In onze dorpsherbergen wordt voor
geld gespeeld
ANKER EN ZON BANKEN EENENTWINTIGEN
DE KANSSPELEN ZIJN NOG NIET VERDWENEN
De Voorpost - 1-3-74 - 9
klok loopt naar elven toe. In de gezellige gelagkamer hangen de klanten aan de toonbank. Ze
ómmentariëren de jongste prestaties van hun favoriete voetbalelftal. Een paar jonge snaken, die
oortdurend de hangklok in het oog houden, bekampen mekaar op het groene laken van de biljarttafel,
gezelligheid is troef.
•lots draait de deur open. Ze zijn er. Eén na één, drie in totaal, stappen ze naar binnen, wensen
ederecn een goeie avond en laten zich neerzakken naast de kachel, achter hun vertrouwde tafeltje,
edereen kent ze: Jules, Jef en Cesar. Twee van hen genieten reeds van hun pensioen; de derde lijkt wat
mger en niemand weet precies hoe hij aan de kost komt. Ze bewonen verschllende gemeenten, slechts
ïw én ding hebben ze gemeen: de passie voor het spel. Niet het kaartspel, waar tussen twee paar vloeken
oor en enorm veel kabaal, voor een pint als inzet wordt gespeeld. Neen, zij zijn de mannen van het
eiharde kansspel «Anker en Zon», waar winst en verlies tot in de duizenden, zelfs tienduizenden
d unnen lopen!
r «horen de kansspelen tot de folklore of komen ze nog vrij frekwent voor? Vormt het werkelijk een
ilaag, zoals sommigen beweren, of loopt het helemaal niet zo'n vaart? We gingen praten met mensen
ie er het fijne kunnen van weten en hoewel ze eerst na lang aandringen reageerden de wet verbiedt
Jl nmers de kansspelen toch konden we een vrij algemeen beeld opsteken van de huidige situatie.
3 IHET SPEELZIEKE IS
nnfYPISCH VOOR DE MENS
rd et spel zit de mens in 'het
iSt loed. Als kind reeds verkwan-
>lden we onze meest kostbare
hatten chromo's en blin-
:nde knikkers bij het
nentwintigen. Van de Oude
eigen onthielden we naast het
it dat ze de dapperste der
alliërs waren, ook de bijzon-
■rheid dat ze stevig dronken
'"'i er niet voor terugdeinsden
nSjun vrouw in te zetten bij het
C ibbelspel. De Romeinen van
hun kant hadden het over de
«homo ludens», de spelende
mens, en bekend is hun drang
naar «brood en spelen».
Hoe talrijk niet zijn diegenen
die hun fortuin zagen smelten
als sneeuw onder de zon op een
of andere roulettetafel van een
mondain casino? Wat een
sukses kennen de kramen op
onze jaarmarkten en kermissen
Altijd prijs bij Jefken van
Parijs! waar bankjes van
twintig de kans geven op een
vaak kitsjerig prijsje.
Dit alles is echter klein bier
vergeleken bij de inzet van
duizenden die o.a. bij het
anker- en zonspel op tafel
worden gegooid.
ANKER EN ZON
Waar het anker- en zonspel
vandaan komt. konden we niet
te weten komen. We deden een
beroep op de bekende volks-
kundigen, dhrn. Renaat Van
der Linden uit Zottegem en
Gustaaf De Bondt uit Hamme,
doch geen van beiden kon ons
de oorsprong van het spel uit de
doeken doen, «misschien wel
van Oosterse origine», verklaar
de ons laatstgenoemde.
De naam is in elk geval
afkomstig van het anket en de
zon, die beide voorkomen op de
dobbelstenen waarmee het ge
speeld wordt. Het anker is een
kristelijk symbool dat men vaak
afgebeeld ziet óp oud kristel ijke
begrafenismonumenten. Het
symboliseert de kristelijke
hoop. De zon daarentegen is het
zinnebeeld van de roem en van
de vréugde.
Dit soort dobbelstenen wordt
momenteel echter niet meer
gebruikt. Nu houdt men zich
aan de doordeweekse dobbel
steen. door iedereen van ons
goed gekend.
Hoe verloopt nu het spel? Op de
speeltafel bevindt zich een lapje
(of zes biervieltjes), waarop de
getallen van één tot zes
voorkomen. Het spel wordt
gespeeld door twee partijen:
langs de ene kant de bank in
het vakjargon «de slager» en
langs de andere kant één of
meer spelers. De slager werpt de
drie dobbelstenen in een potje
De noodzakelijke attributen voor "Anker en Zon" dobbelstenen, hoedje, matje verdeeld in
vakken en natuurlijk geld. (v)
srste fase de inzet op de vakjes
moet niet alleen «slagen», maar
ook uitbetalen en vooral
inkasseren. Bovendien moet hij
zijn potje goed in het oog hou
den, want bepaalde anciens
zouden er niet voor terugdein
zen. dergelijke manoeuvers uit
te halen, dat men erin slaagt het
potje even op te lichten en zo
doende de samenstelling van dc
worp te weten te komen.
Daarom ook werken de «ech
ten», zij die er een lonende bij
verdienste van maken, in ploeg-
verband. liefst met een trio. Dit
drietal krijgt dan ieder een wel
omschreven opdracht. Nummer
één, de slager, houdt zich enkel
bezig met zijn potje en zijn dob
belstenen. Hij wordt geflan
keerd door de kassier, die er
zorg voor draagt dat liefst niet
te veel terugbetaald moet wor
den. Naast zich op een stoel of
bank verzamelt hij de samen-
gefrommelde bankbriefjes.
Nummer drie tenslotte, bezit
een bewakingsopdracht. Hij be
vindt zich meestal buiten en
speurt de omgeving af. Men
loopt immers niet het minste
risiko. Elke onbekende cafébe
zoeker wordt gesignaleerd en
vooral voor een rood-witte rijks
wachtwagen toont hij zich bij
zonder allergisch.
WIPSCHIETINGEN
Een variante op anker en zon
wordt veel gespeeld tijdens en
na de wipschietingen. Tussen
twee scheuten in, kunnen de
aanwezigen terecht aan de
speeltafel. Hier echter blijft de
inzet vaak beperkt tot twintig,
soms zelfs vijf frank. Wie dan
geluk heeft kan voor twintig
frank een kip, konijn, een pond
worst en wat weet ik veel. mee
naar huis nemen. De winst die
de slager overhoudt gaat dan
naar de klubkas en komt on
rechtstreeks de spelers-schut
ters opnieuw ten goede, omdat
het bedrag van de gratis-prijzen
op de schieting, ermee opgedre
ven kan worden.
BANKEN
Een tweede vorm van kansspel
dat momenteel nog vrij vaak in
onze streek beoefend wordt is
het «banken». Het vergt als enig
attribuut een spel speelkaarten.
Het is vrij eenvoudig en kan,
gezien het minimum aan attri
buten. zowat overal gespeeld
worden.
Hij die het initiatief neemt,
haalt gewoon een boek speel
kaarten te voorschijn, verdeelt
ze in al dan niet gelijkwaardige
hoopjes, die hij netjes op een
rijtje schikt.de rugzijde natuur
lijk naar boven gericht. Dan
kan het spel beginnen. Ook hier
kan een willekeurig bedrag, met
instemming van de initiatief
nemer. ingezet worden. Op één
of meerdere hoopjes wordt ge
woon een bedrag gelegd. Blijft
één hoopje onbezet, dan is de
initiatiefnemer verplicht dit
hoopje kaarten om te keren. Bij
meerdere onbezette stapeltjes,
heeft hij de keuze. Werden alle
hoopjes van een inzet voorzien,
dan moet hij «pellen». Dan moet
hij gewoon \an een der bezette
stapeltjes een kleiner hoopje af
nemen.
DOOR DE WET VERBODEN
Alle kansspelen en wedden
schappen waarbij de persoon
lijke behendigheid of bekwaam
heid niet overwegend is, worden
verboden bij de wet van 24 okto
ber 1902.
Toen we bij de rijkswacht infor
meerden of er wordt opgetreden
tegen de kansspelen, antwoord
de men ons. dat dit zeker het
geval is. Vooral in het Waas
land, wist men ons te vertellen,
schijnt het anker- en zonspel
nog welig te tieren. Daartegen
over staat echter het feit dat de
jongste jaren in onze rechtban
ken weinig gevallen van overtre
ding dezer wet werden behan
deld. Gebeurde dit toch, dan
ging het meestal om zaken die
verband hielden met die moder
ne elektrische bakken, waarop
onze jeugd zich zo duchtig kan
afjakkeren.
Feit is dat de kansspelen als
anker en zon. banken en zelfs
eenentwintigen, nog vrij veel
voorkomen. En dan hebben we
het in dit artikel nog niet gehad
over baccara, het roulettespel,
het pokeren, de «69» enz.
Wellicht is het een onbegonnen
zaak al deze kleine haarden van
het hazardspel te willen oprui
men. Wordt er hier een van de
kaart geveegd, dan schiet er
morgen een paar honderd
meters verder, een nieuwe op.
Het spel zit immers in de mens.
En net als in de mondaine
casino's de croupiers hun be
zoekers aanporren met «Mon-
sieurs. 'faites vos jeux» en hen
afremmen met «Rien ne va
plus», zullen bij ons de «slagers»
blijven aandringen «Allez, man
nen! Zetten!» en er bovendien
iets aan toevoegen dat ons nog
beter in de oren klinkt: «Kom
baas. geeft ons nog iets!»
PIERRE VAN ROSSEM
aj
dal plaatst dit omgekeerd op de
t 3 el. zodat niemand ook
lia zelf niet de cijfers kent die
uil ar boven liggen. En dan
n gint het zetten: de ene speelt
fr op vier. de andere 100 fr
ngi één. een derde 500 fr op zes.
t n k
dereen gezet?», vraagt de
|ia ger en met een handige
Peg "eging haalt hij het potje
de drie dobbelstenen
„niJndaan. Daarna volgt de
dat ekening: elke inzet op één
drie te voorschijn gekomen
arden van de dobbelstenen.
0 fi rdt door de bank dubbel
csjt betaald. Wie bvb. 100 fr zette
de vier en één der
<ci/j bbelstenen vertoont vier
roept de slager op tot een
volgend spel
Vaak wordt bij het begin van de
avond de inzet beperkt tot een
bepaald bedrag. Merkt de
slager echter dat zijn financies
er vrij goed voorstaan, kan hij
het sein geven om de inzet te
verhogen. Hij bezit echter altijd
het recht een maksimum-inzet
te bepalen. Dat hierdoR vrij
vlug belangrijke sommen op het
spel staan, is vanzelfsprekend.
Uiteraard bezit de bank 90
der kansen om winst te maken.
Niettegenstaande de meeste zet
ters dit beseffen, wordt toch
maar steeds doorgegaan, in de
hoop dat dame fortuna hen op
een bepaald ogenblik zal gun
stig gezind zijn.
Het behoort tot dc gewoonten
en tradities van het spel. da! de
slager op geregelde tijdstippen
de deelnemers en ook de andere
klanten in het café op een glas
bier trakteert. Vooral de
mannen die reeds een paar keer
aan het kortste eind trokken,
dringen hierop aan. Bovendien
meent men. dat ook de baas wel
wat mag bijverdienen. Bepaalde
bronnen deelden ons mee. dat
het zelfs voorkomt dat er stil
zwijgende afspraken bestaan
tussen cafébaas en slager, waar
bij eerstgenoemde vooraf een
zeker bedrag in handen gestopt
krijgt om de slager toe te laten
anker en zon in zijn etablisse
ment te beoefenen.
PLOEGWERK
Het gaat er tijdens het spel vrij
geanimeerd aan toe. De kansen
worden luidruchtig afgewogen
en de slager heeft het op be
paalde momenten vrij druk. Hij
Slaagt de initiatiefnemer erin
een hogere kaart te «blikken»,
dan de zetters, dan gaat de vol
ledige inzet naar hem toe.
Wordt door één of meerdere
zetters een hogere kaart geblikt,
dan de zijne, dan moet hij dub
bel uitbetalen. Toont zowel ini
tiatiefnemer als zetter dezelfde
kaart, dan wint de initiatiefne
mer, want zegt men «de bank
wint altijd bij gelijk spel».
STERKE VERHALEN
Dat beide voornoemde kansspe
len aanleiding geven tot sterke
verhalen is vanzelfsprekend.
Ontelbaar zijn de histories van
op heterdaad betrapte slagers
en zetters, die het op een lopen
moeten zetten voor rijkswacht
of politie. Dat men hierbij zelfs
van geen kleintje vervaard is,
bewijst de getuigenis van een
slager die tijdens de Tweede
Wereldoorlog te Dendermonde,
verplicht werd zich door een eng
dakvenster te wringen om aan
de lange grijparmen van de
pakkemannen te ontsnappen.
Te Moorsel was men de rijks
wacht op een andere manier te
snel af. Er werd die avond weer
duchtig op los geslagen, vertelt
ons de betrokkene, en de aan
dacht moet wat afgezwakt zijn.
want plotseling zagen we ons
omringd door een tweetal rijks
wachters. Gelukkig viel ik nogal
vlug op mijn poten, probeerde
hen te overhalen, het voor die
ene keer zo te laten, doch alles
was boter aan de galg. We
moesten mee.
Alles was echter nog niet verlo
ren. Om de uitgang te bereiken,
moesten we immers een zaal
door, waar een omvangrijke
groep mensen duchtig aan het
dansen en vieren was. Dat gaat
ge me toch niet aandoen,
smeekte ik mijn bewaker, me
als een echte gevangenisboef
door die zaal vol vrienden en
kennissen leiden! Na enig aar
zelen gaf de brave man toe me
langs de achterzijde naar buiten
te laten. Dat was natuurlijk
mijn kans! Zogauw de achter
deur op een kier stond, sprong
ik erdoor en rende als een beze
tene de straat op. Die rijks
wachter heeft ine nooit te
pakken gekregen, maar zo hard
gelopen als toen. heb ik in mijn
verdere leven nooit meer ge
daan!
En toch slaagt rijkswacht en
politie erin, bepaalde slagers en
zetters in handen te krijgen.
Meestal gebeurt dit dan na één
of andere tip, vaak van ontstem
de eega's, die de spelaktiviteiten
van hun echtgenoten niet erg op
prijs stellen.
Te Wieze bvb. werd een groep
anker- en zon-entoesiasten aan
gehouden, nadat de echtgenote
van één der zetters de rijks
wacht verwittigde. Haar man
keerde immers op een goeie
avond naar huis terug en vroeg
om de eigendomsakte van een
stuk weiland. Hij had gewoon
het stuk weiland ingezet, na
tuurlijk verloren en moest nu
zijn speelschuld maar vereffe
nen.
Worden de inzetten belangrijk,
dan komt ook het bedrog om
het hoekje kijken. Oneerlijk
spel wordt dan voor sommigen
een noodzaak. In. hetzelfde
Wieze werd op die wijze van een
boer een koe ontfutseld, omdat
de zetters, na onderlinge kom-
bine. het zover gebracht hadden
dat ze door middel van een
naald het potje konden oplich
ten en aldus de samenstelling
van de worp konden vaststellen.
De slager, die van geen hout
meer pijlen wist te maken, le
verde 's anderendaags als veref
fening van zijn speelschuld, zijn
koe af.
Banken zuiverder kansspel bestaat niet. (v)
het hoedje wordt gelicht en dan kan men inkasseren of
betalen, (v)
