a
ii
iSEMENT
\/AH
Bericht.
w
Prijs 3 centiemen hei nummer
V ierde Jaargang A uminer 13
Zondag 11 April 1909
J U'r l
f i 1
Willemsfonds.
Liberale Werkmanskring
De ongerijmdheden
<ier klerikalen
Boeken voor ons Volk.
Een gezegend Landeken.
Eene Ponlsche redevoering.
mmmam
^Q. -
Abonnementsprijs: 3 fr. voor de stad en den ruiten voorop betaalbaar
Men abonneert zich op alle postkantooren voor den buiten
voor de stad, ten kantore van het blad, Groote Markt, 1, Aalst.
Prijs der Annoncen: j pe,^one
I Reklamen 75 centiemen
15 centiemen t
75 centiemen I per drukre8el
Dikwijls te herhalen annoncen, prijs volgens overeenkomst.
Vonnissen op de derdt Rdzijde, 2 frank
AALST 1© APRIL ÏOO».
Zij allen die inlichtingen zouden te
geven hebben ol te vragen over het
Bekomen van het pensioen enz. mogen
zich eiken zaterdag van 10 tot 11 uren
voormiddag aanbieden in Graaf van
Egmont Groote Markt, te Aalst.
Daar zal hen door bevoegde mannen
goeden raad worden gegeven en zal er
nota worden genomen van hunne
klachten of opmerkingen.
Met volle vertrouwen mag eenieder
zich tot ons wenden, we zijn steeds
bereid in de mate van het mogelijke
dienst te bewijzen en recht te eischen
waar zulks noodig is.
De kostelooze boekerij van het Willems
fonds gevestigd in Graaf van Egmont,
Groote Markt, te Aalst, ingang langs de
Leopoldstraat, is open alle zondagen van
10 1/2 uur tot 11 1/2 uur voormiddag.
ZONDAG 18 APRIL, opening te Nieuwer-
kerken eener plaatselijke kostelooze boe
kerij.
Er zal tevens eene Voordracht worden
gehouden en een feestje worden ingericht.
van Aalst.
Den ZONDAG 6 JUNI viert de Liberalen
Werkmanskring Vooruitgang dooi 't Werk
van Aalst de 25e Verjaring zijner stichting.
Te dier gelegenheid zullen verschillende
feestelijkheden ingericht worden, onder
anderen een groote Betooging, waaraan al
de Liberale Kringen van het arrondisse
ment en zelfs van geheel het land zullen
uitgenoodigd worden deel te nemen.
ZONDAG 18 APRIL, ten 3 uren stipt na
middag, op boete van 25 centiemen, Alge-
meene Verplichte Vergadering in Concor
dia.
DAGORDE
1. Verslag der laatste Algemeene Verga
dering.
2. Balloteering van nieuwe leden.
3: Mededeelingen.
4* 25* Verjaring van 't bestaan des Ivrings.
4. Bespreking over de de Jaarlijksche Reis.
Liberale Vrouwenvoorzienigheid.
Op ZONDAG 25 APRIL, ten 3 1/2 uren
stipt namiddag, Algemeene Verplichte
Vergadering, op boet van 10 centiemen.
Orde van den dag
1. Mededeelingen.
2, Definitieve aanstelling van 't Bestuur.
Onderlinge Rijstand
en Pensioenkus.
ZONDAG 11 en MAANDAG 12 APRIL,
Congres der Liberale Mutualiteiten te Ant
werpen. Het stadsbestuur van Antwerpen
heeft ëene toelage verleend.
By uitzondering zal de storting van den
Pensioen!)ond dezer maand plaats hebben,
den ZONDAG 18 APRIL, van 11 uren voor
middag tot 12 1/2 uren, by M. Leop. Boin,
a Café de l'Alliance Kerkstraat, Aalst.
in hunnen strijd
tegen de Openbare Scholen.
Voor 1884, bekarnpten de klerikalen
de openbare volksscholen door ze voor
te stellen als slechte scholen, scholen
fonder God met meesters fonder geloof,
gelijk in het gebedeken stond dat el-
ken zondag van al de predikstoelen
werd afgelezen. De wet van 1879
noodigde nochtans de priesters uit de
godsdienstlessen te geven in de open
bare scholen eu stelde in de scholen
zelve de uoodige lokalen ter beschik
king der geestelijkheid om er die les
sen te geven in volle onafhankelijkheid
en vrijheid voor of na de gewone leer
gangen.
Maar de geestelijkheid vond het
politieker het toegevend aanbod van
het liberaal goevernement van de
hand te wijzen niet alleen weigerden
de priesters den voet in de officieele
scholen te zetten, hoewel zij er beleef
delijk toe verzocht waren, maar op be
vel van hooger hand verboden ze zelfs
aan de onderwijzers en onderwijzeres
sen de godsdienstlessen te geven die
zij, priesters niet ge\en wilden.
De geestelijkheid sloot dus zelve den
goeden God uit de school en nam heur
eigen onzin tot voorwendsel om het
officieel onderwijs te kleineeren en de
openbare scholen te bestempelen met
den naam Scholen fonder God. Van
de klerikalen die zoo handelden kan
men niet zeggen dat hunne houding
onzinnig, maar wel dat hunne doen
wijze canaille-achtig was.
Sedert 1884 plonst het land in den
poel der klerikale heerschappij, de
almachtige katholieke meerderheid
van 't Parlement heeft de wet van
1879 afgeschaft om ze te vervangen
door de schoo. wetten van 1884 en
1895. Deze wetten zijn uitslui tel ij k
het werk der klerikale partij, die ze
geheel naar heuren zin heeft gekneed
en herkneed.
Het onderwijs, dat nu in de offi
cieele volksscholen wordt gegeven,
is dus geregeld door wetten die het
werk zijn der klerikalen. Indien dit
onderwijs slecht ware, zou het bijge
volg de schuld zijn van de klerikalen.
Is 't dan geen handtastelijke onzin van
wege de klerik de een ouderwijste
veroordeelen, dat hun eigen werk is.
De godsdienst wordt krachtens de
nieuwe wetten i 1 de openbare scholen
gegeven door de, 1 pastoor of zijn last
hebber- en niettegenstaande deze
schikkingen bli|ven de klerikalen
maar altijd voort de officieele scholen
voorstellen als scholen zonder gods
dienst, scholen zonder God. Daaruit
moet men besluiten dat het gods
dienstonderwijs door de priesters zei
ven gegeven slecht is. Is het van
wege onze tegenstrevers geen nieuwe
onzin, aldus het godsdienstonderwijs
dat ze zeiven hebben ingericht te ver
guizen.
Het toezicht over het onderwijs van
taal en wetenschappen is toevertrou wd
aan over 't algemeen fanatieke op
zichters, benoemd door het klerikaal
goevernement onder de renegaten en
meest slaafsche vleiers der reactie, het
godsdienst onderwijs staat onder kon-
trool van diocesane opzichters door de
bisschoppen benoemd.... En toch
schreeuwen de klerikalen rond, dat het
openbaar onderwijs slecht is. Is dat
nogmaals geen onzin van wege onze
tegenstrevers, diezoudoei.de het werk
en het streven afkeuren van de afge
vaardigden van hun goevernement, en
van de afgevaardigden hunner bis
schoppen.
In de negen tienden van de officieele
scholen der Vlaamsche gemeenten zijn
de onderwijzers en onderwijzeressen
kweekelingen van vrije katholieke of
bisschoppelijke normaalscholen, en
toch is het onderwijs door zulk perso
neel gegeven slecht volgens de kleri
kalen. Slechts een besluit kan men
daaruit trekken namelijk dat de onder
wijzers en onderwijzeressen komende
uit de katholieke normaalscholen slecht
zijn. Is het van wege klerikalen de on
gerijmdheid niet te ver drijven, aldus
het onderwijs te laken en de wraken
dat gegeven wordt door hun eigen
kreaturen, door de produkten hunner
eigen scholen
Het mooiste geval van klerikale oa
gerijmdheid kan men waarnemen te
Geeraardsbergen, waar het vrij katho
liek onderwijs bloeit in aangenomen
scholen, nevens het openbaar onder
wijs verstrekt in de officieele scholen.
Voor eenige jaren stond aan he
hoofd der aangenomen scholen een
bestuurder, een volmaakt klerikaal,
wiens verdiensten en bekwaamheid
ïoog geroemd werden door al de kleri
kalen en wiens hoedanigheden zij de
den gelden bij al de ouders der leerlin
gen, die ze in hunne scholen trachtten
te lokken Het onderricht dat de kinde
ren genoten onder 't bestuur van dien
man, was volmaakt in opzicht van
methode en van godsdienst het was
de volmaakte schoolmeester met God.
Doch hedendaags, dank zij de stem
ming der klerikale gemeenteraadsleden
is de gewezen bestuurder der klerikale
aangenomen scholen bestuurder ge
worden van de officieele stadsscholen
enop den slag is het onderwijs van
dien man slecht geworden, de ziel der
kinderen, die hem zijn toevertrouwd
is verloren, hij is een onderwijfer fon
der God geworden door de stemming
der klerikalen, die hem op zijne vraag
tot slechten onderwijzer hebben be
vorderd om hem te beloonen voor de
diensten aan het katholiek onderwijs
ae w ezen.
Wie heeft er dien man aldus veran
derd, wie heeft er zoo schroomelijk
zijne ziel doen afdwalen en hem ge
duwd in de rangen der meesters zonder
God die eeuwiglijk in den afgrond der
iel zullen branden.
Rechtuit gesproken ik denk dat al de
absoluties \an aide pastoors der ge-
leele wereld niet voldoende zouden
zijn um onze Geeraardsbergsche kleri
kale gemeentevaders witte wasschen
van de doodzonde die zij bedreven heb-
3en door de benoeming in de gedoemde
officieele school, van dien gewezen be
stuurder der katholieke scholen van
Geeraardsbergen
Jules RENS,
Volksvertegenwoot diger.
In de morsendzitting, nam M. Rens, onze
liberale Volksvertegenwoordiger het woord
en bewees, dat de benoeming der burge
meesters door de gemeenteraden moet ge
schieden en deze Ik westie onafscheidbaar is
van de toepassing der E. V. De wet moet
dus in dien zin gewijzigd worden.
Het voorstel van M Rens wordt bjjgetre-
den en ondersteund door M. Masset en door
M. De Gueldre van Antwerpen M. Pêtre
van Brussel legt een dagorde neer in dien
zin en deze wordt met eenparigheid gestemd.
In de namiddagzitting namen het woord
de h.h. Van de Walle en Persoons om de
noodzakelijkheid der E. V. aan te toonen
zoowel op gemeente- en provincie gebied
als op de wetgevende vertegenwoordiging
'des lands.
De redevoering van M. Masson, volksver
tegenwoordiger van Bergen, mag als een
heugelijk feit door de liberalen van het
Vlaamsche land worden aangestipt De
befaamde redenaar bracht hulde aan den
bloei der Vlaamsche letteren en kunst hij
toont aan hoe dp klerikalen steeds de Vlaam
sche ontwikkeling hebben tegengewerkt
door stelselmatig de hoogere standen er van
verwijderd te houden, hoede hoogere gees
telijkheid nu nog de Vlaamsche beweging
vyandig bljjft.
De eerste wet op het gebruik der Vlaam
sche taal werd gestemd door de libera
len in 188-3, doch ze werd niet uitgevoerd,
omdat de klerikalen in hunne gestichten er
den geest en de srreKKing van verwierpen.
In een tweetalig land als Belgie besluit de
spreker zouden al de Walen wat Vlaamsch
dienen te kennen, al de Vlamingen wat
Fransch, doch daarvoor ware het verplicht
onderwys noodzakelijk en daarvan willen de
klerikalen niet.
Voor het sluiten van 't Congres, spoort M.
Pêtre, schrijver van den Belgischen bond
van Liberale propaganda al de aanwezigen
aan, hun best te doen opdat de Betooging
welke den 6 Juni te Aalst zal plaats hebben
ter gelegenheid der 25' verjaring der stich-
van den Liberalen Werkmanskring dóór
duizenden bijgewoond worde.
Moesten wij die statistiek kunnen afkondi
gen voor de Vlaamsche provinciën alleen dan
zou ze er voorzeker nog meer uitvallen ten
voordeele der geestelijken en misschien wel
de oogen openen van veel katholieke bur
gers. die in het onderwijs vruchteloos eene
betrekking zoeken voor zoon of dochter.
Wjj hebben met genoegen vernomen dat
de Werken van den Lünburgschen volks
schrijver P. H. Creten, waarvan wij verle
den jaar den zoo boeienden roman De Zot
in ons blad als feuilleton hebben ingelascht,
uitgeg -ven worden onder bescherming van
Doktor Hauben, oud-hoogleeraar der Uni
versiteit van Brussel, in de boekdrukkery
Jos. Leenen te Sint-Truiden.
P. H. Creten is een eigenaardige, door en
door Vlaamsche schrijver, die den lezer weet
te boeien, 't zij dat hij, met zijne verbazende
kennis van menschen en zaken, al lachende do
waarheid zegt, of gelijk, bij voorbeeld, in zijn
werk DE ZOT, zijn edel hart en zijn schrande-
ren geest ten beste geeft in roerende tafereelen
en verrasende beschouwingen.
Het hoofddoel, dat hjj steeds in al zjjne
werken voor oogen heeft, is de verheffing
van het volk.
Het pas verschenen deel van Creten's Wer
ken bevat, behalve eene levensschets en het
portret des schrijvers, het zoo vorheven werk
DE ZOT, waarvan wij hooger gewaagden.
't Is een zeer schoon boekdeel van 250 bladz.
en kost slechts, bij inteekening i,25 fr. Bui
ten inteekening, 1 ,üO fr.
Creten's Werken verschijnen in zes boek
doelen van 2 tot JUÜ bladz, en worden den in
schrijvers gerekend aan den goringen prijs van
1 centiem per 2 bladz. De betaling geschiedt in
drie keeren na de aflevering van het 2', van
het i" en van het laatste boekdeel verzen-
dings- en inningskosten zijn ten laste van de
inschrijvers.
De prjjs der totale uitgave, metal de kos
ten, zal de 8,50 fr. niet overschrijden.
't Tweede deel Mononkel Kwinten zal
binnen twee maanden verschijnen:
Inschrijvingen of bestellingen van afzon-
derlyke boekdeelen te zenden op het bureel
van dit blad of aan den uitgever Jos. Leenen
te Sint Truiden.
te Mechelen.
Het liberaal Congres van Mechelen, waar
van wij in ons volgend nummer een uitge
breider verslag zullen afkondigen, is voor
de liberale party zeer belangrijk en merk
waardig geweest Daar is vastgesteld dat
de liberalen van gvtieel het land het eens
zyn over een der voornaamste punten van
het program ma De Evenredige Vertegen
woordiging.
Dat is Belgie voor broerkens en nonnen.
Onderstaande cijfers zjjn er een sprekend
bewijs van. Op 1 December 1905 telde ons
land
I. Wereldlijke Onderwijzers.
A Gediplomeerden
In de gemeentescholen 6613
In de aangenome scholen 773
In de gesubsidierde scholen 400
Totaal 7786
B Ongediplorneerden
In de gemeentescholen 0
In de aangenomene scholen 51
In de gesubsidieerde scholen 49
Totaal 100
Geestelijke Onderwijzers
A Gediplomeerden
ln de gemeentescholen 4
In de aangenomene scholen 122
ln de gesubsidieerde scholen 308
Totaal 494
B Niet gediplomeerden
In de gemeentescholen 0
In de aangenomene scholen 80
In de gesubsidieerde scholen 157
Totaal 237
II. Wereldlijke Onderwijzeressen
A. Gediplomeerden
In de gemeentescholen 3836
In de aangenomene scholen 285
In de gesubsidieerde scholen 538
Totaal 4659
B Niet gediplomeerden
In de gemeentescholen 0
In de aangenomene scholen 28
In de gesubsidieerde scholen 68
Totaal 96
Geestelijke Onderwijzeressen
A Gediplomeerden
ln de gemeentescholen 347
In de aangenomene scholen 1546
In de gesubsidieerde scholen 1217
Totaal 3110
B Niet gediplomeerden
ln de gemeentescholen 0
In de aangenomene scholen 984
In de gesubsidieerde scholen 782
Totaal 1766
Uit die cyfers blijktI* Dat in de gemeen
tescholen gansch het personeel gediplomeerd
is. 2° Dat in de aangenomene scholen 29
per honderd en 3° in de gesubsidieerde scho
len 30 per honderd ongediplorneerden zjjn.
Die cyfers zeggen ons nog dat op eeri on
derwijzend personeel van 18188 leden er
5547 of 30 per honderd broerkens en nonnen
zjj 11.
Hy gaat, het woord nemen de elegante
Polak, Viborski, in de schitterende zaal van
den High life-kring der Belgische hoofdstad
en de reporters der groote dagbladen zijn op
hunnen post. Viborski wordt by zijn ver
schijnen met algemeen handgeklap begroet,
aller oogen zijn vol sympathie op hem ge
vestigd.
ln korte woorden schetst hij de grootheid
en 't verval van zjjn vaderland, van Polen
en van het Poolsche volk dat met geweld en
knevelarij door vreemde roovers Russen.
Oostenrijkers en Pruisen in drie groepen
werd gescheurd en als natie van ue kaart
van Europa verdween.
Toch is het Poolsche volk een en zelfstan
dig gebleven, omdat het zijne taal heeft be
waard, omdat het die taal waardeert en be
oefent, omdat de liefde voor zijn taal onaf
scheidbaar is van zijne liefde voor het va
derland.
De Polak bemint zijn taal en zoolang hjj
die vereert en beoefent als mensch en als
kunstenaar, zal het Poolsche volk een eigen
uRroucoiaau neDuen, zaï zyne veruroifkc-
ling en inpalming slechts oppervlakkig
wezen.
Daarom pogen vooral de Pruisen door alle
middelen aan het volk zjjne taal te ontruk
ken en het te verpruisen. Wij worden op alle
wjjzen geKwollen zoodra we gebruik willen
maken van onze taal onze leeraars worden
in het Duitsch opgeleid, onze geneesheeren,
onze priesters allen kunnen slechts in het
Duitsch hunne studiën doen. al de ambte
naren gebruiken alleen de Duitsche taal, we
worden om onze taal bespot, van alle amb
ten verstoken en op alle wijzen vervolgd.
Wij zullen onze stem overal verheffen, we
zullen gaan tot alle volkeren en ook tot u
Belgen, die in edelmoedigheid de Franschen
evenaart en U verzoeken met ons te ijveren
voor onze rechten, een volk dat zijn eigen
taal heeft, zijn eigen letterkunde, zijn eigen
kunstgebied is dat volk niet waardig be
stuurd te worden in zijn taal, heeft dat volk
het recht niet zijn eigen universiteiten te
hebben, rechters die het verstaan, ambte
naars die zjjne behoeften kennen, heeft dat
volk het recht niet eerbied te vragen voor
zjjn taal indien men wil, dat het ontzag heb
ben voor zijn vaderland. Taal en Vaderland
zjjn onafscheidbare begrippen, wij houden
aan het eene omdat we het andere liefheb
ben, en liever sterven we dan een van beiden
te verloochenen.
De geestdrift der aanwezigen is zonder
alen, bloemengarven worden hem aange-
ioden, zakdoeken gezwaaid en aan de toe
juichingen komt geen einde Vive la Po-
logne 1 Vive les Polonais schalt het uit
honderden monden van elegant dames en
heeren en dagbladschrijvers.
Doch de spreker gaat voort
We zijn zeker overal sympathie te ont
moeten en ik dank u voor 'uwe blijken van
medegevoel, immers wij Polakken zjjn de
eenigen niet, die vertreden en verstóoten
worden in ons eigen Vaderland, we verna
men dat er ook in Belgie een volk is, dat
even als het Poolsche volk zijn eigen letter
kunde en eigen kunst heeft, dat verkleefd is
aan zijn vaderland en toch noch eigen uni
versiteit bezit, noch eigen middelbaar onder
wijs, wij vernamen dat het volk van Vlaan
deren gevonnisd wordt in eene taal die de
zijne niet is, bestuurd door ambtenaars die
gebaren de taal niette kennen, dat men in
Vlaanderen gendarmen zendt, die geen
woord Vlaatnsch verstaan, in een woord,
dat ze na 80 jaren onafhankeljjkheid, onge
veer de zelfde grieven hebben in te brengen
tegen de taal van de minderheid der Belgen
als wjj tegen de Duitsche taal.
Naarmate de spreker, dit laatste deel zjj-
ner rede uitsprak, werden de gezichten der
elegante dames en heeren langer, langzaam
bemerkte men verontwaardiging op alle
wezens, er werd eerst gemord, dan gegrold
en eindeljjk werd er gehuild en getierd dat
hooren en zien verging, er werd gestampt
en gefloten en het klonk Sale béte 1 Sale
flamin 1! A bas le flamandiant 11!
Toen nam de redenaar de bloemen hem
zoo mildig aangeboden en vertrappelde ze
onder zijne voeten, dan nam hij ze weer op
en gooide ze vermorzeld en besmeurd naar
de woelige menigte. Hjj wou voor Polen de
bloemen niet van hen, die hun eigen landge-
1 nooten miskennen en verguizen.
En onder de verguizers waren de ergsten
nog Vlamingen, die zoo chic zijn het mooi te
vinden de verdrukte Polakken toe te juichen
j en hun eigen volk te verloochenen en tq
I beledigen.
«*=^ü2; fc
Liberaal Congres
