DE PINKSTERBEWEGING(EN)
Een reportage over
godsdiensten in Vlaanderen
(10e bijdrage) J
LANGS VERSCHEIDENE
WEGEN NAAR GOD
De Voorpost - 14-3-75 - 9
«En toen de pinksterdag aanbrak, waren allen tezamen bijeen. En eensklaps
kwam uit de hemel een geluid als van een geweldige windvlaag en vulde het
gehele huis, waar zij gezeten waren; en er vertoonden zich aan hen tongen als
van vuur, die zich verdeelden, en het zette zich op ieder van hen; en zij
werden allen vervuld met de Heilige Geest en begonnen met andere tongen te
spreken, zoals de Geest het hun gaf uit te spreken» (Handelingen der Apos
telen, 2,1-4).
Dit spreken-in-tongen heeft van de haast tweeduizend jaar voorbije Pink
sterdag af de kristenheid niet meer losgelaten. Door de eeuwen heen zijn
groepjes kristenen samengekomen om dit wonder van de Heilige Geest te
ontvangen. Dit leidde in tientallen gekende gevallen tot het spreken-in-
tongen, de gave-van-talen: door de ingreep van de Heilige Geest de
«geestesuitstorting» spreken bepaalde mensen op voor hen verwachte of
onverwachte ogenblikken in een taal die hen volledig onbekend is, terwijl een
ander lid van de gemeenschap als «vertaler» op bovennatuurlijke wijze
kennis krijgt van het in tongen gesprokene en de inhoud ervan aan de
gemeente de gemeenschap doorgeeft (1).
Uit die ervaringen is een religieuze beweging gegroeid die doorgaans de
orthodoxe grondbeginselen van het Kristendom benadrukt, de doop door
onderdompeling verdedigt en de nadruk legt op de terugkeer van Kristus
vóór de aanvang van het 1000-jarig rijk. Het meest opvallende onderscheid
van deze Pinksterbeweging t.o.v. de traditionele kristenheid is de ervaring,
die gewoonlijk de Doop met de Heilige Geest wordt genoemd en bewezen
wordt met het spreken-in-tongen.
Pinkstergemeente: nieuwe vorm van geloofssamenkomst of het ontvangen van uitstorting van de Heilige Geest?
(cliché Spectator)
In onze tijd heeft het alles op het
eerste gezicht wel raakpunten met
dc samenkomsten van mensen die
jian Transcendente Meditatie
doen. Maar dat is slecht voor een
zeer oppervlakkig toeschouwer
zo: de Transcendente Meditatie is
geen godsdienstige beweging,
doch een therapie om een absolute
bewustzijnsgraad te bereiken die
tot een rustige en geheel van
spanning ontdane levenshouding
leidt.
Nauwer is naar ons gevoelen de
binding met het fenomeen mys
tiek, dat wij uit onze Christelijke
middeleeuwen kennen denken
wij aan Hadewijch dat zich tot
op heden ononderbroken heeft
geuit in het gedrag van klooster
lingen en andere gelovigen die
zich met de sterkte van hun wil op
de vergeestelijking van hun relatie
tot God hebben toegelegd (3). Op
een pinksterdag met de dageraad
kreeg ik een visioen terwijl men de
metten zong in de kerk en ik daar
aanwezig was (transcriptie
van de aanvang van het Zevende
Visioen van Zuster Hadewijch).
De geschiedenis van de Pink
sterbeweging is eigenlijk te verde
len in twee periodes: de oude
Pinksterbeweging of de Eerste
Periode van de Pinksterbeweging
(33 tot 1900 na Kristus) en de mo
derne Pinksterbeweging of de
Tweede Periode van de Pinkster
beweging (van 1900 af), waarin
de beweging (vanuit de Verenigde
Staten vertrokken) een enorme
verspreiding over de Westerse
Wereld kende
Tijdens de Eerste Periode van de
beweging waren de pinksterge
meenten wellicht te beschouwen
als enkele van de talrijke dissi
dente bewegingen in het christen
dom dat door de eeuwen heen uit
groeide tot een Rooms-
Orthodox-Hervormd drieluik. Op
het einde van die Eerste Periode
raakten verscheidene afzonder
lijke gevallen van spreken-in-
tongen bekend, vooral in de An
gelsaksische wereld (4). Het zal
Puhlikaties van de Pinksterbeweging: «Boeken die door God geïnspireerde
woorden bevatten». Tegenover «Een stroom van vuile, holle, ongeestelijke,
goddeloze, demonische, gedevalueerde woorden die onze generatie over
spoelt».
echter pas in 1900 zijn dat één van
die afzonderlijk voorkomende
gevallen tot een werkelijke «be
weging» zal leiden.
De Tweede Periodezoals gezegd
gekenmerkt door het groeien van
een werkelijke beweging rondom
de ervaring van het spreken-in-
tongen, leunt natuurlijk sterk aan
bij de protestants-evangelische
Kerken. De beweging steunde
immers volledig op de bijbel, die
letterlijk werd verklaard en opge
vat (5). Waarbij dient opgemerkt
dat niet alle protestantse Kerken
de letterlijke opvatting van de bij
bel voorstaan, maar dat anderzijds
de bijbel als uitsluitende leidraad
in zaken van leer en gezag tot voor
een paar tientallen jaren kenmer
kend protestants was, terwijl zo
wel de Orthodoxe kerk als de
Rooms-Katholieke Kerk het ge
zag en de voorschriften van haar
hiërarchie boven die van de bijbel
hebben gesteld.
Zowel de eerste als de tweede pe
riode van de Pinksterbeweging is
gekenmerkt door haar anti-
instutioneel karakter. In de VSA
zou ze echter wellicht wegens
haar explosieve uitbreiding na
1900 semi-gcïnstitutionaliseerd
zijn, terwijl zij sinds haar snelle
uitbreiding in Europa na 1950
door katholieke auteurs (6) neo-
Pinksterbeweging genoemd
naar de meer algemene beweging
met minder organisatorische in
slag terugkeerde. Onze contacten
met de beweging bevestigden die
trend. In Vlaanderen en Neder
land blijkt dé Pinksterbeweging
inderdaad niet te bestaan, vermits
de meeste gemeenten of posten
helemaal spontaan ontstonden,
geheel autonoom werken en ge
kenmerkt zijn door zuiver amicale
onderlinge contacten (7). Over
igens lijken de Pinkstergemeenten
in Vlaanderen niet eens onder
eenzelfde «koepel» te horen:
Aalst, Dendermondc, Mechelen,
Ternat en Brussel (waarbij het Op
leidingscentrum van Wolvcrtem
hoort) vormen samen de Volle-
Evangelie-Gemeenschap terwijl
verder nog 9 Vlaamse Pinkster
gemeenten zonder enige
•koepel-vorming» naast elkaar
bestaan (8). De term «koepel»
dekt eigenlijk ook al geen lading
in de Volle-Evangelie-
Gemeenschap. Wolvertem-
Brussel is in dit verband .niets
meer dan een contact-adres.
het is ook de eerste Vlaamse Pink
stergemeente! Zij werd vanuit
Nederland gesticht en vormde tie
mensen die later op andere plaat
sen in Vlaanderen een gemeente
hebben opgericht. Aalst is zo'n
gemeente. Maar de gemeente van
Gent bijvoorbeeld ontstond hele
maal autonoom (9).
Duidt de Europese Pinksterbewe
ging op een protestantse én een
rooms-katholieke beweging (10),
als wij over de Pinkstergemeente
spreken bedoelen wij de bewe
ging die het dichtst bij de protes
tantse kristenheid staat (11) en
sterk charismatisch (12) is,De
anderhalf decenium oude «katho
lieke pinsterbeweging» is eerder
een kristallisatie van de energie
en de belangstelling rond een be
paalde religieuze ervaring en het
daaruit voortvloeiend streven
naar vernieuwing met als object
het vollere leven in de Geest van
Jezus 13). Het profiel van die
beweging is dus vaag gebleven.
De bijeenkomsten beperken zich
ertoe een vernieuwde aanpak te
zijn van de gebedsbijeenkom
sten (14). Overigens stellen de
rooms-katholieke auteurs duide
lijk dat die bijeenkomsten noch
verkapte transcendente medida-
ties zijn, noch het afdwingen van
een verschijning van de Heilige
Geest, zoals de eerste christenen
die op Pinksterdag zouden gekend
hebben. Onze contacten leer
den dat die stelregel evenzeer
voor de zogenaamde protestantse
Pinksterbeweging geldt! Dc
reeds genoemde rooms-katholiek
F. Decreus zet zich sterk af tegen
het fenomeen van de verschijning
van de Heilige Geest: dat de
katholieke stellingname er veel
belang zal aan hechten NIET de
publicitaire belangen van een
verschijning van de Heilige Geest
anno 1974 uit te buiten, maar wel
na te gaan welke de gevolgen
kunnen zijn voor de opbouw en de
versteviging van het geloofsle
ven (15). Die auteur is dus minder
vaag in het bestrijden van de be
weging in het andere kamp dan in
het beschrijven van eenzelfde be
weging binnen de eigen rangen.
Maar anderzijds dient hier ver
meld dat in het verleden verschei
dene rooms-katholieke autoritei
ten (16) ervoor gewaarschuwd
hebben dat men de «ervaringen»
en/of de charismatische basis van
de «protestantse» Pinksterbewe
ging niet zomaar kan afkeuren.
Onder die autoriteiten treffen wij
Kardinaal Suenens, die door au
teurs van de Amerikaanse Pink
sterbeweging als een advocaat
van de Pinksterbewegingen wordt
aangezien.
De binnen de Rooms-Katholieke
Kerk ontstane Pinksterbeweging
leidt vooralsnog (17) tot geen
echte beweging waaruit de oprich
ting van autonome Pinksterge
meenten ontstaan (18).
Daarom zullen wij binnen het be
stek van deze reportage verder
handelen over de «klassieke Pink
sterbeweging» die, zoals reeds
gezegd van protestantsen huize is,
doch buiten de traditionele protes
tantse Kerken evolueert tot een
eigen Kerk die zowel bekeerlin
gen uit het christelijk en niet-
christelijk milieu als uit het
rooms-katholieke, het
protestants-evangelische, het
Mormoonse milieu enz. groe
peert, voor zover «groeperen»
hier kan gebruikt worden (19).
DE TWEEDE PERIODE
VAN DE
PINKSTERBEWEGING
De Tweede Periode van de Pink
sterbeweging vangt aan in 1900 in
Topeka (Kansas, VSA). De jonge
methodistenpredikant Charles F.
Parham besluit wat te gaan doen
aan zijn geestelijk leven, dat naar
zijn eigen gevoelen beneden peil
is. In oktober 1900 vestigt hij zich
in Topeka en richt er een bijbel-
school op. Zijn doel: door bijbel
studie het godsdienstig leven
grondig herbronnen in het besef
dat de eerste kristenenen een ge
heim moeten gekend hebben dat
voor hem en zijn gemeente verlo
ren was gegaan (20). Om dat ge
heim te kunnen ontdekken, zou
meer bijbelstudie nodig zijn dan
één man kon volbrengen (21).
Onmiddellijk melden zich veertig
kandidaat-studenten, die zich na
korte tijd met hun gezin in het
door een zekere Stone bekostigde
bijbelschool-gebouw komen ves
tigen. Spoedig noemen de inwo
ners van Topeka de opzien ver
wekkende onderneming Stone's
Folly, Dwaasheid van Stone. Op
oudejaarsavond van 1900 spreekt
daar Agnes Ozman in tongen, on
der handoplegging van Charles
Parham. Hij legde behoed
zaam zijn beide handen op het
hoofd van deze jonge zuster. On
middellijk stroomde er heel rustig
een vloed van klanken over haar
lippen, die zij geen van beiden
konden verstaan (22). Enkele da
gen later hebben reeds alle «stu
denten» van Stone's Folly die
Geestesdoop ontvangen. Allen
zijn zo enthousiast over dit
spreken-in-tongen, waarvan zij de
gave hebben ontvangen, dat zij
besluiten zendingswerk te ver
richten en het volle evangelie (23)
te gaan brengen.
Miskenning en vervolging
veroorzaken echter dat die
poging op niets uitloopt. Parham,
die nu alleen optrekt als straatpre
diker, slaagt er echter in 1903 in
El Dorado Springs (Missouri) op
nieuw mensen rondom zich te
verzamelen. In 1905 opent hij op
nieuw een bijbelschool. Nog
maals ontvangen hier mensen de
geestesdoop en ditmaal is de be
weging niet meer te stuiten, of
schoon zij op grove wijze wordt
vervolgd. In enkele tientallen ja
ren tijds breidt de «nieuwe» (24)
Pinksterbeweging zich uit over
alle delen van de Westerse we
reld.
Het is niet bekend hoeveel leden
de Pinksterbeweging telt. Niet het
minst omdat lid-zijn een weinig
officiële inhoud bezit: er bestaat
zelfs geen eigenli jke inschri jving.
de oudsten (25) of voorgangers
kennen hun spontaan ingerichte
gemeente en bezitten hoogstens
een adressenlijst van hun «broe
ders».
De vooral op de ervaring van de
ontmoeting met Kristus gesteunde
anti-institutionele Kerk of bewe
ging kent weinig rituele gebeurte
nissen. Behalve de tweevoudige
Doop (eerste maal door onder
dompeling in het water, tweede
maal door de geestesdoop of de
bevestiging van de ontmoeting
met De Heer door de gave van de
Heilige Geest), is er het eenvou
dig ritueel bij de begeleidende
momenten van het leven: geboor
te. huwelijk, overlijden. Hier
over meer in onze volgende bij
drage. De samenkomsten, op
zaterdagen en op andere wiilekru-
rig gekozen tijdstippen, hebben
voóral het karakter van het
samen-zijn, het ontmoeten van
elkaar, het uitpraten van proble
men, kortom alles wat een bij
drage kan zijn tot een betere ont
moeting met God. En het
spreken-in-tongen?
V oor zover ons bekend isbestaan
in Vlaanderen geen samenkom
sten die gericht zijn op het ont
vangen van. die gave. Maar het
geloof in die gave blijft uiteraard.
FRANS-JOS VERDOODT
VOETNOTEN
1) John L. Sherill, Reporter van Gods Geest, Ui tg. Gideon,
Gorkum; z. jr., 211 blz., blz. 31
2) R.C. Dalton. Spreken in tongen, Ui tg. Gideon, Gorkom; z.
jr. 167 blz., blz. 12-13
3) Gerard Wals chaps Zuster Virgilia is een roman die dit
thema indringend behandelt.
4) John Sherrill, blz. 110-111. Op te merken is dat ook in de
Mormoonse Kerk de gave van talen een punt van geloof is (De
Artikelen des Geloofs, art. 7)
5) F. Decreus, Nu weer in kleine groepen bidden, zoals de
allereerste kerken, Spectator, 13 april 1974, blz. 16 Artikel
gebaseerd op Walter Smet, Ik maak alles nieuw, Lannoo, Tielt
1973
6) Ibid. blz. 16
7) Gesprek F. Hoekstra, Aalst. 20 september 1974
8) Jaarboek Protestantse Kerken (in) België, reeds eerder
genoemd.
9) F. Hoekstra, zie eerder
10) Zie ook voetnoot 5
(11) Zie hiervoor scherha in onze vierde bijdrage
(12) (7harismabovennatuurlijke gave. Hier duidelijk m.b.t. het
spreken in tongenigave van talen
(13) Walter Smet, blz. 45
(14) F. Decreus, blz. 17
(15) Ibid. blz. 16
(16) John Sherrill, blz. 91-94
(17) Hoe deze charismatische beweging zich in de strukturen van
de traditionele kerk zal laten invoegén is nog verre van duidelijk; de
vraag is of de kerk wel happig is om ze toe te laten(F. Decreus,
blz. 22)
(18) Onder de aktiefste kernen in ons land kunnen we zeker de
groep Magnificatuit Lovenjoe! niet voorbijgaan. Met medewer
kers uit F.5. en Engeland worden op nationaal plan regelmatig
werkdagen gehouden. Leuven kent een viertal werk- en gebe
dsgroepen; in Brussel gaat de grootste dynamiek uit van de groep
L'Olivier- (o.a. oprichting van een jongerenkerk). WilfriedBrie
ven legt namens kardinaal Suenens. de eerste kontakten met alle
groepen Van leefgroepen (households of living groups) hebben we
in Vlaanderen nog met gehoord. Deze leefgroep- is een verdere
nog experimentele ontwikkelingsfase van de gebedsgroep
trachtte deze, de maatschappij vertikaal doorsnijdend, mensen van
iedere stand en geleding bijeen te brengen om zich regelmatig te
bezinnen en hun geloof aktief te beleven, dan gaat deze leefgroep
een stap verder, ze integreert andere vormen van samenleving
(F. Decreus, blz. 22)
(19) F. Hoekstra, zie eerder
(20) John Sherrill, blz. 44
(21) Ibid. blz. 44
(22) Ibid. blz. 50-51
(23) Zie eerder: Volle Evangelie Gemeenschap
(24) Nieuwe: Kontrast met de Eerste Periode ligt in het zendings
werk dat pas na 1900 ontstaat.
(25) Zie ook -Elder- in onze zesde bijdrage.
