DE DENDER
Determinerende faktor bij de geboorte
van Aalst
(6)
I
,IJ, IJVOEGSEL
Het Denderprobleem
er een eeuw oud.
Een onderzoek, in 1931
3
inge-
leid door het provinciaal bestuur
3r an Oost-Vlaanderen stelde vast
cs at op de middenloop 26 gemeen-
n geplaagd waren met waterzie-
gronden, de schade bedroeg
nh( »er het algemeen de helft van de
brengst en bijna alle Dender-
emden van Overboelare tot
«idermonde zijn waterziek. Oor-
ak het hoge peil van de Den-
r en gebrek aan onderhoud van
afleidinggrachten.
En in 1938 verklaarde de Mi-
iter van Openbare Werken
:ef»Ons programma omvat de ver
tering van de Dender in driele-
opzicht vergemakkelijken van
leHscheepvaart, afleiding van het
'9®KI water en drooglegging van
Btf aanliggende gronden...»
De plans om de Dender toegan-
lijk te maken voor schepen van
n ton lagen klaar bij Bruggen
Wegen...
iv Wat is er van terecht gekomen?
a| In de benedenloop werd het
Broek van Denderbelle» inge-
kt.
nners.
Het is een natuurlijk reservoir,
'ager gelegen dan het peil van
de Dender en van de rivier af
gesloten door een lagere dijk.
Bij abnormaal hoge waterstand
stroomt het water over deze dijk
in het broek en wordt daar op
gehouden tot het overstromings
gevaar geweken is. Oppervlakte
van de waterkom 170 ha, in
houd 3.400.000 m3.
2. Denderbelle kreeg een stuw-
sluis, berekend op schepen van
600 ton.
3. Rechttrekking en verbreding
tussen de oude sluis te Wieze en
de grens Oudegem-Dendermonde.
4 Aalst kreeg nieuwe kaaimuren
tot aan de sluis de muren op
voldoende afstand om kruis-gele-
genheid te verschaffen aan 600
5. De waterigen, ingesteld in
1865, konden hun taak niet vol
brengen, hoofdzakelijk bij gebrek
aan financiële middelen. Sedert
1961 werden ze heringericht en
gesteund door de landelijke water-
dienst werklozen voerden de ont
werpen uit tot verbetering van be
staande en het graven van nieuwe
grachten, ook werden kleine be
malingsstations opgericht om het
water uit bepaalde tegengrachten
over te hevelen naar de Dender.
Dergelijke uitvoeringen werden
verricht in de wateringen, gelegen
tussen Overboelare en Pollare
AFSTAND IN METER VAN
Idermonde
ath
R.oever
L.oever
B.786
Aalst
Erembodegem
50.302
Spoorbrug
de
2.858
Aalst
Aalst
51.230
Zeeberg
n
2.708
Aalst
Aalst
51.380
Nijverheidsarm
er
2-090
Aalst
Aalst
51.998
St-Annabrug
rt(
1.015
Aalst
Aalst
52.07,3
Spoorwegbrug
af
.491
Aalst
Aalst
52.597
Zwarte Hoek
0.936
Aalst
Aalst
53.252
Einde kaaimuren
0.686
Aalst
Hofstade
54.402
Veer Schuitje
9.349
Aalst
Hofstade
54.739
Wal
'ESTAND IN JULI 1970
ft
kestaat een Denderplan dat
')kt °°9t een 1200 ton scheepsweg
voirea'lseren tussen Dendermonde
bs •Erembodegem.
Met de uitvoering van dit zes-
inplan werd begonnen te Den
dermonde in 1968, er was 100
minljoen frank per jaar voorzien.
In deze stad moest worden overge
gaan tot de bouw van een nieuwe
sluis en de aansluiting aan de
nieuwe Dendermonding ten westen
van de stad tegenover Grember-
gen verder waren voorzien een
4 km lang tracé buiten de stads-
door Fritz COURTEAUX
kom, het uitbaggeren, het verster
ken van de oevers, alsook de aan
leg van dijken en van aangepaste
weg- en Dehderbruggen. Wat is er
tot op heden tot stand gekomen
Een negen meter diepe sluis die
half voltooid is, wachthaventjes en
een stuwgeul... De beloofde mil
joenen werden aan andere werken
besteed Wanneer de werken aan
de Dender zullen worden hervat
kan op dit ogenblik niemand voor
spellen. En intussen blijft de Den
derstreek het gewest van de pen
delaars, de «slaapstad» voor de
industrie van de grote centra Gent
en vooral Brussel.
DENOERBRUGGEN
TE AALST
OUDE BRUGGEN
Gedurende de middeleeuwen
waren hier vijf Denderovergangen
bekend.
DE VISMARKTBRUG
Ze overschreed de Dender bij
het Oud-Gasthuis en heette «de
Nieuwe brugghe» in 1380, «Nieu-
werbrugghen» in 1399.
Deze klapbrug werd herhaalde
lijk vernield, zelfs dreef ze twee
maal weg de bruggen waren toen
niet zo stevig gebouwd Reeds op
het einde van de 11e eeuw zal ze
de burcht in verbinding hebben ge
bracht met het eerste, pre-stede-
lijk marktplein.
DE MEULEBRUG
Bij de watermolens liep een
brugje van de Werf naar het ei
land. Het was niets meer dan een
houten overloop die in 1629 ver
vangen werd door een stenen
brugje. (Affligem)
Door de overwelving van deze
Denderarm in 1962/1964 verdwe
nen beide overgangen.
DE MOLENSTRAAT- OF
SINT-ANNABRUG
Op het einde van de Molen
straat lag de «Molestraetbrugghe»
sedert de 17e eeuw gekend als
St-Annabrug aan de kant van de
Moleridries stond in 1615 (en mis
schien reeds vroeger) een kleine
kapel met een Sint-Annabeeld. Een
herberg bij de brug aan stadszijde
heette ook St-Anna in 1789. Op
het einde van de 18 eeuw was de
«pont de Lodi» bouwvallig gewor
den, omdat ze niet meer kon ge
opend worden spraken de Fransen
over «un pont dormant».
DE AYEGHEMMERBRUCGHE
Ze lag. in 1395 bij de Ayerghem-
merpoorte, later Molenstraatpoort.
Deze brug overspande het Mout-
mollenwater, een tweede rivier
arm die deel uitmaakte van de
stadomwalling (Hoge Vesten).
Het Ayeghemmervelt begon in
1380 aa de (Oude) Dendermond-
se steenweg, nu Hoveniersstrat
het veld strekte zich uit over de
Hertshaag tot aan «den Steen-
berch».
Toen de Frankische naam verge
ten was werd hij vervangen door
Molenstraatpoort.
ZEEBERGBRUG
De Keulenbaan kruiste de Den
der nabij de plaats waar de rivier
haar loop splitstezo behoefden
de handelsvoertuigen van de mer-
cators de Dender geen twee maal
te overschrijden.
Oorspronkelijk lag er geen brug,
de overzet gebeurde bij middel
van een pont - een klein vaartuig
met platte bodem zoals men er
ook een gebruikte in 1940 wanneer
de brug opgeblazen was. Vandaar
Ponstrate (1307), Pontstraetpoor-
te (1371), Pontstraetveste
(1380), Pontpoorte (1398).
Wanneer de pont vervangen
werd door een brug werd het
Zeeborghenbrugghen in 1310,
1337, 1373
Zeeberghenbrucghe, Seberghen-
brucghen, Seeberghenbrug-
ghen in 1380
Zeeberghen brucghen in 1395 en
1398.
De betekenis van het toponiem
«Zeeberg» heeft reeds heel wat
gekibbel veroorzaakt bij de filolo
gen.
Het eerste lid van de samenstel
ling - zee - betekent «water»
Een oude zeewering ten O. van
Amsterdam heet nu nog Zeeburg.
Het is een natuurlijke of kunst
matige begrenzing of afscheiding
die het water in zijn loop tegen
houdt door den aanleg van een
dam, dijk of sluis. Was hier, bij
de splitsing van de twee Dender-
armen, een of andere waterrege
laar aangebracht
Tot 1373 was het tweede lid
«borg», sedert 1380 is het «berg».
Dit blijkt een normale evoluitie.
Voor de gemeentenaam Borger-
hout zijn de oudste vormen Bor-
gerholt in 1214, Burgherhout in
1225, maar Bergenhout in 1344.
Daarbij zijn borg en berg etymolo
gisch gelijkwaardiggeborgen,
verbergen.
Oorspronkelijk ging het uitslui
tend om topografische begrippen
borg en berg duidden geen gebou
wen aan, wel hoger gelegen plaat
sen. Aangezien een berg - in een
vlak land heet iedere verhevenheid
berg - het best geschikt leek voor
de verdediging, kregen de namen
borg, berg de betekenis van een
versterking en werden ze veralge
meend tot alle militaire stellingen,
ook als ze niet op een hoogte wa
ren gelegen dit was het geval
joor de Aalsterse waterburcht, op
gericht op een motte Heeft deze
motte aanleiding gegeven tot de
benaming berg
Naast de taalkundige evolutie
kunnen nog andere redenen over
deze klinkerwijziging worden aan
gehaald. Politiek gezien was de
macht van de burcht in 1380 voor
bij gestreefd door de gemeente
met haar eigen schepenen, gilden
en ambachten.
Ook is er een contaminatie borg-
berg mogelijk door de nabijheid
van het Gallo-Romeinse Hof ten
Berge met zijn Bergekouter, zijn
Bergebossen, zijn Bergemeersen.
BesluitTwijfel tussen waterke
ring, waterburcht en heuvel.
Van heel wat latere datum was
het voetbrugje bij het Moutmolen-
gat, een wankel gevalletje dat deel
uitmaakte van de trekweg.
«Dit «Meulegat» wordt in het
stadsverslag van 1861 gesigna
leerd als «endroit trés dangereux»
Inderdaad, in 1882, wanneer de
werklieden van de blekerij van J.B.
Jelie huiswaarts keerden, stortte
het ding in Ze konden gered wor
den, behalve een 25-jarige... Pie-
ter Daens noemde ze steeds «de
brug der zuchten». Ze verdween
bij een gedeeltelijke overwelving in
1914. Hierop ligt nu de Houtkaai
- vroeger werd er hout gelost - als
ook de nieuwe Vismijn.
DE SPOORWEGBRUG
Bij de aanleg van de spoorweg
in 1Ö56 werd een spoorwegbrug
aangelegd over de Dender. Hoeft
het te worden aangestipt dat deze
ijzeren draaibrug een hinderpaal
was voor het trein- en het scheeps
verkeer Met de ophoging van de
spoorweg verdween ze en werd
vervangen door een hangbrug. (1)
Gedurende de twee wereldoorlo
gen was ze steeds het eerste
slachtofferdoor het dynamiteren
van dit kunstwerk werd het ver
keer op het spoor voor lange tijd
verlamd I Het was dan ook telkens
het eerste werk van de Duitsers
deze brug zo vlug mogelijk te her
stellen.
(1) tussen 1908 en 1909
