: Pater Uduif (missionaris)
en Pater Jan-Baptist.
Onze Pater-kunstschilder is opgegroeid in
een artiesten-gezin. Z'n oudste broeder An-
toon behaalde de Prijs van Rome op 21-
jarige leeftijd. Z'n tweede broeder Joan is
een bekend beeldhouwer, etser en schilder.
1 Zijn derde broeder Jozef had bij z'n vroeg-
I tijdig sterven reeds merkwaardige kunste-
naarsproeven geleverd.
Op het atelier van z'n broeder Joan hing
destijds een stemmig natuurtafereeltje: een
landschap in de maneschijn. Het is een in
nig, wijdingsvol werkje. Pater Jan-Éaptist
schilderde het als knaap van dertien jaar.
Wanneer men z'n leven overschouwt, doet
het spontaan denken aan een bergstroom
die z'n weg zoekt naar zee. Rotsen, stronken
en bochten trachten z'n vaart te stuiten.
Het baat niet. Hij dringt er door, draait er
om heen, maar is niet te weerhouden of af
te leiden. Hij graaft z'n bedding, overwint
alle hinderpalen, rukt voort en bereikt z'n
doel. Van de hand van Pater Coomans zijn
er enkele stillevens, schaarse landschappen
geen composities, maar portretten te kust
en te keur, Monniken (natuurlijk!) pas
toors (vanzelfsprekend) abten, bisschoppen,
officieren, ridders, hofdignitarissen van de
Paus en dan... héél de gamma van leeftij
den en standen: van kind tot oude douai
rière, van boerenknecht, landloper, mulat
tin, zigeunerin tot hogeschoolprofessor en
kasteeldame.
Men beweert: «Je kunt je lot niet ontlo
pen. Het is je beschoren en je hebt Je er
naar te schikken». Of nog: «De wereld is
een schouwtoneel. Elk speelt z'n rol en
krijgt z'n deel.» Die zo spreekt ziet alleen
de voorhang, het dekor en die er in optre
den. Die achter de schermen kijkt ontmoet
een Alwijze, goddelijke Regisseur.
Wij kunnen ons in gissingen verdiepen en
ons afvragen «Wat had die genadigde man
kunnen presteren had hij volledig de Aca
demie gelopen of Sint-Lucas bezocht, ware
hij in de leer geweest bij de groten van
het palet9» Gissing is niet zelden vergissing.
Pater Coomans heeft z'n Orde en z'n me
demensen gediend op de plaats waar God
hem stelde. De dienstbaarheid hoeft z'n
werk getekend. Met 'n soepelheid die eer
bied afdwingt heeft hij zich geplooid naar
de eisen van z'n religieus leven en de ver
langens van z'n modellen.
Maar het heilig vuur in hem heeft al
tijd z'n hand bezield. Waar die hand vrij
spel kreeg (in zelfportretten en figured
van vertrouwden) daar heeft hij werken
voorgebracht die blijven zullen. Pater Jan]
Baptist kan schilderen.
Thans heeft hij het hoogtepunt van z'i
kunst bereikt. We wensen hem nog vel
vruchtbare jaren. P. SIGISBERl
Aalst Belfortzaal van 4 tot 20 septembej
Vernissage op zaterdag 4 september te 5 n
Heer Bert van Hoorick, schepen van _onj
derwijs en schone kunsten houdt de in<
lcidingsrcde.
Bezoekuren van 10 tot 13
van 15 tot 19 uur.
VI
a
p
O.
Kt
SCH(
Tel. 053/253.45
Specialist in GORDIJNGEVELS
ramen, deuren, opklappoorten,
winkelpui, siergrillen, enz.
H.R. 28.405
STANDEN 81 169
