IN DE AUGUST MARCELSTRAAT
KOMEN IEDER JAAR DE BESTE BUREN WEER
Il\l BELGIE
CIRKUS JHONY
HET LAATSTE
4 - 21-12-1973
Inder
ber t
bond
uitge
naar
herim
Tien jaar buur en vriend zijn smeedt banden. Zij delen er het wel en wee met de ganse
buurt. In Aalst zijn, dat is thuis zijn, zegt ons Madame Jhony, en er is nog meer "waar kan
je het beter treffen dan in een stad waar de burgemeester een boontje voor het cirkus over
heeft
Momenteel wordt er gerust van de acht maandenlange toernee. Van maart tot november
wordt het hele Vlaamse land doorkruist.
Vanaf januari beginnen de herstellingswerken en worden de nummers ingeoefend in de
loods. Zo veel mogelijk wordt zelf gedaan, de zonen Van Lissum zijn immers stuk voor
stuk stielmannen. Zij zijn zowel timmerman als automechanieker, kortom ze doen allerlei.
De dochters houden zich in die dode periode onledig met het inoefenen van nieuwe
Na het laatste optreden op 11 november te Gavere, keerde cirkus Jhony, het laatste
Belgische cirkus, voor de tiende maal terug naar zijn winterkwartier. In de volkrijke buurt
van de Geraardsbergsesteenweg te Aalst, en in de August Marcelstraat waar voor de loods
al de wagens en karavans netjes in de rij staan is de cirkusfamilie tot en met ingeburgerd.
Aanschuiven, aanschuiven, het spektakel
gaat beginnen. Buiten wordt er niet
gewerkt, maar wel binnen De stem van
Theo Van Lissum klinkt boven het
kermislawaai. Theo Van Lissum is één van
de zoons van Maria Van Lissum, een
kranige vrouw die samen met haar gezin
het laatste echte Belgische cirkus vormen.
Inderdaad, het prozaische cirkusleven sterft
uit. Cirkus Jhony is het laatste dat nog
overblijft en wellicht zal het mettertijd ook
moeten verdwijnen. "Het is jammer, maar
ik zie er geen toekomst meer in, zegt
moeder Van Lissum, beter gekend als
madam Jhony. Het toenemend toerisme en
de televisie zijn kwade konkurrenten
geweest voor de cirkusmensen, maar de
eigenlijke oorzaak van de moeilijkheden
ligt elders. De sociale wetgeving, die beslist
veel positieve zijden heeft, is voor het
cirkusleven moordend.
De Van Lissums willen echter van geen
ophouden weten. Zij zijn er zich van
bewust dat hun beroep wellicht het
mooiste ter wereld is. Wij zijn met hen gaan
praten en het was niet zonder hartpijn dat
wij deze sympatieke gelukkige mensen
hebben verlaten. Mensen die over enkele
jaren misschien enkel nog in verhalen
zullen bestaan.
Maria Van Lissum werd in het cirkus
geboren. Haar ouders waren de eigenaars
van het cirkus Libot, dat de ouderen onder
ons zich zeker nog zullen herinneren.
Cirkus Libot was eigenlijk van haar
grootouders, die het eerste Belgische cirkus
hadden opgericht. Toen enkele jaren later
Jhony Van Lissum zich als artist kwam
verhuren aan het cirkus Libot vond hij daar
zijn levensgezellin. Uit hun huwelijk
kwamen 10 kinderen, die allemaal mee in
het cirkusleven stonden. Daar is trouwens
nog steeds niet veel aan veranderd. Ook
thans zijn nog negen kinderen van de Van
Lissums in het cirkus te werk gesteld. Een
dochter reist niet meer mee. Zij heeft een
gezin nu en was verplicht het reizend leven
vaarwel te zeggen.
FAMILIEBEDRIJF
Het is dus zeker geen overdrijving wanneer
wij het laatste Belgische cirkus een
familiebedrijf noemen. In 1956 te Neerpelt
overleed Johny Van Lissum. Terwijl zijn
dochters halsbrekende trapezenummertjes
uitvoerden en zijn zonen het publiek deden
schateren, overleed Jhony in zijn woon
wagen.
Zijn vrouw en negen van zijn kinderen
hebben zijn levenswerk, het cirkus echter
verder gezet. Vier zonen en vijf dochters
kan men nu nog steeds en dat al sinds jaren
aan het werk zien in cirkus Jhony. Drie
zoons en één dochter zijn gehuwd. De
aangetrouwden zijn ook mee in het
cirkusleven gestapt, niet als artiesten, maar
allen maken zij zich verdienstelijk op hun
manier in het cirkusbedrijf. Metje, de
zuster van Madame Jhony, maakt nog deel
uit van het gezelschap. Zij staat voor een
goed deel in voor het huishouden.
André, de oudste, is de Clown Titi. Theo
speelt ook clown en is tegelijkertijd
speaker. Een andere zoon, René, Toto, is
de derde clown van het gezelschap. De
jongste zoon is Marcel met zijn akrobatie te
paard. Henriette is de oudste dochter, zij
doet paardendressure, trapezewerk en
zoverder. Alphonsine is ook akrobate. Dan
is er Josée, veruit de spraakzaamste van het
hele gezelschap. Zij is zowat de duivel-doet.-
al in het cirkus. Geen enkele specialiteit is
haar vreemd.
De cirkusartisten worden manusjes voor alle
herstelwerk tijdens de winterperiode.
Trapezewerk komt echter op
de eerste plaats, verder ook grondoefenin-
gen, akrobatie te paard en noem maar op.
Haar charmante glimlach verdwijnt nooit,
ook niet tijdens de moeilijkste momenten
van een nummer. Suzanne is de getrouwde
dochter, ook zij is akrobate, hoofdzakelijk
werkt zij met haar broer Marcel in een
nummertje akrobatie te paard. Madeleine is
de enige dochter die niet als artieste werkt.
Zij zit echter aan de kassa.
MOOI MAAR GEVAARLIJK
De geest in de familie Van Lissum is
onbeschrijfelijk. Zij leven en werken
samen, geloof me, verzekert André ons, wij
hebben het mooiste beroep ter wereld. Ik
zou nooit wat anders willen doen.
Iedereen helpt iedereen. Er is een echte
teamgeest. Iedereen kan iedereen vervan
gen, en dat is onze grote kracht zegt
Josée.
Sommige nummers zijn nochtans niet
makkelijk. "Ik werk soms acht jaar aan de
inoefening van een nummer". Cirkusarties-
ten hebben een gevaarlijk beroep. Geen
enkele verzekering is bereid hun risiko's te
dekken. Het is nochtans zo dat er relatief
weinig ongevallen gebeuren. Af en toe eens
een gebroken arm of been, maar van zware
ongevallen zijn we tot nog toe gelukkig
gespaard gebleven, zegt Marcel.
De wijze waarop de cirkussen mekaar
onderling bekampen, grenst aan het onge
looflijke, vertelt André Van Lissum. Stel
even dat wij op 10 oktober naar Deinze
trekken om enkele voorstellingen te geven.
De stammoeder geniet van een lekker drankje
Wanneer één van onze concurrenten te
weten komt dat we komen, zal hij zelfs
wanneer hij op dat moment 200 km. daar
vandaan staat, alles in het werk stellen om
op 8 oktober, dus twee dagen voor ons,
eveneens in Deinze te zijn. Ongelooflijk
maar waar. En wanneer de stad of de
gemeente het wil verhinderen zal hij zijn
tent ergens op private grond opslaan en
daar voorstellingen geven, wat het stads
bestuur niet kan beletten. Iedereen heeft
het dus moeilijk, maar solidariteit schijnt
voor de cirkussen onderling een ijdel woord
te zijn.
Wanneer men Moeder Van Lissum naar
haar mooiste herinnering vraagt, moet zij
het antwoord schuldig blijven. Er zijn
honderden prachtige momenten geweest.
Bijna iedere voorstelling heeft zijn mooie
herinnering. Kinderen die gelukkig lachen,
mensen die tevreden de tent verlaten, die
weer even de dagelijkse zorgen vergeten
zijn, dat zijn voor ons telkens opnieuw
mooie momenten.
EVOLUTIE
De belangrijkste verandering tegenover
vroeger noemt moeder Van Lissum het
duurder worden van het leven, vooral dan
door de fiskus en BTW. "De winst gaat
naar de staat", zegt zij. Konkurrentie van
televisie vindt moeder Van Lissum niet zo
verschrikkelijk. Erger is wel het toerisme.
De mensen hebben allemaal een auto en in
het weekeind willen zij er eens volledig uit
zijn. Zij verkiezen hun uitstapje van twee
dagen boven die twee uren in het cirkus
natuurlijk". Totdaar madame Jhony, alias
Maria Van Lissum, een kranige dame van
75 jaar voor wie het cirkus en haar
kinderen haar hele leven zijn.
Geen wonder dat de steile achteruitgang
haar erg ter harte gaat. Het is eigenlijk wel
jammer dat een gebruik als het cirkus, geen
enkele vorm van bescherming krijgt.
Zou het wellicht zo moeilijk zijn voor de
Belgische staat om deze mensen hun
levenswerk te laten verder zetten. Er is
tenslotte slechts één Belgisch cirkus.
Iedereen van ons heeft wellicht toch wel
een of andere prettige herinnering aan die
halsbrekende trapezenummers of aan die
gekke klowns. Zijn wij dan allemaal al
overgeteleviseerd geworden en verwend
publiciteit te maken op het scherm, ware
het niet dat er geen enkele Belgische
konkurrent is voor het cirkus Jhony. De
realisator van het programma had het
voordien zeer ernstig onderzocht.
Andere cirkussen noemen zich ook Bel
gisch, tot het erop aankomt belastingen te
betalen, en dan zijn zij blijkbaar toch van
een andere nationaliteit.
DE FISCUS
De grote kracht van het cirkus Jhony is dat
zij bijna uitsluitend met eigen mensen
werken. "Wij hebben tien nummers met
eigen mensen en we kopen twee num
mers," zegt Josée, "de anderen moesten er
tien kopen en konden er slechts twee met
eigen mensen uitvoeren".
In '67 en '68 kwam dan de krisistijd voor
de cirkussen. Het ene na het andere
verdween. In die tijd kwamen immers de
sociale wetten voor het cirkuspersoneel.
Dat betekende dat iedereen, artiesten,
arbeiders en muzikanten moesten inge
schreven worden en moest er voor hen veel
geld afgedragen worden. In de meeste
steden en dorpen heeft men de staangelden
dan nog gevoelig de hoogte in gedreven,
wat dan nog een zware last bij was.
De toekomst ziet Madame Jhony dan ook
niet erg rooskleurig in. "Als we nog een tijd
met onze eigen mensen kunnen spelen
zullen wij het wellicht nog uithouden, maar
mijn kleinkinderen moeten beslist een
ander beroep zoeken. Voor hen is het
beslist niet meer doenbaar. Voeg daar nog
de BTW bij en je hebt een hele hoop
faktoren die de cirkussen volledig zullen
uitroeien.
KONKURRENTIE
De enkele cirkussen die in ons landje
rondtoeren, doen dan nog weinig moeite
om mekaar het leven draagbaar te maken,
integendeel.
Is het verantwoord dat oude, volkse
cirkusamusement voorgoed te bannen. De
moderne mensen hebben al zo weinig tijd
om te lachen. Het moet echt niet allemaal
kuituur met een hoofdletter zijn. Ergens in
ons diepste binnenste zijn wij bang voor
een wereld zonder cirkusmensen, een
wereld waar geen plaats meer is voor Titi
en Toto.
Tekst MARC HEYMANS
Foto's MIEL VERMEIR
LUK BUERMAN
En toch komen de mensen nog naar het cirkus
ENIGE BELGISCHE CIRKUS
De Van Lissums zijn er terecht fier over dat
zij het enige Belgische cirkus zijn dat is
overgebleven. Er reizen nog wel andere
cirkussen rond in ons land, maar er is geen
enkel zuiver Belgisch meer bij, verzekert
moeder Jhony. Het beste bewijs hiervan is
het televisieprogramma dat drie jaar terug
werd gemaakt van cirkus Jhony. De naam
van het cirkus werd er herhaaldelijk in
getoond en vermeld. Zoiets zou zeker een
overtreding geweest zijn van het verbod om
Suzanne in evenwicht tussen twee klowns
De ganse familie werd verzameld bij de opening van de nieuwe cirkustent
De
telt
den
ven
zon*
mee
(get
hei<
luit.
ten;
Rot:
ond
(sel1
ter)
4 s.
wee
en
offi
den
maj
eer:
ser<
en
zef.
Jaa
nini
het
sen
der
en
der
het
bijt
(be
