L
m
VAN ONZE LIEVE VROUW
TE ROZEN
]|DE AART TE HERDERSEM
EEN HAVEN UIT
VROEGERE TIJDEN
LACHEN MET DE
VEILIGHEIDS
GORDEL
AALSTERSE/AKKEFIETJES
De Voorpost - 27-6-75 - 9
door
Twee gebroeders, Erebrandus en Engelbertus, twee edellieden,
iwamen zich rond het jaar 1100 te Herdersem vestigen. Hun
amilienaam was «Hardinckx» en ze kwamen van de kust naar de
Irabantse gouw wonen, want de Dender was toen nog de
cheidingslijn tussen Vlaanderen en Brabant, zodat toen, Gijzegem
n Vlaanderen lag en Herdersem in Brabant.
Erebrandus bouwde zich, aan de rechteroever van de Dender, een
nircht. Daar waar nu de Denderlandweiden liggen zit de ondergrond
log vol diepe kelderingen en fundering, zodat het diep omgraven van
leze weiden onmogelijk is.
arten.i?
Dit versterkt kasteel was er een
zoals er toen zeer velen werden
gebouwd, en waarvan er nog
deetie ïnkelen É9n overgebleven, o.a.
'hei Gravensteen te Gent. Het
werd met dikke muren in grijze
tandsteen (soms van anderhalve
meter dik) opgetrokken. Die
muren waren voorzien van
jchietgaten en kantelen en met
jorens bezet, vanwaar wachters
lag en nacht de omgeving
j^NWNbewaakten. Een stuk van de
iude Dender, en dan ook
jrachten en wallen omringden
iet. en een ophaalbrug gaf
toegang tot de inrijpoort. Ron-
om groeide kreupelhout en wat
rerder lag een groot woud om 't
casteel van brandstof te bevoor
raden. Op een paar honderd
en t<ü»eter afstand, daar waar nu nog
en koiret ga,genP'e'ntJe ''gt. stond de
nde sipa'§" mensen woonden in
>ns lok£nien huties rond het kasteel.
pngelbertus. de broeder van
Erebrandus. had aan de Ooster-
feijde van het dorp een grote
wwwwjioeve opgetrokken die niet
Versterkt was ook met een
aanpalend groot woud. Die
loeve werd later de Monnik-
toeve en het bos het Monnikbos
>enaanid.
Jeze twee heren van Hardinckx
/erk tadden een vrij eentonig leven;
omge\< gingen op valkenjacht en ze
rzame *'aren zeer tevreden toen er 's
rinenw®vonds reizende pelgrims, die te
jebrui voet naar Palestina trokken, bij
tueel hen kwamen overnachten, want
5 meedie pelgrjms. minnezangers of
troehadoers, konden schone
pen v liederen zingen, balladen ge
en da naamd. Vooral de vrouwen en de
en in (dochters waren verzot op deze
2SSleulha"aden.
lelp nlMaar wat de kasteelheren nog
g acolicver deden, dat was ten strijde
tten. h
zoek v
ïr in
trekken en vechten tegen na
burige kasteelheren. Om een
kleinigheid soms werd er toen
veel en hard gevochten. En zo
viel het zeer dikwijls voor dat de
heren van Hardinckx-heim
vochten tegen de heren van
Moorsel. Dat waren gezworen
vijanden.
Op zekere dag, in een gevecht
tegen de heer van Moorsel, kreeg
Engelbertus een diepe lanssteek
in het been. zodat hij gans
verminkt was en voortaan zwaar
hinkend en mankend over de
baan moet gaan. Toen was het
dat hij zijn hof verliet en monnik
ging worden in de abdij van
Aftligem. Zijn eigendommen
schonk hij aan de abdij en hij
ging in eenzaamheid en gebed
zijn dagen slijten. Toen hij op
zekere dag langs Meldert-Vijver
wandelde en daar een hoger
gelegen beek ontdekte kreeg hij
het klaar: door een kleine
doorsteen van de beek naar de
vijver, een waterval te doen
ontstaan en op die waterval
bouwde hij een watermolen met
een kleine kluis. Daar zou hij
voortaan het koren malen der
abdij, dat anders door de molen
van de Heer van Moorsel werd
gemalen, die daarvoor een zeer
zware vergoeding eiste, en daar
zou hij dan ook de andere
mensen hun koren malen,
gratis, tot groot spijt van de heer
Van Moorsel. die na zeer korte
tijd. al zijn klanten verloor. Tot
aan zijn dood heeft Engelbertus
dan in nederigheid en stilte
gearbeid voor zijn abdij, en vaak
nu nog stellen de monniken hem
tot voorbeeld aan anderen voor.
Zijn broeder. Erebrandus. die
samen met zijn vrouw en zijn 4
zonen het kasteel in het
Denderland bewoonde, kreeg
zekere nacht een bange droom.
.Hij zag St.-Pieter die hem
vermaande voor al die vechtpar
tijen uit zijn voorbije leven, 's
Morgens nam hij het besluit aan
zijn leven van kasteelheer te
verzaken €h zijn riddersuitrus
ting tegen een monnikspij om te
ruilen. Een paar dagen later
reden Erebrandus. Heer van
Herdersem. samen met zijn
dame en zijn 4 zonen, allen in
feestkledij uitgedost, op hun
prachtigste paarden, naar de
abdij van Aftligem. In het bijzijn
van allen trok hij de monnikspij
aan en liet zijn handen met het
altaardwaal omwinden, tot
teken dat hij voortaan voor God
alleen nog werken zou. Zijn
gemaling Vestigde zich in een
aanhankelijkheid van de abdij
en later volgden de 4 zonen het
voorbeeld van hun ouders na:
alle vier werdep ze monnik in de
Affligemse abdij en ze schonken
hun kasteel en de omliggende
landerijen aan de abdij.
En zo eindigt dan de geschie
denis van de middeleeuwse
kasteelheren die het dorpje
«Hardinckx-Heini» hebben ge
noemd. Later werd het. door
heen de loop der tijden, zozeer
veranderd dat het nu Herdersem
heet.
(Dokumentatie van Dr. Dom
Renerius Poddevijn, gewezen
Benedictijn. Aftligem).
Herdersem hangt een klein oud
jaar in, jaar uit, door vrome
In de parochiekerk
Lieve-Vrouwebeeldjc, dat
vrouwenbanden met rozen wordt omkranst. De mensen noemen het
daarom: Onze Lieve Vrouw te Rozen, en ze vereren er de
Moedermaagd om te genezen van een ziekte die men de «roos» heet.
Dat Mariabeeldje heeft een zeer bewogen geschiedenis.
Het behoorde vroeger toe aan
een zeer grote vrouwenabdij, die
ten Zuid-Oosten van Herdersem
gelegen was, daar waar nu het
grondgebied «De Rozen» ligt.
Van het klooster zelf is niets
meer overgebleven. Enkele na
men als «Rozendreef» herin
neren aan dingen die daar
vroeger hebben bestaan. De
Rozendreef was de toegang tot
de abdij; langs beide zijden was
de weg overv loedig begroeid met
rozenstruiken en 't is omdat de
kloosterzuster de Moeder Gods
steeds met geurende rozen
sierden dat de abdij haar naam
«te Rozen» kreeg.
Die abdij, in de 13de eeuw
gesticht, werd door verscheidene
weldoeners mild begiftigd met
landerijen en bossen, zodat de
domeinen zo ver waren uitge
strekt, dat de wallen alleen,
naar oude overleveringen, van 6
tot 10 dagwand, dat is omtrent 3
ha besloegen.
De kloosterzusters hebben er
dagen van voorspoed gekend,
maar ook dagen van ellende en
armoede. Meer dan 500jaar was
«Te Rozen» een der voornaamste
landbouwinrichtingen, maar op
het einde der 14de eeuw werd
hun abdij verwoest en verbrand
en leden ze fel onder de
oorlogen.
Tijdens de regering van Keizer
Karei moesten ze zo'n grote
belastingen betalen, dat ze
verplicht waren daarvoor geld te
ontlenen. Maar de grote slag
kwam op het einde van de 18de
eeuw, toen de Franse soldeniers
hier alles te vuur en te zwaard
zertten. In naam van «vrijheid»,
•gelijkheid en broederlijkheid»,
hadden ze in onze streken, en in
het ganse land, alles reeds
geplunderd, wat enigszins
bruikbaar was, al de gelden en
de kunstwerken gestolen en naar
Parijs gesleurd. Ze staken ker
ken en kloosters in brand. Toen
ze in Affligem alles geplunderd
hadden en de monnikken had
den verjaagd, zagen de mensen
's avond de grote, rode gloed der
vlammen van de brandende
abdij, 's Anderendaags was het
de beurt van «Te Rozen». Zonder
genade werd er alles leeg
geplunderd, door de sansculot
ten en in een oogwenk stond ook
de heerlijke abdij «Te Rozen» in
lichte laaie. De zusters weenden
en vluchtten langswaar ze nog
konden weggeraken. De jongere
KC
de
Toen graaf Witger, vader van de Heilige Gudula in de loop van de 7e
eeuw, aan een bocht van de Oude Dender, zich in Herdersem had
gevestigd, en zijn kasteel het Hof ten Ham had genaamd, begon hij
een harde strijd tegen de Friezen, die de Franken niet met rust
konden laten. Daar hij de Schelde en de Rijn in Noord-Nederland
moest kunnen bereiken had hij een vloot nodig en het is precies op
dezelfde plaats, aan de Aart, waar nu tal van schuiten lossen en laden
met een moderne kraan, dat toen (het is meer dan duizend jaar
geleden) de eerste werf of stapelplaats ontstond.
Daar ter plaatse werden ponten
(varende bruggen) en boten
betimmerd. Rechts van de
Dender lag een groot woud. Het
pout van die bomen diende tot
•r~3 pe scheepsbouw van de vloot van
^^^Craat Witger. Van daaruit
^^vverden tal van Ponten en
kchepen te water gelaten met
3 Frankische strijders, die dan op
dc Schelde en soms tot in
Noord-Nederland opvaarden.
Nadat Graaf Witger reeds lang
gestorven was en het Hof ten
l_E Ham reeds lang tot puin was
ot 20 i^1^33"- bleef de werf of Aart
echter nog bestaan. Vier eeuwen
later (rond 1080) kwam er te
n Aftligem een abdij tot stand. De
^^monniken. die veel bijdroegen
'°t de beschaving van deze
^Êtreken, hadden te Meldert. in
bot «Kravaal», lagen zandsteen
ontdekt. De steen lag daar: drie
AlagCn boven elkaar, op een
■^■pnderscheiden diepte van 10,6
en 4 meter. Vers «gepoeld» of
wtgonnen, kon hij zo gemak
kelijk bewerkt worden als lin-
nhouten hij was dus bijzonder
i I ^Beschikt tot het beeldhouwwerk.
I| Dot bet kappen van hoekstenen.
•Jeunpunten en ornamenten,
oen hij echter daarna drie tot
^*flvicr dagen in de zon te drogen
HBUivas gelegd, werd hij zo hard en
sterk dat hij bestand was
Hlegen de ruwste natuur
elementen.
pn toen de monniken in 1086 er
abdijkerk mede gebouwd
adden. werd hen van alle
anten om bestellingen van die
'teen gevraagd. Waar andere
erken ot abdijen werden ge-
'ouwd. vroeg men steen uit het
Kravaal» bij zoverre dat men
ipeciale vaklui (specialisten)
aanwierf om de steen te
S'poelden» en te bewerken. Dat
waren voor het merendeel
Walen. Vandaar komt het dat er
nog een plaats daar «Walenkeet»
genoemd wordt. (Doment)
Men moest ook een ladings
plaats of erf hebben, om van
daaruit de steen te vervoeren. En
zo kwam het dat de oude Aart te
Herdersem weer van groot
belang zou worden. Naar die
zelfde Aart werd de zandsteen
vanuit Meldert over Moorsel en
Herdersem gevoerd. Daar werd
hij opgestapeld, om daarna op
de schepen van de abdij geladen
te worden, want Affligem ont
wikkelde zich zeer snel en bezat
in weinige tientallen jaren een
uitgebreide vloot.
Langs alle kanten voerde men
steen uit en de monniken
hadden vrijheid van tol tot in
Gelderland. Zo zijn hier dan
afgevaard: al de schepen die de
zandsteen zouden aanbrengen
voor ons prachtigste kerken en
kathederalen: de kerk van
Doornik. O.L. Vrouwekerk van
Antwerpen, de Finistèrekerk
van Brussel, de kerk van
Scherpenheuvel, enz., zijn met
deze zandsteen gebouwd.
Rond 1500, toen de steen
groeven al gedeeltelijk waren
uitgeput en de steenvondst
beperkt was. heeft de abdij de
groeven aan vreemde koop
lieden verkocht, die dan verder
ook meteen de Herdersemse
Aart als stapelplaats en haven
overnamen.
Nog steeds blijft de Aart een
stapelplaats van deze streek.
Dagelijks werkt een moderne
kraan er om steenkool, bouw
steen en ciment te lossen, om
hier in de dorpen de rechteroe-
over van de Dender te bevoor
raden. Dat is een klein over
blijfsel uit het groot verleden.
(Dokumentatie ontleend aan
Dr. Dom Renerius Poddevijn
Aftligem)
Madeleine VERCAMMEN
VAN DE VELDE
Van Mevrouw Madeleine Vercammen - Van
de Velde uit Gijzegem mochten wij een
drietal historische kanttekeningen ont
vangen. Kaderend in de reeks over de
AfQigemse abdij publiceren wij dan ook
gaarne deze bijdragen.
zusters sukkelden met de oude
zieke zusters als wenend door de
werwoesting. Ooggetuigen ver
telden dat men de abdis, die
zwaar ziek lag, in een zetel zag
wegbrengen, toen het ver
nielingswerk aan de gang was.
En doorheen rook en vlammen is
toen een jonge non uit
Herdersem heengetogen en in
een oogwenk heeft ze 't kleine
Mariabeeldje uit de brandende
kerk gehaald. Vuur en gevaar
trotserend is ze er, verborgen in
haar schoot, mede gevlucht
doorheen de velden, en is ze er
mede naar haar ouderlijk huis
geijld, waar ze het een tijdlang
verborgen hield. Die non heette
Theresia Beeckman.
Na de verwoesting zijn al de
grondeigendommen der abdijen
te Rozen en Affligem, waarvan
ook het Monnikhof te Herder
sem, door de Sansculotten
aangeslagen, en als «zwart goed»
schier voor niets verkocht. Er
bestaat nog een akker, «het
Hofland» genaamd, die toen
tegen 10 cent de roede (ongeveer
35 ca) is verkocht geweest.
En daar waar eens dat machtig
en bedrijvig klooser stond,
liggen nu de stille velden; en
daar waar eens als die rozen
bloeiden, alleen om te bloeien
onder de diepe zonnehemel,
rijpen nu oude korenharen en
hebben nieuwe mensen nieuwe
gepland. Daar plukken z?
telke zomermorgen de jonge
rozenknoppen en verkopen die,
in de grootstad, omdat ze zo hun
dagelijks brood moeten ver
dienen.
De Rederijkerskamer De Catharinisten legde het speelpro-
gramma 75-76 vast: «Slippers» en «Ik ben het liefje» brengen zij
op de planken.
Maandag a.s. 30 juni om 20.30 uur worden in 't Apostelken,
Mijlbeek, de ambulanciers-diploma's uitgereikt aan 23
geslaagden van de Vlaamse Kruis-EHBO-kursus. Deze
uitreiking wordt voorafgegaan door de officiële ingebruikname
van de tweede ziekenwagen van de Aalsterse afdeling, dit om 20
Zaterdag 28 juni gaat in de Feestzaal van het Stadhuis om 15 uur
de plechtige prijsuitreiking door van de Akademie voor Schone
Kunsten. Na de plechtigheid wordt de tentoonstelling van werken
van de leerlingen in de akademielokalen geopend. De
tentoonstelling loopt tot 5 juli en van 18 aug. tot 31 augustus.
Open alle zaterdagen en zondagen van 10 tot 13.30 uur en van 14
tot 17.30 uur, tijdens de week van 14 tot 17.30 uur. Gesloten op
vrijdag.
Kunstgroep Alkuone gaat een drukke tijd tegemoet. Op 28 juni
treden zij op te Groot-Bijgaarden. Daags nadien, Ijzerbedevaart
te Diksmuide. Maandag 30 juni zijn ze gastheer te Aalst voor de
Amerikaanse studentengroep en koor «Blue Lake Fine Arts
Camp» die een concert geven in de feestzaal van het V.T.I. op 3
juli namen ze deel aan de Brusselse Ommegang. Tot 10 juli wordt
het hard repeteren en op 10 juli volgt te Brugge een T.V. opname
van de 11 juli-feesten. Op 11 juli zelf zijn ze te Knokke-Heist en op
12 juli te Mol, op 13 juli te Blankenberge. Even rusten geblazen
om dan op 19 juli op te treden in Bolzano en Merano in
Zuid-Tirool (Italië) en tussen 19 en 26 juli zijn er eveneens
optredens in Oostenrijk o.m. te Innsbrück en Reutte.
De Katolieke Filmliga-Aalst kwam klaar met het speelprogram-
ma 1975-76. Het volgend evenwichtig speelprogramma kwam
uiteindelijk uit de bus:
18 sept.: Les violons du bal
2 okt.: The conversation
16 okt.: Rumination
6 no» Het effekt van gammastralen
20 nov.: The sugarland express
4 dec.: Harold and Maude
18 dec.: Chinatown
1976
8 jan.: Un nuage entre les dents
22 jan.: The paper chase
5 feb.: Les arpenteurs
19 feb.: Harry and Tonto.
4 maart: Anna en de wolven
18 maart: Zardos
1 april: La femme de Jean
22 april: La maman et la putaine
In de reeks aktiviteiten van de Speelklub ingericht door de
Vereniging Sociaal Jeugdwerk werden enekle manifestaties
nog niet opgenomen, nl. deze van de Vereniging ter Bescher
ming der Dieren (Kokerij 30 te Meldert).
Op woensdag 9 juli en 6 augustus op de speelplaats van de
Sint-Annaschool (Spaarzaamheidsstraat) kan je wijsheid op
doen in verband met honden. Alles wat je wil weten over
honden kan je daar kwijt, ledereen kan erheen van 14 tot 17
uur. Op donderdag 10 juli en 6 augustus op het speelplein van
het stadspark kan je kiezen uit twintig honden. Je pikt er de
vriendelijkste uit en je wandelt er uren mee... in het stadspark.
Maandagnamiddag liep tot grote verwonderding van velen de
Dender tussen Aalst en Denderleeuw leeg, dit ten gevolge van een
defekt aan het Aalsterse sas. waardoor het water niet meer kon
worden opgehouden. Het duurde uren vooraleer het sas kon
hersteld worden en de scheepvaart weer normaal funktioneerde.
Sinds de Tweede Wereldoorlog liep de Dender niet meer leeg.
Donderdag 24 juli gaat in de stadslokalen, Kapellestraat de
aanbesteding door voor het uitvoeren van rioleringswerken in de
Oude Heirbaan en weg nr 31.
Het overlegkomitee van de ouderverenigingen van de Aalsterse
rijkscholen werd op het kabinet van Minister van Nationale
Opvoeding De Croo ontvangen, waar de situatie van de Aalsterse
rijksscholen besproken werd bij de invoering van het VSO op 1
september a.s., o.m. in verband met de nodige infrastruktuur. De
minister beloofde aan de afvaardiging dat snel zou worden gestart
met de nieuwbouw van de centraal gelegen middenschool II en
dat in een tweede fase de Middenschool-West zou opgetrokken
worden. Hij overweegt ook later de vleugel 2 en 3 te laten bouwen
van het Hoger Rijksinstituut voor Handel en Administratie met
Normaalafdeling.
JOHAN VELGHE
IJZERBEDEVAART 1975
l'JT-S
JMELF
