TADSGENOOT
EZOCHT HAÏTI
e
t«S.«lLÜ [flit
t tol®
De Voorpost - 28-11-75 - 23
ock
nHeck
Dool Fr,
srtens
ie
jeman
s Alf.)
am me
anleiding van het bezoek van de Heer Luc Coppens aan Haïti deden we aan «ten huize
m, zij het dan minder direct, ook kennis te maken met het land.
aakt deel uit van de Grote Antillen en deelt met de Dominicaanse Republiek het meest
jk gelegen en een der grootste eilanden van de groep.
yte Antillen situeren zich juist onder de Kreefskierkring, ten zuiden van de Verenigde
(Florida) en ten noorden van Columbia en Venezuela, ttz. op de scheidingslijn tussen
en Zuid Amerika. Haïti heeft een oppervlakte van 27.750 km2. Het is een bergachtig
met diep doorlekende kust. Er heerst een tropisch klimaat; vooral aan de kust kunnen
oge temperaturen worden waargenomen.
ar, enkele algemeenheden die nuttig kunnen zijn voor het interpreteren van Coppens
We laten nu de ooggetuige aan het woord!
- Van
nhove
uau PI
;quater
- Peel
ock
Heek fi
Laere
lens
ysewir f
aes J.
ïr
- Peet
schue
ira A)
bodoo-bezwering te Port-au-Prince waarbij een jong meisje in trance «geholpen»
door een Voodoo-priesteres. Dit is een zeldzame foto genomen tijdens een autentieke
ïeist Eonie
itr. Ve
Adi -
Sd flEDENIS
.enlijke geschiedenis van
^Cla bedoeld wordt: de ge-
enis in vast te stellen fei-
igint in 1492 bij de ont-
- 23. van Amerika door Co-
Duivi(s, die met drie schepen
[sen PPinta, Sancta Maria) zijn
man A che reis aanvatte. Het
28 ïti geweest zijn waar hij
in wal zette. Hij vondt er
fid met Indianenbevol-
i'eein n verkeerde in de over-
öat hij het vasteland van
ei kt had. Het was ech-
ans-3n eiland van Amerika
enkele honderdduizen-
ïianen leefden die ech-
de ontdekking van het
erk in aantal verminder-
or ontbering en aan Eo-
izen
dece
>pij V
Jen,
Rog riekten, waartegen ze
gen.
esistentie hadden,
net e )us noemde het land
nenzi lomonica, vandaar de
ing van de tweede re-
op het eiland. Zoals
I, werd de plaatselijke
ng na een tiental jaren
erminderd, en de Span-
zelf zijn dan begonnen
et importeren van Afri-
negerslaven, die ze op
es en in mijnen te werk
sani
oer van slaven was ech-
liem, vergeleken bij de
itie die de Fransen later
Haïti is steeds een twis-
geweest tussen Frank-
Spanje Dit is nu te mer-
de verdeling van het ei-
de Dominicaanse re-
is de taal Spaans ge-
terwijl in Haïti de offi-
2- lal Frans is. De bevol-
chter spreekt' Creools,
3- kooksel van het Frans
lerhande vreemde ele-
6- I.
snde de ganse 17de
voerden de Fransen
lent slaven in, afkom-
de kuststreken van Af-
n. oorkust, Kongo, Angola,
5- len).
De slaven werden zoveel mo
gelijk verspreid op het eiland,
de families werden uit elkaar
gerukt en dit om georganiseerd
verzet te vermijden. Daaruit
volgt dat die ingevoerde ne
gers geen gemeenschappe
lijke cultuur, taal en godsdienst
meer hadden. Deze mensen
werden totaal ontworteld, zo
dat alles aanwezig was tot het
maken van een gedesorgani
seerde staat. De Fransen ech
ter wisten alle touwtjes in han
den tehouden en ontdeden het
land van zijn rijkdommen. Ze
voerden voornamelijk suiker
riet, katoen, koffie en spece
rijen uit naar het Europese vas
teland. Merkwaardig is het feit
dat men in Haïti gebouwen te
rugvindt in oude Franse bak
steen. Dit houdt rechtstreeks
verband met deze uitvoer. De
bakstenen werden niet ter
plaatse gemaakt, maar komen
werkelijk uit Frankrijk. De ste
nen dienden als balast voor de
schepen die, ongeladen van
Europa naar Amerika moesten
varen! Een ongeladen schip
(zeilschip) uit die tijd lag onge
laden te onvast op het water
Men vondt een kathedraal te
rug, opgetrokken in Franse
baksteen, daterend uit 1724.
Er viel weinig invloed te beken
nen van Europese stijlen of
stromingen.
De Fransen aldaar hadden een
tamelijk georganiseerd leven,
maar hielden vaak lelijk huis
tussen de slaven. Daarvoor
zijn enkele sterke verhalen ge
kend. Men stak bijvoorbeeld de
negers tot aan het hoofd in de
grond, om aldus te dienen tot
mikpunt voor het kegelspel.
Men deed negers dynamiet
eten, om het tot ontploffing te
brengen., in hun buik.
Deze wreedheden werden
toegepast als afschrikmiddel.
De slachtoffers waren immers
meestel opstandigen of men
sen die poogden te vluchten.
Een Haitiaanse markt
de Fransen, en na hevige strijd
moesten onze zuiderburen het
onderspit delven. Zo werd Haïti
een der eerste staten onafhan
kelijk geworden door revolutie.
Hierbij kwam echter een dosis
geluk aan te pas, want, de
aandachtige lezer heeft het
misschien reeds gemerkt, het
betrof hier de tijd van de Napo
leontische oorlogen Napoleon
zelf had in Europa de handen
vol en kon zich met de zaak in
Haïti weinig inlaten. Dit geluk
kig toeval speelde ongetwijfeld
Kenscoff
Merkwaardig genoeg bleken
de negers, ondanks de on
dankbare situatie waarin ze
zich bevonden, toch tot een
georganiseerd verzet te ko
men. Het was een zekere Des
salines die de negers (om
streeks 1804) opstookte tegen
een grote rol in de strijd en mis
schien is het hierdoor dat de
Haïtianen het Franse juk wis
ten af te werpen. Het is even
eens een mooi bewijs van het
intercontinentale karakter dat
de Europese geschiedenis in
zich draagt.
Zeker als men bedenkt dat de
onafhankelijkheid van Haïti in
zekere zin de onafhankelijk
heid van de Verenigde Staten
heeft gewaarborgd, Napoleon
zou het plan hebben opgevat
om na de verovering van Eu
ropa naar Amerika te trekken.
Op Haïti waren reeds strategi
sche punten aangelegd, die
echter verloren gingen door de
onafhankelijkheid der Haïtia
nen! Had Napoleon in Europa
meer geluk gahed, en was Haïti
afhankelijk gebleven, dan zou
Amerika er heel anders uit ge
zien hebben.
Na de koloniale periode waren
het aanvankelijk negers, en
nadien mulatten die Haïti tot
een koninkrijk maakten tot in
1940, toen Papadoc. een zwar
te, het regime in handen nam.
We wijzen echter wel op het feit
dat de politieke strijd in Haïti
minder gekenmerkt wordt door
rassenonderscheid dan elders.
Haïti heeft verschillende mer
kwaardige vorsten gehad. On
der hen vermelden we Le Roi
Christophe.
Het was een neger, die echter
de discipline der Fransen had
geerfd. Hij bouwde een zeer
zware vesting in Cap Haïtien,
kort na de onafhankelijkheid.
Die burcht is nog steeds te be
zichtigen. Van deze man werd
verteld dat hij een zodanig
strenge discipline oplegde dat
wanneer zijn manschappen op
de vestingsmuren marcheer
den in de richting van de zee,
de soldaten bleven doorstap
pen, ook al kwamen ze aan het
einde van de muur, waar de
vesting loodrecht op de zees
piegel eindigde. Zo vielen de
soldaten het water in tot op het
ogenblik dat «Le Roi» het
stop-woord uitsprak. Dit feit
zou historisch zijn.
Ondertussen leefde het volk
verder met de restanten van de
kennis, opgedaan tijdens het
Franse regime. Zo ook werden
Franse termen en uitdruk
kingswijzen overgenomen in
hun taal, samen met links en
rechts enkele Spaanse woor
den. De vervoegingen zijn ech
ter op basis van de negertaal.
De landbouw in die periode
verkeerde wegens de beperkte
technologische kenms'in een
onontwikkelde toestand
DE HUIDIGE
POLITIEKE
TOESTAND
In de vijftiger jaren werd «le
docteur Duvalier», gemeen
zaam genoemd «Papadoc»
democratisch verkozen. Hij
was een zwarte. Aanvankelijk
had hij positieve ideeën en be
oogde mooie realisaties. Sinds
enkele jaren nam zijn zoon
Jean-Claude, het president
schap over. Er wordt verteld
dat het vooral Simonne Duva
lier. de moeder van Jean-
Claude, is die het heft in han
den hield.
Het huidige regime is met-
democratisch. weinig volks
verbonden. Men kan hier spre
ken van een rechtse dictatuur.
De bevolking echter is zeer
kalm, of moet zich kalm hou
den. De minste kntiek of op
stand wordt onmiddellijk on
derdrukt. Tekenend voor der
gelijke opstanden is volgende
historie: Enkele jaren terug
was er muiterij in het leger. Op
een bepaald ogenblik kwam
een schip, of beter een kano
neerboot, voor het presidenti
eel paleis aanliggen en vuurde
in die richting. Hun bedreven
heid in het vak was zodanig
ontwikkeld dat ze alles raakten,
behalve het paleis! Gans het
leger was echter in rep en roer,
doch er kwam tamelijk vlug een
einde aan deze situatie omdat
de mensen op het schip geen
voedsel meer aan boord had
den en in onderlinge ruzie ver
keerden!
Er is ook eens een invasie ge
weest vanuit Cuba, met twee
vliegtuigjes, er waren acht (8)
opstandelingen. Bijna wierpen
ze het regime omver, doch hun
poging werd in laatste instantie
verijdeld.
Het huidige regime heeft alles
in handen, en zit bijgevolg ste
vig in het zadel.
SOCIOLOGIE
In Haïti zijn twee standen: de
rijken, die ontwikkeld zijn en de
economie in handen hebben
en de arman meestal land
bouwers en bedelaars. Men
merkt hier het ontbreken van
een middenstand, op enkele
kleine uitzonderingen na. Er
zijn geen ambachtslui, geen
kleinhandelaars. De armen zijn
dus volledig afhankelijk van de
rijken.
Het analfabetisme is er nog
zeer groot. Men spreekt van
90% analfabeten. Ook de
jeugd behoort hiertoe. Dit be
tekent voor die mensen niet
enkel de onkunde in lezen en
schrijven, maar het houdt ook
hun volledige afhankelijkheid
in van werkgevers, onwetend
heid over moderne technieken,
rechten, politiek, eigen moge
lijkheden enz..., dus een totaal
onbewustzijn.
Het alfabetiseren is een eerste
stap naar ontwikkeling. In Haïti
echter wordt het onderwijs uit
sluitend in het Frans gegeven,
dus buiten de kennis van de
gewone bevolking die Creools
spreekt. Mensen die zich willen
ontwikkelen hebben dus eerst
af te rekenen met een taalpro
bleem vooraleer ze het lezen
en schrijven kunnen aanleren.
In het onderwijssysteem wordt
vooral de nadruk gelegd op wat
we bij ons de Oude Humaniora
kunnen noemen. Latijn en
Frans kennen is er het hoogte
punt van civilisatie. Een on
derwijs dat geenszins beant
woord aan de noden van de
bevolking. Er wordt bv. niet aan
landbouwonderwijs gedaan,
wat toch een noodzaak is in dat
land. Het is bijvoorbeeld zo dat
een landbouwer na de oogst
gedwongen is alles te verko
pen (in het seizoen aan kleine
prijs!) omdat hij geen silo's of
andere bewaarplaatsen en/of
middelen heeft. Buiten de
oogstperiode moet de boer dan
zijn eigen producten aan hoge
prijs terugkopen van woeke
raars.
Het komt er dus vooral op aan
om de mentaliteit van de land
bouwbevolking in betere ba
nen te sturen, wil men hier een
ontwikkeling doorvoeren.
Men moet hen leren sparen,
investeren en betere technie
ken aanwenden. Een ploeg
kent men ginds niet!
Er zijn geen syndicaten, geen
politieke partijen, geen organi
saties, buiten de kerk, die de
belangen van het volk beharti
gen.
Officieel zijn de mensen christe
lijk, hetzij katholiek of protes
tants. Ruim 80% is protes
tants, weliswaar in 1001 ver
schillende secten. Het protes
tantisme is grotendeels over
gewaaid uit de Verenigde Sta
ten.
Buiten dezegoedsdienst(en) is
er ook nog een belangrijke
Voodoo-cultuur. Deze cultuur
is meegekomen uit Afrika en is
een van de weinige zak^p die
de negers te Haïti gemeen
schappelijk hadden. Het is een
vrij duistere ritus. Kenmerkend
is het veelgodendom, het ge
loof in geesten, natuurkrachten
en een sterke voorvadercultis.
Als belangrijke expressiemid
delen vinden we dansen en
diersymbolen.
Op Haïti is er echter een grote
invloed van andere godsdien
sten in de voodoo-cultuur. Er is
op elke plechtigheid een kruis!
Men gelooft in de oppermacht
van de enige en ware God,
maar toch blijven ze liever ook
op goede voet staan met de
andere geesten! Zelfs de beste
christenen aldaar zijn nog on
derhevig aan bepaalde magi
sche krachten.
Er zijn bijvoorbeeld lougarous
(tovenaars) die zich kunnen
veranderen in dieren, en aller
lei kattekwaad uitsteken, zoals
het opeten van mensen, bij
voorkeur jonge meisjes! De
gewone mensen geloven daar
in, zo waar zelfs dat de Heer
Coppens volgende situatie
meemaakte.
Bij het maken van opmetingen
met topografische instrumen
ten (iedereen kent die dingen
wel die landmeters gebruiken)
in een kleine nederzetting was
het gedurende de tijd dat de
opmetingen gedaan werden
mooi weder. Het was echter
regenseizoen en de boeren
hadden regen nodig, (de land
meters niet!). Een week later
hoorden de topografen vertel
len dat in een dorp, tien kilome
ter verder, verteld werd dat
blanken geweesd waren om de
regen tegen te houden. Dat
zouden ze (de blanken) ge
daan hebben met stokken! (De
rood-witte bakenlatten!) Dat ze
in hun opzet slaagden werd
bewezen, want na hun vertrek
regende het overvloedig!
Officieel wordt de Voodoo-
cultuur bestreden, omdat der
gelijk gedoe weinig gecivili
seerd lijkt voor de hogere klas
se. In wezen zou men dit moe
ten bestuderen en de positieve
kenmerken moeten nagaan.
Gelukkig wordt dit de laatste
tijd gedaan, vooral door katho
lieke etnologen, die op syste
matische en wetenschappelijk
verantwoorde wijze deze za
ken onderzoeken. Men is tot
nog toe weinig opgeschoten,
en wel omdat blanken zeer
moeilijk toegang krijgen tot
dergelijke Voodoo-
manifestaties. Wel is men er
reeds toe gekomen het africh-
telijke van deze ritus van zich te
werpen we bedoelen dit
vanuit het standpunt der blan
ken en meer in te gaan op de
verbondenheid met de natuur
van deze zwarten, die een
waarde is die wij niet (meer)
kennen en voor de zwarte ech
ter een levensbron is.
De Voodoo-cultus manifes
teert zich in rituelen en plech
tigheden, vooral 's nachts. Het
komt vrij spontaan vanuit de
gemeenschap. Vooral bij volle
maan botst men vaak op derge
lijke ritus.
De ritus is niet gebonden aan
een bepaalde regelmaat of aan
bepaalde tijdstippen, op één
uitzondering na: de Vodoo-
voor de toerist! Het blijkt on
danks het ontbreken van spon
tane opwelling toch vrij realis
tisch te zijn. Men ziet er men
sen door het vuur dansen en er
zich in rondvyentelen, om dan
nadien in de zee te springen.
Anderen dansen in trance
rond, eten brandende stokken
op... Nog anderen bijten de kop
van een levende haan af om
dan het bloed te drinken!
Geografisch gezien is de
Voodoo meer gelokaliseerd
langs de kuststreken, dan in
het binnenland.
Op een echte, oorspronkelijke
Voodoo-avond word geen
aanwezigheid van blanken ge
duld. Ofwel stopt men er mee,
ofwel vraagt men de blanke
weg te gaan.
Het is niet uit haat tegen de
blanken, maar enkel uit over
tuiging dat de blanke er geen
snars van begrijpt. Ze hebben
gelijk!
Tot daar enkele feiten en be
denkingen over een volk dat
een hoogst merkwaardig be
staan leidt en zeker, uit etnolo
gisch en menselijk standpunt
onze aandacht verdient. We
hopen volgende week hierover
nog meer te kunnen vertellen.
André De Groeve
Het presidentieel paleis
