8 Nieuwe Gazet van Aalst 30 december 1983
1883Esplanadeplein en de St.-Jozefskerk.
van een lichaamsoefeningschool aan de
gemeenteschool wordt verminderd met
1.000 fr. Twee feiten zijn nogal teke
nend het stadsverslag vertelt deze zure
oprispingde Hooge Overheid heeft aan
de stad de plicht opgelegd eene nieuwe
school te bouwen te Aalst Mijlbeke, aan
de Langestraat, ten gehuchte genaamd
Bornputte, de oprichting dezer school die
gans nutteloos was heeft de stad eene
zware last opgeleverd (en dat op de rech
teroever waar de scholenbouw nog moet
beginnen Nog krasser is het dispuut
rond de Stadsmeisjesschool nr 1 (217
leerlingen). Bij het openen van het
schooljaar heeft de schoolopzichter van
het kanton de stad verwittigd dat de
gebouwen in erbarmelijke staat zijn, en
er dringend herstellingen dienen te
gebeuren. Wanneer de kosten daartoe op
meer dan 8.000 fr. geraamd worden, laat
het bestuur weten dat 'de overheid' ze
maar moet laten uitvoeren, trouwens de
stad heeft de grond geschonken, daarmee
is haar pedagogische taak voltooid
In dat jaar ook wordt de kleuterschool in
de Hovenierstraat, een vroegere vrije
school, overgenomen. En in de corres
pondentie naar het Gouvernement vin
den we de volledige lijst der scholen
terug.
Daarbuiten is er de Teeken, Beeldhouw
en Bouwkundige akademie (181 lln.), de
Muziekschool (109 lln.) en de openbare
lessen voor fruitboomteelt. Een merk
waardig randverschijnsel zijn de zondag
scholen voor volwassenen. Op zondagna
middag tussen 2 en 4 uur volgen honder
den «studenten» van 14 tot 18 jaar (maar
niemand boven de 30 de cursussen.
Met de meer dan 2600 ingeschreven leer
lingen bereiken ze een aantal dat hoger
ligt dan alle dagscholen samen
En wie helemaal alleen aan zelfstudie wil
doen kan een boek lenen uit de biblio
theek. Er zijn 2376 titels voorhanden.
Officiële scholen
1. Ecole Moyenne de l'Etat
Graanmarkt
299 lln.
2. Ecole Communal nr 1
(volwas.)
Vrijheidsstraat
3. Ecole Communal nr 2
(volwas.)
Binnenstraat
4. Ecole Communal nr 3
Langestraat
(Bornputje)
Privé
1. College de St.-Joseph
Brusselsestraat
280 lln.
2. Institut St.-Martin
Esplanade
198 lln.
3. Ecole St.-Georges
St. Jorisstraat
265 lln.
4. Ecole du Werf
Werf
5. Ecole du Sacre Coeur
St.-Job
6. Ecole Mijlbeke
Papenrode
7. Ecole d'Adultes du soir
(St.-Georges)
St.-Jorisstraat
8. Ecole d'Adultes du Werf
Werf
9- Ecole d'Adultes Mijlbeek
Langestraat
1883toen nog een prachtige binnenkoer van het stadhuis.
1883laden en lossen op de Dender.
Grote Markt niet kennen. Wie honderd
jaar geleden wel op dezelfde plaats zaten
zijn het St.-Maartensinstituut en... de
Gendarmerie.
De bevolking en zijn bestuur:
Op 31 december sluit de stad met een
batig saldo van 21.992 inwoners. In de
loop van het jaar werden 786 kinderen
geboren, waaronder 35 onwettige. Het
aantal kiezers voor de gemeenteraad
bedraagt 1503, dat is 7 °/o van de bevol
king.
Burgemeester van de stad is Van Wam-
beke Paul (jaarwedde 2.500 fr. pre
sentiegeld). Er zijn 4 schepenenDe
Wolf-Coevoet (jaarwedde 3.200 fr.
presentiegeld), Gheeraerdts Martinus,
Borreman Emiel en Monfils Frans. Sche
pen Gheeraerdts overlijdt in februari en
wordt op 26 mei vervangen door Karei
Verbruggen (eentalig Frans K.B.).
Het stadsbestuur wordt vervolledig door
12 gemeenteraadsleden, met namen als
Francies Moyersoen, Baron Bethune,
Rudolf Eeman, Karei Liénart, de Gheest
Victor.
Kortom, het is zonder meer duidelijk dat
de fabrieksdirecteurs én de high life ook
de politieke touwtjes in handen houden.
Een der belangrijke beslissingen van de
gemeenteraad is het vaststellen der be
kwaamheidskiezer. Op 24 aug. wordt het
duidelijk dat er 272 het examen met 'goe
den uitslag' doorstaan hebben.
Opvallend is het groot aantal weldadig
heidsinstellingen niet minder dan 6. Het
hospitaal, dat op 31 december 51 zieken
telt (dus 0,002 °7o van de bevolking), het
ouderlingenhuis, het jongensweeshuis,
het meisjesweeshuis, het oudevrouwen
huis, het ongeneesbaarhuis, en de Mater-
niteit die voor het hele jaar 7 geboorten
noteert. Het Vrijwillig Gewapend Pom
pierskorps staat onder bevel van Poly-
door de Paepe, die er de tucht inhoudt
door regelmatig briefjes naar de man
schappen te sturen en de burgemeester
van elke overtreding verwittigt.
Het militiecontingent van de stad
bedraagt 55. Aan de loting hebben 223
militianen deelgenomen. Van deze solda
ten zijn er 139 die kunnen lezen, schrij
ven en rekenen. 72 (of 32 zijn van
alle onderwijs beroofd. Overigens lacht
men niet met eventuele 'dienstweige
raars'. Ze worden voor een periode van 8
jaar ter beschikking van de overheid ge
steld.
Waar haalt de stad het geld Uit de
belasting, de verhuring van huizen, de
pacht op de visserij, de plaatsgelden, de
subsidies, de concessies, de publieke hui
zen, de toelage van de staat, het geslachte
vlees, de verkoop van gronden, enz...
Waar gaat het naartoe Naar de
lonen van het stadspersoneel (van burge
meester tot klokkeluider), naar de open
bare werken, het onderhoud der gemeen-
tegoederen, de steenwegen, het pompwa-
teronderzoek, het zwembad, de gebou
wen van het Collegie in de Brusselse-
straat, de Berg van Barmhartigheid, de
uniformen der 17 agenten, de 8 nachtwa
kers, de openbare verlichting, de brand-
premie, het opbouwen van de wekelijkse
markten, de huisvesting van de pastoor
deken en de pastoor van de St. Jozef
kerk, de studiebeurzen, de nieuwe ruiten
in de overdekte markt, de onderhouds
kosten van zieke vrouwen in de publieke
huizen, enz...
Onderwijs en sport
Het ongelooflijk groot aantal analfabe
ten moet toch een oorzaak hebben. Bij
het doorlezen van officiële verslagen valt
het op dat in de sector 'onderwijs' af en.
toe de objectiviteit doorbroken werd.
Blijkbaar werd deze tak beschouwd als
een noodzakelijk kwaad, waarop nood
zakelijkerwijze moest bespaard worden.
De langverwachte 'turnles' wordt al van
bij de aanvang verknipt, «het stichten
Conclusie van het artikel voor uw lezen en na het schrijven. Mochten
de Aalstenaars uit 1883 ooit terugkomen, ze zouden hun stad met
verbijstering 'herkennen'. Eenmaal de zijstraten van de Grote Markt
voorbij, zouden ze verloren lopen in wijken en wijken waarvan ze het
bestaan nooit vermoed hebben, monumenten en gebouwen zien voor
functies en herdenkingen waarvan ze de noodzaak nooit geweten
hebben, ze zouden het Frans als officiële, commerciële en carrièretaai
missen, straten en fabrieken vinden waar ooit beken, velden en de
Dender liepen, ze zouden horen hoe de stad de omliggende gemeen
ten opgeslokt heeft en zijn naam gegeven, ze zouden zien dat de gro
ten uit hun tijd niet noodzakelijk de groten uil deze tijd zijn, en ze
zouden stof genoeg vinden om week na week rond te lopen, en
geboeid steeds weer nieuwe dingen te ontdekken. Dat, op voor
waarde natuurlijk, dat ze niet na een paar dagen afgevoerd werden
naar het (voor hen onbekend) hospitaal of de (even onbekende) Mijl-
beekse kliniek, om er van de zenuwen en de onrust te bekomen.
Mochten wij terugkeren naar 1883, ook wij zouden de verbijstering
meedragen. Aalst is in dat jaar een klein provinciaal stadje, waar de
geur van het land een paar honderd meter voorbij de markt al begon
nen is. Wij zouden zéker ziek worden, van gebrek aan elementair
comfort, en van verveling, van eindeloze verveling...
Wat voorafging (België)
In 1883 is Leopold II in zijn koninkrijk
België aan het achttiende regeringsjaar
toe. In de stad weten ze nog regelmatig te
vertellen dat hij als jonge prins aanwezig
was bij het onthullen van het standbeeld
van Dirk Martens en de inhuldiging van
het station. Het bestuur van het land
wordt sedert vijf jaar gevormd uit een
'groot liberaal ministerie', met de rotsen
breker Frère-Orban als premier. De
onderwijswet Van Humbeeck heeft
sedert jaren voor een niets ontziende
schoolstrijd gezorgd. Met de schone ziel
van het kind als inzet is tot in het kleinste
gat geruzied, bedreigd, gebroodroofd en
verwarring gezaaid.
De liberale maatregelen hebben een reeks
katholieke scholen uit de grond ge
stampt, en hun socio-culturele structuur
is men verticaal en horizontaal aan het
uitbouwen. De betrekkingen met de H.
Stoel zijn verbroken, en de socialisten en
meteen ook de eerste sociale wetten wor
den opgetekend. De 2e wet Cooremans
over het zeer bescheiden gebruik van het
Nederlands in het officieel onderwijs is
op papier geschreven, en daar zal het
voorlopig nog lang bij blijven. In de
Vlaamse katholieke kranten leest men
over een zekere Pater Damiaan die op
een ver eiland verloren zielen redt, en dat
het voortaan ook mogelijk zal zijn om
internationaal te telefoneren. De cultuur
drijft op een pastoor uit West-Vlaande-
ren, die gedichten in het Vlaams schrijft.
De muziek wordt herboren onder de diri
geerstok van Benoit, en het pas geboren
Davidsfonds en het veel oudere Willems
fonds leveren literatuur. Rodenbach, de
prins der lyriek is al 3 jaar dood, en ver
weg in Frankrijk sterft een onbekende
jood die ooit in Brussel de hongerjaren
meemaakteKarl Marx.
afgebrand, op die toren loopt nog elke
nacht een wachter om brand te signale
ren. De schaarse straatverlichting komt
sedert 2 jaar uit gaslantaarns. Ver van de
handelsstraten over het water is sedert 24
jaar de slachterij op de Moorselbaan
ingericht. Dan al komen er protesten
over stank, gebrek aan hygiëne en ratten
(de verrichtingen van 83 vermelden 920
vaarzen, 1 paard, 1 geit). De St. Jozef
kerk, de 2e kerk van de stad is sedert de
eerste steenlegging in 1865 flink opge
schoten, ze werd 9 jaar geleden geopend
en de klokken werden pas vorig jaar
gewijd, maar van de grote spitse toren is
nog geen sprake. Wie iets voor literatuur
voelt kan sedert 18 jaar een boek uit de
bibliotheek lenen, en Ch. Woeste is al 9
jaar kamerlid voor de Katholieke Partij.
De tocht rond de stadsmuren is bijzonder
snel voorbij. Er is geen buurtspoorweg,
de spoorweg door de stad loopt nog
beneden, de beek van Meuleschette loopt
open en bloot, de Kat staat vol huisjes,
bankgebouwen ga je vergeefs zoeken,
Wat vooraf ging (Aalst)
In deze stad wófd je geboren, ga je in een
fabriek werkerf, en ga je dood. Daartus
sen krepeer je van armoe, van miserie,
van de drank, van de onwetendheid, van
mateloosheid, van onmacht, van ge
kweekte domheid. De fabrieken kom je
overal tegende garentwijnderijen, die
van het linnen, van breigoederen, van
schoenen, van katoen, van zijde, de
weverijen, de zijdenijverheid, de brouwe
rijen, de glucosserie. In 1874 heeft Calle-
baut al 3 fabrieken in de stad. Borreman
is er een jaar eerder al, en overal waar je
kijkt staan dè rokende schoorstenen. De
zeldzame toerist weet als hij vanop de
Boeckhoutberg het panorama over-
schouwtdaar wordt gewroet.
De liberale wetten hebben er voor
gezorgd dat de doden nu ver van de kerk
begraven worden. De stad heeft daartoe
16 jaar geleden een akker voorbij de
Zoutstraatpoort beschikbaar gesteld. De
dreef er naartoe is nog altijd niet vol
tooid. In 1879 is de toren van het Belfort
1883een ongeval met een goederentrein.
van het goederenstation is geen sprake,
over de viaduct aan de steenweg naar
Brussel hebben ze nooit gehoord. De
gevangenis is op de Houtmarkt, de post
wordt verzameld op dezelfde plaats als
heden ten dage, maar er is geen telefoon.
Er is ook geen elektriciteit, geen drink
water in leidingen, geen supermarkten,
geen garages, maar een heleboel nieuwe
wijken even buiten het centrum zijn wel
aan het groeien. De Albert Liénartstraat
bijv. wordt duidelijk naast het Keizerlijk
Plein de nieuwe chique buurt. De grond
is er het duurst van de stad, en er moet
bovendien dadelijk bij aankoop
gebouwd worden. Hel is nogal tekenend
dat ze er in 1882 al voetpaden hebben,
een luxe die de Kattestraat (Rue
Leopold), de Molenstraat en zelfs de
