PSVLHMTRI5CH M5TITUUT TE LEDE EUOIUEERT
nRRR DE mnDTSIHRPPIJ TOE
De Voorpost-31/10/74-9
Deel één: achtergronden en toestanden
Wanneer we het vorige week in de Aalsterse editie van de «Voorpost»
over het medisch-pedagogisch centrum «Levensvreugde» hadden
loont het, misschien als aanvulling hiervan, zeker de moeite eens een
kijkje te gaan nemen in het psychiatrisch instituut «Zoete Nood Gods»
te Lede, een instituut waar volwassen mentaal gehandikapten worden
verzorgt en voorbereid op een hervatten van hun maatschappelijk
leven.
De verpleging in Lede begon in 1848. De eerste patiënt was: «56 jaar,
geboren te Boom en aldaar wonende, middelbarigen stand, jonge
dochter, partikuliere» en werd door stichters van het instituut, de
zusters Maricollen van Dendermonde, opgenomen op 19 mei 1848.
Spoedig is Lede bekend en in 1893 bevinden er zich reeds 114 zieken.
Momenteel worden er ongeveer 600 mensen dagelijks verpleegd. Ook
het aantal psychiatrische patiënten kent zijn pieken en dalen, een
gevoelige toename van het aantal patiënten werd bijvoorbeeld na de
eerste en de tweede wereldoorlog en de krisisjaren 1929-1930 opgete
kend.
Waarom begonnen de zusters
Maricollen nu in 1848 met de
verpleging van geesteszie
ken? De belangstelling voor
deze mensen werd gewekt
door toedoen van kannunik
Triest, stichter van de Broeders
van Liefde en door de Gentse
professor Guislain. Tot dan toe
werden de krankzinnigen in
werkelijk mensonterende om-
indigheden opgesloten in
;erkers en onderaardse kroch
ten. Een gekend feit is dat in
het Geeraard den Duivelsteen
te Gent de zwakzinnigen met
kettingen en dergelijke tuigen
meer aan de kerkermuren
werden vastgebonden. Deze
kerkers werden dan ter gele
genheid van de Gentse feesten
opengesteld omdat het publiek
deze «bezienswaardigheid»,
want dat waren de krankzinni-
jen toen; zou kunnen komen
>ekijken. Van de eerste ge
bouwen blijft in Lede momen
teel niets meer over. Het vroe
gere hoofdgebouw werd reeds
n 1932 verbouwd tot zijn nog
bestaande vorm, het typische
kloostergebouw met de hoge
vensters en de dikke massief
houten deur.
iettegenstaande de voortdu
wde bekommernis van de
zusters Maricollen om het zie
kenhuis op peil te houden,
kwam de aanpassing eerder
geleidelijk. Dit was te wijten
èan de verdubbeling van het
aantal patiënten op een zeer
korte tijd, de geringe dagon-
derhoudsprijs, de spanningsja
ren, een gebrek aan personeel
en een zeer geringe belang
stelling vanwege de staat. De
laatste jaren is de situatie ech
ter aanzienlijk verbeterd, dit in
gevolge het verschijnen van
drie nieuwe of aanpassende
wetten, namelijk de wet op de
ziekteverzekering van 23 de
cember 1963, de wet op het
beheer der goederen van de
patiënten en een derde wet die
de architektonische en funktio-
nele normen van het zieken
huis bepaalt.
Medisch team
Ook is de psychiatrie momen
teel niet meer het werk van één"
man, maar van een vast team
dat werkt onder de leiding van
de geneesheer-psychiater.
Deze geneesheer-psychiater
zal slechts zijn diagnose kun
nen stellen als hij in het bezit
zal zijn van de sociale enquete
die werd uitgevoerd door de
maatschappelijke werker, het
psychologisch verslag van de
psycholoog, dus een verslag
dat deze bekomt door tests en
psychotherapie. Ook de bewe
gingsanamnese en de lichame
lijke ontwikkelingskurve die de
kinesi st-bewegi ngsterapeut
opsteld en het gedragspatroon
van de werkende zieke dat
door de ergotherapeut wordt
opgemaakt is noodzakelijk. Dit
team bespreekt in regelmatige
stafvergaderingen de gedra
gingen en de evolutie van de
patiënten in zijn verschillende
facetten.
Familie
Toch is het onmogelijk dat en
kel en alleen de medische staf
«Onze patiënt» zou «de patiën
ten» moeten worden in de aard
van «Onze Louis komt op wee
kend, maar laat Jef maar mee
komen.»
Similes
Om zich beter te kunnen orga
niseren en de problemen vol
lediger te kunnen bespreken
werd door deze families 'Simi
les' gesticht. In verschillende
seerd waar de families terecht
kunnen voor juridische, finan
ciële en psychische proble-
men.
Oude wetten
Sommige problemen reiken
echter veel verder dan het ei
genlijke ziekenhuisgebeuren.
De psychiatrische zorg en de
bescherming van de psychia
trische patiënt zitten verweven
in een ingewikkeld net van wet
ten en koninklijke besluiten.
Deze wetgeving dateert voor
een groot deel nog van bij de
geboorte van de asielen in
1850. Het is algemeen gewe
ten dat veranderingen op juri
disch vlak een zeer sterke
drukkingsgroep vragen.
Dit is
dan ook één van de redenen
waarom de verschillende simi-
leskringen aaneensloten tot
een nationale federatie. Zo wil
Similes nationaal een aange
paste wetgeving en een menta
liteitsverandering waardoor
men de families aktief betrekt
bij de zorg en de behandeling
van de zieken. Ook wordt ge
probeerd via nationale studie
dagen het grote publiek een
andere kijk te geven op de psy
chisch zieke en zijn omgeving.
Er wordt duchtig gewerkt aan de uitbreiding van het instituut.
de zieke kan genezen, leder
een, en niet in het minst de fa
milie van de patiënt, moet hier
toe bijdragen. En het is nu juist
deze familie die heel wat pro
blemen stelt. Soms duurt het
jarenlang voor de ouders bij
voorbeeld aanvaarden dat hun
dochtertje een mongooltje is en
hoe voelt een jonge vrouw zich
nadat haar echtgenoot na een
ongeval in een psychiatrische
kliniek diende te worden opge
nomen. Dit zijn dingen waar
over je weliswaar vele avonden
kunt praten, maar waar je eerst
en vooral moet leren mee le
ven. Al te vaak werden deze
families dan ook monddood
gehouden en was het voor hen
onmogelijk met de dokters een
duidelijk verstaanbaar gesprek
over hun problemen te hebben
met de dokters. Jarenlang
heeft men de zieken met de
beste bedoelingen bewaard
maar met de hulp van de
farma- en de psychotherapie
werd de behandeling in zulk
medisch arbracadabra uitge
legd dat de familie vaak niet
eens wist wat er allemaal met
«hun» patiënt werd uitgevoerd.
En dit is nu juist ook een leven
sgroot probleem. Het probleem
van het sociale voelen van de
patiënten én de families.
psychiatrische instituten ont
stonden dergelijke familieor
ganisaties, die dan later aan
eensloten tot de Federatie van
Vlaamse Simileskringen.
In de familiekring vormde er
zich vanuit de bekommernis
voor de patiënten ook een ge
voel van medeverantwoorde
lijkheid voor de gang van zaken
in het ziekenhuis. Deze in
spraak is in de psychiatrische
ziekenhuizen veel gemakkelij
ker te realiseren dan in alge
mene klinieken om de eenvou
dige reden dat meerdere pa
tiënten soms jarenlang in het
zelfde instituut verblijven,
waardoor de familie de gele
genheid krijgt intens kennis te
maken met de werking en het
personeel van de instelling. De
dikwijls afwijzende, houding
van de maatschappij heeft ook
tot gevolg dat familie en insti
tuut meer op elkaar zijn aan
gewezen en het is dan ook
geen uitzonderlijk feit meer dat
de families gaan debateren
over het gebruik van de spor
thal en de ergotherapiegebou-
wen.
Men brengt ook in Simi-
lesverband bijvoorbeeld voor
stellen naar voor over de rege
ling van de bezoektijden en de
verbouwing van de paviljoenen
eri zitdagen worden georgani-
Vele vooroordelen stammen
immers nog van uit de tijd van
dikke celdeuren en getraliede
vensters. «Zijn er hier gevaar
lijken» is een vraag die, hoe
banaal ook mag klinken, meer
dan eens door bezoekers
wordt gesteld. Het ligt nu niet in
onze bedoeling paniek te
zaaien maar we moeten alle
maal gaan beseffen dat ook wij
psychisch ziek kunnen wor
den. Zo kan morgen mijn
weerstandsvermogen breken
en word jij overmorgen suf door
dat vele pillen slikken. In de film
«Go ask Alice» bijvoorbeeld
wordt voor de zoveelste maal
het bewijs geleverd dat jonge
mensen in onze maatschappij
waar soft en hard drugs sche
ring en inslag zijn heel gemak
kelijk op het randje van de
krankzinnigheid kunnen ko
men te staan, en is de drukte
van de stad en het steeds ver
snellende levensritme soms
goed voor de zenuwen? Het is
een feit dat er in de stad meer
geesteszieken voorkomen dan
op het rustige platteland
Een normale mens wordt di
kwijls een probleemmens om
dat hij of zij niet tegen de he
dendaagse problemen is op
gewassen. Niemand van ons
draagt immers een garantiela-
bel met immuniteitsattest te
gen allerhande problemen en
andere stresstoestanden.
De psychiatrie is ongetwijfeld
invollegroei, er verandert veel,
en deze veranderingen gebeu
ren niet altijd met voldoende
voorbereiding en voorlichting
van en tegenover de betrokke
ne. Voor vele families was het
klassieke psychiatrische insti
tuut een vertrouwde omgeving.
Het was zo en niet anders, dat
was een feit en het gaf aan de
betrokkenen een gevoel van
veiligheid. Het leven met de,
veelal hopeloze, situatie was
aangeleerd. Zoals gezegd, de
verzorging verandert nu echter
zienderogen.
Vernieuwing
Patiënten worden naar een
meer aangepaste situatie
afdeling overgeplaatst en een
veertigjarige leert fietsen. De
zelfde patiënten die vroeger als
een bezienswaardigheid wer-
De nieuwe ingang van het instituut.
den beschouwd gaan nu re
gelmatig naar de stad en leren
zichzelf behelpen, poetsen zelf
hun schoenen en ontvlekken
hun klederen. Soms worden er
minder kalmerende middelen
gegeven en de patiënt is ook
niet meer het brave hulpeloze
schepsel van vroeger. Het ver
trouwde bood echter veiligheid
en het nieuwe daarentegen
roept vragen op.
De diskussies
over de maatschappelijke si
tuatie van de psychiatrische
patiënten versterken dit onvei-
ligheidsgevoel bij de families.
Bij het zoeken naar de oorza
ken van de psychische pro
blemen komt men nogal vaak
tot de konkluzie dat bij een pro
bleemmens een probleemfami
lie hoort. Families voelen zich
dikwijls de zondebok en hun
angst verhindert hen een klare
realistische kijk te hebben op
de situatie. Het is echter een
onomstootbaar feit dat de fami
lies een niet geringe rol spelen
in de behandeling en de gene
zing van de patiënt.
In het onderkennen van de ei
gen problematiek speelt «simi
les» een zeer grote rol. Inzicht
in de ziekte is noodzakelijk
maar «wat kunnen wij nu doen»
is een vraag die bij de familie
leden telkens weer terugkomt.
Ook «wij zijn medegeraakten»
is een uitspraak van sommige
afwijkingen ooit in het familiale
milieu te situeren, maar de fa
milie is dus altijd medegeraakt
en eigenlijk in zekere mate
psychisch ziek.
Taak
Wat zijn nu de specifieke taken
van het psychiatrisch instituut.
Eerst en vooral kunnen wij stel
len dat het instituut aktief moet
bijdragen tot de coördinatie
van de voorzieningen op de
verschillende niveaus in de re-
Het kloostergebouw van de Zusters Maricolen waar nog voor afzien
bare tijd de afdeling psychiatrie ondergebracht is.
van het bestaande kaderper
soneel. Op gebied van re
search dienen de onderzoeken
zoveel mogelijk te worden ge
stimuleerd zodat de instituten
een bijdrage kunnen leveren
aan de evolutie van de kennis
van de in zijn gedrag afwij
kende mens.
In deze zin is het gecoördi
neerd overleg met andere insti
tuten en de universiteiten
noodzakelijk en dient aldus be
vordert te worden. Om de mo
gelijkheden te scheppen me
dische en therapeutische on
derzoeken te kunnen verrich
ten moeten interne en externe
ken van het instituut behoort is
het stimuleren van de integra
tie van de maatschappij in het
instituut en omgekeerd, dit
voorzover het het funktioneren
van het instituut en het terug
brengen van de patiënten naar
de maatschappij bevordert.
Het Psychiatrisch instituut
«Zoete Nood Gods» te Lede en
de daarbij aansluitende psy
chiatrische wetenswaardfcjhe-
den bevatten zo veel facetten
dat het praktisch tot de onmo
gelijkheden behoort deze al
lemaal in één enkel artikel te
bespreken. Wanneer we ons iq
deze aflevering eerder beperk-
Dlrekteur de h. Vlnck.
De gymnastiekzaal voor de therapeutische behandeling.
gio. Ook moet het de maat
schappelijke sleutelfiguren
voorlichten omtrent het afwij
kend gedrag en de konsekwen-
ties ervan, terwijl eveneens het
«gesticht-image» moet worden
doorbroken.
Het opnemen van stagiairs
verpleegkundigen en parame
dici als tijdelijk personeel en
het geven van lezingen en kon-
ferenties heeft een grote in
vloed op het verder uitbouwen
flexibiliteiten ten aanzien van
de organisatie voorzien wor
den, verklaart het «rapport be
treffende het onderzoek ten
behoeve van het psychiatrisch
instituut», dat men ons in Lede
bereidwillig ter beschikking
stelde.
Onder het research-
werk valt ook het onderzoek
van de alledaagse omgang
met de patiënten. Wat volgens
het rapport eveneens tot de ta-
ten tot het bespreken van het
psychiatrisch instituut in het al
gemeen en de familieorganisa
tie «similes», brengen we de
volgende week een soortgelijk
artikel waar dan meer het insti
tuut te Lede zelf in wordt be
handeld.
Tekst J.P De Lamper
Foto's: Luc Buerman
