of Volksfantasie
pleegt moord
ERICH MARIA REMARQUE'S
ONVERBIDDELIJKE AANKLACHT TEGEN
DE NUTTELOOSHEID VAN IEDERE OORLOG
W&t X, 1
XXXmXXXX :X$-XSX
SPRINGLEVEND in de SNAS
:fMMïʧMêiËÊSË
mmÊmmMmmmmwmmm
Gazet van Aalst
Kantoor Administratie Redaktie Pablieiteit Schoolstraat, 26, Aalst
Tel. 241.14
IM WESTEN NICHTS NEUES ALL QUIET ON THE WESTERN FRONT
VAN HET WESTELIJK FRONT GEEN NIEUWS A L'OUEST RiEN DE NOUVEAU
Tien jaar na het verdrag van Versailles verschijnt op de Duitse boeken
markt een roman die voordien reeds als feuilleton in een krant heel
wat ophef had veroorzaakt in de toenmalige republiek van Weimar.
De titel van het boek lm Westen nichts Neues, naar een laconiek
communiqué van het keizerlijk hoofdkwartier 14-18. De auteur Erich
Maria Remarque, een tot dusver onbekend journalist en oudstrijder.
Reeds in enkele weken tijds is de eerste oplage uitverkocht. Een
Nederlandse vertaling reeds hetzelfde jaar, 1929, heeft, niet het minst
in Vlaanderen, een dusdanig sukses dat its> enkele maanden reeds
een zevende herdruk verschijnt.
lm Westen nichts Neues, het rauwe onopgesmukte oorlogsverhaal
van de Duitse soldaat Paul Baumer, brengt de auteur in enkele maan
den een wereldreputatie, maar ook verguizing, vijandschap in eigen
land. Want de brutale, onthutsende waarheid over de frische frohliche
krieg, druist regelrecht in tegen de eer van het traditionele Pruisische
militarisme. De dag dat de demokratie door de diktatuur zou vervan
gen worden, zal men zich de naam Remarque herinneren. En die dag
zou komen...
Rode Papavers
Remarque (dit "jaar 70) werd
te Osnabruck geboren als zoon
van een boekbinder en studeerde
er aan :het leraarsseminarie en
later aan de universiteit van Mun
ster. In 1916, amper 18 jaar oud,
wordt hij ingezet aan het IJzer
front. Oorlogsjaren die de namen
van Oiksmuide, leper, Bikschote
onuitwisbaar in zijn herinneringen
zullen prenten als oorden van on
noemelijke menselijke ellende. De
vrienden, mede-studenten, sneuve
len een na een; de eerste geest
drift is vlug uitgedoofd, maar het
bewustzijn van het bedrog onder
de mom van schone leuzen wekt
bij de jonge Remarque verbitte
ring op.
Als vele jaren later de aanloop
tot W, II hem zuilen 'inspireren tot
de roman «Are de Triomphe» blij
ven de dramatische jeugdjaren aan
het IJzerfront natrillen via het
hoofdpersonage van dit boek, Dr.
Ravic. Dr. Ravic - Remarque zal
zich altijd in zijn later leven de
povere tuiltjes rode papavers op
een of ander saldatengraf herin
neren. De schaarse rode papavers
die nog konden bloeien op nog niet
verschroeide stukjes weide aan
het IJzerfront.
8 miljoen exemplaren
Na de ineenstorting :in 1918
keert Remarque terug en past
zich gelijk alle frontratten moeilijk
aan in 'het burgerleven. Hij 'is
achtereenvolgens leraar, handelaar
en komt tenslotte terecht 'in de
journalistiek.
In 1927 verschijnt van 'hem
«Station am Horizon», een werk
zonder enige merkwaardige 'lite
raire betekenis. De auteur geraakt
overigens niet los van de oorlog,
van 'het IJzerfront. Het blijft hem
obsederen. En dan, tijdens een
vakantieperiode, schrijft hij in en
kele weken tijds een «oorlogs
roman» lm Westen nichts Neues.
Niet minder dan 50 aangezochte
uitgevers hebben voor dit werk
geen belangstelling of vrezen re-
akties van het Duitse lezerspubliek.
Maar Monty Jacobs, de hoofdre-
dakteur van de Vossische Zeitung,
ontgaat de uitzonderlijke betekenis
van het boek niet een aangrij
pende anti-oorlogsroman. Het ver
schijnt als feuilleton in de krant.
Het wordt meteen een sukses.
Uitgevers komen op hun aanvanke
lijke weigering terug. Begin 1929
komt het op de boekenmarkt, na
dat de auteur evenwel kategoriek
heeft geweigerd het slot in een
happy-end te wijzigen Paul Bau
mer is dood
«...Hij viel in oktober 1918, op
een dag dat het op het front zo
rustig was dat het legerbericht
er zich toe 'beperkte te melden
Van het westelijk front geen
nieuws...»
lm Westen nichts Neues ver
schijnt dra in verscheidene talen.
In 1931 volgt «Der Weg Zurich»
en in 1937 «Drei Kameraden».
'Inmiddels, in 1930, is het eerste
werk verfilmd. De 'bioscopen zitten
nokvol.
Niet minder dan 8 miljoen exem
plaren zuilen tijdens een periode
van 40 jaar verspreid worden in
de meeste landen van de wereld.
En nog meer miljoenen zullen de
film zien. 'Niet overal, want alvast
het boek is in sommige landen
niet welkom.
Op de brandstapel
Mussolini verbiedt in zijn land
een Italiaanse versie. Want de
Duce is van oordeel dat het be
smettende literatuur is voor het
Italiaanse volk.
Dat was voor Remarque reeds
een veeg teken aan de wand. En
inderdaad, amper is Hitier aan het
bewind of de reeds beroemde au
teur verneemt vajj zijn vrienden
dat hij op de lijst voorkomt van
staatsgevaarlijke auteurs. Hij kan
op het nippertje ontsnappen aan
de Gestapo en slaagt er in de
Zwitserse grens te overschrijden.
Remarque's oeuvre wordt door
Goebels als perverse 'literatuur
bestempeld en met zoveel andere
werken van de beste Duitse au
teurs naar de fameuze brandstapel
verwezen.
Via Zwitserland en na een ver
blijf in Parijs zal Remarque naar
de U.S.A. uitwijken en als banne
ling het lot kennen van zovele
zijner vrienden o.w. Stefan Zweig,
Frans Werfel, Thomas Mann de
vervreemding van 'het geboorteland
het gevoel van overbodigheid, het
geduld worden in een gastvrij,
maar toch onbekend land.
«Weet je dan niet dat emigran
ten altijd de steen onder de ste
nen zijn Voor hun geboorteland
zijn zij verraders en voor het bui
tenland 'behoren zij nog tot hun
vaderland.»
Na de oorlog komt Remarque
terug naar het oude Europa. Hij
heeft inmiddels de Amerikaanse
nationaliteit verworven (huwde er
de filmvedette Pauiette Godard)
nadat hem door Hitier het Duitse
staatsburgerschap was ontnomen.
Nog wel 'in 1949 zai Stalin op
zijn beurt lm Westen nichts Neues
op de 'kommunistische index plaat
sen.
Universeel
Vooral voor de oudere generaties
■is Remarque de literaire vaandei-
drager geweest van 'het pacifisme.
Zijn werk paste in die breed uit-
deinende pacifistische stroming in
een periode die reeds de kiemen
bevatte van een nieuwe wereld
oorlog.
Vooral in Vlaanderen hadden
boek en film enorme belangstelling.
Het was nog de tijd van de socia
listische gebroken geweer manifes
taties en de Lourdesbedevaarten
van Vlaamse katolieke oudstrijders.
Op de jaarlijkse bedevaarten naar
Oiksmuide waren de herinneringen
aan het voorbije oorlogsleed nog
pijnlijk vers en klonk het Nooit
Meer Oorlog.
Er is sedert de voorbije halve
eeuw heel wat gebeurd. Voor de
jongere generaties is 14-18 een
museumaangelegenheid geworden.
Er is een tweede, gruwelijker we
reldoorlog geweest die eindigde
met Hiroshima en Nagasaki of het
perspektief van een nucleaire oor
log. Naar het woord van Simonne
de Beauvoir, de Franse schrijfster,
is er niemand die ooit een offer
heeft gebracht zonder dat een
greintje bitterheid overbleef. Bij
Remarque heeft die bitterheid de
vorm gekregen van een aanklacht
met universele weerklank tegen
de oorlog. Zijn naam en zijn werk
blijven een begrip voor allen die
vandaag begaan zijn om wat ge
beurt in Vietnam, in Nigeria, in
het Midden Oosten, in Jemen en
om wat morgen elders kan gebeu
ren. Voor allen die begaan zijn om
een druk op de knop.
R. Bogaert.
Alsof één moord, deze op de 72-jarige Leon De Cock, aan de Binnen
straat te Aaist, nog niet volstond, doodde de Volksfantasie deze week
nog een tweede man. In koelen bloede en met veel zin voor details.
Het «slachtoffer» van die Volksfantasie was een eerzaam en eenzame
non-konformist die wars is van onze konfektiemaatschappij en omwille
van zijn short, baard en sandalen nog steeds de belangstelling wekt
van de goede gemeenschap als hij ongestoord doorheen de stad fietst.
Wijl de man daarenboven huist, ook al wars van komfortabele woon-
kultuur, in een afgedankte autobus in de «Snas», grondgebied Meldert,
moest hij wel het slachtoffer worden van een «wrede moord».
De Rijkswacht van Hekelgem was al vertrouwd met alle details over
deze nieuwe wrede moord op die eerzame en eenzame man, die, zeggen
sommigen, een beetje op Onze Lieve Heer gelijkt. En blijkbaar
volstaat het anno 1968 een beetje op Onze Lieve Heer te gelijken om
twijfels te wekken.
Daarenboven wou de Volksfantasie die tweede moord persé in de krant
lezen en was de Volksfantasie zeer ontgoocheld dat daar dinsdag en
zelfs woensdag niets over ie lezen was, niet in Het Nieuwsblad, niet
in Het Laatste Nieuws, niet in Het Volk, niet in de Vooruit. Zoveel
traagheid vanwege perslui nam de Volksfantasie niet. Wacht, men zou
hen eens mores leren en zelf de redakties opbellen. Op de redakties
wist men van toeten of blazen. Dan maar verder afwachten, zei de
Volksfantasie, die oordeelde dat het haar taak niet was ginds in de
Snas te gaan speuren naar het bloedig tafereel.
En toen kregen wij op onze redaktie een man aan de lijn Ze hebben
Christus vermoord, zei hij, in de Snas...
Ja, zeiden wij, maar dat hebben wij reeds vroeger gememoreerd.
Vroeger, zei de vertegenwoordiger van de Volksfantasie, dat kan niet.
't Is maar gisteren of eergisteren gebeurd. Ge zoudt toch ne keer
moeten gaan zien.
Doen wij niet, antwoordden wij beleefd, soortgelijke primeurs liggen
ons niet en zoals gezegd, wij hebben die Christusmoord reeds geme
moreerd.
Mijnheer, ge verstaat me niet, zei de woordvoerder van de Volksfanta
sie, het gaat niet om Onze Lieve Heer zelf, maar om zo iemand dia
op hem gelijkt, allez hij draagt ook een baard, sandalen en een korte
broek.
Voor zover wij weten, zeiden wij geduldig, heeft Onze Lieve Heer
nooit een korte broek gedragen.
Ge zwanst, zei de Volksfantasieman.
Wij zwanzen niet, replikeerden wij moe.
En toch hebben ze er Christus vermoord... iedereen zegt het hier in
't café, of denkt ge dat het de eerste maal is dat ze hier langs deze
kant iemand vermoorden.
Nee, lieve man, ze hebben er inderdaad Christus vermoord, op 16 april
1916, Christus zogenaamd, want zijn eigenlijke naam was Fuss, een
te Aalst in 14-18 slecht gereputeerd feldgrauer, maar met een niet
alledaags voorkomen want groot van gestalte, maar met een zachte
blik en een uitzonderlijk zangerig Duits. Alleen hield hij niet van de
Aaistenaars en zij niet van hem.
Verdomme, zei de Volksfantasieman, ze hebben me weer een oude
historie op de mouw gespeld.
Het laatste wat wij hoorden waren vage stemmen en juke-box-klanken.
Toen kwam er een kink in de telefoonlijn.
Ce brave non-konformist uit de Snas moet zich aan de Volksfantasie-
moord niet storen. Hij is meer dan ooit springlevend en «doodgezeid»
zal hij nog lang, zeer lang leven. Ac.
■■PM
Moordenaars op 72-jarige Leon De Cock uit Aalst vlug ontmaskerd
dank zij gekoordineerde politionele aktie.
