DE STANDAARD
door frans-jos verdoodt
nooMj
dr eiE ANTAGONISTEN
d 9| HET DAENSISME
'erhj synthese van het
wilèisme in de streek van
10m( zou onvolledig zijn
levajn wij de rol van de
~ktanders de antagonis-
>iaPL ervan niet nader zou-
ro1verklaren. De antagonist
1 ve het klassieke drama de
3n iispeler, de kweller en de
>rhePrvoteer van de hoofd-
Qpijr. Zijn streven is hèt de
ufiguur tenslotte neer te
sprekende bourgoisie afke
rig tegenover het Vlaamse
bevrijdingsnationalisme. Een
en ander maakt duidelijk dat
er onder de katolieken allang
geen sprake meer kon zijn van
politieke eenheid, zelfs niet
meer van eenheid op zichzelf.
Overigens zullen de feiten
aantonen dat hoofdzakelijk
de partij-politieke eenheid te
"bewaren" was Klokke Roe
land werd pas sinds 1893 echt
aangevallen door de katolieke
pers voodien had Annees-
sens zich uitsluitend van hen
gedistancieerd als uitgever en
vriend van de Ninoofse kato
lieken tegen wie Van Langen-
haeke in 1891 was opgeko
men— en Pieter Daens ver
loor zijn talrijke vrienden
priesters pas nadat hij had
bevestigd dat de Christene
Volkspartij kandidatenlijsten
had ingediend voor de verkie
zing van 1894.
Het eerste persartikel van
priester Adolf Daens m.b.t.
de zopas opgerichte Christene
Volkspartij bevatte de vast
stelling dat de "tegenstelling
liberaal-klerikaal" voorbij was
en dat men nu "een brede
rechte weg" moest opgaan.
M.a.w. de katolieken konden
zich voortaan rustig "de
luxe" van de demokratie
veroorloven.
Die weelde hebben de partij-
katolieken zichzelf echter
niet gegund, noch formeel,
noch inhoudelijk. Vooral in
Aalst niet. Terwijl in vele
arrondissementen de katolie
ken blij waren bevrijd te zijn
van de kompromitterende of
ficiële benaming "Grondwet
tige Bewarende Vereniging",
kon Charles Woeste te Aalst
makkelijk zijn wil opdringen
opdat dit "bewarend" zou
blijven.
Charles Woest is van mee taf
de naam omwie het hele
ahti-daensisme draait. Als
konservatief politicus en
staatsman behoort Woeste
zeker tot de grootsten, van
zijn tijd, maar als tegenstrever
van in het bijzonder de
gebroeders Daens, heeft hij
een tragische periode uit onze
geschiedenis op zijn passief.
Reeds in 1890 symboliseerde
hij de anti-sociale en anti-
Vlaamse katolieke partij,
waartegen eerst gedreigd werd
met tegenkandidaten en waar
mee later de konfrontatie
werd aangegaan door het
daensisme en de andere Chris
tene Volkspartijen.
I/INTERMÉDIAIRE EPISCOPAL, par JULIO
e"e!zou in de geschiedschrij-
n Q van het daensisme on-
imetvaardig zijn zich ertoe te
inetpken die tegenstander on-
p janceerd een broodrover
jen' machtswellusteling te
1lssnen. Want, al staat men
'Obij tegenover een type van
eumstander dat door de
an jiiedenis totaal in het
,u(|^lijk werd gesteld, men
t durven vooropstellen
n9edie tegenstander heeft
kriS|ndeld in de eerlijke over-
oudng dat hij het recht langs
mt zijde had. M.a.w. de
apstanders van het daensis-
het anti-daensisme
..jen duidelijk een beginsel
ul*Vrdedigen.
drujbeginsel was de eenheid
krief katolieke kamp bewa-
3zei En niet alleen heiligde
inq/doel hier de middelen, de
jgonist weigerde ook te
ïaarden dat de inhoud van
an, 'beginsel niet meer dezelf-
31UHion zijn als in 1879, toen
ingjschoolstrijd woedde. Hij
reep niet dat er een ander
ft eenheid diende bewaard
mover het socialisme dat
1 mover het liberalisme.
ïnlijk was die eenheid na
ir d9 een erg wankele zaak.
al (terder schreven wij dat de
rus*1 oppositie binnen en
j Jn de katolieke partij van.
jO af de oprichting van
jwe partij van katolieken
4 zijn minst wenselijk
Ottte. Het enige antwoord
>na( de katolieken hierop
jgpuleerden was alleen
i eenheid is ons verweer
*ln "den eenen algemeenen
- ^id", de antichrist,
eikfgrove èn pijnlijke histori-
avep fout die bij dit alles door
et I partij-katolieken —van
af worden zij inderdaad
Jtij-katolieken werd ge-
aankkt is deze de eenheid
woj een partij werd direkt
X ejoppeld aan de bestendi-
k ig van de toestand van
Xeriële en geestelijke ver-
.jkking, waarin het Vlaamse
Ie toen leefde. Dat zij
n°*door zowel het flamigan-
'OOfce als het socialisme en de
wafmationale tendens naar
d| "Christelijke Demokra-
,ezï tegenover een uitdaging
1 qjMste, ligt voor de hand. En
jt voor de partij-katolieken
sprinplank moest zijn
:in»r een nieuwe denk- en
S Bdelwijze, werd door hen
l3ti zijde gelegd Rerum No-
c urn,. Zodat Rerum-Nova-
- n voortaan het polarisatie-
it zou worden voor de
rde itestanten onder de kato-
arT een. In Aalst werd de
or »atie der partij-katolieken
stj irenboven erg bemoeilijkt
x or de figuur van Woeste.
teste was onverzettelijk be-
eu Udsgezind. Dat hij daaren-
ven als Nederlandsonkundi-
ho vreemdeling een Vlaams
;tai ondissement vertegenwoor-
/as de, was kompromitterend
v: or de partij-katolieken de
e iamse Beweging en de
^9( komende Christelijke De-
eg< ikratie steunden vooralsnog
hl dezelfde mensen.
n r j kunnen de antagonisten
00l l het daensisme indelen in
e machtige groepen de
n' rtij-katolieken; de Kerk; de
°l tolieke streekpers (week
st iden in het arrondissement
he Ist)-
skwaardig is alvast de vast-
j riling dat de motivering van
t anti-daensisme steeds uit-
jrt itend de politieke eenheid
-rk der de katolieken is ge
est. De uitbouw (en toe-
VOl Bin8 van een Christelij-
q Sociale Leer, die politieke
latregelen voorstond om de
iteriële nood van het ver-
irs nde volk van arbeiders en
'Stl eine boeren te verdrijven en
iti( het oog hierop de deel-
ga\ me van het volk aan de
ee 'litieke besluitvorming via
[emeen stemrecht genegen
1 ®s, werd met een bevreem-
ve! mde onverschilligheid aan
>pi' 1 kontestanten overgelaten.
iur1 behoudende partij-katolie-
331 to waren hoogstens bereid
t het versterken van de
ternalistische Armenzorg
'9* t lenigen van de algemene
ich lende via godvruchtige ge-
ri ödschappen, die leefden op
jzil prestige en het geld van
*e katolieken. Daarenboven
Eg onden vele partij-katolieken
ook Aalst bezat een frans-
fait défense A l'abbé Daens de se
(Tods les Journaux.)
Katholieke Kiezers, overweegt hel wel t
//■«I jjiTOi ««II hiiiiili<lnli u iter ;ooyc3ty<lc Kr
IHiriij. is imitrnwrrkm uirl iilirmten, socialittent*
utlm. itr lirvH/sle vijanden van onsen H. Godsdient
Nous apprenons que JKfffr Stillemans a
porter candidat aux prochaines électiona.
Karikatuur uit 1898 Daens, Stillemans en Woeste
beperkte zich tot kritiek op
de daensisten in de vorm van
clichés scheurmakers, volks-
foppers, slechte priester,
geuzen, antichristen, groene
socialisten, bosadvokaat, Pie
Zeveraar, Zwarte Kledden
(priester Daens), advokaten
zonder werk en volksopruiers.
Naast verslagen over mislukte
meetings enz. van de daensis
ten, stelden zij in triomfalisti
sche toon vooral het staats
manschap van Woeste en zelfs
zijn verkleefdheid aan de
Vlamingen, in wier taal hij
1894 zijn eed als parlements-
daarom het algemeen stem
recht en de vrijheid van de
pars, een demokratie zonder
grenzen, extreme hervormin
gen. Hij was in de weer
voor de vrijheid van de
katolieke scholen en zeer
bedrijvig in werken en organi
saties, als Sint-Vincentius, die
zich met de armen bezighiel
den. (Luc Delafortrie, Pieter
Daens uitgave 1963, blz. 145
en 147). Maar Delafortrie
besluit die beschouwing met
de wrange opmerking dat het
geen zin heeft ova* Woestes
waarheidsliefde te praten, ver
mits Woeste aan de Paus
schreef Priester Daens is een
socialist.
Het katolieke dagblad De
Standaard 'schreef op 18 juni
1957 zyn standpunt neer over
de betekenis van Charles
Woeste Laten wij echter
nooit vergeten dat het voor
een groot deel aan hem te
wijten is, dat de onderwijs
problemen in ons land nooit
een bevredigende oplossing
hebben gekregen. De
schoolkwestie werd niet opge
lost ondanks het feit dat de
katolieke partij dertig jaar
ononderbroken aan het be
wind was en indien ook thans
nog dit probleem zo zwaar op
ons politiek leven blijft
wegen, dan hebben wij zulks
voor een groot deel aan
Woeste te danken. Nu het (in
1973) weerom woelig is om
heen de schoolkwestie (zon
der echter voorlopig tot een
derde schoolstrijd te evolue
ren), winnen die regels nog
aan betekenis. Men kan stel
len dat Woeste de katolieke
partij bestendig in een anti-
daensistisch offensief heeft
gehouden. En wij begrijpen
de vreselijke gewetensstrijd
waarvoor de katolieken uit
het arrondissement Aalst ge
plaatst werden, wanneer men
lien verplichtte in naam van
hogere belangen, voor zulk
een onzalige en rampspoedige
politieker hun stem uit te
brengen. (De Standaard, 18
juni 1957zie boven).
Onder de partij-katolieken
was Woeste inderdaad de
meest onbuigzame anti-daen-
sist. Men komt echter ook tot
volgende vaststelling Behal
ve uit zelfbehoud in het
toen geldende kiesstelsel kon
het verkeren dat een overwin
ning van de daensisten, al of
niet in kartel met liberalen
en/of socialisten, het verdwij
nen betekende van alle kato
lieke verkozenen te Aalst
hebben de katolieke poli
tici van Aalst het anti-daensis-
tisch spel mee gespeeld in het
besef van eigen politieke
zwakheid én tegenover
Woeste én tegenover priester
Adolf Daens. Het Aalsters
Kamerlid Van Wambeke stel-
Ïihoheke Medeborgm I
Afdeelingsbesturen. 1888.
De Standaard van het Arron
dissement Aalst en De Den-
derbode (beide uitgegeven te
Aalst) en De Stad Ninove
(uitgegeven te Ninove) waren
echte anti-daensistische week
bladen. Konservatief-katoliek,
doch niet militant anti-daen-
sist waren te Aalst Het
Burgersrecht, Gazette van
Aelst, en De Volksstem; te
Ninove Recht en Vrede, te
Denderhoutem De Wacht en
te Denderleeuw De Dender.
Twee Aalst er se bladen, De
Vrije Werker en Klokke Roe
land (van 1905 af hebben
zich slechts ter gelegenheid
van verkiezingen anti-daensis-
tisch opgesteldzij werden de
eerste kristelijk-demokrati-
sche bladen der van 1910 af
geleidelijk naar die ideologie
evoluerende katolieke partij.
De Standaard van het Arron
dissement Aalst verscheen
vermoedelijk slechts één jaar
gang (van 20 mei 1894 tot
einde 1894). Van het vijfde
nummer af "trekt het blad
op, tegen de dynamiters en
hooveerdige en ezelkoppige
scheurmakers". De aanval
tegen "het gespuis, de oproer
lingen, verblinde hooveerdig-
aards en gelukzoekers" zal
steeds toenemen naar de
verkiezingen van oktober en
december 1884 toe. Maar uit
de ondertoon bleek toch dat
het De Standaard minder om
personen te doen was, dan
om het redden van de politie
ke eenheid onder katolieken.
Het blad werd duidelijk als
tegenhanger van Klokke Roe
land in de streek verspreid.
HET anti-daensistische blad is
ongetwijfeld Den Denderbode
van Clemens Van de Putte.
Het blad kende een enorme
verspreiding, verscheen tot
einde 1913 tweemaal per
week en heeft een meedogen
loze strijd gevoerd tegen de
daensisten in het algemeen en
tegen priester Adolf Daens en
Pieter Daens in het bijzonder.
Wellicht heeft Van de Putte
zich via zijn anti-daensisme
bij zijn katolieke lezers moe
ten waarmaken. Soms heeft
men de indruk dat de strijd
tussen katolieken en daensis
ten in de eerste plaats de
strijd was tussen de zeer sterk
georganiseerde daensistische
pers van o.a. Pieter Daens en
het katolieke weekblad van
Clemens Van de Putte. Dit is
natuurlijk slechts een indruk,
de tegenstellingen lagen veel
dieper en de politieke aktie
beperkt zich natuurlijk niet
tot verwoede bekvecht er ij en
in de streekpers. Toch moe
ten wij erkennen dat die
streekpers de voorhoede was
van het politieke leven in het
arrondissement Aalst.
De studie van het anti-daen
sisme (de antagonisten is
nog niet ver gevorderd. Toch
kunnen wij reeds enkele op
merkelijke vaststellingen for
muleren 1) Liberalen en so
cialisten kunnen bezwaarlijk
als antagonisten van het daen
sisme worden aangezien. Zij
waren ook geen scheidsrech
ters. Aanvankelijk waren zij
sympatiebetuigende toe-
AALST (ingericht 4 April 1875). 110-Leden.
Eerevoorz.Z. E. H. de Blieck, pastoor-deken, te Aalst.
MM. Baron P. Bethune, senator.
Voorzitter V. van Wambeke, burgemeester,
Secretaris P. Verhulst, te Nieuwerkerken.
Schatbew. C. van de Putte, drukker-uilgever, te Aalst.
Leden R. Moroy, geneesheer, te Moorsel.
Lod. de Saedeleer, advocaat, volksverte
genwoordiger, te Haaltert.
Germ, de Vos, burgem.en geneesh. teÉrpe.
EE. HH. K. Bral, pastoor van Lede.
A. Simons, onderpastoor, te Aalst.
Willems, pastoor van St-Jozef, te Aalst.
MM. P. Daens-Mayart, drukker-uitg.,
Frans de Cuyper,
Is. Bauwens, geneesheer,
Afdelingsbestuur Aalst van het Davidsfonds in 1888 de latere
daensistische en partij-katolieke vlaamsgezinden wooralsnog
broederlijk onder elkaar.
De Standaard van 27.5.2894 samenspraak tussen het blad en
boer Kobe. Vormelijk én huishoudelijk dokument van een tijd
waarin nog betrekkelijke stilte heerste vóór de storm.
Charles Woeste
Ki-rk va:
•li Vulksm
WOeste was niet meer de
doninerende figuur toen de
Eerste Wereldoorlog achter de
rug was. Toen Van Opden-
bosch in 1919 het nationaal
reeds totaal verzwakte daen
sisme leidde, vond hij Woeste
niet meer op zijn weg. Woeste
speelde toen zelfs geen enkele
rol van betekenis meer in de
eigen partij. Hij overleed in
1922.
Charles Woeste slaagde erin
de Bisschop van Gent Mgr.
Stillemans Koning Leo
pold 2 en tenslotte ook de
paus voor zijn wagen te
spannen waar het het anti-
daensisme betrof. Hij was het
ook die Priester Adolf Daens
persoonlijk aanviel en bla
meerde in de Kamer, toen
Daens daar slechts sinds een
tiental dagen zetelde. De
aanwezigheid van Daens hin
derde hem, zou Luc Delafor
trie in 1961 schrijven (Luc
Delafortrie, Priester Daens,
uitgave 1961, blz. 75). Overi
gens schrijft Delafortrie
Woeste was ongetwijfeld een
diepovertuigd katoliek
Ook zijn standpunten wortel
den in een diepe overtuiging.
Op het einde van zijn leven
stelt hy zich de pijnlijkste
vragen vroeger was de Belgi
sche bevolking in haar geheel
gelovig; nu is dat niet meer
het geval. Verontrust zoekt
hij naar de oorzaak. Hij vreest
Bisschop Stillemans van Gent
schouwers, later haalden zij
voor de hand liggend voordeel
uit de tegenstelling daensisten
en partij-katolieken. 2) De
Anti-daensisten hebben, be
halve het "bewaren van de
eenheid onder katolieken"
hun houding nooit ideolo
gisch gemotiveerd. Was zoiets
sinds het verschijnen van
Rerum Novarum nog moge
lijk 3) Clemens Van de
Putte ging haast alleen de
strijd aan tegen de zeer goed
georganiseerde en gemotiveer
de daensistische pers. Zijn rol
in het anti-daensisme was zeer'
groot. 4),De zeer belangrijke
inbreng van de vlaamsgezin
den in het daensisme die
vooral in de streek van
Ninove en (met de gebroeders
Daens) in mindere mate ook
te Aalst hun Vlaamsgezind
heid niet konden of wilden
scheiden van hun sociaal-
demokratisch engagement
heeft geen» aanvullende stof
geleverd voor het anti-daensis
me. Het arrondissement Aalst
telde immers tarlijke partij-
katolieken bij wie een sterke
reflex van Vlaamsgezindheid
aanwezig was zij hadden
samen met daensisten in het
jonge Davidsfonds gestaan.
Uiteindelijk is de inhoud van
het hele anti-daensisme te
herleiden tot het handhaven
van een machtspositie en tot
een zeer ongelukkig antwoord
op de uitdaging van een
priester die meer belang
hechtte aan de ontvoogding
van zijn volk dan aan zijn
priesterlijke plicht van ge
hoorzaamheid. Priester Adolf
Daens en de daensisten heb
ben ingezien dat een demo-
k ratische en kristelijke
-Vlaamsgezinde hervorming
van het openbaar leven de
onmogelijke keuze tussen een
a nti-klerikale marxistische
staat en een klerikaal reaktio-
naire staat uit de weg ging. De
geschiedenis heeft hen in het
gelijk gesteld.
Aanstaande week slot en bronvermelding.
