IET ALFONS DE COCK-
[ANDELPAD TE HERDERSEM
'tv
De Voorpost - 5-12-75 - 11
at optrr
it gehel
hun pd
ft hebbf
Tiber, z
snstaaip zondag 1 juni 1975 werd te Herdersem het Alfons De Cock-wandelpad officieel voor het publiek
aan eeegankclijk gesteld. Dit wandelpad is een realisatie van het Davidsfonds, afdeling Herdersem, in
chrijvetmenwerking met de Vlaamse Toeristenbond en met de medewerking van het Noordstarfonds. Het
rancurjuidelpad was een van de vier voornaamste programmapunten die de hiervoor genoemde organisaties
:R EL^oropS|e|den om hu,, alomgekende dorpsgenoot, en volkskundige, Alfons de Cock, te huldigen.
,FONS DE COCK
Drolus Alphonsius de Cock
rd te Herdersem geboren op
januari 1850. als jongste zoon
i Petrus Josephus en van
ctoria De Mol in het ouderlijk
'en gfcis op het dorp. Vader De Cock
'aar /ijbs sjnds 1844 ongediplomeerd
nieenteonderw ijzer te Herder-
m. Alfons de Cock volgde zijn
Daartt der op. Na zijn studies aan de
:rslag« jksnormaalschool te Lier. on-
spektii rwees hij van 1869 tot 1874 te
akelijk oorsel. Op 19 december 1874
3 at ;rd hij te Herdersem benoemd,
dieerc lar hij gedurende vijf jaar met
centime toewijding onderwees. Op
aPr'' '876 trad hij in het
iwelijk met Marie Clemence
leters. landbouwster uit Leb-
ike. Uit dit huwelijk sproten
jf kinderen, van wie er slechts
leven bleef.
Het einde kwam haast onverwac
wachteen beroerte trof hem op
2 maart 1921. Hij werd begraven
op het kerkhof van Berchem-
Antwerpen.
HET ALFONS DE COCK-
jaar.
Het is dit jaar, 1975. precies 125
jaar geleden dat Alfons de Cock
te Herdersem geboren werd.
Alfons de Cock, de grondlegger
van de op wetenschappelijke
basis gesteunde Volkskunde.
Dit mocht men niet zomaar
laten voorbijgaan. Daarnaast
was er ook nog het feit dat het
Davidsfonds, de vereniging ter
verspreiding van de kuituur, nu
uitgerekend in 1875 werd ge
sticht, dus juist 100 jaar geleden.
Op het feestprogramma stonden
vier voorname punten
- een tentoonstelling over het
nensc
en oi
:1 ma
nd t
De in 1974 gerestaureerde pastorie
ok vil
goed
iddel
teitd
kost n '879 verliet hij Herdersem en
werk ,erd schoolhoofd te Dender-
scha| kuw.
r jaaiHet jaar 1888 is het vertrekpunt
et d 'w de- geschiedenis van de
e aai 'olkskunde in de Nederlanden,
effek "lel tijdschrift «Volkskunde»
inkti "erd gesticht door Pol de Mont
eei;n Auguste Gitée. Hieraan zal
of ii ook later, vanaf 1894. Alfons de
Cock meewerken, en dit tot aan
lijn dood.
In 1904, van zodra de pensioen
wet hem de gelegenheid bood,
verliet hij het onderwijs, om zich
volledig aan «zijn» taak te
kunnen wijden, de volkskunde.
riclel Op het einde van 1907, na het
s I"° huwelijk van zijn dochter, ves-
r de tigde Alfons de Cock zich samen
niet zijn familie te Antwerpen.
In 1914. na de val van
Antwerpen, was de Cock met
05161 zijn familie naar Engeland
gevlucht en verbleef er te
Halfleniere (Essix). Na een
kortstondig verblijf aldaar,
keerde hij naar Antwerpen terug
zette zich weer aan het werk.
leven en werk van A.de Cock.
- de onthulling van zijn borst
beeld.
dc heruitvoering van de
huidecantate, op tekst van
Albert Baeyens en op muziek
van Cesar Muylaert, welke in
1950 onder de leiding van de
toenmalige muziekmeester
Robert Bourgeois met 150
uitvoerders werd gebracht als
hulde aan onze grote volks
kundige.
- het uitstippelen van een Alfons
de Cock-wandelweg.
Het is over dit laatste punt, de
wandelweg dat we het in dit
artikel vooral zullen hebben.
DE ALFONS DE COCK-PRUS
Terloops wil ik ook nog vermel
den dat er regelmatig tweejaar
lijks. een Alfons de Cockprijs
wordt uitgereikt aan een per
soon die zich op volkskundig
gebied verdienstelijk heeft ge'v
maakt. Deze prijs is op het
ogenblik zowat dc hoogste hulde
die aan een hedendaagse volks
kundige kan gebracht worden.
Dit jaar werd de prijs toegekend
aan Robert Ruys uit Wichelen
voor zijn studie over «De veren
en de veerdiensten in Oost-
Vlaanderen.»
HET ALFONSDECOCK-
WANDELPAD (6,4 km)
Zich baserende op het werk van
Alfons de Cock hebben de
uitstippelaars van dit wandel
pad zich vooral toegespitst op
twee aspekten primo geschie
denis en de monumenten van
Herdersem, en secundo De
bloemen te Herdersem.
Alvorens over te gaan tot een
meer gedetailleerde beschrijving
van de wandelweg wil ik graag
mijn algemene persoonlijke in
druk over dit wandelpad weer
geven.
Een eerste punt van kritiek is wel
de door de VTB aangebrachte
kaart bij het vertrekpunt van de
wandelweg. Laat ons het gebar
sten glas, en door vocht door
weekte kaart terzijde laten. De
aanwijzingen op de kaart zijn
misleidend. Een opvallend rood
wegennet doet het tracé van het
wandelpad vermoeden, maar je
hebt het mis.bij nader toezicht
blijkt dat het werkelijke parkoer
aangegeven is door minuscule,
moeilijk te ontwarren zwarte
pijltjes.
Een tweede punt van kritiek
betreft de bewegwijzering van
het wandelpad zelf. Buiten één
wegwijzer aan de kapel van
St-Antonius heb ik op gans het
tracé geen enkele aanduiding
aangetroffen. Zelfs het vertrek
punt. het borstbeeld van Alfons
de Cock, biedt reeds moeilijkhe-
gebied Wallckens is een «woest»
stukje bebost gebied, nabij de
Monnikhofbeek. Daarmee is
ook alles gezegd.
Al deze kritiek terzijde latend,
het Alfons de Cock-wandelpad
heeft ook vele positieve kanten,
zelfs meer dan negatieve. Laat
ons beginnen bij het begin.
Herdersem ligt naast of grenst
aan Wieze. Zelfs zonder fusie
problemen betekende dit dik
wijls een geschilpunt of een
dankbaar onderwerp tot spot.
Hierbij wil ik graag teruggrijpen
naar het werk van de Cock.
De inwoners van Herdersem en
Wieze spotten gaarne met
elkaar, en de eersten maken de
anderen voor zotten uit. Dat
Wieze zogezegd vol zotten zit en
Herdersem er volstrekt geen
heeft, wordt uitgelegd als volgt
Honderden jaren geleden was
Herdersem al tamelijk bevolkt,
maar Wieze bestond nog niet;
men zag daar niets anders dan
weiden, waar Herdersem zijn vee
heenstuurde. Zodra er in Her
dersem een zot werd gevonden,
werd hij naar die weiden
gestuurd die hij niet meer
verlaten mocht en waar hij
overigens als veehoeder dienst
kon doen. Zo vond men op den
duur ter plaats, waar nu Wieze
ligt. een soort van gekkenkolo-
nie. die zich weldra door
huwelijken vermenigvuldigde,
en waaruit de tegenwoordige
bevolking van Wieze is gespro
ten. Dat verklaart ook. waarom
men thans te Herdersem geen
zotten vindt.
De wandelweg start aan het
bortstbeeld van Alfons de Cock
op de Kleine Lindendries. Dit
plekje op de hoek van de Alfons
de Cockstraat en de Hamme-
straat is alles wat heden ten dage
Het borstbeeld van A. de Cock, vertrekpunt van de wandel
weg
den. Geen enkele wegwijzer
duidt de vertrekrichting aan.
Daarbij komt nog dat je
tenopzichte van het borstbeeld,
om punt 2. het oude kerkhof te
bereiken, eerst rechts moet
gaan, om tenslotte naar links het
parkoer te vervolgen. Dit omme
tje staat niet op de kaart
aangestipt en van een kerkhof is
nog weinig te bespeuren, alleen
een braakliggend, onopvallend
terrein, met op het eerste zicht
twee bouwvallige gebouwtjes.
Een derde, betwistbaar punt,
omvat het trajekt zelf. met zijn
bezienswaardigheden. De stads
mens. die op een rustige zondag
eens even de dagelijkse sleur en
slenter wil vergeten krijgt heel
wat beton en niacadamwegen te
slikken, waarbij hij een zeer
voornaam stuk moet afleggen
langsheen de Grote Baan, een
drukbereden weg. Nergens vindt
je een rustig, landelijk veldwe-
geltje. Alle aangestipte wegen
zijn met de wagen te berijden.
Bij de verkenning van het
parkoer heb ik trouwens het
volledige trajekt met de wagen
afgelegd.
Verder lijken een paar beziens
waardigheden er maar bijge-
sleurd te zijn om de hoop aan te
vullen. Zo onder andere de
onder punt 11 aangegeven twee
hoeven. Wat er nu speciaal is
aan deze hoeven weet ik niet. Ik
veronderstel alleen maar dat er
in Herdersem zo meerdere
alledaagse hoeven zijn. Het
onder punt 14 aangegeven
ren de drie altaren, het medail-
lonvormige schilderij boven het
hoofdaltaar, de nog gedeeltelijk
overgebleven Kommuniebank,
de predikstoel en twee biecht
stoelen.
De oude pastorie, gelegen recht
over de kerk, werd in 1974 in
haar oorspronkelijke staat her
steld. De ijzeren afsluiting die de
voortuin van de straat scheidde
is echter verdwenen. Twee
achtergebleven arduinen deur
stijlen staan er nog als stille
getuigen.
De Bredeweg en de Biesweg
bieden ons een stukje landelijke
natuur, waar je rustig kunt
kuieren, alvorens aan de monni
kenhoeve te komen, die vroeger
toebehoorde aan de abdij van
Affligem, en waarvan de oude
gebouwen nu wat schril afsteken
tegen de recenter gebouwde
om liggende woningen.
Langsheen de Oudenhofbaan,
temidden van weiden en grazen
de koeien, begeven we ons naar
de Broekstraat. Op de kruising
met de Kapelleonimegang staat
de kapel van het H.Hart,
gebbuwd in 1873. Op het einde
van de Kapelleommegang bot
sen we op de kapel van
O.L.Vrouw ter Linden of Ten
Beelden.de huidige kapel dagte
kent van 1474. Sommige schrij
vers beweren dat er in de 12e
eeuw en zelfs vroeger al een
kapel zou gestaan hebben, maar
de geschiedenis maakt er geen
melding van.
Via de Hammestraat bereiken
we de Kapel Denderland. De
Ketshoek of Oude dender is nog
een stukje ongerepte natuur. De
Dender werd hier bij toelating
van 24 maart 1768 gekanali
seerd tussen aalst en Dender-
monde. De Ketshoek is één der
krommingen van de Oude
Dender. Hij blijft voor de
natuurliefhebbers nog altijd een
aantrekkingspunt. Wanneer we
de Dender 150 m stroomop
waarts volgen, bevinden we ons
ongeveer op de plaats waar
vroeger het kasteel Ten Ham
heeft gestaan, waar de H.Gudu-
la of Sint-Goedele werd geboren
en ook overleden is, op 8 januari
712.
Het galgenveld, vroeger het
pleintje met de galg. behoorde
Het oude kerkhof met de sakristie in een mistig herfstland
schap
tot het kasteel van de heren van
Herdersem. Nu is het door de
gemeente ingericht als een
rusthoekje voor de natuurwan-
delaars.
Voor wandelaars die de schoon
heid van een weidelandschap
weten te waarderen en voor hen
die oog hebben voor al wat leeft,
heeft Herdersem heel wat aan te
bieden.
Zo komen er in Herdersem een
tweehonderdtal hogere planten
soorten voor. grassen inbegre
pen. Dit is een respektabel
aantal wanneer we weten dat er
in België zo'n 1500 hogere
plantensoorten opgetekend wer-
Een dertigtal broedvogels en een
zeventigtal soorten vogels wer
den er waargenomen, waar
onder enkele zeer zeldzame voor
de streek, zoals de steltkluit en
de bonte vliegenvanger.
De belangstellenden die over de
historie, de fauna en flora van
Herdersem nog meer willen
vernemen, wil ik verwijzen naar
een rijkelijk geïllustreerde bro
chure uitgegeven door de
Vlaamse Toeristische Biblio
theek. maandschrift mei 1975.
nr. 189. met als titel «Herdersem
en de Alfons de Cockwandeling»
S.J.
De misleidende, verweerde kaart van de A. de Cockwandel-
weg
is overgebleven van het oude
dorpsplein. Het oude kerkhof
biedt maar een trieste aanblik.
Temidden van een braakliggend
terrein rijst de oude sakristie van
1784 en de familiekelder van de
familie Van assche, een gekend
stokersgeslacht van Aalst - Lion
d'Or, uit de grond. Het kerkhof
waarop sinds 1963 niet meer
werd begraven heeft de duimen
moeten leggen voor de recht
trekking van de nu zeer bochtige
straat. Een bereidwillige buurt
bewoner wist ook te vertellen dat
de grafzerken welliswaar teeds
opgestapeld lagen achter de
oude sakristie. maar dat de
rechttrekking nog niet voor
onmiddellijk was. Het kan nog
gerust een jaar of drie aanlopen.
De eigenlijke route start wan
neer we. naar het borstbeeld van
de Cock kijkend, ons naar links
op weg begeven. Het eerste
monument op onze baan is het
Sint-Antoniuskapelletje waar
van het mooie houten beeldje
van Sint-Antonlus-abt in 1972
werd gestolen.
Aan de Grote Baan ligt het
geboortehuis van de Cock, wat
verloren tussen dc veel hogere
burgershuizen. Wat verderop
hebben we het gemeentehuis dat
gebouwd werd in 1873 naar de
plannen van de Gentse bouw
kundige De Perrc-Montigny.
De «nieuwe» kerk van Herder
sem die gebouwd werd tussen
1859-1862. geeft een sobere
indruk.tot de weinige voorname
kunstschatten in de kerk beho-
Het geboortehuis van Alfons de Cock
■k
De kapel nabij de Monnik-hoeve
