jn geweten
I
i- J&
Sm Pb E. S. 'INFORMA TIE
j* js Jfefill
WAT VOORAF GING
In een vorige bijdrage werd de
persoon belicht van kardinaal Ste-
pinac uit Joegoslavië, welke tien
jaar geleden in de maand februari
overleed na veroordeeld te zijn tot
16 jaar dwangarbeid. Heel vluch
tig werd aangegeven hoe hij het
bracht van universiteitsstudent
langs officier in het leger tot
priester en kardinaal.
VAN HET OORLOGSEINDE
TOT DE AANHOUDING
Het is bevreemdend dat de oor
log eindigde in 1945 en dat de
aartsbisschop van Zagreb slechts
in de tweede helft van 1946 werd
gearresteerd. Wat is er ondertus
sen gebeurt? Feit .is, dat de nieu
we heersers een vloedgolf van
vervolgmg hebben in beweging
gebracht tegen de katolieke Kerk
in dit land. Er waren onderhande
lingen tussen het hoofd van de
Kerk in Joegoslavië en dat van de
Staat. De eerste wou niet buigen.
De tweede keerde vruchteloos te
rug. Gezien de ontmoetingen geen
verhoopt resultaat 'boekten wou
de macht van de sterksten zege
vieren, doch... met andere midde
len. Wat noch Hitier, noch Pave-
lic hadden durven realiseren, heb
ben de .kommunisten aangedurft.
Aartsbisschop Stepinac werd aan
gehouden. Het was een buigen
of breken. Er werd niet gebogen.
Dan maar breken, of proberen te
breken.
WAT HET PROCES
VOORAFGING
Het is een normaal mensen
recht dat in geval van beschuldi
ging en gerechtsprocedure de be
klaagde zijn verdediger(s) kiest
en aanduidt. Dat is vooreerst niet
het geval geweest voor de be
schuldigde Stepinac. Vervolgens,
het is zeer merkwaardig dat ver
scheidene advokaten zich hebban
aangeboden om de aartsbisschop
van Zagreb te verdedigen. Het
tribunaal heeft deze aanbiedingen
geweigerd. Tenslotte, het ge
rechtshof heeft zelf de verdedigers
gekozen en aangesteld. Het waren
mannen die de gunst van de re
gering genoten. De twee officiële
verdedigers waren; Dr Ivo Politeo
en Dr Natho Katicic. Een derde
verdediger was Ivan Mestrovic,
een groot kroatisch beeldhouwer.
WIE WAREN DEZE MANNEN
Dr Ivo Politeo was de gekende
verdediger der kommunisten en
van Josip Broz Tito (huidig presi
dent van Joegoslavië) voor de
oorlog. Meester Politeo, atheist en
vrijmetselaar, stond bekend als
progressist en zeer liberaal getint.
Eveneens was Meester Katicic een
progressist maar vreesachtig van
natuur. De derde verdediger, Ivan
Mestrovic is de gekende, maar in
tussen overleden, kroatische
beeldhouwer, leerling van Rodin.
Mestrovic had invloed op het
staatshoofd wat nogmaals tot
uiting kwam tijdens de ziekte van
Mgr Stepinac enkele tijd voor
diens afsterven.
De keuze van de officiële ver
dedigers door het Hoger Ge
rechtshof van Zagreb was van
dien aard, dat men vertrouwen in
hen stelde om tijdens het proces
meer hun aandacht te wijden aan
het belang van de Staat dan aan
dat van hun klient.
AKTE VAN BESCHULDIGING
De inhoud van de beschuldiging
hield in, dat aartsbisschop Stepi
nac ervan beschuldigd werd
1 gekollaboreerd te hebben
met de bezettende machten
tijdens de oorlog Italië,
nazi-Duitsland en met de
kroatische vrijheidsstrijder
Pavelic, tegenstander van de
kommunistische partizanen
in eigen land.
2 De bekermg van Joden en
vooral van orthodokse gelo
vigen tot de Rooms-Katolie-
ke godsdienst onder druk
te hebben bevolen.
OPMERKINGEN VAN
L' OSSERVATORE ROMANO
(1 november 1946)
Het vatikaans dagblad stelt aan
de kaak dat het proces een aan
vang nam op 30 september 1946,
nauwelijks zes dagen na de pu-
blikatie van de beschuldigings
akte. De advokaten van de verde
diging hebben geen enkel onder
houd kunnen hebben met hun klient
noch met mensen uit de nabije
omgeving van de aartsbisschop
omdat deze, tijdens de dagen die
het proces voorafgingen, onder
arrest stonden en onder voortdu
rende (andere) ondervragingen.
De president van het tribunaal
heeft verscheidene dokumenten,
die van groot belang waren voor
de verdediging, verwijderd. Meer-
deze getuigen «ten ontlaste» wer
den geweigerd terwijl getuigen
«ten laste» werden aangenomen.
Een belangrijk gedeelte der doku
menten van het Openbaar Mini
stère had geen betrekking met
het juiste objekt der beschuldiging
Trouwens, de autenticiteit van be
paalde stukken was betwistbaar.
Het woord was voortdurend aan
het Openbaar Ministerie wat
slechts kon onderbroken worden
door zeldzame en korte tussen
komsten van de verdediging.
Bijgevolg kan op deze procedu
re aangemerkt worden dat de ver
dediging zware hindernissen dien
de te overwinnen, wat in een nor
maal verlopend rechtgeding zel
den of niet voorkomt.
HET PROCES
Elf dagen na de aanhouding van
aartsbisscop Stepinac nam het
proces, tegen hem ingespannen,
een aanvang. Na de voorlezing
van de officiële beschuldigingS-
akte kreeg Mgr Stepinac de ge
legenheid een verklaring af te leg
gen en dit op 3 oktober 1946.
Het proces was begonnen op 30
september.
VERKLARING VAN
MGR STEPINAC
In zijn verklaring wees de kerk-
prelaat erop dat het niet «de per
soon Stepinac» was die in de
bank der beschuldigden zat, maar
wel de aartsbisschop van Zagreb
en het hoofd van de R.K. Kerk in
Joegoslavië.
Het striemde als een aanklacht
tegen de beschuldigers zeil, dat
hij sinds zeventien maanden het
mikpunt was van metodische aan
vallen langs de pers en allerlei
soorten propaganda en dat hij
sinds een jaar leed onder zijn in
ternering in zijn aartsbisschoppe
lijk paleis.
Wijzend op de beschuldiging
verduidelijkste Mgr Stepinac dat
e; geen sprake is van iemand te
herdopen die reeds gedoopt werd
hier dan het geval van de ortodok
se gelovigen. Ten hoogste kan
men spreken, zei Stepinac van be
kering. Met fierheid vérklaarde de
beschuldigde dat de kerk, gedu
rende de oorlog, de ortodokse
Serben is ter hulp gekomen met
de bedoeling hen te redden. In
scherpe bewoordingen wees hij er
op dat hij in geweten zijn plicht
als Opperhoofd van de plaatse
lijke Kerk had gedaan en evange
lisch gezien, moest doen. De ge-
eigende woorden van de Open
bare Aanklager slingerde hij als
een boemerang terug de gerechts
zaal in. De stellingen van het
Openbare Ministerie beefden op
hun basis. De bewering van het
Openbaar Ministerie dat er ner
gens zoveel gewetenvrijheid heer
ste als in dit land was een aanflui
ting van de reele waarheid.
Het woord «vrijheid» was een
holklinkend vat. De aartsbisschop
toonde het tegendeel aan en ver-
MGR STEPINAC TIJDENS ZIJN PROCES
wees naar de 270 priesters die
werden terechtgesteld, naar de in
beslagname van de scholen, de
seminaries en weeshuizen, naar
het verbod van godsdienstonder
richt op de scholen (vooral hoger
secundair onderwijs) en de moei
lijkheden die de hospitalen, be
heerd door kloosterzusters, on
dervonden. Het feit, dat bisschop
pen werden mishandeld onder het
oog van de toekijkende politie,
werd aan de kaak gesteld. Zelfs
eigen partij mensen hebben die
feiten gelaakt. Zulk een vrijheid
is slechts een illusie, riep de
aartsbisschop uit.
Ik eerbiedig de wil van mijn volk
In verband met de beschuldi
ging de verrader te zijn en de
vijand van de Staat en de nationa
le autoriteiten weerlegde Mgr
Stepinac deze aanklacht als volgt:
«Ik heb de wil van mijn volk
geeerbiedigd en zal het altijd
doen. Gij beschuldigt mij de
vijand te zijn van de Staat en
de nationale overheid. Zegt mij
dan, ik bid er U om, wie de
overheid vertegenwoordigde in
1941? M. Simovic, in Belgra
do? Ofwel de verraders zo
als gij hen noemt in Londen?
Ofwel zij die in Palestina wa
ren? Ofwel gij die u ophield in
de bossen van ons land? Meer
nog in 1943 en 1944, waar was
de wettelijke regering in Lon
den of bij U in de bossen? Gij
vertegenwoordigt voor mij de
hoogste autoriteit sinds 8 mei
1945. Kon ik voor die datum
tegelijker tijd aan U gehoorza
men en aan hen die in Zagreb
waren? Kan men twee heren
dienen? Gij kunt mij slechts ver
antwoordelijk stellen sinds 8
mei 1945»
Zijn overtuiging ais kristen en
kerkprelaat vertolkte hij aldus
«Christus is de basis van het
christendom. Gij beschermt de
ortodokse Serben. Hewel, ik
vraag U: hoe kunt gij de orto-
doksen voorstellen zonder
Christus? Hoe stelt gij de Kato
lieke Kerk voor zonder Chris
tus? Het is een absurditeit. Van
de H. Moeder Gods zegt gij,
in uw boeken, dat zij een pros
tituee was. Weet gij dan niet
dat de Moeder van God een van
de heiligste personen in de we
reld is zowel voor de katolieken
als voor de ortodoksen?»
De aartsbisschop besloot zijn
verklaring voor het opperste Ge
rechtshof in volgende bewoordin
gen:
«Ik eindig: met wat goede wil
kan men een overeenkomst be
reiken, maar het initiatief moet
genomen worden door de ge
vestigde macht. Noch ik, noch
het episkopaat, zijn bekwaam
om akkoorden in 't leven te
roepen d e afhangen en van de
hoogste autoriteiten en van de
H. Stoel.
Wat mij betreft en evenzo mijn
oordeel, ik vraag geen medelij
den iviiJN GfcWE i EN iS GE
RUST».
VERVOLGT
VOETNOTA
Bepaalde uitdrukkingen en
toestanden mogen niet be
oordeeld worden in ons denk-,
leef- en tijdskader van 1970
maar dienen gezien te wor
den in de tijd van het ge
beurde. Dit, om vergissingen
te voorkomen.
De regering van 8 mei 1945
is ontstaan door mensen uit
het partizanenleger dat zich
ophield in de bossen en van
daaruit de strijd aanbond te
gen de bezetters.
