ANUS VERSCHEIDENE WEGEN NAAR
EN REPORTAGE OVER GODSDIENSTEN IN VLAANDEREN
IET BEGRIP «PROTESTANTISME» VROEGER EN VANDAAG
<IEDERE BELG IS EEN KERK (1)
1
1
ït
ES
De Voorpost -13/12/74 9
1 schreven al eerder dat zich binnen het protestantisme zowel in Vlaanderen als overal
ers, een ontwikkeling voltrekt naar twee polen toe.
kumenische Kerken en Evangelische Kerken.
eerste ppol wordt gevormd door de groep van protestantse staatskerken, bezit een zekere
1 irarchische struktuur (gemeente - synode - Wereldraad van Kerken), tracht een eenheids-
k te worden (zoals reeds gedeeltelijk het geval is), verlaat het standpunt «H. Schriftuur» als
>1 ge basis voor organisatie en inspiratie, stelt zich minder uitgesproken reformerend (in de
- torische binding met Luther en Calvijn) op en zoekt enige toenadering tot de Rooms-
tholieke Kerk.
bereiken. Ook de houding van
de Wereldraad tegenover
Zuid-Afrika wekt ontstemming:
predikanten die in Zuid-Afrika
verbleven, stellen vast dat de
Wereldraad zich schaart ach
ter de te eenzijdige sensibilise
ring van de wereldopinie m.b.t.
het afvaardigen van waarne-
meres.
De staatskerken financieel
De «erkenning» van de staats
kerken (protestantse en ande
re) komt hierop neer:
De Belgische staat verleent
wedden en/of dotaties aan de
bedienaars van de eredienst
(dominee, predikant, priester).
De staat die ook de gren
zen van de gemeenten vast
stelt berekent die wedde
voor alles staatskerken op de
zelfde manier. Buiten die
wedde of dotatie hebben de
room-katholieke priesters ech
ter nog inkomsten van Rouw
en Trouw, die in alle protes
tantse Kerken kosteloos zijn.
De gemeentebesturen van
alle gemeenten die tot een
kerkgemeente behoren, moe
ten instaan voor behoorlijke
behuizing van de bedienaars
van de eredienst en dragen
ook bij in de kosten van op
bouw, onderhoud en verwar
ming van de gebouwen be
stemd voor de eredienst van de
«erkende» Kerken.
De groep Evangelische Ker
ken (zie schema), het Leger
des Heils, de Mormonenkerk,
de Kerk van de getuigen van
Jehova en de Stevenisten ont
vangen geen enkele financiële
steun vanwege de regering of
de openbare besturen zelfs
niet binnen het kader van
«Volksontwikkeling en Volk
sopleiding», waarvan vereni
gingen van katholieken tot hu
manisten vlot gebruik ma
ken Hun inkomsten zijn:
giften en collectes. Collectes,
gehouden tijdens bijeenkom
sten van Vrije Evangelische
groepen, zouden gemiddeld
200 F. per gezin opleveren!
Daar wordt dus geweldig geof
ferd (13).
Een gemiddelde post of kerk
in de groep van Vrije Evangeli
sche Kerken zou ongeveer
20.000 F per maand kosten
aan salarissen, evangelisatie
enz. (14)
Priesters/ predikanten/
dominee-leraars godsdienst
ontvangen een wedde of wed-
devergoeding van het Ministe
rie van Nationale Opvoeding.
In de loop van de laatste jaren
nam vooral het onderwijs van
de protestantse godsdienst
zeer grote uitbreiding omdat in
alle, rijksscholen en gemeen
tescholen de keuze van dit vak
mogelijk werd gemaakt. Hier
door is er meer vraag naar die
lessen dan aanbod van domi
nees of predikanten die ze
kunnen geven. (15)
Langs gesprekken met repe-
sentatieve personen uit het
protestantisme in Vlaanderen,
zullen wij in een volgende bij
drage uitweiden over de inner
lijke organisatie, het ritueel, de
beklemtoonde geloofswaar
den enz. van beide grote blok
ken in het protestantisme. Voor
de Oecumenische Kerken ko
zen wij een dominee van de
P.K.B., de grootste protes
tantse Kerk in Vlaanderen.
Voor de Evangelische Kerken
kozen wij een predikant van de
Belgische Evangelische Zen
ding, die ongeveer in het cen
trum staat van alle Vrije Evan
gelische Kerken. In die bij
drage willen wij ook handelen
over het verschijnsel Maria
Horebeke, een historisch pro
testants eilandin de zuidelijke
Nederlanden, die na de uit
drijving van de reformatie tij
dens de zestiende eeuw, van
uit het noorden werden ge-
Over de talrijke groep van
kleinere Vrije Evangelische
Kerken (van Pinkstergemeen
ten tot Adventkerk) zullen wij
om praktische redenen
groot aantel, weinig bron
nen, geringe organisatie en
gekendheid handelen op
het einde van deze reportage.
Frans-Jos VERDOODT
"EN DAN ZEG IK TEGEN MIJZELF: MAN, JE HEBT EEN GROTE RIJKDOM LIGGEN VOOR HEEL
VEEL JAREN; RUST NU MAAR EENS UIT, EET, DRINK EN WEES VROLIJK!"
Lucas 12:19
"MAAR GOD ZEI TEGEN HEM: "J
DWAAS, IN DEZE ZELFDE NACHT ZUL JE
JE LEVEN MOETEN AFSTAAN." Lucas ,2 20
Benend voor die toestand is
oekumemsche taal die op
eertijds traditioneel
Itant-reformistische «Her-
mingsdagen» wordt ge-'
>oken (7) en de beschou-
igen die de gezaghebbende
LI Tiinee Eikelboom kort gele-
wijdde aan de positie van
protestantse Kerk in Vlaan-
•en (7) (8) (9):
streken zoals Vlaanderen,
ar zij een kleine minder-
id vormen, hebben de pro-
>^tanten jarenlang met
Dit aflatende ijver Rome
/streden. Zij organiseer-
i straatbijeenkomsten,
slden traktaten en bijbels
en zongen op markten en
|oteNnen. In hun tempels ver
ruigden zij het zuivere
ingelie. Dat gaf hen een
miskenbaar gevoel van
lenwaarde. Langzaam
tar zeker groeide zelfs het
ital kerken en bijeenkom-
in. Maar vandaag aarzelt
protestant. Het Rome
artegen hij zich zo hart-
^chtelijk af kon zetten be-
iat niet meer. In plaats van
ene onverzoenlijke paus
it zijn talloze geestelijke
eigenen en trawanten,
amen tal van vriendelijke,
(moedige en oecumeni-
r9 he priesters. Ook in de ka
li ieke kerken gaat de
hrift, zij het langzaam en
rs teizaam, open. De protes-
it is zijn patent kwijt. Voor
deren en volwassenen
(kt dit nog draaglijk, maar
ideren en jongeren breken
het isolement. Zij gaan
arde Chiro, worden lid van
J tDavidsfonds, maken deel
van alle mogelijke aktie-
;n >epen en trouwen tens-
ar te met een niet - protes-
itse partner.
üerzijds is ook de polarisatie
4 Sr de Evangelische Kerken
kallend. De aandacht blijft er
(j Onderbroken gevestigd op
jmgelisatie en H. Schrift. Die
ken bezitten noch wensen
[gesubsidieerde erkenning
?r de staat, bezitten geen
iodevergadering en werken
chts schoorvoetend mee
N it de Wereldraad van Ker-
ji. Die talrijke kleine Kerken
en overigens in een vlotte
fstandhouding met elkaar.
9 I laatste mag een echt ver-
lijnsel genoemd worden,
Triits zij alle geheel onaf-
hkelijk van elkaar leven,
en enkel gemeenschappe-
;super-gezag bezitten en (fi-
ncieel) zichzelf moeten be-
lipen, wat wel eens tot een
Dod zou kunnen leidenof
tschien smeedt die toestand
er een solidaire band?
jl de protestantse staats-
en elkaar op dat vlak niet
ten vrezen. Opvallend
ij is ook dat die eenheid
- verscheidenheid bewust
Evangelisatie langs het stripverhaal om. Keihard en doeltreffend!
Belangrijke opmerkingen bij dit schema:
Adventkerk, Operatie Mobilisatie en Jezusbeweging zijn niet vermeld in het Jaarboek (6)
Van al de in dit schema opgenomen Kerken, zijn slechts de groep Oekumenische Kerken gesubsidieerd
door de Belgische staat. Men noemt ze wel eens staatskerken.
Leger des Heils hoort eigenlijk onder de Evangelische Kerken, maar werd door ons wegens de speciale
struktuur (kader van officieren) en werking (sociale werken) afzonderlijk vermeld
Volle Evangelie Gemeenschap vormen met sommige Pinkstergemeenten een feitelijk geheel.
Mennonieten Zending is eigenlijk een (Frans) Brussels-Waalse Kerk, die de Baptistenkerk Gent steunt.
(1) Uitspraak van buitenlanders met wie je spreekt over de godsdiensten in België. Als wij weten dat in Wallonië
nog méér godsdienstige verenigingen of Kerken bestaan dan in Vlaanderen, kan die uitspraak ons niet
verwonderen
(2) J. Du Meunier en J.K. Van Overbeke, Jaarboek protestantse kerken in België, uitg. Van Overbeke.
Antwerpen 1972, 304 blz. Gesprek met predikant Kleijne, Gent d.d. 2-3 december 1974 en predikant Hendrik-
sen. Denderleeuw, d.d. 2 december 1974 en predikant Adventkerk Dendermonde d.d. 7 december 1974.
(3) Hiertoe diene in ruime zin ook gerekend: Pinkstergemeenten, Jezusbeweging enz., naast de Adventkerken en
Leger des Heils.
(4) Brussel-Nederlands inbegrepen.
(5) Voor de achtergronden van deze hoofdindeling: zie onze bijdrage 2.
(6) Inlichtingen over die Kerk langs gesprek met predikant Adventkerk Dendermonde, d.d. 7 december 1974
(7) De Standaard, 21 november 1974
(8) De Stem, halfmaandelijks blad van de P.K.B. (zie illustratie vorige bijdrage).
(9) Dominee Eikelboom behoort zelf tot de Gereformeerde Kerk van Belgie (zie Jaarboek)
(10) Gesprek dominee Schorer, d.d. 6 september 1974
(11) Ibid.
(12) Gesprek predikant Hendriksen, d.d. 2 december 1974.
gehandhaafd wordt, vermits
het aantal dier Kerken voortdu
rend groter wordt, i.p.v. door
organisatorische samenwer
king en door het opgeven van
enkele eigen instellingen te
evolueren naar een paar grote
eenheden, die vanzelfspre
kend over meer middelen van
evangelisatie en dus over een
grotere impakt zouden kunnen
beschikken.
Bij de Oekumenische Kerken
tekent zich een evolutie in te
genovergestelde zin af: de
P.K.B. of Protestantse Kerk
van België, die zelf reeds het
samengaan is van twee Ker
ken (zie schema), wenst in de
nabije toekomst samen met de
Gereformeerde Kerk en de
Hervormde Kerk één protes
tantse staatskerk te vormen
(10), Voor onze gewesten zou
dit met zich brengen dat de
P.K.B.-kerkgemeenten van
Aalst, Dendermonde, Gent,
Geraardsbergen en Maria Ho
rebeke samengaan met de ge
reformeerde kerkgemeenten
van Denderleeuw en Gent. Die
«fusie» zou in de eerste plaats
kunnen leiden tot een betere
taakverdeling
Sommige prediktanten en do
minees van die verschillende
Kerken onderhouden thans
reeds zekere kontakten. (11)
Daarbij is echter dit omer-
kenswaard: sommige predi
kanten van de protestantse
staatskerken onderhouden
stevige betrekkingen met pre
dikanten uit de groep van
Evangelische Kerken. Die ver
standhouding gaat verder dan
het inter-rnenselijk kontakt al
leen. In de groep van Oecume
nische Kerken is niet iedereen
gelukkig met de (nochtans mi
nieme) hiërarchie die in de We
reldraad van Kerken in Genève
samenkomt in één punt. Met
name wordt de houding van de
Wereldraad van Kerken in
Genève samenkomt in één
punt. Met name wordt de hou
ding van de Wereldraad t.o.v.
de zogenaamde «derde we
reld» niet steeds enthoesiast
onthaald. De kerkelijke fond
sen voor ontwikkelingshulp
zouden meestal in de handen
komen van «rode revolutionai
ren», gebruikt worden voor oor
logvoering en nooit de armen
de appartheidspolitiek van dat
land (12). Van die Wereldraad
zijn de Evangelische Kerken
geen lid, zij beperken zich tot
Op basis van geraadpleegde bronnen (2) hebben wij hiernavolgend gekommentarieerd overzicht van het protestantisme (3)
in Vlaanderen (4) samengesteld:
Indeling en organisatie
OPGERICHT IN
AANTAL VESTIGINGEN
(KERKEN POSTEN)
DOORSTROMING
NATIONAAL
DOORSTROMING
INTERNATIONAAL
OEKUMENISCHE KERKEN
Protestantse Kerk van België
Protestantse Evangelische Kerk van België
Methodistische Kerk van België
(vormen sinds 1967 één kerk, gesubsidieerd door Belgische
staat; bezitten ook uitgeverijen, boekhandels, vakantiecentra,
enz
1839
28
Synode te Brussel
c
JÉ
V
Hervormde Kerk van België
(gesubsidieerd door de Belgische staat; komt vooral in Wallo
nië voor, minder in Vlaanderen)
1837
6
waarvan
3 in Brussel
Synode te Brussel
aad van K
Genève
Gereformeerde Kerk (van .Nederland)
(5 kerken ervan zijn gesubsidieerd door de Nederl. staat, 2
door de Belgische staat; de twee door de Belgische staat
gesubsidieerde kerken vormen een eigen Vlaamse eenheid;
met het ritme van 1 kerk per jaar worden de overigen door de
Belgische staat erkend en gesubsidieerd, zodat hier een
Vlaamse kerkprovincie groeit).
7
Kring te Brussel
Synode te
Dordrecht
■o
EVANGELISCHE KERKEN
De Belgische Evangelische Zending Bond van Vrije
Evangelische Gemeenten van de Belgische Evangelische
Zending.
1918
25
Algemene
Vergadering
in zetel Brussel
c
co
T3
CO
s
Vrije Evangelische Groepen
Bond van de Evangelische Baptistenkerken van België
Vergadering van Gelovigen
Vergaderingen der Broeders
Mennonieten Zending - Baptistenkerk Gent
Pinkstergemeenten
1* groep De Gemeenten Gods van België
2* groep Onafhankelijke Pinkstergemeenten
(op kleine kern Brussel na, Waalse kerk)
3e groep Volle Evangelie Gemeenschap
4* groep Andere Pinkstergemeenten
(behalve één post uitsluitend in Vlaanderen gevestigd)
Diverse niet-gegroepeerde Kerken
(hoofdzakelijk in Antwerpen gevestigde kernen protestanten)
1922
1952
1965
7
3
7
1
1
6
1
5
10
5
Zetel Brussel
Centraal adres Gent
Brussel
Genval
Zetel Brussel
Centraal adres
in Tilleur
Kontakt Wolvertem
O
O
■o
c
c
TJ
O)
■O
co
co
O)
1
Adventkerk
1862
14
Zetel Brussel
ra
Operatie Mobilisatie
Jezusbeweging
LEGER DES HEILS
komt slechts in Antwerpen voor; gaat 2 richtingen uit: evange
lisatie (in terugloop) en sociale aktie.
1889
1
Hoofdkwartier
in Brussel
