DE MORMONEN
a.
LANGS VERSCHEIDENE WEGEN NAAR GOD
De Voorpost - 3-1 75 - 9
ei ling
verte,
fleurs,
jrden,
vitri-
:afels,
werk,
is ten,
inese
luka-
inde-
Een reportage over godsdiensten in Vlaanderen (6e bijdrage)
Op 1 september 1973 belden twee Amerikaanse jonge mannen, Elder Dick en
Elder Bird (1) bij mij aan en stelden in een duidelijk versneld aangeleerd,
maar vrij behoorlijk Nederlands een gesprek voor over De Kerk van Jezus
Kristus van de Heiligen der Laatste Dagen (de «Mormonenkerk», waarvan
zij zendelingen waren. Ik weigerde niet. Het gesprek duurde een paar uur
lang. Het liep over Joseph Smith, eerste profeet en een eerste leider van de
Mormonenkerk, over Brigham Young, de leider uit de bewogen jaren van
vervolging en de grote uittocht naar het Westen van de USA, over «Het boek
van Mormon», over «de manier van leven» van de mormoonse kristenen,
over de organizatie van de Mormonenkerk.
Een week later deden wij het over. Het leerde me veel over de Mormoonse
kerk. Niet alles, want een dergelijke wereldomvattende organizatie kent men
niet meteen, al blijft de kern van elke Kerk uiteindelijk gesteund dezelfde
universele thema's.
Een jaar later ontmoette ik op toevallige wijze Elder Tree en Elder David G.
Bagley, net als hun voorgangers van een jaar voordien twee Amerikaanse
studenten-zendelingen. Omdat ik op dat ogenblik reeds volop mijn reportage
over de godsdiensten in Vlaanderen voorbereidde, nodigde ik hen ditmaal uit
tot een gesprek: het werd de basis van deze bijdrage over de Kerk van Jezus
Kristus van de Heiligen der Laatste Dagen.
lijke geschiedenis van een oude
Amerikaanse beschaving.
Smith keerde herhaaldelijk
naar de heuvel terug, maar pas
vier jaar na het eerste bezoek
kreeg hij van de hemelse bood
schapper de toelating de platen
mee te nemen tot hij de op de
platen gegraveerde tekst in het
Engels zou hebben vertaald. Jo
seph Smith gaf na het afmaken
van dat werk de platen aan de
hemelse boodschapper terug en
publiceerde zijn vertaling als
Het boek van Mormon, ge
noemd naar één van de oude
Amerikaanse profeten en ge
schiedschrijvers die de kronie
ken hadden bijgehouden. Het
boek van Mormon, de «bijbel»
van de mormonen, bevat een
geschiedenis van verschillende
beschavingen in het Oude Ame
rika (ong. 2.200 vóór Chr. tot
420 na Chr.) en een be
schrijving van de zending van
Jezus Kristus op het Ameri
kaanse vasteland na zijn kruisi
ging en de daaropvolgende op
standing en hemelvaart in het
Heilig Land van de Oude We
reld.
De naam «mormoon» is uiter
aard afgeleid van dit «Boek van
Mormon».
Spoedig na de verklaringen van
Joseph Smith en na de organiza
tie van de Kerk in 1830, braken
de vervolgingen tegen de mor
monen los. De mormonen ver
lieten daarom de staat New
York en vestigden zich in Kirt-
land in Ohio. Daar werd de
hoofdzetel gevestigd en de eer
ste tempel gebouwd (1836).
Maar de vervolgingen bleven
voortduren. Dc mormonen
werden steeds verder naar het
Verscheidene mormonen voeg
den zich vrijwillig bij hun lei
ders in de gevangenis van Car
thage (Illinois). De goevemeur
van Illinois beloofde hun veilig
heid te zullen verzekeren tegen
over het vijandig gepeupel,
maar deed niets toen een gewa
pende bende op 27 juni 1844 de
gevangenis binnen drong en
twee mormonenleiders doodde:
de gebroeders Josephen Hyrum
Smith.
Na de dood van Joseph Smith
nam Brigham Young de leiding
van de Kerk over. De vervol
gingen en geweldplegingen
duurden inmiddels voort: de
tempel werd ontwijd, de gewas
sen vernield, de huizen bescha
digd. Toen de mormonen zelfs
met uitroeiing werden be
dreigd, besloot Young zijn ge
loofsgenoten over de dichtge
vroren Mississipi te leiden en uit
te zien naar een nieuwe vesti
gingsplaats. Aldus begon op het
einde van de winter in 1846 de
tragische trek naar het Westen,
een 1750 km. lange voettocht
naar «het beloofde land», er
gens ver weg, over woeste en
uitgestrekte gebieden. Sommige
mormonen reisden in door
paarden of ossen getrokken wa
gens. Maar de meesten beschik
ten slechts over tweewielige
handkarren die door de man
nen en de vrouwen zelf door het
woestijnzand of over rotsige be
rgwegen moesten voortgeduwd
worden. De mormonen staken
Salt Lake City, «het Rome» van de Mormoonse Kerk.
De dramatische grote trek naar het Westen.
Joseph Smith, organisator, eerste leider en profeet.
Die Kerk werd op 6 april 1830
!(2) georganizeerd in Fayette
I (thans Waterloo) een stad in het
westelijk deel van de staat New
York (USA). De «top» de
hoofdzetel van de kerk be
vindt zich in Salt Lake City, een
bekende stad in de USA. Van
hieruit worden de duizenden
kerkelijke gemeenschappen,
over de wereld verspreid, geleid
en geïnspireerd. Is de Mor
moonse Kerk vooral in de VS A
zeer belangrijk, korte tijd na de
organisatie van 1830 deinsde
het zendingswerk over de hele
wereld uit. Reeds in 1837 kwam
Europa aan de beurt, uiteraard
via Engeland, dat als geen an
der land in de wereld politiek-
kulturele bindingen heeft met
de Verenigde Staten van Ame
rika. In 1861 werd het zen
dingswerk ook in Nederland
aangevat, terwijl in Vlaanderen
dat organisatorisch behoort
tot de Nederlandse Zending in
Bussum (3) slechts in de loop
van de laatste paar decennia
systematisch aan zendingswerk
is gedaan. De Kerk van Jezus
Kristus van de Heiligen der
Laatste Dagen telt vandaag
3.321.556 leden, waaronder
nagenoeg 700 Vlamingen. Zij
komt natuurlijk het best over in
haar Amerikaanse bakermat,
waar zij een bewogen groeipro
ces heeft gekend en waar zij uit
groeide tot een enorme organi
satie: grootse tempels, een uni
versiteit (met 25.000 studen
ten), kolleges, middelbare en
lage re sc hole ni ns tel li nge n voo r
godsdienstonderwijs, «ontwik
kelingsverenigingen», jeugd
werkverenigingen, diverse ker
kelijke hulporganizaties, een
wereldbcfaamd koor het Ta
bernakelkoor van Salt Lake
City enz Maar ook in di
verse andere landen is zij sterk
vertegenwoordigd: in Canada,
Australië, Zwitserland, Enge
land, Zuid-Afrika, enkele lan-
lingen die hiervoor gedurende
een paar jaar hun studies aan de
universiteit of aan een kollege
onderbreken. Het zendings
werk is weliswaar flink ge
steund door de moderne vor
men van public relations, maar
uiteindelijk wordt het betrekke
lijk groot sukses (4) van de zen
ding verworven door de on
voorwaardelijke persoonlijke
inzet, de bezieling en vooral de
geloofwaardigheid in het optre
den van de jonge Amerikaanse
zendelingen (5).
DE GESCHIEDENIS
VAN DE
MORMOONSE
KERK (6)
Joseph Smith, organisator, eer
ste profeet en eerste leider van
de Mormoonse Kerk, werd op
23 december 1805 in Sharon in
de Staat Vermont geboren. In
1820 woonde zijn ouderlijk ge
zin in Palmyra (New York). In
die tijd werd de jeugdige Joseph
betrokken bij de godsdienstige
opleving die zich in die streek
voordeed. Hij geraakte in ver
warring door de tegenstrijdige
beweringen van de verschil
lende sekten (7). De jongen ging
daarom naar een bos in de
buurt van de boerderij van zijn
ouders en bad God om leiding.
Het was hier dat hij in een visi
oen twee personen zag: God de
Vader en zijn zoon Jezus Kris
tus. Zij zeiden tot Joseph dat hij
zich bij geen van de bestaande
kerken moest aansluiten, maar
dat indien hij getrouw zou
zijn de oorspronkelijke en
door Jezus Kristus gestichte
Kerk, die door afval en ontrouw
van de aarde was verdwenen,
spoedig zou worden hersteld
In 1923 werd hem door een
boodschapper uit de hemel,
MORMONI genaamd, gezegd
dat hij naar een in de buurt van
Palmyra gelegen heuvel moest
de brede Missouri over, trok
ken door de troosteloze en ein
deloze vlakten van Nebraska en
over de bergen van Wyoming.
«Aan het eind van jullie weg is
er slechts zand, zout water. le
ven slechts kaktussen en ratels
langen.» waarschuwde een
oude bergjager. Hij zou gelijk
krijgen. Maar Brigham Young
was vastbesloten zijn kolonie
De heuvel Cumorah te Palmyra (New York).
l, toond die gegraveerd was op
zendingswerk in Vlaande- metalen platen die van goud
ren geschiedt langs Bossum bleken te zijn. De kroniek be-
om doorAme-nkaansezende- vatte de kerkelijke en wereld
westen van de USA gedreven:
naar Missouri en later naar Illi
nois, waar zij in 1839 de stad
Nauvoo stichtten, die met haar
20.000 inwoners de grootste
stad werd in het Illinois van
toen. Onder leiding van Joseph
Smith bouwden de mormonen
er prachtige huizen, bloeiende
boerderijen en handelshuizen,
in een landstreek die niemand
wilde hebben en die vóór de
aankomst van de mormonen
slechts één groot moeras was.
Op dc heuvel met uitzicht op de
Mississippi-stroom werd een
grote tempel gebouwd die een
miljoen dollar zou kosten. De
mormonen konden nu eindelijk
opnieuw in vrede leven. Helaas
slechts voor een korte duur.
Want weldra werden de vervol
gingen opnieuw ingezet, ook
van officiële zijde. Zij leidden
tot de gevangenneming van Jo
seph Smith en zijn naaste me
dewerkers op 24 juni 1844.
zover mogelijk van de bescha
ving te brengen en die daar te
herinrichten. De trek ging dus
verder: ofschoon het landschap
steeds ruwer en ondoordring
baarder werd en men soms da
genlang halt moest houden om
dat de doorgang door zware
mannen arbeid moest worden
vrijgemaakt. Ongeveer ander
halfjaar na het vertrek uit Nau-
vroo kwam de voorhoede in de
vallei van Salt Lake aan. Young
sprak toen de historische woor
den
«Dit is de plaats» (8). Dat gebe
urde op 24 juli 1847. De groep
eerstaangekomenen bestond uit
148 mensen. Later zouden nog
enkele duizenden (van de
30.000 uit Nauvoo gevluchten)
in Salt Lake aankomen. Meteen
was Salt Lake City dus een feit.
Want onmiddellijk na hun aan
komstgingen dc mormonen aan
het werk, ondanks de trooste
loze verlatenheid van de woes
tijn. Zij groeven irrigatiekana
len en zorgden voor de bevloe
iing van het dorre land. Zij
bouwden huizen en een tempel
de derde reeds enslaagden
erin de strenge winter te overle
ven. Toen de zomer in het barre
Utah (de staat waartoe Salt
Lake City behoort) nabij was,
hadden zij hondeiden mijlen ir
rigatiekanalen gegraven het
eerste irrigatieprojekt in de
-USA!.
Langzaam veranderde de woes
tijn van uitzicht. En toen, net op
de dag waarop het binnenhalen
van een rijke oogst zou begin
nen, trof de mormonen een
nieuwe ramp: talrijke zwermen
sprinkhanen streken neer in de
vallei en begonnen de oogst te
verslinden. Na het gebed van de
mormonen schenen echter dui
zenden zeemeeuwen die de
sprinkhanen opaten of verjoe
gen en zodoende de eerste oogst
van de mormoonse pioniers
redden. Vandaag de dag wordt
de zeemeeuw geëe rd als de vogel
van de staat Utah en op het be
roemde tempelplein van Sait
Lake City staat een monument
dat herinnert aan de geschiede
nis van de redding van de oogst.
Terwijl zij nog onderweg waren
van Nauvoo naar Salt Lake,
werden de mormonen staande
gehouden door het leger van de
Verenigde Staten, dat hen vroeg
500 vrijwilligers ter beschik
king te stellen in de Mexicaanse
oorlog. Honderden mormonen
gaven hieraan gevolg en onder
namen een voetmars die 3.200
km. lang was en de geschiedenis
zou ingaan als «de belangrijkste
infanteriemars van de moderne
tijd».
Het trekken voor het geloof en
de daarbij onvermijdelijke ont
beringenen tegenslagen hebben
de mormonen blijkbaar nooit
afgeschrikt, want kort na de
vestiging van Salt Lake City
werden groepen zendelingen
ui tgezonden ove r de gehele Ve r-
enigde Staten en naar vreemde
landen en kontinenten Natuur
rampen, roversbenden en wilde
dieren hebben vaak een drama
tisch einde bezorgd aan deze
tochten.
De betrekkelijk jonge Mor
moonse Kerk is over een aan
zienlijk deel van de wereld ver
spreid. Die verspreiding gebe
urde even snel als de tegenkan
tingen en de tegenslagen hard
waren. Toch lijkt het ons een
fenomeen dat die Kerk alle
agressiviteit achterwege Iaat
wat haast van geen enkele Kerk
met een «verleden» mag gezegd
worden. Mormoon zijn is
vooral gesteund op een manier
van leven: geloof, onderwijs,
gezin, ontspanning. De leer is
door Joseph Smith vastgelegd in
13 artikelen des geloofs, waarin
alle geloofswaarden, de organi
zatie en de levensstijl van de
mormoonse kristenen zijn be
schreven. Vooral dat laatste ty
peert de Mormoonse Kerk. Om
dit te illustreren halen wij hier
nr. 12 en 13 van de Artikelen
des Geloofs aan:
Wij geloven onderdanig te moe
ten zijn aan koningen, presiden
ten, regeerders en overheid
spersonen, in het gehoorzamen,
eren en onderhouden van de
wet.
Wij geloven eerlijk te moeten
zijn, oprecht, kuis, welwillend,
deugdzaam en goed te moeten
doen aan alle mensen; waarlijk
mogen wij zeggen, dat wij de
vermaning van Paulus volgen:
wij geloven alles, wij hopen al
les, wij hebben veel doorstaan
en hopen in staat te zijn alles te
doorstaan. Indien er iets deug
delijk, liefelijk, goed of prij
zenswaardig is, streven wij
hiernaar.
Frans-Jos VERDOODT
(In onze volgende bijdrage zul
len wij handelen over priester
schap, organisatorische bouw
en «manier van leven» van de
Mormoonse Kerk).
Voetnoten:
(7) Elder: ouder(e). Aanduiding dat die persoon een gezag bezit
enlof vertegenwoordigt in der Kerk.
2) De 19e eeuw, bij ons in het Westen een periode van verlichting
en 'reveil", was voor de jonge Amerikaanse staat een periode van
ongekende dynamiek en expansie. Tenminste drie wereldverspreide
Kerken werden er in die eeuw georganizeerdde Adventkerk de
Mormoonse Kerk en de Kerk van de Getuigen van Jehova).
(3) Vandaag lijkt het vanzelfsprekend dat Noordnederlands en
Zuidnederlands zendingswerk een geheel vormt, omwille van de
taalkundige eenheid en historische samenhorigheid van Nederland
en Vlaanderen. Het ontstaan van België heeft echter veroorzaakt
dat het evangelisch zendingswerk hoofdzakelijk einde vorige
eeuw dat langs Nederland, Zwitserland, Engeland en USA over
kwam Vlaanderen beschouwde als een natuurlijk deel van een naar
buiten en naar binnen franssprekend België. De Adventkerk in
Vlaanderen vormt zelfs een geheel met Frankrijk, terwijl de Fran
stalige Getuigen van Jehova hun Belgische zetel in Vlaanderen
(Kraainem) hebben.
(4) In de geringe ruimte die in Vlaanderen voor andere dan
Rooms-katolieke kerken overblijft, bewegen zich sinds een eeuw een
paar tientallen kerken, die alle niet veel groter zijn dan de Mor
moonse Kerk. (De Protestantse Kerk van België ongeveer 10.000
leden uitgezonderd
(5) De A merikaanse zendelingen zijn stijlvol geklede jonge man
nen, die hun zendingswerk bijzonder taktvol verrichten via huisbe
zoeken. Sinds kort verschijnen zij ook onder het publiek dat de
wekelijkse markten bezoekt om het Boek van Mormon te tonen.
Verkopen, kolporteren en publieke prediking houden doen zij niet.
(6) Bronnen De Kerk van Jezus Kristus van de Heiligen der
Laatste Dagen, Gegevens voor de Pers, zonder jr., 18 blz ge
drukt in Luik, uitgegeven in Bossum, Hoe en Waarom De trek
naar het westen, bewerking van J. Pels, Zuidnederlandse Uitge
verij, Antwerpen 1963, 48 blz. (blz. 25-28).
(7) Ibid, (in Gegevens voor de Pers-). Persoonlijk lezen en
schrijven wij liever: godsdiensten i.p.v. sekten.
(8) De bronnen van (6) vermelden respektievelijk Dit is de plaats
en Dit is ons land.
