VIJF JAAR RAN
X
WAT IS PAN?
FRANS REDANT EN
JO CORTHALS OVER
VIJF JAAR PAN
ODEAAN PAN
24 - 23-5-75 - De Voorpost
Augustus twee jaar geleden werd te Aalst het Centrum Voor
Samenlevingsvernieuwing V.Z.W. 't Fabrieksken, opgericht.
Deze V.Z.W., stelde zich tot doel, om lokalen en ruimten ter
beschikking te stellen van hen die in onze maatschappij wat
willen veranderen. De voorkeur ging daarbij uit naar hen die
kans arm zijn, die met andere woorden te kampen hebben
met moeilijkheden: omdat ze geen politieke kleur hebben,
omdat ze wat men noemt «ekstreme» standpunten verdedi
gen, omdat ze een hele kleine minderheid vormen, of omdat
ze zich door niks dan vertrouwen willen gebonden zien.
In die periode verscheen te Aalst een affiche: TER BESCHIK
KING 1000 M2 FABRIEK, en van die 1000 M2 kreeg Pan er toen
150.
De groep had ik vroeger nooit
gekend, wel van gehoord. Het
waren trouwens niet meer de
zelfde mensen als voorheen.
We mogen gerust stellen dat
de heroprichting van Pan een
algehele verjoging van de
groep met zich meebracht.
Sommigen zullen beweren dat
alles er rond de figuur van Joa
chim van Sint Vaast draait, an
deren beweren kategorisch dat
Joachim, alias Jo Corthals de
groep veel te los en stuurloos
laat zwalpen.
Toch is één zaak duidelijk,
sinds Pan terug is, werd moge
lijk wat lange tijd in Aalst ont
brak. Niet alleen op toneel ge
bied, ook wat film betreft, biedt
Pan in samenwerking met Film
Internationaal, veertiendaags
een programma. Anderzijds
zijn er de talrijke kleine ludieke
en meer interne avonden, en
tracht Pan af en toe groepen te
brengen die eerder buiten de
kommeröêle roulatie liggen.
Maar WAT IS PAN?
Pan geeft zelf het antwoord:
In de Pan wordt er veel te
veel gepraat, daarom heb
ben we nu wat geschreven:
Deze «historiese» woorden
tikte Jan Louis uit zijn tipma-
chiene, en bracht daarmee de
diskussiewagen over wat pan
is, zou kunnen zijn of nooit zal
worden, aan het rollen.
Onmiddellijke aanleiding was
de malaise-sfeer die, decem
ber 1974, algeheel in de groep
heerste.
Van de 35 Pan-medewerkers,
hebben er toen 13 de enquête
lijst die Jan, Jempy, Piet en Rie
opstelden, ingevuld. Zes leden
lieten zich lange tijd niet meer
zien, of gaven hun lidmaat
schap op. 45% antwoordde
dus. Wie niet antwoordde,
scheen daar ook zijn reden
voor te hebben: het gesprek is
de enige kommunikatievorm,
het is zot, ik kan daar niet op
antwoorden, geen interesse.
eToch zijn de antwoorden re
presentatief: we zien de
zelfde problemen door ver
schillende mensen naar voor
schuiven de oplossingen
zijn gelijklopend.
De vraag werd op drie manie-
Yen beantwoord, wat er ook op
wijst dat zelfs de objektieve si
tuatie, niet voor iedereen op
dezelfde wijze overkomt.
Vijf Panleden vinden Pan een
ruimte, een café waar geze
verd wordt, maar niet gewerkt
opengehouden door men
sen zonder winstbejag waar
af en toe een manifestatie
plaatsgrijpt zonder café-
spelen, waar vreemdelingen
toegelaten worden een afge
leefde, ongezellige ruimte
ruimte waar geen kontakt mo
gelijk is of volledig tegenge
steld: sfeervol lokaal, goede
muziek.
Anderen zien Pan als een ver
eniging die aktiviteiten inricht
waarbij de enen alleen de to
neelafdeling goed vinden, en
1 wordt dat toneel en
film in een onaangepaste zaal
doorgaan en de muziek hoogtij
viert.
Of het wordt nog abstrakter ge
steld: weet het niet-
samenwerking- kontakt tussen
dromers- vereniging met ver
schillende doelstellingen, waar
men tracht iets te doen.
Je ziet meteen dat Pan, niet
zomaar een troep jongelui is,
een allegaartje. Wel geeft nie
mand een definitie, is pan dan
als een UFO?
De antwoorden op de vraag
wat zou Pan moeten zijn
kunnen misschien enige duide
lijkheid brengen:
Wat «DEMOKRATIE» betreft,
hoort men de gekende kritiek,
Pan moet Pan zijn en niet Jo
Corthals of dat de openheid
naar buitenstaanders ont
breekt. Dit gebrek aan open
heid houd wellicht verband met
het «elitaire» karakter van de
groep. Wat vinden de Panners
daar van. Het woordenboek
zegt: Elite, De hogere kringen,
aanzienlijk. Het kan dus zowel
een negatief als een positief
begrip zijn. Antwoorden: Pan is
een elite, vijf gaan akkoord
maar zien het als iets nega
tiefs, drie ook maar vinden het
positief. Vier beschouwen Pan
niet als een elite in pejoratieve
zin en één als geen elite in
gunstige zin.
M.a.w. want het wordt ingewik
keld: Vijf mensen vinden Pan
verheven boven anderen, Drie
mensen vinden het een «uit
verkoren groep» en vijf ande
renvinden Pan noch verheven,
noch uitverkoren.
Bovendien wordt nog eens ge
steld dat het elitaire karakter
slechts eigen is aan een elite in
de groep. Kan je nog volgen?
Nee, dan behoor je zoals wij
duidelijk tot het niet-elitaire
Wat AKTIVITEITEN betreft,
was er de vraag naar free-
podiums )iets waar Jo Corthals
een afschuw van heeft, hij is
eigenlijk tegen het geïmprovi
seerde amateuristisch gedoe
en streeft perfektie na, evenwel
met de schaarse middelen van
mensen en goederen waar
over men beschikt) Ook is er
een tendens die teater, film en
poppenkastploeg meer geïn
tegreerd wil zien werken, zon
der de individualiteit overboord
te gooien.
Wat aktiviteiten betreft wordt
Pan ook omschreven als iets
waar van alles gebeurt,
doordat elk zich (op zijn ma
nier) inzet om zichzelf te zijn
in een groep die het publiek
iets behoorlijks kan bieden.
En hoe zien de jongens die niet
meer kunnen lachen en altijd
kritiseren (zo wordt door kwade
tongen toch beweerd) het
groepsleven van een Pan die
optimaal funktioneert?
als een familie die voor
zichzelf instaat (emotioneel,
kultureel, financieel, politiek,
religieus); een bedrijfje met
plezante aanhang.
ledereen moet iedereen
kennen, voor mekaar open
staan, begin van een betere
wereld.
een ideaal eilandje
Je kunnen thuisvoelen, je
voor elkaar inzetten en je aan
alles kunnen verwachten.
Wat de akkomodatie betreft is
men vrij unaniem: film en to
neel horen door te gaan in een
aangepaste zaal, alle ouden
brol moet verdwijnen, er is te
veel slordigheid, er moet meer
gepraat worden en minder ge
luld.
Maar hoewel de Panleden hun
Pan dus duidelijk nog willen
zien veranderen, komt ook tot
uiting: Pan is goed zoals hij is,
Een evolutie moet men laten
evolueren...
en hoe voelt Pan zich in Pan?
Positief: Goed (2x), op mijn
gemak, als ik me eenzaam
voel, minder eenzaam in Pan,
goeie sfeer, vrij, niet beloerd
als ik me beroerd voel.
Negatief: niet levenslustig
(door ongezelligheid), kom al
leen voor vrienden, geen sfeer
door te luide muziek, te donker,
te vuil interieur niet op mijn ge
mak, vervelende mensen.
Allebei: verveeld, geamu
seerd, afgezonder, goed.
Hierbij mag wel gesteld wor
den, dat de ingesteldheid, ak-
tief of eerder passief lid, bij
deze beoordeling een grote rol
speelt. Het overgrote deel
kwam bij Pan omwille van de
aktiviteiten en omwille van het
kontakt met anderen (samen
dromen - zoeken naar iets
nieuw). In hoeverre die wensen
vervuld werden, komt hier ei
genlijk tot uitdrukking.
In de enquete komt dit verder
aan bod. Zoals dat overal gaat
zijn er ook hier mensen die
denken dat verantwoordelijk
heid dragen neerkomt op eens
helpen hier of daar-en zijn
woordeke piaseren. Toch mo
gen we stellen, als we de hui
dige oep bekijken waaraan
we if als losse medewerker
en dus als aktief- niet inge
schreven lid verbonden zijn,
dat er een gunstige evolutie
waarneembaar is. Belangrijk is
dat de teaterafdeling op de
steun van velen kan rekenen.
Voor het laatste stuk werd bvb.
door zes akteurs, regisseur en
promptingdame, twee maal per
week gerepeteerd. Maar daar
buiten was er een hele ploeg
werkzaam die zorgde voor het
eigen dekor, de kostumering,
het inrichten van een foyer en
de publicrelations en fotografi
sche dienst.
Ook de filmklub koestert plan
nen om de betonnen zaal be
neden, te isoleren zodat de
klank verbert en om niveau's
aan te brengen zodat elk een
goed zicht heeft.
Anderzijds zal Pan, nog slechts
grootse manifestaties organi
seren wanneer dit gesteund
wordt door een grote groep zo
dat er niet geïmproviseerd
wordt. In Pan is dus nog altijd
en alles op elk moment moge
lijk, maar de eisen die zullen
gesteld worden liggen hoger.
Pan zal zo hopelijk uitgroeien
tot een stevige organisatie die
in staat en te doen wat ze wil en
te brengen wat volgens haar te
Aalst ontbreekt.
LIEVEN
We hebben al genoeg teater ge
zien zo sprak Frans Redant dat
gebracht werd door mensen die
het goed meenden, maar dal de
sondanks slecht was. Laten wij
dan slecht teater brengen, be
wust; misschien komt er dan toch
iets te voorschijn. Wij zijn er ons
volkomen van bewust dat «HET
HUWELIJKSAANZOEK- Anton
Tsjechow) een vervelend, onna
tuurlijk en onmogelijk spektakel
is, én voor het publiek, én voorde
spelers. Wij gaan volledig ak
koord met de mensen die zeggen
dat Tsjechow niets te vertellen
heeft, dat hij een vertekend beeld
van de mens geeft.
Tsjechow schreef: -Ik heb speci
aal voor de provincie een drake
rig vaudevilletje bij mekaar ge
schreven, HET HUWELIJKS
AANZOEK
Het is bijzonder flauw en laag-
bij-de-gronds, maar in de provin
cie doet zoiets het wel. In de
hoofdstad laat ik het niet opvoe
ren ...-
«Hel huidige toneel is als een
soort schurft, we moeten die
ziekte er met de bezem uitjagen
haar liefhebben is ongezond-.
(7.11.1888)
Bijkomende voorstelling van
«DE KALE ZANGERES» op
zondag 1 juni om 20.30 uur
in PAN, Wellekensstraat 45,
Aalst.
Tijdens de zomervakantie
plant PAN «pansiaans»
poppenspel.
Andante Mortale: een bewegingsstuk dat zonder tekst gedurende een uur een psychedelisch spektakel op
het publiek losliet. Met het Andante Mortale stoot E.W.T (Eksperimenteel Werkteater Pan) aan bij de
nieuwe stromingen die de betekenis in het teater ongedaan maken. Teater werd in het Andante Mortale
uitsluitend handeling.
JO CORTHALS:
De Kale Zangeresvan Eugène
lonesco is een typerend voorbeeld
van absurd tendentieus toneel,
dat omstreeks de jaren vijftig in de
avant-garde kelders, furore
maakte.
Oorspronkelijk gedacht als anti
toneel, dat de toeschouwers de
mogelijkheid diende te bieden van
innerlijk en uiterlijk verzet. Maar
wegens de mislukking van het uit
erlijk verzet, er was geen kip die
zijn afkeuring door middel van
tomaten tot uitdrukking bracht,
werd het spoedig beschouwd als
een bruleske parodie op het dage
lijks gesprek, dat door onbenul
ligheden gevoed, een verdoeze
ling is voor de leegheid van de
menselijke schedels.
Interpretatief is er geen enkele
aanwijziging, de dialogen zijn
onmogelijk onsamenhangend en
zonder lijn (tenzij een verhaaltje
een lijn is) Pan zocht naar een
soort bruleske mengeling van
meer effektief dan intuïtief gericht
teater, in hoeverre het slaagt zal
er van afhangen of de spelers in
staat zullen zijn de onmogelijke
opgave tot het bittere einde vol te
houden-.
En hiermee was dan meteen de
teerling geworpen. Eindelijk wat
opschudding zal de kroniek
schrijver van Voor Allen toen ge
zegd hebben. -Waar moet het
heen?» zou de Gazet Van Aalst
hebben kunnen schrijven.
Maar werd er van in 't begin veel
gekletst, verdedigd en afgebro
ken. bespot en opgehemeld. Pan
was vanaf dit ogenblik realiteit
geworden.
De dwaze droom van enkele jon
gelui (snotneuzen horen we zeg
gen?) die pretenderen van alles
zelf te doen. Die willen bewijzen
dat ze als jonge toneelgroep alles
op eigen houtje kunnen: belich
ting, kostuums, dekors, regie...
Men gaf hen dan ook drie maand,
want zoiets kan je als liefhebbers
niet. En toch... Pan bestaat nog
altijd. Hoewel de 'opvoeringen
van Het Huwelijksaanzoek en De
Kale Zangeres (antipièce) écn
grote financiële flop werden.
Slechts een tiental mensen, mees
tal perslui die in hun kritieken Pan
tot het uiterste ophemelden of af
braken, woonden de voorstelling
bij.
En het was juist deze toevallige
samenloop van omstandigheden,
die Pan dwong om verder te kij
ken dan alleen toneel om zo te
overleven.
Het logisch gevolg was, dat in een
stad waar «die rare tistcn» tot dan
toe eigenlijk geen representatief
stamcafé hadden, ze een bar zou
den openen. Gedurende vier jaar
werd de buurt van de Grote
Markt, onveilig...
Het was de grote periode, die be
scheiden werd ingezet met «PO-
2
PAN verwekte alleen door het soort stukken dat het bracht reeds heel wat opschudding.
L1TIE» van Slawomir Morzeks
Het was terug een stuk dat men in
Aalst niet gewoon was. Pan kon
digde het als volgt aan:
«Met dit wonderlijk stukje sati
risch teater besluit Pan het Aals-
ters toneel seizoen 67-68.
Politie, drama uit de gendarme-
milieu's, of de wereld op zijn kop,
behandelt de thematiek van een
wereld zónder opstandelingen.
In een politiestaat, waar het
ganse volk, als één MAN achter
zijn regering staat, besluit de
laatste samenzweerder zich te be
keren. Dramatisch mogen wij de
situatie van de politie noemen, die
nu plots zonder werk zit, zover
gebracht wordt dat ze zelf gaan
provoceren en zichzelf gaan ar
resteren
Pan speelde de wereld op zijn
kop, en spoedig werden ze door
velen in diskridict gebracht. Nu
ja, het was iets nieuw, en in die
tijd schreef men in de kolleges
nog vlijtig retenus uit voor op
standige scholieren die het aan
durfden ja zelfs één sigaret te ro
ken of slechter nog één meisken te
kussen. Laat staan dat men plaats
zou laten voor zoiets! Want wat
moet er allemaal niet gebeurd zijn
in die panbar?
Bovendien komt nu ook de pe
riode van de flower power, van de
eerste chit die Aalst via duistere
wegen bereikt en kennen we woe
lige studentenopstanden. De
schoolhoofden geven het op of
krijgen grijze haren... en vertelt
Jo Corthals: -PAN WAS
SCHULDIG, althans dat zegden
ze toch.»
De inleiding van de programma
brochure voor het werkjaar 69-70
moet je dan ook niet verbazen:
GROEPERING PAN
WORKSHOP PAN
E.W.T. PAN
Bij het begin van ons derde levens
jaar dat is reeds één jaar langer
dan men ons gegeven had) stellen
zich een reeks vragen die in de
loop van dit jaar zware gevolgen
kunnen hebben.
Nooit tevoren stond de groep zo
sterk en nooit tevoren zo zwak.
Sterk omdat de reeks bereikte suk-
sessen duidelijk weergeven dat de
richting waarin Pan langzaam
maar zeker evolueert de juiste
richting is. De privé-klub Pan,
telt op dit ogenblik driehonderd
ingeschreven leden, en mag
daarmee gerust tot de grote klubs
gerekend worden. Haar invloed
op de leden evenals haar organi
satie is echter te gering, daarom
ontstond de Workshop Pan, een
aktiegroep die de klub uitbaat en
alle manifestaties, andere dan to
neel, organiseert.
Tot deze behoren: de filmklub, de
songeveningstentoonstellingen
muziekuitvoeringen, debatavon
den enz...
Toneelgroep Pan zelf werd ver
vangen door het Exprerimentee!
Wertteater Pan en kreeg een bijna
volledig nieuw bestuursorgaan.
waarvan vooral de verjongings-
kuurs opvalt. (Het mag we! even
vernoemd worden dat alle Pan
groepen jong zijn en we nergens,
ook niet in de hoogste funkties,
afstand doen van dit embleem.)
Dit derde levensjaar van de Pan.
moet dan ook zijn belangrijkste
worden. Maar in hoeverre zal al
les wat nu wordt aangekondigd,
verwezenlijkt worden?
De onvoldoend uitgebouwde or
ganisatie (die we dit jaar hopen
op peil te krijgen) is wellicht de
zwakste zijde van Pan. Daaren
boven is zijn financieel zwakke
positie te wijten aan de hoge on-
kostenuitgaven, installatiekosten
en de verliesposten van het teater
en de songevenings) een bijko
mende zorg waartegen de groep,
die nooit veel steun mocht ont
vangen, voortdurend moet vech
ten...-
Maar ondanks de moeilijke situa
tie. was Pan dat jaar inderdaad erg
aktief. We vermelden: Andante
Mortale - Eindspel (dat verwon
derlijk genoeg toch sukses kende
bij de klassieke toneelliefhebbers,
omdat het zo monumentaal was)
opening en doping van work
shop Pan met 'n nachtprogramma
tentoonstellingen met: Jan De
Nijs - Hugo Roelandt, Hugo Clo-
cheret - John Paep - Carlos Ver
hulst - en Kindermans^de kollek-
tieve kreatie van een steroplastiek
(dancing-bar manifestatie) - Blues
For Nicht People - Hupo-avond -
Art Evening - Country en Western
Club - Night Club - Underground
Express - Primitiva Hipia en
tt de
Ber
bber
rgen
NV.
Lange hete avond.
Hoogtepunt uit de eerste peti
waarover we het deze i '8emi
hoofdzakelijk wilden hel N
was ongetwijfeld DE VImc'
TIENDAAGSE VAN DE
De groep legde toen vee/tie» '"'i
gen lang beslag op alle stiid*r|
len. Er waren films, er was tl ,VI
men eskperimentcerde zelf rl l,,s'
men deed het niet. Veertien <rd.w
lang. fn'nl
cput
•sin(
Maar het image van Pan gen
méér en méér vertekend. Er
spon zich een perssteekspel.
zou een mantelorganisatie v;
Jong-Socialisten zijn, wat, i j.cn
Jo Corthals, nooit waar isf
weest.
Toch vlogen ze na één weel
uit het Keizershof, waar ze I
Panbar op de Grote Markt ha
gehoopt zich te kunnen vesti
Nadien kwam het Keizerstra
maar daar werd het niks meer.
zou twee jaar zwijgen, tot de
richting van het Centrum
Samenlevingsvernieuwing,
brieksken, waar ze lokalen eri
lening ter beschikking kreg<
Binnenkort wordt het vijfdes
jaar afgesloten. Na -De Les»t"W(
«Karei» brengt de nieuwe te
ploeg van de Pan de reprise
«DE KALE ZANGERES»
Over dit stuk leest u vol}
week meer, na de gala - premii ai
De speeldata zijn: verder: zot
18, maandag 19, woensdag
donderdag 21 en vrijdag 22 t nj,c
telkens om 20.30 uur. Reserv
geboden op nr. 053-702871. I(|
kom 40 fr. e
Lieven MATTH (tjer
stelt
k is
bi
roep
ngef
;elcr
racl
luil
firn
:fns
stil
gum
"g
solk
bc
Ik heb Pan van bij zijn oprichting leren kennen als e£*r{
greep van op zelf-kreativiteit afgestemde jonge mensi
die wilden breken met het traditionele, met l
zelfgenoegzaamheid en met de konsumptie-kultuur vi
de huidige maatschappij.
Dusdanig was Pan van bij de aanvang een lofwaard
experiment dat in Aalst enig opzien baarde maar tever e lei
het wantrouwen en de tegenwerking opwekte van
degenen die wars staan tegenover vernieuwing en die.
gelijk welk opzicht, konservatief zijn ingesteld.
In de plaats van begrip en hulp, kreeg Pan af te rekent
met moeilijkheden o.m. om nog onderdak te vinden.
Gedurende de vijf werkingsjaren die achter de rug liggei
heeft de groep zich met zijn toneel en andere activiteit*
gericht tot een jong publiek, jong hetzij in jaren hetzij fa|,,
het hart. Het gepresteerde heeft al die tijd de verdiens i„
gehad een bewonderenswaardige culturele creativiteit
beoefenen en te stimuleren, maar ook meningmaal go<
eigentijds toneel te brengen.
Ik veel me vooral hierom gelukkig, dat in Aalst ee "rmi
dergelijke groep werkzaam is, die kritisch, zelf-kritisc
en non-conformistisch is ingesteld.
Hartelijk gefeliciteerd met het vijfjarig bestaan. En n<
vele jaren.
Bert Van Hoorick
secretaris Cultuurraad
voor de Nederlandse cultuurgemeenschi
«k1
iligli
eigd
strc
gelii
gens
oral
t m
i#trd
gen
ofnc
«lor
llle
ijk)
tfin
