1
1
H HET flRPTNOFSSeMCNT/wtsf
E If AAL, DEMO w RATI SC
Prachtig FEEST
■HH1
BBBB
Zondag 1 Augusli 1909
Prijs 5 centiemen het nummer
Vierde Jaargang Nummer 31
Willemsfonds
Hel Willemsfonds.
ONDERWIJS.
Geld De God der wereld.
J—-
i
Abonnementsprijs: 3 fr. voor de stad en den tuiten voorop betaalbaar
Men abonneert zich op alle postkantooren voor den buiten
voorde stad, ten kantore van het blad, Groote Markt, 1, Aalst.
Prijs der Annoncen:
per drukregel
Gewone 15 centiemen
Reklamen 75 centiemen
Dikwijls te herhalen annoncen, prijs volgens overeenkomst.
Vonnissen op de derde bladzijde, 2 frank
AALSTJ 31 JULI 1Ö09.
ZONDAG, 8 AUGUSTUS,
te S uur 's avonds,
in de Zaal Concordia. Schoolstraat,
alleen toegankelijk voor de leden
en hun huisgezin.
Dit feest tot herinnering aan den Slag der
Gulden Sporen en om redenen, onafhanke
lijk van onzen wil, tot op dien dag verscho
ven zal opgeluisterd worden door de
medewerking van deu heer
Adolt* Clauwaert
van den Koninklijken Nederlandschen
Schouwburg te Brussel,
de hh.Ern. Ladeuze en Jan Bruyndonckx,
de dames der Liederavonden en den
Symfoniekring Door Eendracht Groot
0—
Na het Feest, in dezelfde zaal, gezellig'
aauienzljii en
DANSPARTIJ.
Aalstersche Liberalen, sluit u aan by het
W ïliemsfonds zoo doende, helpt ge mede
tot de vrijzinnige ontwikkeling van ons
Vlaamsch Volk.
Bydrage per jaar zes frank.
Daarvoor ontvangt men in den loop van
't jaar een drietal boeken heeft men toe
gang met het heele huisgezin tot alle
Feesten, gezellige vergaderingen en kunst
avonden steunt men onze machtige Volks
bibliotheek, die een enorme uitbreiding
neemt in de omliggende Gemeenten helpt
men kosteloos het Hooger Ümierwys bij het
Volk verspreiden met één woord, werkt
men tot de geestelijke en zedelyke verhef
fing van zich zelf en van anderen.
Dezen Winter, zal ons
Willemsfonds een heerlijke
reeks Kunstavonden aanbieden
aan z|jn leden.
Liberalen, overweegt dit en laat u on
middellijk lid maken van ons Willems
fonds D&ar Is uw plaats omdat
die kring Vlaamsch en Vrijzin
nig is.
De kostelooze boekerij van het Willems
fonds gevestigd in Graaf van Egmont,
Groote Markt, te Aalst, ingang langs de
Leopoldstraat, is open alle zondagen van
101/2 uur tot 11 1/2 uur voormiddag.
Nleuwerkerken De kostelooze
boekerij (onderafdeeling van het Wil
lemsfonds), gevestigd bij den vriend Adam,
Kwalestraat, is alle zondagen open van 7
tot 8 uren 's morgends.
wen, ia. vaak verfoeien, die het niet tor-
schen,willen, alle krachten inspannen om
het hun op te dringen en het midden ont
vluchten waar dat tuig van het geestes-
knechtschap niet in eere wordt gehouden.
Zoo zal het altijd zyn 1
Waar katholieken en andersdenkenden
samen gaan tot het bereiken van een bepaald
doel, zal dat samengaan in 't oog worden
gehouden door de hoofden va,n het katholi
cisme. Er zal geen aanstoot zijn zoolang er
geen aanstalten worden gemaakt, het juk te
vermijden, dat sommigen vrijwillig dragen,
doch zoodra de andersdenkenden beproeven
vooruit te gaan alsof dat juk hen niet hin
dert, ontstaat de botsing welke onvermijde
lijk tot eene scheiding zal leiden.
De liberalen dulden in hun midden het
optreden van een priester, de katholieken
mogen 't optreden van eenvrijdenker niet
dulden de liberalen zullen met aandacht
een voordracht aanhooren over de schepping
der wereld volgens de Roomsche leering. de
katholieken mogen niet luisteren naar eene
voordracht waarin de moderne meeningen
daarover zouden verdedigd worden.
De vrijzinnige zal zeggen tot den katho
liek Gij gelooft dat Josua de zon heeft doen
stilstaan, dat is uw recht, en gij hebt gelijk
het bewys ran uw geloof te zoeken, ik zal
graag naar uwe bewijsvoering luisteren,
wie oprecht is in zijne overtuiging is een
achtenswaardig man.
De katholiek zal zeggen tot den vrijzin
nige Gij gelooft niet dat Jonas drie dagen
heeft gemediteerd in den buik van den wal-
visch, ge wilt de valschheid van die geschie
denis bewijzen dat is slecht van U, ik mag
naar uwe bewijsvoering ni«t luisteren, ge
zijt een zoon der hel
De katholiek zal zeggen we zijn leden
van dezelfde maatschappij en ik ben kandi
daat van de klerikale partij (al de katho
lieke medeleden vinden dat heel eenvoudig
en natuurlijk) maar ik kan niet lijden dat
gij liberaal, hier in deze stad kandidaat zult
zijn van de liberale partij
Ziedaar
Overal waar de katholieken kans zien
eene inrichting te klerikaliseeren door er
het roomsche merk der onverdraagzaam
heid op te drukken, ziet men hen aan
t werk en de verdraagzaamheid der vrij
zinnigen helpt hen niet zelden daarin
mede een voordracht over Lourdes wordt
eenparig aangenomen, eene spreekbeurt
over Multatuli wordt van de hand
over Multatuii worai van ue nauu geweien, 1 „en_ £>e keer raimster beloofde mij, verle-
priester Verriest (een talentvol man) wordt jjen iaarcie za^,k te onderzoeken. Nog steeds
adl- p„i I wacht ik naar z^n antwoord|ik kan niet
inne ge-
Tei
Het Willemsfonds was in den beg
heel onpartijdig katholieken en liberalen
maakten er deel van uit en ijverden samen
tot de opbeuring van het Ylaamsche Volk,
wiens toestand in zedelijk en verstandelijk
opzicht erbarmelijk was.
In den beginne ging alles opperbest. Maar
de strekking van het Willemsfonds, scheen
de geestelijkheid al te vrijzinnig de vlaam-
sche werken welke in 't licht werden gege
ven, waren niet orthodoxe genoegde
voordrachten verdienden niet alle de goed-
keuriig der roomsche censors en zoo de libe
ralen de uiting duldden van de meest ultra-
montaansche leerstelsels de katholieken
konden hunne goedkeuring
aan, noch instemmen met het verspreiden
van' werken welke niet volkomen zeker
waren het approbatur te erlangen van de
roomsche ijktafel.
De index bestaat nog en wie katholiek is,
moet daar rekening van houden.
En vermits de katholieke leden van het
Willemsfonds er niet in slagen konden, dat
Willemsfonds te schoeien op Roomschen
leest, gingen ze heen en stichtten het Da-
vidsfonds, dat als eerste grondbegin aan
nam onderwerping aan Rome en de rest
voor Vlaanderen.
We zijn er niet om gebelgd het staat
eenieder vrij een vreemd juk op den schoft
te nemen om leve de vrijheid te roepen,
maar we stellen vast, dat zy allen die der-
gelyk juk hebben aanvaard, degenen schu-
ge wezen
m) word
opgehemeld door allen, Pol Demont (een
groot dichter) wordt na zijne voordracht als
uitbraaksel der hel verfoeid.
Overal dus waar verstandelijke kuituur
in aanmerking komt is de botsing tusschen
klerikalen en vrijzinnigen onvermydelyk,
indien dezen den eerbied voor hunne over
tuiging vergen. En als ze dat niet doen,
laten ze zich zoetjes het juk over den kop
schuiven om weldra te vergeten, dat ze eens
by de vrijzinnigen te huis behoorden.
Daarom is het Willemsfonds antiklerikaal
We zullen Hugo Verriest met aandacht aan
hooren als hy in ons midden het woord wil
komen voeren en hij ons door zyne voor
dracht verrukt, we zullen evenzoo eiken
spreker toejuichen die ons door zyn woord
medesleept, tot welke belijdenis of gezind
heid hy ook behoore, precies omdat we ver
draagzaam zyn en het willen blijven.
Klauwaert en Geus,
Ziedaar onze Leus
We zullen en moeten de kunst eerbiedigen
in al hare uitingen, maar we willen ons oor
deel, ons verstand, onzen gaest niet aan ban
den laten leggen.
We zullen en moeten het volk onderrich
ten, we moeten het helpen zich los te wrin
gen uit de zwachtels der onwetendheid
waarin het reeds te lang gekneld wordt -;
maar we zullen de oude zwachtels niet weg
nemen om ze door nieuwe te vervangen
we zullen het niet optorschen uit de voor-
oordeelen om het laten neer te vallen in
't fanatism.
Het Willemsfonds, heeft reeds veel
tegenkanting moeten bestrijden, en te boven
komen, doch het is getrouw gebleven aan
zyn programma ontwikkeling des volks,
door de uitroeiing van vooroordeelen en
wanbegrippen.
Ontwikkeling van het volk bezonderlyk
door zyne eigene taal, de taal in welke het
denkt, de taal welke de vrucht is van zyn
eeuwenoud bestaan en door welke het weer
moet groot worden en machtig.
Al wie Vlaamsch is en Vryzinnig, al wie
Klauwaert is en Geus, zal zich aansluiten
by het Willemsfonds, ter wille van het volk,
dat door liederen, door voordrachten en
door boeken van lieverlede weer moet
worden een zelfstandig krachtig volk.
Vrijdag, 23 Juli laatst, in de namiddag
zitting der Kamer van volksvertegenwoor
digers, by de bespreking der begrooting
van Kunsten en Wetenschappen (Vaarby
de afdeeling Onderwijs is gevoegd) nam
M. RENS het woord.
We deelen de redevoering van onzen
volksvertegenwoordiger mede, volgens den
tekst der Annalen bladz. 2116, 2117 en 2131,
welke belangryk is voor ons arrondisse
ment
M. Kens, Mijne heeren, verleden
jaar vroeg ik by de bespreking der begroo
ting van Kunsten en Wetenschappen, de
herinrichting der voorbereidende feergan-
en in de Middelbare school van Ninove,
eergangen, welke werden afgeschaft in
1884. Eene middelbare school zonder voor
bereidende klassen is een lichaam zonder
beenen. De ontwikkeling, de regelmatige
gang van het middelbaar onderwys eischt
e inrichting van voorbereidende afdeelin-
gen. Het is onbetwistbaar dat eene voorbe
reidende afdeeiing onontbeerlyk is by eene
middelbare school omdat men thans het
middelbaar onderwys niet meer aansluiten
kan by het lager onderwys. W ij hebben
den minister van Openbaar Onderwyspn een
omzendbrief van 25 September 1897, de
schoolhoofden zien aanraden de ouders
wel te doen begrypen welk groot voordeel
zy er by hadden hunne kinderen de hoogste
afdeeling der voorbereidentte klassen te
laten volgen, vooraleer ze in de eigenlijke
middelbare school hunne studie te laten
voortzetten.
Welnu, hoe wilt ge, dat de kinderen van
Ninove de hoogere cursus der voorbereiden
de afdeeling zouden volgen, als die afdee
ling niet bestaat.
En nochtans voor Ninove is er een gansch
nieuwen belangrijk feit aan te stippen.
De gemeenteraad samengesteld uit libe
ralen, katholieken, socialisten en christene
demokraten, heeft met eenparige stemmen,
het schepencollege den last opgedragen bij
het goevernement de noodige voetstappen
te doen om de herinrichting der voorberei
dende afdeeling te bekomen en ik vraag
me waarlyk af welke argumenten men
zou doen gelden tegen deze herinrichting.
Op een ander punt wil ik de aandacht
roepen van den heer minister Ik wil spre
ken van de noodzakelijkheid der inrichting
eener middelbare school te Geeraardsber-
De heer minister beloofde mij, verle-
naar
begrijpen, wat de stichting der middelbare
school mag of kan verhinderen.
Ik heb hem een verzoekschrift overhan
digd geteekend door talrijke inwoners, huis
vaders, die de stichting dezer school vra
gen. Het zyn allen, ouders wier gewetens
vrijheid gekrenkt wordt vermits ze ver
plicht zyn hunne kinderen naar katholieke
scholen te zenden. Anderen zyn verplicht
hunne kinderen naar middelbare scholen of
athenea te zenden op zekeren afstand van
Geeraardsbergen gelegen, hetgeen de kin
deren verplicht tot onaangenaam en ge
vaarlijk heen- en weerreizen met den trein,
Ik hoop dus dat de heer minister, gezien
de petitie geteekend door talryke ouders,
niet aarzelen zal de middelbare school te
schapen welke wij vragen. Het privaat
onderwys zou by het tot stand komen dier
school, zelfs alle belang hebben.
Inderdaad, wy hebben er kunnen over
oordeelen in 1881.Voor dit tydstip be
stonden te Geeraardsbergen slechts het bis-
schoppelyk collegie en het gesticht der
Jozefieten en iedereen erkent te Geeraards
bergen dat het onderwys dan schrikkelyk
te wenschen over liet. Het was voldoende
eene officieele middelbare school te stich
ten om den nayver te doen ontstaan tus
schen deze school en de private gestichten,
en daardoor is het onderwys in deze ge
stichten merkelijk verbeterd.
Sedert de afschaffing der Staatsmiddel
bare schooi'bestatigt men weer eene wezen-
lyke verzwakking van het onderwys in de
private scholen. Het is dus in 't belang van
al de huisvaders, zelfs van de katholieke,
dat ik de herinrichting vraag der Staatsmid
delbare school te Geeraardsbergen
Gezien de belangrijkheid van den handel
en de nyverheid te Aalst, vraag ik insge-
lyks, dat er aan de Staatsmiddelbare school
dezer stad een Koophandels-afdeeling zou
gehecht worden.
Ik veroorloof my ook te spreken over den
toestand van sommige leden van het onder
wijzend personeel der Middelbare scholen.
Wanneer een onderwijzer van het lager
onderwys overgaat naar het middelbaar
onderwys, verliest hy daardoor alleen het
voordeel zyner dienstjaren in 't lagsr on
derwys.
Onderwijzers welke 15 tot 20 jaren werk
zaam waren in eene lagere school hebben
al de voordeelen hunner dienstjaren verlo
ren door over te gaan in het middelbaar
onderwijs.
Dat is onbetwistbaar eene onrechtvaardig
heid, waaraan de heer minister, hoop ik,
wel een einde zal willen stellen.
Ik roep ook de bezorgdheid in van den
heer minister, voor het onderwijzend per
soneei, op het vraagstuk der pensioenen
van de leeraars der middelbare scholen, die
als pensioen slechts tot de twee derden van
hun' jaarwedde geraken in plaats van tot
de drie vierden, 't Is waar, zij hebben het
recht hun pensioen aan te vragen na 35
jaren dienst zij op 55-jarigen ouderdom,
maar't is juist, dan dat zy in't algemeen
de meeste behoeften hebben, uit hoofden
van meer familielast en dan juist zien ze
hun inkomen verminderen met een derde
hunner jaarwedde.
Waarom hen niet de drie vierden hunner
jaarwedde toegestaan p Ik denk, dat er
dan meer vragen tot op-pensioen-stelling
zouden zijn op 55 jarigen ouderdom en dus
ook meer kans voor de jongere leeraars be
vordering te bekomen.
AI. Woeste. Toen de voorbereidende
afdeeling der middelbare school te Ninove
afgeschaft werd (1889) was het getal leer
lingen te gering om die afdeeling te behou
den.
AI. Reus. We zijn in 1909.
Al. Woeste. Men oordeelt het heden
volgens 't verleden. Er zyn te Ninove lagere
scholen genoeg, en er zyn meer leerlingen
in de aangenomen scholen dan in de ge
meentescholen.
AI. Reus. Dat heeft geen gemeens
met de kwestie die wij bespreken.
AI. Woeste. Dat bewijst dat te
Ninove eene voorbereidende afdeeling by de
middelbare school volstrekt onnoodig is.
Wat de andere onderwijsgestichten betreft
die de achtbare heer Rens vraagt voor Gee
raardsbergen en Aalst, uit den hedendaag-
schen toestand blijkt dat de bestaande scho
len voldoende zijn.
AI. Kens. De liberalen moeten hunne
kinderen naar uwe scholen zenden. Ziedaar
wat gy wilt, ziedaar hoe gij de gewetens
vrijheid verstaat.
AI. Deicamps, minister, sluit zich
aan by de woorden van M. Woesle na
tuurlijk hy kan wat Geeraardsbergen,
Ninove en Aalst betreft geen ander antwoord
geven.
Maar de achtbare heer Rens zal meer vol
doening krygen wat de jaarwedden van het
onderwijzend personeel aangaat.
Al. Rens. Tusschen de openbare
stukken het lager onderwys betreffende,
vindt men het driejaariijksch verslag over
het Lager Onderwijs. Zoo dit verslag kost
baar is wegens de pedagogische inlichtin
gen, welke het bevat, in opzicht der statis
tieken is het om zoo te zeggen zonder
waarde, omdat die statistieken over 't alge
meen globaal zyn. Zulke statistieken stel
len den toestand van het openbaar onder
wys in een gunstig1 daglicht voor de ge
meenten waarhet slecht is ingericht, in een
ongunstig daglicht voor de gemeenten
waar de scholen niets te wenschen over
laten.
Ik vraag den heer minister, dat volgens
den wensch uitgedrukt door den heer Ter-
wagne, in zyne uitmuntende redevoering
van heden, in het volgend driejaarlyksch
verslag de statistieken zouden opgemaakt
zyn gemeente na gemeente, met opgave der
officieele scholen welke in elke gemeente
bestaan, alsook van het aantal aangenomen
scholen, de naam en geboortedate der leden
van het onderwijzend personeel, de hoeda
nigheid en de date der aflevering van de
diploma's en de bevolking van elke school
met de eraan verleende toelagen.
Dat zou zeer belangwekkend zyn er is
niets buitengewoons in myne vraag, de sta
tistieken gelyk ze nu zyn opgemaakt zyn
volkomen onnuttig en ik hoop dat de heer
minister my voldoening zal schenken.
Eenieder heeft wellicht dit kittel
achtig artikeltje gelezen waarmee on
langs het orgaan van het Nationaal
werk der Katholieke Geloofsv er de di-
ging voor den dag is gekomen. We
mogen ons wel een oogenblikje stil
houden bij de gedachten in de vroome
gemeenten vooruitgezet om door al
lerlei kunstemakerstoeren de nederige
christene zielen van afschuw en ver
ontwaardiging te doen walgen Want
Licht en Liefde gericht aan de
recht\innigen aller partijen in name
van Geloof en Wetenschap schijnt wat
al te eenzijdig, en vermits zijn epistel
ook aan ons liberalen tot nut en stichting
moet dienen, is 't ons wel veroorloofd
eens te spreken over hetgeen de be
hendige pennetrekker stelselmatig
heeft weten in zijn pen te houden.
Beginnen we dus met de teekening.
Midden op een rond verhoog ligt,
log en zwaar, de gedaante van een
masker aannemend, eene dik gevulde
geldbeurs, en er onder, verdrukkend
onder haar moordend onrecht, eene
weegschaal met een Christusbeeld.
Lieve Christus, wat hebt ge niet al
voor dit rampzalig menschdom gele
den Niet alleen heeft men u bespot,
bespuwd,gekruisigd en doodgemarteld,
nu werpt men u met heel den boel
onder een verpletterenden geldzak.
Zouden ze zinnens zijn u een tweede
maal te folteren Wij liberalen, we
teekenen verzet aan en zullen weten,
op tijd en stond, de zaak ter hand te
nemen, om u uit de bloedige klauwen
van dat fanatiek gespuis te redden.
Tot hiertoe hebben we u altijd tegen
uwe schijnheilige dienaren verdedigd,
en, alhoewel we 't zelf zeggen, vonden
uwe beginselen van verdraagzaamheid
en menschlievendheid steeds warme
aanklevers in onze rangen. Nooit zul
len we dan ook gedogen dat na twin
tig eeuwen er nog onrecht en wandaad
worde gepleegd in uwen naam We
halen er u dus van onder uit, en han
gen u met al den eerbied dien we ver
schuldigd zijn aan een Groot Weldoe
ner, aan een Groot Hervormer, aan
een Groot Denkerwe hangen u
terug boven 't altaar in uwe Kerk....
Maar, helaas zie, nu komt me
weêr die domme, die spottende teeke
ning voor den geest. Zie, die geld
beurs, dat goud, dit masker doen me
ijzen en men ziel weent van veront
waardiging. Neen, duizend maal neen,
want er zou weeral goud van komen,
dat masker zou 't uwe worden en wat
werd dan uw beeld
Komt menschen, komt, naar Gol
gotha, er wordt een man gekruist
Komt allen mee, komt mee Hoerah,
hoerah, voor Golgotha
Uw beeld zou 't goud worden het
goud van leugen en bedrog, 't goud
van laster en meineed, 't goud uwer
priesters, 't goud van hun kerken,
't goud uwer nonnen en monikken,
't goud van hun kloosters en tempels
En, lieve Christus, zeg ons wie zijn
de nederigen die neêrknielen voor uw
altaar wie zijn de geloovigen die
de oogen devoot toegeloken, in vurig
biddende houding buigen, herbuigen
en nog buigen wie knielt en bidt
om gemakkelijker aan fortuin te ge
raken wie maakt uw Beeld tot goud
om tot genieting en stof elijk geluk te
komen Wie, zeg ons, wie Wie
kruipt voor 't goud en wie spot met
den God en den godsdienst
Licht en Liefde dat ons venijnig-
bitter tot de aandacht roept en meent
in 't Geld onzen God den God der
Vrijdenkers en vrijmetselaas ge
vonden te hebben, zou wijs handelen
een toertje te doen in de geldwereld
waar het bladje veel weet van te ver
duiken. Zen licht strekt misschien zoo
ver niet, en de liefde die 't voelt voor
dien goudwinkel heeft waarschijnlijk
zen hoofd op hol gebracht.
We zouden echter in een volgend
nummer nogmaals een prentje willen
vinden, we zien toch zoo graag de
keerzijde der medalje. Maar, in Gods
naam, geen Christusbeeld meer onder
dit grijzende masker, teeken den geld
zak zooals hij is, vet rond en op het
verhoog degenen die zich aanstellen
als de verdedigers van God en den
godsdienst der christenen. Dan komt
misschien licht in de
a ÏS»
>1 II 11 «llll IIII II '■TT-l-a.HI IMII I—IIII—Ml II ■II»——
O
0—
