LIBERAAL. D E MU yRATISC
Prijs 5 centiemen hel nummer
Vierde Jaargang Nummer 41
Zondag 10 October 1009
r
Willemsfonds
Liberale Werkmanskring.
Pensioenbond van Aalst.
KIEZERSLIJSTEN.
BERICHT.
Voor de klerikale scholen.
BANKET
Arbeidsduur.
De Planeet Mars.
Abonnementsprijs: 3 fr. voor de stad en den Duiten voorop betaalbaar
Men abonneert zich op alle postkantooren voor den buiten
voor de stad, ten kantore van het blad, Groote Markt, 1, Aalst.
Prijs der Annoncen: j gX£n J per drukregel
Dikwijls te herhalen annoncen, prijs volgens overeenkomst.
Vonnissen op de derde bladzijde, 2 frank
AALST O OCTOBER 1909.
De kostelooze boekerij van het Willems
fonds gevestigd in Graaf van Egmont,
Qroote Markt, te Aalst, ingang langs de
Leopoldstraat, is open alle zondagen van
10 1/2 uur tot 11 1/2 uur voormiddag.
Sleuwerkerken De kostelooze
hoekery (onderafdeeling van het Wil
lemsfonds), gevestigd by den vriend Adam,
Kwalestraat, is alle zondagen open van 7
tot 8 uren 's morgends.
Afdeeling Ouderlingen Bijstand
Liberale Vrouwenvoorzienigheid,
ALGEMEENE VERGADERING op Zondag
10 Oktober te 3 uur namiddag, ten lokale
Concordia.
Orde van den dag 1. Verslag over de
rekeningen 2. Inrichting van Vooidrach-
ten 3. Benoeming van een afgevaardigde
het Hoofdbestuur des Krings; 4. Belang
rijke mededeelingen.
De maandelijksche storting voor de Pen
sioenkas zal plaats hebben op ZONDAG
17 OCTOBER in den Graaf van Egmont
Groote Markt, van 10 1/2 tot 12 uren voor
middag. De Voorzitter,
J. DE BRUECKER.
De Kiezerslijsten voor het jaar,
1910-1911 van de steden en gemeenten
van het arrondissement Aalst, liggen
ter inzage van 't publiek ten bureele
dar Liberale Assopiatie, Groote Markt,
Aalst, waar de liberale vrienden zich
kunnen overtuigen, of zij op de Kie-
zersijsten zijn ingeschreven, met het
getal stemmen waarop zij recht heb
ben, en ook inlichtingen kunnen geven
over personen die er met te veel stem
men zouden op voorkomen.
Het Bureel der Liberale Associatie
gelast zich het noodige te doen om
aan liberale vrienden hun recht toe
te kennen.
Het Bureel is open alle dagen der
week van 9 tot 12 ure voormiddag,
alsook den Zondag morgend van
io tot 12 ure.
Bfjna wekelijks ontvangen wij nog brie
ven en mededeelingen zonder volledige
onderteekening.
Daarom herhalen wij ook nog eens, dat
wy volstrekt geen nota nemen van stukken,
welke die ook zjjn, als wij de inzenders niet
kennen.
De personen welke eene briefwisseling of
artikel zenden mogen op volstrekte geheim
houding hunner namen rekenen of hun
schrijven wordt opgenomen of niet.
Slechts wanneer de schrijver zulks uit
drukkelijk verzoekt wordt zijn brief of
artikel in de Volksgazet geplaatst met
vermelding van zijn naam.
De toelagen aan het Vrij Onderwijs
óf liever aan de vrij klerikale scholen
werden op gansche bezondere wijze
besproken op het Congres te Meche-
len. Er vallen nog geene millioenen
genoeg uit de Staatskas in de kassen
der klerikalen gestichten de dosis
moet verdubbeld worden.
Waar zijn de tijden toch heen toen
de klerikalen zich beroemden op de
scholen welke zij met hun geld onder
hielden. Wij, boften ze alsdan, betalen
onze scholen met onze centen, waar
om doet gij, liberalen, hetzelfde niet
Pe sommen door het liberaal goe
vernement besteed aan het onderwijs,
werden met dan naam geldverbrassing
gestempeld en de klerikalen schreeuw
den van de daken, dat de uitgaven
voor het volksonderwijs merkelijk ver
minderd dienden te worden.
Het programma der klerikalen in
zake onderwijs kon in deze enkele
woorden samengevat worden Indien
de liberalen scholen begeeren naar
ïunnen zin dat zij ons voorbeeld vol
den en ze zeiven betalen. Geene uit
gaven meer voor het officieel onder
wijs, bijgevolg aanzienlijke besparing
op de begrooting.
Heden zitten ze 25 jaren aan den
schotel, de brave klerikalen hebben
sedert vele jaren hun geweer op de
andere schouder gelegd en in plaats
van de schooluitgaven te verminderen,
ïebben zij die uitgaven veptiendubbeld
zonder voordeel voor het volksonder
wijs, waarvan het peil in de laatste
jaren veeleer is gedaald, en waarvan
de waarde nog voortdurend afneemt,
naarmate er meer onbekwame mees
ters uit de gesubsidieerde klerikale
normaalscholen, nevens talrijke vreem
de niet gediplomeerde paters en broe-
derkens inde lagere scholen fungeeren.
De kredieten voor het openbaar
onderwijs zijn dus geenzins vermin
derd,verre van daar, zij zijn verbazend
gestegen en weer beroemen de kleri
kale ministers zich daarover en pochen
daarbij op hunne sympathie voor het
onderwijs van het volk. Wat het vrij
klerikaal onderwijs aangaat, het heeft
sedert het aan 't bewind komen der
klerikale reegeering meer dan 120
millioen gekost aan den Staat.
En dat is nog niet genoeg. Voortaan
willen de klerikalen de Gelijkheid der
scholen gelijk in Hollandzooals het
de heer Godfried Kurth het op gebie
denden toon op het Congres te Meche-
len heeft verklaard.
Het is noodig dat het publiek en
^ezonderlijk, de goede Belgische schat-
3lichtigen weten waar die mooie ge-
ijkheid der scholen gelijk in Holland
ons leiden zal.
De wakkere kampioen van het
Openbaar Onderwijs M. Cnudde, de
zelfde zoo ik me niet bedrieg, die niet
lang geleden eene voordracht hield in
het Willemsfonds te Aalst, heeft bere
kend, wat de nieuwe fantazij der kle
rikalen van Belgie kosten zou uit de
cijfers welke hij afkondigt in La Flan-
dre Libérale blijkt, dat het stelsel, het
welk de fanatieken der rechterzijde
willen opdringen, onvermijdelijk eene
vermeerdering van uitgaven zou ver
oorzaken van 4 millioen en half'sjaars.
De Staatskas is ledig om zijne
huidige verbintenissen na te komen,
is de minister van financen verplicht
zijntoavlucht te nemen tot spitsvondige
knoeierijen, zooals het putten uit de
plaatsvervangingskas de openbare
schuld vermeerdert op onrustbarende
wijze. Wat geeft datDe bisschop
pen, de priesters en monnikken willen
4 milllioen en half per jaar meer, dien
wil is heilig en moet volbracht wor
den, de ministers zijn immers maar
de 4bedienden, de knechten, van de
geestelijkheid.
Betalen klinkt het bevel en de mil
lioenen rollen van zelfs naar de kloos
ters en de klerikale propagandakassen.
Mocht men hopen, dat het volks
onderwijs in evenredigheid van die
meerdere uitgaven zou verbeteren, het
zou nog een troost zijn, doch hoe
duurder het klerikaal onderwijs wordt
hoe slechter het is. Overal op den bui
ten hoort men de ouders klagen in
die schooien leeren de kinderen niets
meer
Maar ze zijnde Meesters Naar den
zak lastenbetalers en doppen maar
't Is voor uw zielezaligheid.
Jules RENS,
Volksvertegenwoordiger
ZONDAG, 31 OCTOBER
te Gent,
NA DE JAARLIJKSCHE
ALGHMEEiXE VERGADERING
van het WILLEMS-FONDS.
Inschrijving 3,50 fr.
De inteekeninglyst ligt in het lokaal
Graaf Egmont. Groote Markt, en wordt
gesloten op Zaterdag, 23 October.
De Leden van de Aalstersche Afdeeling
worden vriendelijk, maar dringend verzocht
zoo gauw mogelijk de lijst te teekenen. We
hopen dat het aantal deelnemers dat ver
leden jaar zeer aanzienlijk was ditmaal
nog merkelijk zal toenemen.
Als er een kwestie is, die, terecht, aan de
orde van den dag staat, dan is het wel deze
aangaande de wettelijke regeling van den
arbeidsduur. Het negen-urenwerk in de
mijnen werd besproken in ons Parlement,
en hevig bekampt door alle behoudsgezinde
personen en bladen, maar niet minder vurig
verdedigd door alle demokratische, edelden-
kende menschen de vermindering van den
arbeidsduur werd op een prachtige wijze
behandeld, tijdens het Congres der Trein-
oversten en Treinwachters, door den Heer
Victor Delvenne, die zijn zeer merkwaardig
verslag begon met te zeggen dat vele zjjner
collega's dat vraagstuk boven de finantiëele
kwestie stellen, en vele andere, loonstan-
daard en arbeidsduur samen houden nu
weer tref ik dat punt aan op de dagorde
van het eerste nationaal congres der brie
venbestellers dat heden Zondag te Brus
sel plaats heeft getiteld Beperking der
werkuren en terwijl wordt het druk
Desproken, bevochten en verdedigd, voor
alle nijverheid en handel.
Heeft de Staat het recht afgezien van
zijn eigen bedienden den arbeidsduur te
regelen in nijverheid en handel, hem te
orengen tot een maximum, lager dan de
thans gebruikelijke arbeidstyd Om die
vraag degelijk te beantwoorden, heeft men
slechts onbevooroordeeld de gevolgen te
onderzoeken van een langen arbeidsduur.
Die gevolgen zijn voor ons drievoudig
lichamelijke 2. stoffelijke 3. zede-
ijke.
Het is een onbetwistbaar feit dat een over"
matige arbeidstijd het lichaam ondermint.
Alle geleerden zyn, ten andere, eens om te
erkennen dat een lange inspanning oorzaak
s van ziekte en verval voor de arbeiders
dienvolgens ook voor heel de natie. Hier
hebben we dus reeds physiologische en ma-
teriëele gevolgen, die aan elkaar hangen.
De tijd, die diende ingenomen te worden tot
lerstelling der krachten, wordt gebruikt
tot het voortzetten van een arbeid, die den
werkman reeds uitgeput heeft. Werkelijk
heeft hij dus geen rust en 't is van dit
reeds afgesloofde lichaam, dat men opnieuw
dezelfde krachtsinspanning zal vergen
vandaar de afneming, het verlies der
krachtvermogens. Na een zeker tijdverloop
blijft er nog slechts een ontaard organisme
over, en die ontaarding zal zich overzetten
op de nakomelingschap, want, dit organis
me, weinig bestand zijnde tegen de ziekten,
zal de vergiftiging van het bloed des te
er gebeuren toeneming der
e werkersklasse is het onmiddel
lijk gevolg.
Aldus spreken Al de bevoegde geneeshee-
ren, en nog onlangs werd hetzelfde her
haald door de doKters Persoons en Delbas-
tée. Is de tering vraagt de laatst ge
noemde volksvertegenwoordiger bevesti
gend niet een ziekte der arme lieden,
overvallende de arbeiders, slecht gevoed,
en verzwakt door te lange arbeidsdagen
Heeft het liberaal kamerlid van Sint-Ni-
klaas niet met onomstootbare, wetenschap
pelijke argumenten bewezen dat overma
tige arbeidsduur den werker doodt
En wanneer we met open oog rondom
ons kijken, zien we de doodgaande wezens
niet met honderden naar de fabriek dage
lijks trekken Dat kan niet anders met de
huidige inrichting. Dat die stervende men
schen noch dezelfde hoeveelheid noch dezelf
de hoedanigheid arbeid geregeld kunnen
leveren, maar deze gedurig afnemen, is ge
makkelijk te begrijpen, want er bestaat een
natuurlijke wet tot het behoud van het ar
beidsvermogen, dat is een grens gesteld
aan de krachtsinspanning. Wordt die grens
overschreden, dan breekt de levende motor
dit is de arbeider. Dat breken geschiedt
echter daarom niet dadelijk, noch met éen
stoothet arbeidsvermogen evenals bij
een levenlooze machine vermindert ge
leidelijk door een voortdurende krachtsin
spanning, en by gebrek aan een voldoende
herstelling, om eindelijk heelemaal te ver
dwenen, a. i. dood te gaan.
Maar, het is niet alleen de te groote
krachtsinspanning, die doodtook andere
oorzaken zijn aan te stippen een bedryf
kan schadelijk zijn door aanwezigheid van
eenvoudig stof, dat stofinademingsziekten,
oogziekten en oogverwondingen kan ver
wekken ook door giftige stoffen, zooals
by het verwerken van phosphor, kwik,
lood, enz. verder door sterae tempera -
tuurs-wisselingen b. v. by glasblazers, die
daarby de longen hevig inspannen door
't verblyf in bedorven lucht dit is het ge
val bij de duikers en caissonarbeiders door
een nadeelige houding, als by de mynwer-
kers, enz. enz. Dit alles geeft aanleiding tot
de zoo gevaarlijke beroepsziekten, zooals
bloedarmoede ën chronische ziekelykheid,
veelvuldige stoornissen in de spysvertering,
aambeien, hypochondrie, X-beenen, plat
voeten, long-emphyseem, strotten hoofdka-
tarrh, oog- en oorziekten, huidziekten, ver
giftiging, beenderziekten, enz. enz. Deze
zouden meestendeels kunnen vermeden wor
den door hyginiësche voorzorgsmaatrege
len, waarby de beperking van arbeidsduur
een ruime plaats inneemt. De Italiaan
Ramazzini schreef reeds een klassiek werk
over de beroepsziekten de geleerde Duit-
scher] Odendorff wydde er een zevental boe
ken aan, waaronder ik wil noemenDie
Kie Koankheiten der Arbeit en ]4 dln.) en
Die Berufskrankheiten und ihre Stelluno
■in der staatlichen Arbeiterversicherung
die door al diegenen, welke over sociale
vraagstukken spreken of schrijven, zouden
dienen gelezen te zyn of te worden.
Achille BRIJS.
(Zal voortgezet worden).
Sedert eenigen tyd kan men 's avonds
wanneer het weder helder is ('t gebeurt niet
dikwijls) eene heldere ster zien naar den
zuidelijken kant van het uitspansel iets of
wat oostwaarts.
Die heldere ster is de planeet Mars, die
even als de Aarde rond de zon draait en
even als de planeet welke wij bewonen en
andere talryke planeten met de zon als mid
denpunthet zonnestelsel vormen.
De planeet Mars werd door de sterrekun-
digen, by elke gelegenheid nauwkeurig be
studeerd en zoo hebben die sterrekunaigen
door hunne waarnemingen en berekenin
gen kunnen vaststellen, dat de planeet Mars
in opzicht van samenstelling, onwentelings-
voorwaarden, vorm enz. veel overeenkomst
heeft met de aarde.
De planeet Mars is afgeplat aan de polen,
zy heeft een dampkring en onlangs nog,
heeft een sterrekundige bewezen dat in
dien dampkring, zuurstof aanwezig is. De
planeet Mars heeft seizoenen gelyk de
aarde, aan de polen bestaat er ys en op de
oppervlakte der planeet water en vast land.
De Aarde is 150 millioen kilometers ver-
wyderd van de zon, de planeet Mars 225 mil
lioen kilometers de Aarde draait rond de
zon in 365 dagen, de planeet Mars 687 dagen.
Een dag op de aarde duurt 24 uren, een dag
pp de planeet Mars 24 uren 37 minuten. Ons
iaar duurt 365 dagen, het jaar voor de Mars
bewoners ongeveer 670 dagen van 24 uren
37 minuten volgens onze tydverdeeling.
De dichtheid der Aarde vergeleken by die
van het water is 4,5 en die der planeet Mars
3,9. Ziehier nog eenige opgaven welke de
gelykenis der toestanden op de planeet
Mars en de Aarde nog treffender maken,
(by benadering
Diameter
Dichtheid
Inhoud
Massa
Aarde
1
1
1
1
Mars
0,58
0,71
0,15
0,105
Aan de oppervlakte der planeet Mars
moet, gezien den minderen diameter, de
zwaartekracht ook minder zyn zoodat de
wateren er veel bewegelyker moeten wezen.
Tengevolge van den grooteren afstand der
zon is de warmte er ook aanzienlyk minder.
De omvang en de massa zyn in verhouding
van den minderen diameter.
Zijn er Marsbewoners Dat vraagstuk zal
in langen tyd nog niet opgelost zyn, toch
moet men in aanmerking nemen dat geheel
het zonnestelsel denzelfden oorsprong heeft
eene massa waarvan zich op verschillende
tydstippen deelen hebben afgezonderd ter-
wyl de kern het middenpunt is gebleven
namelyk de zon.
De deelen volgens hunnen omvang en
den tyd welke er verloopen is sedert hunne
afscheiding van de hoofdmassa zyn min
of meer verdicht en verhard. De maan
b. v. heeft voorzeker in een toestand ver-
keerd waarin zich thans de aarde bevindt,
nu is ze geheel uitgedoofd, water en damp
kring zyn verdwenen.
Al de planeten en bijplaneten hebben zich
eens in een toestand bevonden of zullen
er zich eenmaal in bevinden, waarin de
aarde nu is en waarin ze zich bevond toen
de eerste uitingen van organische vormen
zich veropenbaarden, vermits niet alleen
de stof evolueert, maar ook de kracht wel
ke er onafscheidbaar van is.
De planeet Mars is van minderen omvang
dan de Aarde... de tyd is dus duizenden ja
ren voorby, dat ze in de voorwaarden om
wentelde in welke de aarde zich bewoog
toen de eerste sporen van organische vormen
er zich voordeden en de eerste levens uitin
gen zich openbaarden.
Talryke eeuwen geleden, toen ook de op
pervlakte der Aarde nog gloeiend was en
hare dichtheid minder dan nu, was ook hare
omwenteling om de as veelsneller dan thans
en die snelheid neemt nog af, de verminde
ring bedraagt ongeveer 20 seconden in
eene eeuw.
Aangezien de evolutie in het Heelal wat
de kracht betreft gelijken tred houdt met
de evolutie der stof, moet de uiting of vorm
der kracht welke wy leven noemen, zich
veel vroeger veropenbaard hebben op de
planeet Mars dan op de Aarde, en de ontwik
keling der Marsbewoners veel verder gevor
derd zyn dan de onze.
In den laatsten tijd heeft een sterrekundi
ge gelijk wy hooger reeds zegden waarge
nomen, dat de dampkring van Mars ook
zuurstof bevat, zoodat in alle opzichten
de levensvoorwaarden op die planeet bjj-
na dezelfde zijn als de onze en de hypothesis
der Marsbewoners niet onaanneembaar is,
ja, voor zeer waarschynlijk mag gehouden
worden, vermits het vast staat dat de Aarde,
in het zonnestelsel geen uitzonderlijke plaats
bekleedt en in den grond slechts van de
andere planeten verschilt door haren af
stand van de zon, haren omvang en haren
ouderdom.
Doch zooals we reeds zegden het bestaan
der Marsbewoners stellig te bevestigen ver
mag thans niemand met de tot heden be
kende teles-copen is het waarnemen van dat
bestaan zelfs niet denkbaar, het laatste
woord echter is daarover nog niet gezegd
en nieuwe tuigen kunnen gevonden worden,
nieuwe ontdekkingen gedaan, welke ons
toelaten zullen verder door te dringen in de
geheimen van het Heelal.
Terloops zy nog gezegd, dat men op de
planeet Mars aan de polen meer glinsterende
deelen aantreft waaruit moet blyken, dat de
polen van Mars even als die der Aarde met
eeuwig ys ziju omringd, waarop het licht
meer teruggekaatst wordt zoodat zy schit
terender schynen.
Aan de oppervlakte van Mars bemerken
de sterrekundigen ook lichtende strepen
door hen kanalen genoemd. Deze kanalen
ontzaglijk breed en lang, •uitgestrekt als
zeeën, zyn evenwel veranderlijk, komen nu
enkel voor en dan dubbel, den wezenlyken
aard ervan heeft men ook nog niet kunnen
bepalen.
Zyn het echte kanalen, dan zouden de
wyzigingen en splitsingen welke in betrek-
kelyk korten tyd zich voordoen, aanduiden
dat de vermoedelyke Marsbewoners over
verbazende middelen moeten beschikken, om
aldus aan de oppervlakte hunner planeet
het water te hunnen behoeve dienstbaar te
maken
Sommigen zullen misschien zeggen wat
raakt me de planeet Mars. Al wat ons weten
ten opzichte van ons bestaan kan vermeer
deren moet eiken verstandigen mensch ter
harte liggen, daarom moet eiken vooruit
gang der wetenschap ons belang inboezemen
en moeten ook de bevindingen der sterre-
kunde ons niet onverschillig laten.
|sa e f
Tffti-ÏM""
—0
3 pi
I
