PRATEN MET ...KOMPONIST,
DIRIGENT EN ZANGER
VICTOR VAN FRACHEN
28 - 11-2-77 - De Voorpost
kunstcnai
zang
Het is onnodig een figuur als Victor van Frachen in onze muziekminnende kringen voor te stellen. Zijn
vele optredens als solist of als dirigent van het Hekelse Sint-Michielskoor maakten hem tot een vaste
waarde in het Vlaamse muziekleven. Als komponist zal zijn naam blijven voortleven in onze muziekge
schiedenis.
We gingen hem even opzoeken in zijn smaakvol en gezellig ingerichte woning aan de Brusselbaan te
Hekelgem, die naar een gedicht van zijn moeder, de dichteres Angèle de Bremaecker meizang» werd
gedoopt.
Victor van Frachen werd geboren te Sint-l'Iriks-kapelle op 8 mei 1924. Van zijn ouders kreeg hij z'n
eerste muzikale bagage wat resulteerde in een eerste optreden op zesjarige leeftijd.
Hij studeerde aan Het Koninklijk
Muziekkonservatorium van Brus
sel. Op korte tijd bekwam hij het
laureaatschap. Daarnaast ver
overde hij nog verschillende spe
ciale prijzen aan deze instelling,
waaronder de «Elkan»-, de «De
Keyser»- en de «Demestprijs»,
evenals de «Prijs van de muziek
uitgeverij Lemoine Fils».
Met grootste onderscheiding en
gelukwensen van de jury behaalde
hij de «Grote Prijs van de Micro-
voor solozang, kompositie en di-
rektie. Er waren een 300-tal me
dedingers.
Op 14 april 1962 mocht hij uit
I,handen van Z. Exc MinisteT Re-
naat Van Elslandc de medaille
«Pro Musica» ontvangen, en dit
om zijn grote verdiensten in de
muzikale opvoeding van dc jeugd.
MENS EN MUSICUS
We leerden Victor van Frachen
kennen als een joviaal en tevens
energiek man. Zijn talloze bezig
heden. die veel doorzettingsver
mogen en toewijding vragen be
letten hem geenszins het leven
langs de zonnige kant te bekijken.
Met duizend-en-een kwinkslagen
weet hij ons gesprek tot een uiterst
aangename aangelegenheid te
maken. Z'n echtgenote Laurettc
Bosteels is erc-diensthoofd van de
Sociale Dienst van de C.O.O
Aalst. Beiden zijn fervente na
tuurliefhebbers Hun woning is
omringd door talloze planten en
bloemen.
Victor van Frachen praat, lacht,
gaat achter de piano zitten en
zichzelf begeleidend zingt hij en
kele van zijn laatste komposities.
Over zichzelf zegt hij weinig. Wel
vertelt jij talrijke anekdotes over
zijn kunstbroeders Hij werkte
onder meer onder de leiding van
fgor Stravinsky en Igor Marke-
vitsch. Voorde uitvoering van een
werk van Darius Milhaud (in feite
Marius Dilhaud). voor twee bari
tons. koor en orkest moest de He-
brecuwse uitspraak aangeleerd
worden: Een taal om dorst van te
krijgen!- Ook aan Robert Herbe
rt gs werd herinnert: «Als hij het
orkest hoort spelen krijg: hij
nieuwe ideeën Hij ging dan met
een rood potlood bij de musici
veranderingen inde partituur aan
brengen. Een wonder mens. die
■Herberigs. Hij was ook kunst
schilder en schrijver. Hij heeft
ook nog bas gezongen in de opera
van Antwerpen.»
Victor van frachen heeft ook
heel veel kontakt gehad met onze
eigen Vlaamse komponisten:
«Lodewijk Mortelmans ging, toen
hij reeds zeer oud was. in volle
winter in dc Schelde zwemmen.
Op zijn doods prentje staat: Een
man van graniet. Hij was van gra
niet: hij was zeer moeilijk met zijn
leerlingen: streng, maargoed. Jef
Van Hoof heb ik ook goed ge
kend. Indertijd heb ik zijn Kruis
liederen nog eens besproken in
een blad. In had onder andere ge
schreven dat we in die godvruch
tige liederen op tekst van Frans
Clinckaert de vloekende en tie
rende Jef Van Hoof niet herken
nen. Is het misschien om zijn fijn
gevoeligheid te verstoppen dat hij
zo luidruchtig is''
Toen hij me voor het eerst ont
moette zegde hij: «Ge hebt in mijn
ziel gekeken».
Victor van Fachen heeft nog wer
ken uitgevoerd van Jef Van Hoof
Hij herinnert zich een ijsberende
Jef Van Hoof net voorde uitvoer
ing van zijn «Kruisliederen-. Vic
tor von Frachen poogde de
wonden komponist te kalmeren
door hem te verzekeren dat werke
lijk alles zou gedaan worden om
de werken volledig tot hun recht te
laten komen. «'tZal vandoen zijn
Vikske-. zegde Van Hoof. «want
't is godverdoeme voor Onze
Lieve Heer». Van Hoof schreef
boven bepaalde komposities:
«Mag niet in Brussel uitgevoerd
worden».
Theo De Joncker vertrouwde bij
testament al zijn komposities toe
aan Victor van Frachen. Deze
voert zelf deze werden uit of laat
het doen door andere uitvoeren
den, om aldus de wens van zijn
overleden konfrator in te w illigen.
Victor van Frachen zette ook de
eerste stap om het tijdschrift van
het Brusselse koriservatorium
tweetalig te maken!
DE TOONDICHTER
Als komponist is Victor van Fa
chen bewust voorvechter van onze
eigen Vlaamse traditie. Dit uit
zich vooral in liederen die in vele
gev allen getoonzet zijn op poëzie
\itn zijn moeder Angèle de Bre
maecker, die momenteel verblijft
in een rustoord te Aaigem. Verder
komponeerde hij op teksten van
Paul van Herreweghe. Bert Pele
ntan. Paul Herbosch. M van Els-
lande, Zr. Lutgardis e a. De be
zetting is soms sterk uiteenlopend
en afhankelijk van de aard van de
tekst. Zo schreef van Frachen
kunst- en volksliederen, koorwer
ken. a capella of met begeleiding
van klavier of orkest. Soms wijkt
hij af van de gangbare koorbezet
ting. Zo schreef hij werken voor
strumentale werken. Voor kope
rensemble schreef hij een
«Vlaamse dans».
Hij bewerkte ook een veertiental
Schubert-liederen voor drie ge
lijke stemmen. De originele bege
leiding werd behouden. -Marinus
dc Jong was vol bewondering
voor deze bewerkingen en vroeg
aan van Frachen de bewerkingen
op te sturen naar Radio Hilver
sum. Mengelberg (een der meest
vermaarde Nederlandse dirigen
ten) had erom gevraagd.
Doch...slechts twee van deze be
werkingen hadden genade gevon
den in de ogen van van Frachen
De rest had hij verbrand. Toen
Marinus de Jong het nieuws tele
fonisch vernam antwoorde hij:
«Moest ge nu bij me staan, ge
kreeg een pak rammel. Waarom
hebt ge dat gedaan?
Wanneer van frachen een kompo
sitie klaar heeft legt hij die min
stens twee weken terzijde. Achte
raf volgt dan een strenge kontrole
Bevalt het werk hem. dan wordt
het gespaard, bevalt het hem niet.
dan wordt hel verbrand. Van Fa
chen zegt zelf: «Men kan alles
toondichten. zelfs de tekst van een
dagblad, maar om het goed te
doen.
Victor van Frachen beschikt over
een warme baritonstcm met uitge
breide tessiluur. Hij kreërde tal
rijke werken en is een graag ge
ziene gast in de studio's van het
derde programma van B.R T -
Radio, die zijn stem regelmatig de
ether inzendt. Hij trad op in ver
schillende operavoorstellingen.
Verslagen uit die tijd spreken van
een voldragen baritonstem, een
sterke muzikaliteit, een verover
ende mimiek en een perfekte uit
spraak. Victor van Frachen wist
zich in alle stijlen in te leven.
Naast de voor dc radio-omroep
gegeven koncerten trad hij vaak
op in het buitenland: Nederland.
Engeland. Duitsland, Groot Her-
buitenland te verdedigen, hoewel
hij heel goed weet dat met be
kende werken uit de negentiende
eeuw het sukses bij voorbaat ver
zekerd is, terwijl bij het naar voor
brengen van ongekende zaken
steeds het risico in zich houdt op
onbegrip te stuiten.
Naast talrijke opnames die zich
bevinden in de B R.T.-discotheek
zijn enkele fonoplaten uitgege
ven: «Zing met ons mede en wees
blijde» en twee platen kerstliede
ren met het Sint-Ceciliakoor dat
onder van Fachens leiding staat.
Als dirigent is hij accuraat, maar
tevens zeer bezield en enthou
siast. Zijn grote verdienste ligt
onder meer in het feit dat hij ook
met niet muzikale geschoolde
krachten stijlvolle resultaten kan
bekomen. Hiervan getuigen on
derstaande resultaten:
Eerste prijs en gelukwensen
van de jury op een groot zangtor-
nooi te Leuven met de «Zangclub
van het kanton Asse in 1948.
Optreden voor het N.I R. met
het «Knapenkoor der Gemeente
school van Mollem»
Het door van Frachen gestichte
«St-C'eciliakobr van Mollem» trad
mot orkest op voor de B R.T. en
voor Radio Luxemburg en maakte
fonoplaten voor de firma Olym-
pia
Met de grootste onderschei
ding en met felicitaties van de jury
behaalde het door hem gestichte
«Vokaal kwartet August dc
Boeck in 1950 de «Grote Prijs
van de Micro Dit onder leiding
van. en met werk gekomponcerd
door van frachen.
Tevens was hij stichter van het
«Mannenkoor van het V.T.I. te
Aaslt». Met dit ensemble be
haalde van Frachen op het «Groot
Internationaal Zangconcours te
Vught (Nederland) in dc afdeling
«Uitmuntendheid» dc eerste prijs
met het hoogste aantal punten, de
wisselbeker en de speciale onder
scheiding van de «Eikekroon
Bij deze gelegenheid werd Victor
van Frachen. samen met de direk-
teur van het V.T.I. en een afvaar
diging van het koor ontvangen op
het Ministerie van Openbaar On
derwijs. waar de regcringsme-
daillc Pro Musica» doorZ Exc.
Minister Renaat van Elslande
werd overhandigd. De plechtig
heid werd door de telev isie uijee-
Victor Van Frachen i
mezzo's baritons en bassen in
plaats van dc gebruikelijke verde
ling in sopranen, alten, tenoren en
bassen.
Victor v an Frachen schreef ook in-
togdojn Luxemburg. Spanje Ita
lië. Oostenrijk, Jougoslavië.
Noorwegen. Victor van Frachen
schrikt er niet voor terug heden
daagse muziek van ons land in het
zonden
Als stichter en leider van het
«Koperensemble van het V.T.I
wist hij snel met deze groep een
professioneel niveau te bereiken.
Victor van Frachen is leider
van het «St-Michielskoor van He
kelgem». Dit koor treedt op in
kunstavonden, luistert kerkelijke
plechtigheden op en geeft koncer
ten voor gehandikapten. Talloze
persartikelen wijzen op de voor
treffelijke kwaliteit van het koor.
Naast zijn aktiviteiten als zanger
en dirigent victor van Frachen
tevens een toegewijd organist en
pianist. Tevens is hij een buiten
gewoon improvisator.
PEDAGOOG
We zouden zeker onv olledig zijn
moesten we Victor van Frachens
pedagogische aktiviteiten over het
hoofd zien. Naast zijn taak als
muziekleraar (wat geduld en toe
wijding vraagt) is hij auteur van
onvolprezen pedagogische en di-
daktische werken, die door in-
spekties (J. Louël en Mgr. J. Vij
verman) ten zeerste worden ge
waardeerd. Hij schreef o.a. een
belangrijk werk over zangkunst;
een theorie van notenleer en mu-
ziekbeluisteren.
Hij schreef ook in verschillende
nederlandse en franse bladen en
tijdschriften.
Het zal de lezer duidelijk zijn dat
we te maken hebben met een man
die niet aflatende ijver zich blijft
inzetten voor wat hem nauwst aan
het hart ligt: de muziek. Onlangs
verschenen opnieuw een groot
aantal nieuwe komposities: «Zes
tien liederen op gedichten van zijn
moeder voor zang en klav ier. Ook
maakte hij voor deze werken fijn
zinnige orchestraties. Negen van
deze liederen zijn met een tweede
stem ad libitum. Verder versche
nen tien werken voor a capella
koor; zes werken voor koor. be
staande uit sopranen, baritons en
bassen, a capella en vier koorwer
ken voor drie gelijke stemmen
SSA of Ten.. Bar. en Bas).
Naast twee liederen voor zang en
klavier («Ode aan een vrouw»
op tekst van Angèle dc Bremaeker
en «Geborgenheid op tekst van
Paul van Herreweghe) verschenen
nog vier zettingen van het -Onze
Vader éénstemmig (met tweede
stem ad libitum) en orgel, drie ge
lijke stemmen a capella, drie ge
mengde stemmen (sop., bar., en
bas) a capella en tenslotte voor
vier gemengde stemmen, even
eens a capella.
Ondertussen heeft hij nog drie
werken klaar: «Gebed» en
«Liefde» op tekst van zijn moeder
en «Blij zijn» op tekst van Paul
van Herreweghe. Voor het eerste
en het laatste van deze werken zijn
verschillende bezettingen voor
zien
Tenslotte willen we nog een selck-
tie maken uit dc beoordelingen die
anderen maakten over het werk
van Victor van Frachen.
Marinus de Jong: «Het zou las
tig vallen hier een bijzondere
voorkeur te treffen van sommige
dezer liederen, die in al hun ver
schillende uitdrukkingen, aspek-
ten en gemoedsstemmingen al op
even hoog peil staan»
Mgr. J. ijverman: Bij de le
zing van deze kleinodiën voel ik
onmiddellijk dat ze ontstaan zijn
uit de kinderliefde voor uw moe
der. U hebt iiw kunstenaarsziel la
ten trillen in unisono met het fijn
besnaard gemoed van de dichte
res. uw moeder, en die éénklank
dikteerde u ook meteen de rijke,
lenige slingering van uw keurige
melodie. Uw artistieke klavierbe
geleiding. van een voorname
harmonische inhoud, behelst vaak
de teksschildering. of onder
streept de zeggingskracht of de
tere stemming v an het gedicht. Al
les wijst op de hoge kwaliteit van
deze bundel waardoor u. eens te
meer. onze Vlaamse liederenschat
zijl komen verrijken.
Hendrik Daems, Eerste
eer B.R.T.
«...een lichtbaken voor
nieuwe horizonten willen
ken Dc vorm van de
melodische zinnen kan allecr
iemand met een geschoolde
techniek worden gekreëerd.
«Het Laatste Nieuws»
«Twee kunstenaars die in all
zichten naar schoonheid st
en die elk over een strikt per
lijke stijl beschikken. Van
voelt men dat ze wars zijn
gemaaktheid, trouw aan
zich nooit bezondigen
wilde gezochte of
«Voor Allen»
Met dit werk. waaruit de
kunst van beide
in volle kracht vertoont
deze 'n hoogtepunt die
mogen benijden. Er gaat v
liederen een bekoring uit di.
naar het hart grijpt.(M.P)»
Dr. Piet Nuten in «De
rist
«Door de evenwichtige
samenwerking én van
begeleiding, vullen deze
bijzonder op door hun
zorgde strukluur.Van
doorgrondt moeders
met lijn poëtisch gevoel tot
diepste diepten. Iedere
ring. ieder woord van
ontvangt een eigen
Al deze citaten, gcschrevenj Maj
aanleiding van het
van «Zestien liederen vooi
en klavier tonen voldoend! {jfty]
hoe dc komponist van I ra ;Y«
zich een eigen plaats heeft #ari
de Vlaams®^
ziekwereld. Een plaats
hem de komende jaren no
zouden zien bevestigen
met nieuwe werken te v
André De
