)an mocht
Je Beiaard s
pelen
Zoals de ouden zongen...
piepten de jongen
OPENBAAR DEBAT OVER FUSIES IN
HET DENDERMONDSE
EREMBODEGEM
TIEN JAAR GELEDEN:
TRAGISCHE DOOD VAN
MISSIONARIS
HERMAN RASSCHAERT
De Voorpost - 29-3-74 - 17
er
"leen instrument heeft ooit in volmaaktere
3 irmonie met de aard van het volk geklonken,
»een instrument kan van zoveel gemeens-
hapszin getuigen als de kostbare schat, er-
j„oed uit vervlogen eeuwen, schat die
neiaard heet. Een reeks geharmoniseerde
"lokken, minstens 2 oktaven, waarop door
Riddel van een klavier gemusiceerd wordt,
snden over stad en dorp hun feestelijke, be
gerende klanken klokkenspel, beiaards
pel of beiaardrecital genoemd.
Zl rsprong
ze
et
zit voorloper van de beiaard
hjzonder twijfel de uurklok, i
cjrband met het torenuurwerk,
sinds de 14de eeuw alhier
gebruik kwam. De uurslag
eÜsnapte meermaals aan het
tie hoor èn het werd nuttig
ntecht een waarschuwingssi-
loejaal toe te voegen. Dit kwam
stand door middel van een
'®t pinnen bestoken trommel
rephtereenvolgens in hout,
jr, brons), die hefbomen in
gelweging bracht. Deze ston-
n in verbinding met evenveel
mers als klokjes en troffen
ogs buiten de slagring. Voor-
ig en voorspel betekenden
n nog volledige diens-
Zl arheid aan het uurwerk. De
ivoeging van het handkla-
n r maakten klokkenspel en
zorwerk onafhankelijk van
m( aar. Dit stokkenklavier, met
:n( itsen en pedalen, trekt langs
adverbindingen de klepels
i de onbeweeglijk hangen-
zoop elkaar afgestemde klok-
te'i tegen de klokwand, klok-
00i die doorgaans in een toren
gehangen worden.
eer
h,rval
;op
i Franse overheersing bete-
[uepde voor veel torens: kerkto-
i ofis en belforten, het einde en
eHarmede ook de ondergang
hP veel kostbare beiaarden.
leren werden door bliksem
offen en vernield.
het einde van de 19de
iw werden vele vervallen
iarden grondig hersteld en
ide deze edele kunstvorm
heropstanding. Heden ten
ie hebben veel bejaarten te
in van luchtverontreiniging,
;e lagen vuil zetten zich op
klokken vast waardoor ze
zuivere klank verliezen,
eren hebben te kampen
de nefaste invloed van
lersomstandigheden, het
inisme komt onklaar,
het kader van het beiaar-
r dat in 1976 afgekondigd
worden konden we konsta-
en dat het bestuur van ste
rn n wiens torens de beiaar-
lanken reeds jaren stom
slagen zijn dringend maatre
ten namen om de nodige
ïtauratiewerken aan te vat-
W )MPONEREN: MOEILIJK
'èor beiaard komponeren is
ponist moet zich met minder
uitgebreide tonen tevreden
stellen. Hij moet er rekening
mee houden dat zware klokken
lang nazingen, dat ze afkeer
koesteren voor sterk module
rende muziek en vooral dat de
speeltechniek voor beiaard he
lemaal anders is dan die voor
orgel of piano. In ons land en
ook daarbuiten zijn vooral Jef
Van Hoof, zelf geen beiaardier,
maar volledig vertrouwd met
de mogelijkheden van het tore
ninstrument en Staf Nees, de
Mechelse beiaardier, bekend.
Volgende bekende komponis-
ten hebben ook okkasioneel
voor beiaard geschreven:
Renaat Veremans, Flor Pee-
ters, Godfried De Vreese, Gas
ton Feremans. Als komponis-
ten zijn er nog de beiaardiers
zelf, wel de aangewezen per
sonen, gezien de grondige
kennis van hun instrument.
TECHNISCH VOLMAAKT
In een gieterij kan heden ten
dage nog het hele gebeuren
gevolgd worden dat de inhuldi
ging van een klok voorafgaat.
De werkwijze, zeer indrukwek
kend, leunt nog aan bij de Mid
deleeuwen, hoewel de meest
moderne hulpmiddelen er ook
hun toepassing vinden. Met
technische details die er bij te
pas komen kan een blad ge
vuld worden. Wij zullen ons
hier beperken tot een beknopte
werkwijze.
Vooreerst komen er nauwkeu
rige berekeningen aan te pas.
De gemetselde kern wordt
bestreken met gepaste lagen
leemsoorten tot het vervaardi
gen van een «valse» klok, en
een mantel.
DeDe lemen «valse» klok die
de ruimte vult tussen kern en
mantel wordt verbrijzeld en
moet een holte laten die iden
tiek is aan de echte, door de
Meester-gieter tevoren bere
kend. Het witgloeiend
mengsel, een legering van
koper en tin, moet de juiste sa
menstelling en temperatuur
bezitten. De oven kan ook
problemen stellen.
De taak van de gieter is nier
altijd ten einde als de klok op
gepoetst is. Soms is het
noodzakelijk bij te stemmen
wat door uitboring verkregen
wordt. Het gieten van één en
kele goede klok, waarvan de
boventonen in volmaakte har
monie met de grondtoon klin
ken, kan een krachttoer ge
noemd worden, het resultaat
van een hele dosis kennis en
beiaard van Mespelare...
De nijverheid, het klokgieten,
kende hier een grote bloei, een
groot aantal klokkegieters
voorzagen niet alleen in be
hoeften van onze eigen ge
westen, maar voerden ook uit.
Men spreekt van gieter
sgeslachten... deze nijverheid
ging van vader op zoon.
Enkele hoofdfiguren klokgie
ters van de 15de tot begin 19de
eeuw: de geslachten Waghe-
vens en Van Den Gheyn, Mel-
chior de Haze, Willem
Witlockx, Joris Dumery, Van
Aerschodt. Mechelen en Leu
ven waren vroeger de voor
naamste centra voor het pro
duceren van klokken, nu komt
deze eer onbetwistbaar Door
nik toe waar Michiels een ver-
bazingwekkende opgang
maakte. Te Leuven is het
bedrijf van Sergeys, recht
streekse afstammeling van de
Van den Gheyns ook in volle
werking. Momenteel kreeg
deze firma de opdracht om 15
nieuwe klokken bij te gieten
voor de beiaard van Diest.
DENDERMONDE: 16de
EEUWSE RIJKDOM
BEDREIGD
Het uit de 14de eeuw daterend
Belfort met de typische
kraagtorentjes was voorzien
van een uurwerk en twee klok
ken, waarvan één het uur aan
duidde en een andere de gil-
debroeders ter vergadering
riep en de lakenmarkt inluidde.
I n 1529 kwam een voorspel van
6 klokken, in 1549 werden het
er 15.
De inrichting was zo uitstekend
dat zij als voorbeeld genomen
werd door de stad Oude
naarde.
Tijdens de 18de eeuw bereikte
de ontwikkeling van de Den-
dermondse beiaard een
hoogtepunt met 37 klokken. Op
18 september 1914 werd Den-
dermondes Halle en Belfort
door de Duitsers beschoten en
de beiaard werd sterk bescha
digd.
In 1925 kwam een nieuwe
beiaard met 40 klokken. De on
zuivere klinkende werden ver
nieuwd in 1948. De beiaard telt
thans 48 klokken waarvan de
zwaarste de zege- of
Mariaklok, 850 kg., een ges
chenk is van de inwoners. In
1950 bij de officiële herinhuldi
ging werd de beiaard bespeeld
door Staf Nees, Georges Cle
ment en Paul De Nil, beiaardier
van Dendermonde. Door een
mikrofoon en luidsprekkersins-
tallatie kon de beiaardier
tijdens zijn spel het geluid van
de kleinste klokjes horen.
SCHANDE
Rond 1968-69 raakte het me-
kanisme van de beiaard defekt,
mekanisme dat tot nu toe
steeds in dezelfde erbarmelijke
toestand verkeert met als ge
volg een stomme beiaard.
Marktdag, feestdag, 's zon
dags van 11 tot 12, de Dender-
mondenaars en de landbou
wers uit de omtrek worden van
dit klokkenspel van uit de pas
gerestaureerde Belforttoren,
een geklasseerd monument,
beroofd.
Alle mekanische delen zijn
vastgeroest en zitten klem. De
klokken moeten gereinigd wor
den en bijgestemd, ze klinken
vals. Verbindingsdraden zijn
losgeslagen en het geheel is
akelig blootgesteld aan alle
weersomstandigheden. Op de
beiaardschool van Mechelen
werd een beroep gedaan en de
beiaard werd deskundig aan
een onderzoek onderworpen,
een lastenkohier werd samen
gesteld en aan de provincie
besturen overgemaakt. Deze,
na heel wat tijd verloren te heb
ben, stelden vast dat het dos
sier niet volledig was. Met de
nodige vertraging werd de
Mechelse beiaardschool weer
aan het werk gesteld en een
nog lijviger dossier was het re
sultaat. Op 28 december 1972
keurde de gemeenteraad het
lastenboek goed. In januari
1973 kuierde het dossier terug
naar de provinciale diensten
waar het verzeild geraakte in
een administratief doolhof, van
schuif naar schuif verhuisde en
tot slot wist niemand meer
waar het zich ergens bevond.
Onderzoeken werden inges
teld en het blijkt nu vast te
staar, dat dit allerbelangrijkste
dossier zich te Brussel bevindt.
Wil men te Dendermonde klaar
komen met de nodige herstel
lingswerken voor het beiaar
djaar 1976 dan dient er in de
eerste plaats te Brussel spoed
achter de zaak gezet. Dender
monde wacht en wacht onge
duldig op de belofte van een
toelage. Wanneer die aanzeg
ging er komt is het opschieten
geblazen! In minimum van tijd
kan dan een aanbesteding
voor het uitvoeren der werken
op gang gebracht worden.
Ondertussen wacht Paul De
Nil, de Dendermondse beiaar
dier, opvolger van het geslacht
Loret, en gezien hij de pen
sioengerechtigde leeftijd bijna
bereikt heefthoopt hij vurig
op een verlossende spoedzen-
ding uit het Brusselse.
AALST
6 KLOKKESPELEN
In 1460 werd de Belforttoren
voltooid en verrijkt met een
nieuw uurwerk waaraan een
uurklok werd toegevoegd.
Er gaat een legende dat in 1481
een zekere Bartholomeus
Coucke uit Aalst het beiaards
pel zou uitgevonden hebben.
In 1539 werden 7 klokjes gele
verd en Aalstbezat zijn eerste
bescheiden klokkenspel.
Waarschijnlijk schonk het geen
voldoening want vijf jaar later
verving men het door 11 klok
jes. Tot in 1947 hing één dezer
klokken in de Sint-
Martinuskerk. Nog een andere
van 1545 hangt in de toren van
de Begijnhofkerk.
In 1591 werden aan het primi
tief beiaardspel nog 5 klokjes
en een klavier toegevoegd. In
1666 kwamen nog 4 klokjes bij.
Toen ook dit tweede klokken
spel niet meer voldeed en de
belangstelling in Vlaanderen
voor het beiaardspel toenam,
wou Aalst voor de Belforttoren
een uitgebreid ensemble. Er
kwam in 1716 een beiaard van
35 klokken die samen 7000
pond wogen, gegoten door Jan
Pauwels uit Gent. Slechts de
uur en halfuurklok van het oude
klokkenspel werden behou
den. Bij het bespelen bleek het
dat de laagste oktaaf onvolle
dig was, de beiaard van 41
klokken en 3 oktaven werd be
reikt.
Zo'n waardevol instrument
wou men voortaan slechts ter
bespeling aan een bekwaam
musicus toevertrouwen. Karei
Peetere uit Herentals werd als
stadsbeiaardier aangesteld.
Hij werd opgevolgd door Bou-
dewijn Schepens, tevens orge
list van de Sint-Martinuskerk.
Intussen liet de beiaard wat on
zuivere klanken horen en werd
vernieuwd rond 1750. Dit was
de vierde beiaard, bespeeld
door Cornelis Schepens, ver
der Jozef Schepens en de
ramp in r! beleefde beiaar
dier Franciscus Van de Maele.
Er ontstond brand gedurende
de kermisnacht. Trommel,
uurwerk en tal van klokke-
balken werden vernield. Het
historisch gebouw werd her
steld en de vijfde Aalsterse
beiaard ontstond op basis van
de 17 ongeschonden gebleven
klokken. Karei de Mette, flink
instrumentist, werd Aalsterse
beiaardier. Op de dag der in
huldiging van de beiaard in het
enge torentje van het
Broodhuis op de Grote Markt
te Brussel in 1895, was hij aan
wezig, liet zich door vrienden
overhalen, nam onvoorbereid
deel aan de uitgeschreven
wedstrijd en won de prijs met
titel van beiaardier van de stad
Brussel, Beiaardier des
Konings. Nog driemaal werdd
de beiaard uitgebreid. Karei de
Mette goot zelf 4 klokjes.
In 1936 volgde Robert De
Mette zijn vader op De oud
beiaardier van de stad Aalst
woont thans te Blankenberot
Op 6 februari 1959 kwam het
zesde klokkespel klaar. De hui
dige beiaard heeft een omvang
van 4 oktaven met 52 klokken.
Ruim de helft zijn opgehangen
in de lantaarnopening.
BEGAAFD
BEIAARDIER
«Onze beiaard is gezond, heeft
een zeer goede klank, soms
hapert wel iets aan het meka
nisme. dat is echter onder in
vloed van weer en wind,» zegt
de Aalsterse beiaardier Kris-
tiaan Van Ingelgem.
Deze zeer begaafde jongeman
werd geboren te Sint-Gillis
Dendermonde in 1944. Bene
vens beiaardier is hij ook orge
list in de Sint-Martinuskerk. Hij
studeerde aan het Lemmen-
sinstituut te Mechelen en
De h. Paul De Nil
bekwam er in 1969 de speciale
orgel Lemmens-Tinelprijs, dit
is het hoogste diploma in
België in dit genre. Zijn leer
meester was de beroemde or
gelist Kamiel D'Hooghe. Hij
studeert nog steeds verder te
Maastricht en kreeg er in 1972
het Solistendiploma voor orgel.
In september 1974 zal Kris-
tiaan Van Ingelgem het
hoogste diploma i Nederland
behalen: de «Prix d'excellen-
ce». Hij is lesgever te Meche
len, te Aalst en te Etterbeek.
Van Ingelgem was de promotor
en de organisator van tal van
orgel- en beiaardkoncerten
tijdens het afgelopen Dirk Mar-
tensjaar.
Hij bespeelt de beiaard elke
eerste zondag van de maand
van april tot september, elke
marktdag en geeft koncerten
bij speciale gelegenheden.
Van Ingelghem schreef tal van
komposities voor koor, orgel,
piano en beiaard en werd fina
list in 1972 te Antwerpen van
de Jef Van Hoof-wedstrijd voor
koorkomposities.
Aalst mag terecht -fier zijn qp
zijn beiaardier.
I riformatie: Paul De "Nil en Kris-
tiaan Van Ingelgem.
Bibliografie: Jef Rottiers:
Beiaarden inBelgië. RobertDe
Mette: De zes klokkenspelen
van Aalst
Dit seizoen startte de Vlaamse Klub van Dendermonde
met een informatieve reeks «Brandpunten», waarin
men het publiek over aktuele problemen wil informe
ren. In het kader van «Brandpunt» organiseert de
Vlaamse Klub op vrijdagavond 29 maart e.k. om 20
uur een debat over fusies in het Dendermondse. Ward
Buyst, oud-gemeenteraadslid van Dendermonde, mo
dereert dit debat in De Schuur aan de Torrestraat. Een
publiek debat over de fusies van gemeenten is interes
sant omdat de bevolking die al te zelden over de
fusies geraadpleegd wordt nu tenminste kan verne
men wat de gemeentelijke fusies geraadpleegd wordt
nu tenminste kan vernemen wat de gemeentelijke
politici er toe aanzet een bepaald standpunt inzake
fusies in te nemen.
Inzake fusies werden alle burge
meesters uit de streek, ongeacht
hun politieke kleur, uitgenodigd
om aan het debat deel te nemen.
Vrijwel onmiddellijk stemden de
meeste burgemeesters toe en zo
wordt Denderbelle op het debat
vertegenwoordigd door burge
meester Saeys, Mespelare door
burgemeester Van Hooft, Gram
bergen door burgemeester
Reyns, Lebbeke door burge
meester Bosman en Baasrode
door eerste schepen Veyt die de
zieke burgemeester Van Gaever
vervangt.
Enkele burgemeesters meenden
dat het beter was over de fusies
te zwijgen. Burgemeester Cool
van Dendermonde weigerde bij
voorbeeld aan het debat deel te
nemen, omdat hij de beslissin
gen inzake fusies van het minis
terie van Binnenlandse Zaken
wenst af te wachten. Burge
meester Cool verklaarde verder
niet te kunnen deelnemen,
omdat het een privé-initiatief
betreft. Nochtans werd aan iede
re spreker gevraagd dat hij ofwel
het fusiestandpunt van zijn stad
ofwel zijn persoonlijk fusies
tandpunt zou verdedigen. Gust
De Ridder, de organisator van de
debatavond, nam na de weige
ring van de Burgemeester kon-
takt op met verschillende sche
penen van Dendermonde. Prin
cipieel zouden sommigen van
deze schepenen er niets tegen
hebben aan het debat deel te
nemen, maar zij witten naar
hun eigen zeggen«de.burge
meester niet in de rug schieten».
In het schepenkollege werd im
mers de afspraak gemaakt dat
niemand aan het debat zou deel
nemen. Een andere CVP-
burgemeester nl. burgemeester
Lambrecht van Oudegem wei
gerde eveneens aan het debat
deel te nemen. Burgemeester De
Landtsheer van Buggenhout
had oorspronkelijk zijn mede
werking toegezegd maar
stuurde Gust De Ridder tater een
schrijven, waarin hij op zijn
beslissing terugkomt. Hij
verwees naar het spreekverbod
van zijn partij, de CVP en de
verkiezingen. Telefonisch kon-
takt van de organisator met -de
Buggenhoutse burgemeester
verwees dan weer naar de h.
Cool. Het wordt dus een debat
zonder de CVP. Nochtans zullen
politici uit Dendermonde, Bug
genhout en Oudegem op deze
avond hun standpunten uiteen
zetten en verduidelijken en dit
zonder klein-politieke overwe
gingen.
Zondagnamiddag, 24 maart had in
de zaal Madeion op de Grote Markt
te Aalst een verkleed bal plaats
voor kinderen van twee tot twaalf
jaar, een feest ingericht door de
PW-vrouwenbeweging.
Alhoewel dit hier een uitloper van
karnavalfestiviteiten betrof, kon
den we nergens Prins Karnaval of
de Bloemenfee bespeuren.
Wel aanwezig waren Jean-Paul,
die optrad met zijn struisvogel
Josephine en de karnavalgroep De
Galante Moilentrekkers
Het feestkomitee was vertegen
woordigd door vijf van haar leden.
Als eregasten waren ondermeer
aanwezig burgemeester De Bis
schop en volksvertegenwoordiger
L. D'Haeseleer.
De kinderen verdeeld in drie kate-
gorieën volgens leeftijd, werden al
lemaal bedeeld met een ges
chenkje. Elk kind defileerde met
een nummer. Voor de bekendma
king van de zes laureaten hadden
we de gelegenheid met enkele
verklede kleine mensjes een
praatje te maken. Ze leken stuk
voor stuk zo uit een sprookje weg-
gestapt. Gelukkige mama's, mees
tal de inspiratiebron van zoveel
moois, zaten te glunderen... en in
elk van hen ging hetzelfde om...
mijn kind is de mooiste.
Mariska, een gesluierde Oosterse
danseres met diadeem op het
hoofd was één en al goud. Ze moet
zowat 8 jaar geweest zijn en zei:
«Ik wenste dat ik de eerste prijs
had, mijn mama heeft mijn kos
tuum gemaakt» Kris, zoon van
oud-prins Karnaval Michel I droeg
de verkleinde uitgave van papa's
kamavalkostuum, een klown. Een
soott Madammeke de Pompadoer,
in een wolk van kantjes kwam ook
op ons af. «Van waar heb je dat
kostuum vandaan,» was onze
vraag, waarop zij heel kortaf,
neusje in de lucht replikeerde «Lot
me me rustel». Yvan liep er alle
daags bij. Ik hou er niet van mij
te verkleden, ik vind dat flauw, zei
hij. Mia, twaalf jaar. was de muzi
kale Bella. Broer had de pruik ver
sierd met een solsleutel en twee
muzieknoten, en op haar bloes
stonden notebalken. Ann, de
hofnar, volgens ons de mooiste,
had haar inspiratie gevonden bij de
joker van een doodgewoon spel
kaarten. Mama stond in voor de
technische kant. Bart was de zee
rover, vooral zijn vilten hoed was
een juweeltje. Michèle, dochter
van Jean-Paul, was voor de gele
genheid een hippie-vrouwtje.
Waarom Michèle? «Mama wilde
het zo!».
Origineel was Kris. Hij was
verkleed in een bakker, met witte
papieren hoed, ovenplank en
broodje kompleet. Vind je dat ple
zant Kris? Ik weet het niet. was zijn
antwoord, maar hij wist wel dat hij
«mijnen eersten» zou zijn, wat elk
kind ook verwacht.
Laureaten waren:
1ste kategorie meisjes Holiday on
Ice. Jongens klown.
2de kategorie meisjes Oosterse
danseres. Jongens Black and
White.
3de kategorie meisjes Muzikale
Bella Jongens Piraat.
Zo zagen we maar weer, willen of
niet, van jongsaf worden deze
mensjes voorbereid en getraind
om in een volgende generatie hun
karnavalmannetje te kunnen
Zondag jl. werd door de Aalsterse Jezuietengemeens-
chap in de parochiale kerk te Erembodegem een mis op
gedragen ter nagedachtenis van Herman Rasschaert S. J.
nu tien jaar geleden, 24 maart 1964, op zeer tragische
wijze aan zijn einde gekomen nabij zijn missiepost van
Kutungia in indië.
In de vooroorlogse jaren was student Herman Ras
schaert, eerst woonachtig te Aalst, naderhand te Erembo
degem, een figuur van betekenis in de katolieke jeugdor
ganisaties van de Denderstreek.
Na het noviciaat en het Indisch juvenaat van de Jezuieten
verbleef hij als missionaris sedert 1947 in Indië.
Tijdens slachtpartijen tussen hindoe en moslims in 1964
ondernam hij een vermetele poging om een einde aan
de moordpartij te maken. Hij betaalde zijn bemiddelings
poging en zelfopoffering met de marteldood.
Nu nog wordt deze «Man of Humanity», «A Man of God»,
zoals de Indische kranten beschreven, door zowel
moslims, hindo als kristenen vereerd als een vredessym-
bool.
