1
I
m
Kladderadasj
voor
open doek
>r een boek
EEN HANDVOL AARDE UIT ALLE DALEN DER HERINNERING
TENTOONSTELLING
ISE
'V
^3,
STIJLVOLLE 1 NOVEMBER
TE NIEUWERKERKEN
W. i-
ST
HEIDEBAAN 45*2700 SINT NIKLAAS *TEL:031/76 36 36
24 - 7-11-75 - De Voorpost
VALERE DEPAUW EN DE EUROPESE NATIONALE MINDERHEDEN
Valère Depauw Ronse, 7
april 1912 is als intellectu
eel en als kunstenaar steeds
een vrijbuiter geweest: VAN
betrekkelijk franskiljonse ko
maf, werd hij reeds in zijn
jeugd een staalharde
Vlaamsgezinde; als kunste
naar verschijnt hij nu eens als
lichtvoetig verteller, dan weer
als bikkelhard pamflettist of
als een weemoedig roman
cier. Met Depauw weetje dus
eigenlijk nooit. Hij is als het
leven zelf: vreugde en wee
moed, overwinning en neder
laag, berusting en opstandig
heid, humor en onbuigbare
ernst zijn de ingrediënten van
de uitgesproken «menselij-
-ke» kunstenaar die Valère
Depauw ongetwijfeld is.
Depauws reputatie steunt op
een uitzonderlijk dynamisch
en bewogen leven vol geeste
lijk avontuur en non-
conformistische Vlaamsge
zindheid, op zijn diepe
vriendschap voor de door het
Belgisch etablishment ver
moorde Leo Vindevogel, op
zijn contacten met en sympa
thie voor de Europese ver
drukte nationale minderhe
den Euzkadi (Basken
land), Cymru (Wales), Breizh
(Bretanje), Val d'Aoste, Süd
Tirol en alle verdrukten in
het algemeen, onder wie de
Oosteuropese ontheemden
na Wereldoorlog II.
Langs talrijke literaire genres
heeft die nationalist, letter
kundige en journalist zijn ge
loof beleden en verwoord: als
romanticus in Nevels boven
het moerven, als sociaal
bewogene in Het geslacht
Wieringer, als poltiek-
menselijk pamflettist in De
dood met de kogel, als hu
morist in Tavi, als journalist
die bewogen literatuur schrijft
in Een handvol aarde. En
zovoort. Want hij heeft ten
minste een veertigtal werken
geschreven, onder allerlei
namen en in allerlei omstan
digheden, van de wijdingvolle
eigen werkkamer tot de ge
vangeniscel na Wereldoorlog
II.
Toch schrijft de autodidact
Valère Depauw niet vanuit
het standpunt van de kram
pachtige gelijkhebberij die zo
typisch en zo begrijpelijk
is voor wie zichzelf moest
vormen en onderwijzen. Inte
gendeel. Hij is thans de dri
eënzestigjarig e die onged
wongen en vrijuit kan verha
len over de argeloosheid van
zijn jongelingsjaren, over de
handigheid waarvan hij zich
bediende tijdens zijn gevan
genisjaren van vlaamsgezin-
de, over zijn bewuste christe
lijke overtuiging. In zijn Uit
alle dalen der herinnering
(1), een bijzonder vlot lees
baar dagboek én relaas van
een zijd. vindt men het bewijs
van die houding. In 1922, ik
was tien jaar, stapte ik voor
de eerste keer in een poli
tieke manifestatie op. Dat
het een politieke manifesta-
De Leedse kunstschilder Daniël Degusseme stelde tentoon
in het kultureel centrum te Lede (el)
«Landhuisjes», werk van D. Degusseme (el)
tie was, wist ik echter niet,
eigenlijk wist ik van toeten
noch blazen. Veel later, om
precies te zijn, op 11 juli
1929, kwam ik er achter
welke manifestatie het was
geweest en ik had het ge
voel alsof Vlaanderen om
me heen instortte. Veertig
volle jaren heb ik de
schande verborgen ge
houden. Het tobben
over de harde God, de be
nauwing dat ik Hem nooit
zou kunnen benaderen,
tenzij dan die éne, ver
schrikkelijke keer, het be
sef alléén maar zondig te
zijn en veel te zwak om er
veel tegen te doen, het
werd allemaal door een
woord van Christus weg
gevaagd. Het buitens
mokkelen van de teksten
leverde geen al te grote
moeilijkheden op, er waren
bewakers die omgekocht
konden worden.
Dit alles maakt van Uit alle
dalen der herinnering een
eerlijk en boeiend herinne-
ringsgeschrift, een aantrek
kelijk «plakboek», waarin
humor en ernst, blijheid en
weemoed in elkaar over
vloeien op de achtergrond
van zijn gezinsleven en de in
vloeden van zijn afkomst.
Want vijenveertig jaar later
zie ik ze nog altijd voor mij,
de handwevers en de
handbobijnsters die over
geleverd waren aan de wil
lekeur van een eigenzin
nige vijftienjarige knaap.
Van zijn humeurtje hing af
of het werk goed werd be
vonden of niet, of het tegen
het normale tarief werd be
taald of niet, of er opnieuw
werk zou worden «gege
ven» of niet, want uit louter
balsturigheid kon hij zeg
gen dat men morgen maar
eens kon terugkomen om
te horen of hij iets te «ge
ven» had. En de handen zie
ik, de onvoorstelbaar oude
handen, uitgestoken om
het loon: negen frank voor
het bobijnen van tien kilo
garen, en daar deed een
bobijnster drie dagen over.
En de ogen zie ik, on
derdanige, bange ogen,
maar met een enkele keer
een schielijke flits van rade
loze opstandigheid of van
schuwe haat wanneer ik
een bobijnster gedeelte
van het werk liet overdoen,
of wanneer ik een wever
zonder werk wegstuurde.
Zo heb ik gehandeld en zo
handelde men overal, al
leen waren zij die ik
knechtte de meest bekla
gen stumperds...)
Die bladzijden sociale reflex,
de getuigenis van een groot
hart voor de kleine lieden be
horen tot het beste van wat
Valère Depauw ooit schreef.
En daarnaast bevat Uit alle
dalen der herinnering tal
rijke andere onvergetelijke en
ontroerende getuigenissen:
over Leo Vindevogel, over de
ontheemden uit Oost-
Europa, over de ongelijke
strijd van Europese nationa
listen van Wales tot Süd-
Tirol. Uit die ervaringen zou
Depauw trouwens heel wat
werk scheppen: Opdracht in
Guernika, De Dood met de
kogel, Breiz Atao, Een
handvol aarde.
Tenslotte komt in Uit alle da
len der herinnering een on
gemeen sterke én ontroeren-
deerlijke Depauw aan het
woord waar hij de onverd
raagzaamheid van de katho
lieken verhaalt tegenover de
door de eeuwen heen stand
houdende Geuzengemeen-
schap van St.-Maria-
Horebeke en omgeving. Die
onverdraagzaamheid leidde
ertoe dat velen hun trouw aan
de Evangelische Christen
heid noodgedwongen in het
geheim moesten beleiden
De grootvader van Valère
Depauw was zo iemand. Zo
gauw de parochiepriester van
St.-Marie-Lierde dit, vernam,
vond hij het nodig de familie in
de persoon van grootvader te
krenken en te intimideren.
«Heb je dan niet geleerd dat
het voor een ongeletterd
mens zeer zorgelijk is de
bijbel te lezen? En het is
dan nog de bijbel van de
valse religie!» Hij kwam
eindelijk de woonkamer in
en hij stond voor grootva
der. Met een traag gebaar,
het gebaar van een die het
mag en moet doen, pakte
hij hem de bijbal af en met
een strakke vinger wees hij
naar de stoof. «Neem de ke
tel van het vuur», beval hij.
De vriendschap van Valère
Depauw tegenover verdrukte
minderheden iri Europa heeft
geleid tot een merkwaardig
maar alleszins kenschetsend
Depauw-initiatief: de v.z.w.
(Uitgeverij) Etinika, waarmee
Depauw die in zijn Uit alle
dalen der herinnering van
andere uitgave-activiteiten
verhaalt en daarnaast in 1954
als «Boekengilde Brederode»
Wat ik nog te zeggen heb
van Kolonel E. Van Coppen-
holle had uitgegeven no
vellen van schrijvers van
«kleine» minderheidsgroe
pen wou promoveren. De
reeks van Etnika liep echter
slechts tot vier uitgaven: Niet
een keert terug (José Alva
rez), Reis in de Winter (Ro-
parz Hemon), Tee drinken
op de heide (Kate Roberts)
en Een handvol aarde (Va
lère Depauw) (2). Afwijkend
van de oorspronkelijke doel
stelling, zette Etnika nadien
de uitgave van Vlamingen
aan het Oostfront op het ge
touw. Spoedig zouden Etnika
en de geplande uitgave van
Vlamingen aan het vastfront
niet meer verbonden blijven
met Valère Depauw: zij gin
gen over in de handen van
het Sint-Maartensfonds dat
Vlamingen aan het Oost
front (deel 1) als prestigeus
werk liet verschijnen in 1973
en reeds sinds begin 1975
het verschijnen van tweede
deel ervan heeft aangekon
digd.
De vier bundeltjes van «De
pauws» Etnika zijn zonder
meer pareltjes van literatuur
van volksnationale schrijvers.
Niet een keert terug is een
door en door volksverbonden
Baskisch verhaal: vervrem-
ding en ontheemding, emi
gratie em den brode, repres
sie van de bewuste nationa
list. Wij die als Vlamingen zo
veel levende of overleden
vrienden en familieleden
kennen in onredelijk verre
landen, begrijpen allerbest
Alvarez' Euzkadi,
En het zijn de overwinnaars
die thuis sterven. De ande
ren doen het ver van huis
en ze liggen begraven op
een plaats die alleen God
weet zij die hen hebben
liefgehad weten ze niet, en
soms weten zij niet eens of
er een plaats is. En zij die
met lege handen achterblij
ven in hun overwonnen land,
zij gaan verder, langzaam,
zij aan zij, op de eenzame
weg langs de Errobi en
eens te meer was de Errobi
getuige van de zorgen en
het verdriet van de mensen
die wonen in dit rampzalige
land.
Niet gebonden aan het
vraagstuk van de nationalitei
ten is het Bretoense Ruis in
de winter, het ontroerend
verhaal van een mans die
eindelijk aan haast een leven
lang verdaagde reis naar een
vriend toe onderneemt en
geplaatst wordt tegenover de
dingen en de mensen die de
loodzware eenzaamheid van
die vriend belichamen.
Badend in de sfeer van Char
les Dickens bittere sociale
schetsen en van Simon Vest-
dijks Ierse nachten is de
Cymrische novelle Tee drin
ken op de heide, een mo
mentopname uit het leven
van kinderen die door hun af
komst en sociale klasse
indeling getekend worden en
zich slechts door kinderro-
mantiek en humane instelling
van hier en daar een volwas
sen kunnen verdedigen te
gen de vernedering en de te
genwerking.
Tenslotte is er Depauws Een
handvol aarde, een aangrij
pend verhaal over ontheem
den, een werkje dat zowel in
houdelijk als stilistisch
naar onze smaak De
pauws meesterwerk mag ge
noemd worden. Wij danken
het werkje aan de contacten
die Valère Depauw langs
Nobelprijswinnaar Pater Pire
om had met Russische
ontheemden die na Werel
doorlog II in Westeuropese
kampen werden opgevan
gen. In Uit alle dalen der her
innering verhaalt hij over de
bijzondere gebeurtenissen
waarop de novelle Een
handvol aarde is gesteund:
het «geval» Malinov en Pro-
horski Op een dag was ik
weer eens bij Pire en ver
telde hem dat ik hoe langer
hoe meer de behoefte
voelde om een verhaal te
schrijven, dat «kenmer
kend» zou zijn voor de
D.P.'s les Personnes
Déplacées «Dat moet je
doen», zei hij en hij dacht
even na. «Ga naar het te
huis van Braine-l'Alleud.
Vraag er inlichtingen over
het geval Malinov en pro
beer het tot een gesprek te
laten komen met madame
Malinov, zij is er nog. Het is
goed dat je een verhaal
schrijft, maar schrijf het
met liefde, hoe je ook moge
denken over het lot van
Andrej Malinov... Een
week later was ik te Eigen-
brakel en hoorde ik het ver
haal. Andrej Malinov was
een eenvoudig man, woon
achtig in zijn geboortedorp
aan het Peipeus-Meer, vis
ser en arbeider. In oktober
1941 werden hij, zijn vrouw,
en hun drie kinderen, bij
een progrom te Vitesk voor
Joden gehouden, door de
communisten opgepakt en
in een kamp opgesloten.
Naarmate de Duitsers op
rukten, werden de gevan
genen verder oostwaarts
gebracht en zo kwamen zij
in de buurt van Kalinin.
Daar werden de mannen
van de vrouwen en de kin
deren gescheiden en bij
een poging om zijn familie
nog eens te zien werd And
rej Malinov betrapt en naar
een strafkamp overge
bracht. Toen hij zes maan
den later in het kamp bij Ka
linin terugkeerde, vernam
hij dat zijn vrouw en zijn
kinderen tijdens de tocht
naar een kamp aan de over
zijde van de Wolga met tal
rijke andere gevangenen
waren verdronken. Later
ontvluchtte hij het kamp,
trok westwaarts, kwam in
gebied dat door de Duitsers
was bezet, zij stemden erin
toe dat hij naar zijn geboor
testreek terugkeerde, waar
hij kon werken als voor
heen. Tot de terugtocht van
de Duitsers begon. Malinov
trok met hen mee en kwam
tenslotte in het kamp van
Kufstein terecht. En Tania
Prohorski, die er zijn vrouw
werd? Zij was nog een kind
toen in 1920 haar vader en
haar broers, officieren in
het Witte Leger van Wran-
gel, vielen in de beslis
sende slag aan de Siwash
en zij was de enige van het
geslacht die overbleef. Na
haar redding uit Sebasto-
pol zou haar leven één
zwerftocht zijn door Eu
ropa en na de tweede we
reldoorlog strandde ook zij
te Kufstein. Twee mensen
die op elk gebied van elkaar
verschilden, kregen elkan
der lief en Tania huwde
Andrej. In Kufstein werd
hen een kind geboren, het
stierf. Door een toeval be
hoorden zij tot de eerste
D.P. 's die dank zij de actie
van pater Pire naar België
mochten komen. Eerst ver
bleven zij in het tehuis van
Hoei, daarna kwamen zij
naar Eigenbrakel, en na al
les wat zij hadden meege
maakt, vonden zij er rust en
zelfs geluk. En toen was er
die brief uit Rusland. De
eerste vrouw van Andrej
schreef hem dat zij en de
kinderen het goed stelden
en ze vroeg hem dat hij zou
terugkeren, ze kon hem
verzekeren dat hij in vrede
zou kunnen leven en wer
ken.
Wel, Andrej Malinov is te
ruggekeerd. Al was hij er
van overtuigd dat mei
vrouw verplicht had
brief te schrijven en
schrijven. En al maakt<
zich niet de minste ill
nopens het lot dat hem
der wachtte: het v
dwangarbeid. Eén b
een korte zakelijke b
heeft Tania van hem
vangen: hij was bij
vrouw en kinderen en
had het goed. Daan
niets meer. De stilte vai
dood.
Dit Een handvol aarde
net een van die bo<
waarop het cliché van
passing is dat het thuisl
in elke bibliotheek. Wa<
wij voegen dat het zeke.
exceprten zou moeten oj
nomen zijn in elke bloei
zing voor het middelbaar
derwijs. Depauw kondigt'
einde 1975 de heruitgave
de novelle aan. Zullen de
raire opinie-maskers die k
aangrijpen? Hoeplijk! VII
de bekendheid van
werkje is omgekeerd evei >ns de
dig met de waarde ervan iwe v
FRANS-JOS VERDOC
(1) Valère Depauw, Uit
dalen der herinner! lepzc
Orion/ Desclee De Brouv epen!
Brugge 1974, 219 b!z.
(2) Jose Alvarez, Niet
keert terug; Roparez
mon, Reis in de winter; K
Roberts, Tee drinken op
heide; Valère Depauw, I bouw
handvol aarde, Etn
Brecht 1969, respectievi
geso
oners
om.
ischil
ligenl
TORII
de
de c
winke
46, 47. 63 en 62 blz.
het v
iplek;
twe
He
passi
Plan
i in
6/19e
toop
5 vo
ieestl
In de Posthoornstraat plaatste een inwoner twee palnplek
schoenen te koop met de melding «zo goed als nieuw»,
ede
slo
Een spuiter uit diezelfde straat denkt er sterk over na oi r
een paar schoenen te koop aan te bieden met
melding: «zogoed als versleten».
Misschien kom den goede Sint langs.
Op zichzelf is een 1 november
plechtigheid een persoonlijke,
intieme aangelegenheid. In feite
behoort er geen ruchtbaarheid
aan gegeven te worden.
Te Nieuwerkerken was men
echter op zeer eenvoudige wijze
paraat om in groep, dezen te
gedenken, die hen ontvielen.
Vooral ook en speciaal de oud
Strijders, die hen dit jaar
ontvielen.
SFEERVOLLE OPTOCHT
Het moet hen nagegeven, dat de
veldwachter en politie met de
passende ceremonie-pas, de
K.S.A. voorafgingen, die met
hun trommels en trompetten
gevolgd werden door zeven
vlagen \an verschillende vereni
gingen. In deze optocht was de
politiek ver te zoeken. Mensen
van alle strekkingen, voetbal-
klubs. B.S.P.. C.V.P. of wie dan
ook. vormden één geheel, aange
vuld door de grote massa, die na
de Hoogmis, bij de groep
aansloot.
Ondermeer merkten wij op.
Burgemeester Hooghuys,
Schepen De Winter. Schepen De
Sutter. Voorzitter van de
K.O.O. de heer De Rijck,
raadslid Renneboog (onder
voorzitter N.S.B.) en raadslid
Mcganck. naast E.H. Pastoor en
verschillende funktionarissen.
DRIE-KLEURIGE PLAATJES
Bij de aankomst op het kerkhof
vormden veldwachter, agenten
en personaliteiten een keui t0Pei
erehaag, samen met de men n°b''
die de optocht volgden,
eerbiedig toegang te verlenen
de mensen van de oudstrijdi
bond. onder het roerende tro
geroffel van de K.S.A,
de talrijke bezoekers op
begraafplaats een plotse
zwijgendheid in acht namen
meteen ook de sombere herf®
zon schuil ging onder
zwaarmoedig wolkendek, als!
ware passend in de soml
sfeer van deze 1 november.
Na een korte inleiding en geb
van de E.H. Pastoor en
passende en zeer eenvoud
woorden van dhr. Burgemees»
werden op 6 graven door
Oudstrijdersbond de driekk
rige naamplaatjes op de grav
van de hun dit jaar ontval!
leden aangebracht. Het zijn
ontvallen leden: De Swi
Kamiel. Callebaut Fri
Mattheus Prosper, De Sr
Karei. Roelandt Albert
Jozef.
Kortom, het was een waardj
bijeenkomst en optocht, die
eenvoud en stijl ver boven
politieke of religieuze betekt
reikte. De organisatoren
deelnemers mogen lier gaarn
november. Voetbalklubs en
litieke partijen, mensen vaad
gezindheid, stapten waard»
op in een eenvoudige
welgemeende optocht.
E./
aft
iriser
11 jai
tuur
0.<
imng
Mini
9/73
nachi
het I
verp
het
nerTv
l3fiode
twen
nieu
Orv
ant
roo
stij
tab
zie
geh
ist
ichie
iuck
HOME-CENTER
Gemakkelijktebereikenmetstads-
autobus nr 1, vanaf de Markt of de
Mercatorstraat met de lijnbus M
Antwerpen - St-Niklaas en home center
St-Niklaas-Antwerpen, die op
300 m van onze winkel stopt: MHMMlPBBiiBBBBWW
hoek Passtraat of hotel Rei-
naert. Dimsi
Vraag onze prachtige gratis kleurenkatalogus (92 bladzijden).
li.'IS '«,'511
n u
|U£*||i,
oord»
de d
!l Ie»
dwe
inde
let bi
|et an
Ivoer
lief f c
n he
toele
pilei»
ping
