i)e ynii,
Zondag 3d December döll
Prijs S centiemen h,et nummer
Zesde Jaargang Nummer 33
Belangrijk Bericht.
Catechismus der
Schoolkwestie in Belgie.
CONGO.
De Vrijheid
bij de Liberale Partij.
)e Vrijheid der Werklieden.
De neringdoende
Burgerij kapot,
Leesl en V""-"--eid'
Hel Werk der Schoolsoep.
DE VOLKSGAZET
LIBERAAL DEMOCRATISCH WEEKBLAD
^Abonnementsprijs 3 fr. voor de stad en den buiten voorop betaalbaar
Men abonneert zich op alle postkantooren voor den buiten
voor de stad, ten kantore van het blad, Groote Markt, 1, Aalst.
VAN HET ARRONDISSEMENT AALST.
Prijs der Annoncen j 'l i Per drukregel
Gewone 15 centiemen
Reklamen 75 centiemen
Dikwijls te herhalen annoncen, prijs volgens overeenkomst
Vonnissen op de derde bladzijde, 2 frank de regel.
Aalst, 30 December 1044.
Alle eerste Zaterdagen der maand van 10
tot 11 1/2 uren 's morgeuds, houdt onze acht
bare Volksvertegenwoordiger M. Jules
RENS zittiug, in 't lokaal der Liberale
Associatie, a draaf Eginout, öGroote Markt,
Aalst.
VIJFDE LES.
Vraag. Weten de klerikalen niet
dat hun princiep aer gelijke toelagen
voor al de scholenmet te verrecht'
vaardigen is noch m rechte noch m
jeite
Antwoord. Zeker weten zij het
Zij spannen Hun eeuwige zaag der
Vrijneid van den huisvader bij ai
dc mc.jscueu, welke niet op de Hoogte
zijn der grond wetteiijKe pnucie-pon.
Bij de andere Dedienen zij zien vaa een
jesuïetische uitvlucht, netgeen bewijst
hoe weinig vertrouwen zij hebben in
de rechtvaardigheid hunner zaak.
V. Welke is die jcsuietischc
uitvlucht
A. Hij bestaat hierin met de
kwestie der gelijke subsidien voor ai
de scholen andere vraagstukken te
vermengen welke met de eerste niets
gemeens hebben, maar wier verwezen-
king vurig gewenscht, ja, geëischt
wordt door de overgroote meerderheid
der Belgen.
De klerikalen hopen aldus ten hun
nen voordeele het_spreek woord te doen
uitvallen een geefken in 't water
werpen om een snoek te vangen.
V. Waarom fegt ge, dat de klerikale
party tot falk schampmiddel haren
toevlucht ial nemen om de bevolking
de adder der 20 millioen voor de kloos-
ters te doen slikken
•4. Omdat zij er haren toevlucht
toë'genomeu heeft voor het wetsont
werp Schollaert, en alles ons toelaat
fljjfevestigen, dat zij er weer gebruik
za^van maken bij elk nieuw School-
wetsontwerp uitgaande van een katho
liek goevernement.
V. Op welke wijze hebben de
klerikalen van schampmiddelen ge
bruik gemaakt bij hunne poging om
het ontwerp Schollaert door te drijven
A. In het- wetsontwerp Schol
laert vindt men door elkaar geworpen
artikels, die aan de kloosters en andere
vrije scholen bij brokken verleenen
welke dezer toelagen aanzienlijk ver-
hoogen met 20 millioenen 's jaars en
andere artikels die de volgende her
vormingen behelzen
1. Het verplicht onderwijs
2. Het arbeidsverbod voor de kinde
ren onder de 14 jaar;
3. De 4* graad, beroepsonderwijs
4. Verhooging der jaarwedden an
het onderwijzend personeel
V. Waarom bcwe jrt gijdat die
handelwijze jesuielisch is
A. Omdat het de antiklerikalen
voor den wisselkeus plaatst tusschen
het klerikaal stelsel der gelijke toela
gen aan al de scholen aan te nemen
of in blok de hervormingen leerplicht
en andere, welke aan het hoofd staan
van ons programma te verwerpen.
V. Maar indien die handelwijze
jesuietisch is ten opzichte der anti
klerikalen, is ze n^et schijnheilig
tegenover het kiezerskorps in 't alge
meen
A. Ja, zekerlijk Immers, in
hunne propaganda doen de klerikalen
overal hunne liefde schitteren voorde
hervormingen welke voor doel hebben
de uitbreiding en de volmaking van
het volksonderwijs, maar zij verbergen
veinzend hun hoofddoel, hunne voor
naamste verlangens, welke zijn meer
en meer de kassen te vullen der kloos
ters.
Wat meer is, hun ontbreekt alle
rechtzirnigheid zoodra het de groote
hervormingen van het onderwijs be
treft.
V. Zijn de klerikalen dan geene
rechtzinnige aanhangers van verplicht
onderwijs
A. Neen, zeker neen, zij waren
er ten allen tijde de hardnekkigste
tegenstrevers van e* dat zijn ze; nog
immer. De redevoeringen uitgespro
ken door M.M. Woeste en Schollaert
hun oude en hun nieuw^ aanvoerder,
zelfs hunne redevoeringen uitgespro
ken in 1910 getuigen het ten over
vloede.
Daarenboven het verplicht onder
wijs dat zij voorstellen is maar eenc
naaping van den leerplicht, er is geene
ernstige bekrachtiging voor bepaald en
de voornaamste schikking welke er bij
te pas zou komen betreffende 't school
gaan wordt geheel terzijde gesteld.
VZijn de klerikalen rechtzin
nige aanhangers van het werkverbod
jegens kinderen van min dan 14 jaar
A. Neen. Ten allen tijde heb
ben zij er zich vijandig aan verklaard.
Wat metr is, in de kloosters en kle
rikale werkscholen is het, dat op de
schandaligste wijze, den arbeid der
kinderen van af den ouderdom van
6 jaar wordt uitgebuit.
V. Zijn de klerikalen rechtzin
nige aanhangers der inrichting van
den 4* graad voor het beroepsonder
wijs
Neen, duizendmaal neen Inder
daad de 4e graad is hedendaags in
geene enkele vrije katholieke school
ingericht, hij bestaat slechts teSt-Gilles
1 Brussel) en eenige andere gemeenten
waar de liberalen en socialisten het
bestuur in handen hebben en altijd
heeft het goevernement alles gewei
gerd voor de inrichting dier nieuwe
klassen.
Ten anderen de klerikalen spreken
van den vierden graad, en bijna ner
gens in de klerikale scholen bereikt
het onderwijs den derden graad.
V. Zijn de klerikalen rechtzin
nige voorslaanders der goede jaarwed
den van het onderwijzend personeel
A Neen, honderd duizendmaal,
neen 1 Het onwederlegbaar bewijs
daarvan is, dat na 27 jaren bewind, na
over buitengewone meerderheden te
hebben beschikt, het klerikaal goever
nement voor de onderwijzers jaarwed
den heeft behouden, eene beschaafde
natie onwaardig.
Overigens sedert vele jaren hebben
de klerikalen het middel en de gele
genheid gehad het ontwerp Maenhout
te stemmen, zij hebben verkoren er
zich van te bedienen als kiesparade en
hebben verder, de zaak van den loon-
standaard der onderwijzers van zittijd
tot zittijd verdaagd, zonder iets te
stemmen, zelfs zonder iets te bespre
ken.
V. Wat kan men uit deze les be
sluiten
A. Men moet er uit besluiten,
dat indien de klerikalen hunne ziens
wijze willen laten varen betreffende
het verplicht onderwijs, dat zij altijd
met de grootste hardnekkigheid heb
ben bekampt en verworpen, zij het
slechts zullen doen tegen klinkend
munt, 't is te zeggen mits talrijke mil
lioenen jaarlijks te putten uit de kassen
der lasten beta Iers, om er de kassen
van nonnen en paters mede vol te
kroppen.
En zoo is het, en zoo zal het altijd
zijn voor elke ernstige hervorming het
openbaar onderwijs aanbelangende.
In de zesde en laatste les zullen we
tegenover elkander stellen de program
ma's in zake onderwijs van de groote
partijen welke in Belgie de openbare
meening uitmaken.
Jules RENS,
Volksvertegenwoord iger
We waarschuwden de kiezers, dat on
danks al de beweringen der klerikale
kandidaten en vleiers, welke met be-
langloozo geestdrift de Congo-zotternyen
ophemelden als het grootste werk der eeuw,
het nog vele, vele jaren zou duren voora
leer de Congo als koioDie eenig voordeel
zou afwerpen aan het algemeen der Belgen
en er intusschentyd talryke millioenen
zouden in teleur gaan en vele menschen-
levens zouden geofferd moeten worden.
We drukten tevens de vrees uit, dat het
bezit eener kolonie, ons wellicht in moei
lijkheden zou brengen met Mogendheden,
welke op onze kolonie gretige blikken
zouden werpen zoodra er met Belgisch geld
en bloed iets van waarde zou van gemaakt
zyn.
We vragen onze lezers
Wie had er toen gelyk, de klerikale
hovelingen en kruipers, vleiers van den
koning-soeverein, of de liberalen
Sfdert is Leopold II gestorven, en al
bewonderen velen zyn ondernemingsgeest,
het is klaar gebleken, dat het Congo-werk
eene fioancieele uitOatingscombinatie was,
waarmee niettegenstaande al het vernis
geen beschavingsdoel was gemoeid.
De laatste besprekingder begrooting van
minister Renkin.de renegaat heeft daarover
een zonderling licht geworpen. Beschaving
komaan Eeii zwarte Congolander heeft
iets mispikkeld, een blanke beschaver
vraagt aan pater X (in de annalen der Ka
mers staat de naam erin voile letters) wat
zoudtge met den kerel doen Dat ant
woordt de pater en zyo revolver nemend
schiet hy zonder andere procesvormen den
armen neger dood
Dat heet Congobeschaving
De historie van de 30 millioen en nog
vele andere millioenen, die als rook zyn
verdwenen en de millioenen welke we jaar
lyks nog uit te zweeten zullen hebben
bewyzen genoeg, dat ook op dat gebied
ODze propagandisten overschot hadden van
gelyk.
Het verslag van de heer Thibbaut katho
lieke volksvertegenwoordiger over de Congo
begrooting, leert ons dat het ministerie vau
Reukin een nest is waarin jaarlyks meer
en meer budjetknagers ia de veeren worden
gedraaid. In Frankryk met zyne onmete
lijke koloniën telt men 197 beambten van
minderen en hoogeren rang afhangende
van 't ministerie van koloniën en dat getal
is eer nog aan 't verminderen. Onze Kenkin
heeft onder zyn orders 316 nagelkrabbers
van allen kaliber, wier getal jaarlyks aan
groeit, en die in 1912 het mooi sommeken
van 935,000 franken zullen kosten, byna
een millioen.
En als de Congo, op die wyze beschaafd
zal wezen, zal de eene of andere groote
Mogendheid moeilijkheden zoeken en de
brok inzwelgen waarüy we gevaar zullen
loopen onze onafhankelijkheid erby in te
schieten.
De Congo-onderneming is voor Belgie
eene zwarte vlek in 't verleden en de toe
komst voorspelt ons weinig goeds er over.
Dat mogen de klerikalen op hun actief ne
men.
In den vorigen wetgevenden kiesstrijd,
wezen onze propagandisten er oreral op,
hoe schijnheilig het CoDgo-Werk op touw
was gezet.
We bewezen toen, dat het valsch en be-
driegelijk is, de bemachtiging van eene
wilde landstreek als een puur beschavings
werk voor te stellen, vermits de feiten het
tegendeel bewijzen en de geschiedenis leert,
dat de overweldiging van een land door
blanke beschavers, nooit andere gevolgen
heeft gehad, dan de langzame soms ook wel
de geweldige uitroeiing der primitieve be
volking.
Amerika is daar om ons aan die onbetwist
bare waarheid te herinneren.
We zegden erbymen kan aanhanger
of tegenstander zyn van kolonisatie, maar
dat men toch rechtzinnig spreke en be-
kenne, dat de Congo-onderneming roor
hoofddoel heeft geld te smeden, veel geld
I en dan aullen we de zaak in dat opzicht
naderen onpartydig onderzoeken.
We hebben geschreren dat Recht en
Vrijheid alieenlyk beweert, maar dat het
niet kan bewyzen dat de werklieden der
liberale fabrieken gedwongen worden
hun brood in den blauwen bazar te nemen.
En het blad geeft ods als antwoord het vol
gende Maar zeg eensheeren liberalen
wat hebt ge gedaan om die bewijzen in
handtyi te krijgen Waar is uw onder-
soek Dat is nog al kras de socialis
tische schryver zegt in een vorig nummer
dat er gedwongen wordt, wy antwoorden
hem dat dien dwangmaar in zijn verbeelding
bestaat en dat hy zyn gezegdens niet kan
bewyzen en daarop beweert hij dat wy die
bewijzen moeten zoeken Bravo, vriend
dat is sterk geredeneerd
Nochtans een feit van zoogezegden dwang
wordt er aangeklaagd, namelyk 't bestaan
der Werkbeurs in den blauwen bazar. Is
dat wel een dwangmiddel P Heeft de maat
schappij Werkerswei zijn die tracht
zooveel mogelijk haar klandizie uit te brei
den, het recht niet hare klanten die gansch
vry tot haar komen by de nyveraars en fa
brikanten aan te bevelen P Waar is den
dwang? Bevelen de socialisten soms hunne
kalanten niet aan wanneer ze d'occasie
hebben
Zou Recht en Vrijheid een enkel
bewys kunnen aanhalen dat in een libe
rale fabriek aan werklieden hun werk opge
zegd werd omdat ze geen brood in den
blauwen bazar koopen Indien ja, dan ma$
er van dwang gesproken worden, en dan za
Recht en Vrijheid mogen roepen dat er
liberalen zyn die de vrijheid van den werk
man met de voeten treden dan zal ook de
Volksgazet neven Recht en Vrijheid staan
om dien fabrikant af te keuren. Maar, woor
den, uitroepingen, aantijgingen, verdacht
makingen en niet gestaafde bevestigingen
zyn nist genoeg wy vragen vaste be
wyzen van gepleegden dwant
Daardoor al^en zal het socialistisch blad
ons kunnen overtuigen dat er liberalen
zyn die de vryheid van den werkman niet
eerbiedigen.
Is heel gemakkelijk verdenkingen te
werpen, maar verdenkingen zyn geen be
wijzen, dat is integendeel een gap°"h -^eer
lijk middel wanneer men iep**-
digt zonder -
listen van 't eerste af M. Leveque beschul
digd dat hy dwang in zyn fabriek ten voor
deele der bakkerij uitoefende en aangezien
hy dit logenstrafte, wordt die beschuldiging
nu op den hals der meestergasten gescho
ven dat toont weinig moed en is ook wei
nig eerlyk. Die beschuldiging ten laste M.
Leveque werd heel lichtzinnig gedaan 't is
M. Camille Huysmans die, in eene bijeen
komst der brusselsche gemeenteraadsleden,
den heer Leveque daarover heeft onder
vraag! en we kennen 't antwoord dat de
werluieden van 't vellenfabriek heel en
gansch vry zyn.
Doch wat Recht en Vrijheid aan zyne
lezers niet heeft bekend gemaakt is, dat
M; Leveque aan den heer Huysmans en an
dere socialisten zei dat Werkerswelzijn
gesticht was, zonder eenig winstbejag van
wege de actionnairs en om 't brood zoo goed
koop mogelijk aan 't werkvolk te leveren en
dat M. Huysmans en zyn collegas bekenden
dat «lergeiyke inrichting een
schoon en loffeiyk doel had en
ze niets anders konden doen
dan 't goed te keuren
Het werkvolk overigens redeneert zooals
die socialistische mandatarissen en daar
alleen zien wy de reden waarom de bakkerij
van WERKERS WELZIJN zoo goed
vooruit gaat.
In volle vryheid en onafhankelijkheid be
minnen de werklied» n hun profijt en genie
ten ze de voordeelen die den blauwen
bazar hen verschaft. Wie zoo hun durven
ongelijk geven
Verleden week had in de Kamers
een debat plaats uitgelokt door socialis
tische volksvertegenwoordigers wegens
de uitsluiting van zekere gesyudi-
keerde werklieden bij Cockerill te
Seraing. Dat debat heeft aanleiding
gegeven tot eene interessante bespre
king over de vrijheid der werklieden
in de fabriek of het werkhuis durende
de rusturen of schoftijd.
De socialisten beweren dat zoodra
het werk gestaakt is, de werklieden
durende hunne vrije oogenblikken,
zelf binnen in de fabriek, naar goed
dunken mogen handelen, dat ze dus
mogen propaganda maken voor hunne
syndikaten of bonden, dat ze de uitleg-
gelden mogen ontvangen, dat ze nieu
we leden mogen aanwinnen, in een
woord dat ze over hunne vrije oogen
blikken mogen handelen zooals ze wil
len, zonder dat de patroon zulks kan
verbieden of daar iets in te zien heeft.
De klerikalen bij monde van den
chef Woeste ontkennen uitdrukkelijk
die vrijheid aan den werkman vol
gens hen staat hij onder de bevelen en
onder de macht van den patroon van
't oogenblik dat hij de fabriek binnen
komt tot als hij ze verlaat zoodus
volgens de klerikale leering mag de
werkman durende zijne vrij oogenblik
ken niet doen wat de patroon niet aan
staat, zelfs geen dagblad lezen.
En de liberalen door 't woord van
de heeren Hymans en Masson ver
klaarden die meening van den heer
Woeste niet te deelen zij nemen niet
aan dat de werkman durende den rust
tijd het recht niet zou hebben vrij te
handelen en te spreken, zoolang hij
de rust in de fabriek niet stoort of dat
hij door zijn gedrag geen moeilijkheden
aan den werkgever berokkent. En dat
overigens maar rechtvaardigde
werkman verleent zijn werk aan den
fabrikant die hem daarvoor een zeker
loon betaaltdeze laatste mag voor dat
loon niets meer eischen en het ware
tegen alle gezonde reden dat buiten de
levering van dien arbied, de patroon
nog 't recht zou hebben zekere beper
kingen te stellen aan de vrije oogen
blikken van den werker, zelfs dan wan
neer deze over die vrijheid beschikt
zonder eenig letsel of nadeel voor
zijn meester. Zulke leeringen of op
vattingen zijn van den verleden tijd
en zullen bij alle oprechte demokraten
geen iagangmeer vinden.
Die bespreking bewijst eens te meer
den behoudsgezinden en achteruitkrui
penden geest der klerikale partij en ze
is tevens ook een blijk dat gansch de
liberale partij, die men soms in andere
gazetten met zooveel genoegen als
vijandig aan de werkende klasse af-
schilderd, de algeheele vrijheid dezer
laatste eerbiedigt en ze, als 't noodig
is, op krachtige wijze zal weten te ver
dedigen.
Wanneer er spraak was hier de samen
werkende kikker ij Werkerswelzijn
te stichten hoorde men ten alien kanten
alarmkreten opgaan over 't nadeel en de
schade dat die bakkerij aan de neringdoe
ners zou berokkend hebben hedendaags
nog vindt men er raenigen en zelfs go ei libe
rale vrienden die staande houdeD bij hoog en
by laag dat de liberalen die deze inrichting
tot stand brachten den middenstand en de
burgerij veel te kort hebben gedaan.
Zekere redenaar heeft eens gezegd
Bevrijd mij van mijne vrienden, ik gelast
mij met mijne vijanden. Die man sloeg
den nagel op de kop en in deze omstandig
heid korntdatook heel wel te pas: c Bevrijd
de bakkerij a Werkerswelzijn eerst van
hare vriendenzij zal zich wel met hare
vijanden geiasten.
De Volksgazet is het blad niet van deze of
gene groep, ze dient geen enkele meester,
maar ze kent alleenlijk 't algemeen weliyn,
verdedigt de belangen en de rechten van al
de klassen der samenleving en daarom heeft
ze haar vry spreken en, juist omdat ze
gansch vrij is heeft ze dan ook het recht van
goed te keuren wat goed is en af te keuren
wat slecht is. Vooraleer de bakkery in wer
king was, vooraleer wy de uitslagen harer
comni' rcie kenden, hebben we nooit een
woord gerept, we bleven in afwachting
doch nu dat we zien en ondervinden, nu dat
de klare en ontegensprekelijke bewyzen er
zyn dat ze aaa onze werkersbevolking in
dezen tyd van dure levensmiddelen en
niettegenstaande den redeiyit
hoogen pry* der bloem, klinkende
en tastbare voordeelen verschaft, keuren
wy hare inrichting heel en gansch goed, we
juichen ze toe en we betreuren maar eenc
zaak, natnelyk dat ze niet sinds vele jaren
bestaat.
En onze goedkeuring is niet alieenlyk ge
steund op de voordeelen die de werklieden
er genieten maar ook omdat, tegenstrijdig
aan 't geen zekere personentegen alle
reden, nog bevestigen, de neringdoende
burgery er profyt zal by vinden, want, wie
zou durven ontkennen dat den afslag op
't brood die door Werkerswelzijn werd
ingevoerd, en die op een jaar tijds zooals
we in een vorig artikel bewezen, negen
en dertig duiv.end franken in
klinkende speciën, niinde< uit den zak
der werklieden zal halen, wie zou durven
ontkennen zeggen we, dat die 39000 fr. niet
zullen besteed worden by den winkelier,
kruidenier, eliegoedwinkel of alle andere;
de werklieden dragen hun geld naar den
post niet, ze winnen daarvoor veel te weinig
en de besparingen die ze dus kunnen doen
op den aankoop van het brood laten hen toe
andere levensnoodwendigüeden to koopen
en komen dus ten goede aan de zoo belang
wekkende klas der neringdoende burgery.
Wie dat betwist, ontkent de klaarte van den
dag, en hy ook dus, die zou beweren dat
de liberale stichters der bakkery Wer
kerswelzijn een middel te meer uitge
vonden hebben om de burgery schade te be
rokkenen, vertelt eene ongerijmdheid die
door de feiten en de cijfers zelve gelo
genstraft wordt.
We zeggen dus dat de bakkery Wer
kers welzijn cone nuttige, eene volkslie-
vende instelling is, waar burger en werk
man voordeel en niets anders dan voordeel
zullen bij vinden. De actionnairs, we herha
len het, kunnen of zullen volgens de statu
ten der maatschappij nooit meer dan 5 per
cent van hun geld genieten en nooit zal
men vernemen, dat den blauwen basar
30 per cent zooals andere welgekende
coöperatieven uitdeelt.
De inrichting van Werkerswelzijn
en de toekenning der winsten aan de klan
ten zelf is de bewerkstelling en 't bewys
dat de liberalen als ze voor den werkman of
voor den minderen man iets doen niet zoe
ken er 't meeste profyt en voordeel mogelijk
uit te trekken. Alle zoogezegde volksvrien
den mogen alzoo niet spreken, want ze zou
den hunne woorden niet kunnen bewyzeD.
Tot zekere onzer vrienden zeggen we dus
Genoeg gezift en gezaagd erkent de waar',
heid en juicht met ons de stichting en wer.
king van a Werkerswelzijn toe omdat
burger en werkman er voordeel by vinden t
Aan onze tegenstrevers zeggen we
Tracht te doen zooals de liberalen en d«
groote massa zal er best mèe varen.
De behoeftige lamiliën wier kinde
ren de stadsscholen bezoeken en die
zouden verlangen, dat hunne kleinen
deelnemen aan het ingerichte werk
mogen zich aanbieden, 't zij persoon
lijk, 't zij door bemiddeling van geken
de vrienden, ten lokale Concordia
's Zondags van 11 tot 12 uren voor
middag.
Men kan ook bij brieven, gericht
aan Mevrouw Van der Schueren,
Voorzitster vaa het Werk, zich zelv
of andere personen voor het W"
aanbevelen. koor