JOZEF DE BIE
BFC-AAFD SCHILDER
1
b
W 1 tt.
B.B. IN 't BUITENLAND
28 - 3-6-77 - De Voorpost
Te Baardegem, waarschijnlijk de meest gaaf gebleven landelijke gemeente van de
Groot-Aalsterse entiteit, ontmoeten we in een rurale woning langs de Hoogstraat
tussen de rijksweg en de aloude Zwanenesthoeve, een zeer flink en kranig man, nog
in het bezit van al zijn middelen en talenten, in de gemeente bij de eeuwwisseling
geboren, Jozef De Bie.
Naar zijn liefhebberij die nu sinds zijn pensioen zijn «werk» is geworden hoeft u
nauwelijks te informeren. Tientallen schilderijen van allerlei slag en formaat ademen
er de visie van de kunstenaar op de fascinerende natuur van de Falluintjes uit en
albums zeer fijne pentekeningen verraden de nauwgezette opmerker met de vaar
dige hand gedreven door de liefde tot zijn streek, onze streek, de Falluintjes.
Jozef De Bie is er inderdaad wars van «er met zijn klak naar te gooien», hier is enkel
sprake van trouwe weergave van de vele mooie landschappen en de oude typische
gebouwen, niet als een fotografische koele weergave doch bezield door het enthou
siasme van de schilder of tekenaar. Werken die stille getuigen zijn van 't kenners
oog en de zin voor pukturale schoonheid gepaard aan een intense belangstelling
voor het folkloristisch eigene en de waarderende belangstelling voor het verleden,
werken die vooral beklemtonen de aangeboren zin voor schoonheid en de verbon
denheid met de eigen streek die Jozef De Bie zo typeren.
nam tegen de aristokraten en,
nog vóór er sprake was van
enige sindikaat reeds een
«Fransmansbond», een ver
eniging van dezen die gedu
rende de bietenoogst naar «het
Frans», naar Frankrijk, gingen
werken had gesticht. Ook de
heden nog gedeeltelijk be
staande Vakschool was een-
van zijn «kinderen».
Aan het daarna volgende
schoolhoofd Meester Karei
Moortgat, bewaarde Jozef De
Bie de allerbeste herinnerin
gen. Dat was er nog één van
het oude, goede ras die leefde
voor zijn werk en er in opging.
Niet alleen gedurende de klas
uren maar ook daarna kwam
hij steeds de bevolking ter hulp.
Zo gaf hij bvb, ook na de
school, Franse les en zulks
zonder énige vergoeding en
hielp hij menig parochiaan bij
de voorbereiding van een of
ander examen Het resultaat
ziet u nog dagelijks zonder
énige andere school te hebben
bezocht hebben tal van Baar-
degemnaars, oud-leerlingen
van Meester Moortgat, zich in
de maatschappij kunnen op
werken, steunend op de hen te
Baardegem vertrekte basis die
degelijk bleek te zijn.
Naar Aalst naar de Academie!
Na het Lager Onderwijs trok
Jozef dan naar Aalst naar de
Akademie. In de dag hielp hij
vader bij schilderwerk doch
veel was er niet te doen het
was oorlog, er was weinig be
schikbaar geld, er was weinig
materiaal.1 De colledige cyclus
zes jaar, heeft hij er doorlopen
zo van de klassieke figuren, de
kop en de tors en zo naar de
natuur, naar het leven zelf. Van
kopiëren was geen sprake;
meestal trokken we buiten ae
muren en tekenden of schilder
den er wat we zagen en zoals
we het zagen.
De volledige cyclus doorlopen
leverde nogal wat moeilijkhe
den op. Vanaf het derde jaar
volgde Jozef De Bie zowel dag
als avondlessen en van de
Plaatskommandant, een
kunstminnend man, kreeg hij
samen met twee andere jon
gens «van den buiten», een toe
lating om per fiets te rijden.
Toen die plaatskommandant
echter verplaatst werd verviel
deze vergunning en kon ik 's
avonds na het einde van de
leste 20u, te voet naar Baarde
gem. Het laatste oorlogsjaar
lag Baardegem echter in het
«Sperrqebiet» en was er taptoe
te 21 u. Daar hij de cyclus graag
volledig afmaakte bleef hij dan
maar te Aalst bij verre familie
leden overnachten want tussen
20 en 21 u te voet in Baardegem
geraken vanuit Aalst was on
mogelijk
Naar het leger
Als eerst van Baardegem werd
Jozef De Bie (de Bie s zijn
•-lang») ingelijfd bij de Brus
selse Grenadiers waar vooral
paleiswacht werd geklopt. Wel
heeft hij twee kampperiodes
meegemaakt maar de bezet
ting van het Ruhrgebied kwam
juist na de demobilisatie van
Jozef De Bie en zo moest hij
niet naar Duitsland.
In 1938 is hij dan nogmaals op
geroepen bij het derde Grena
diers naar de streek van Wette-
ren waar vooral aan bewaking
van spoorwegknooppunten
werd gedaan.
Het alledaagse werk
Jozef De Bie had in de Akade
mie ook als supplementaire
kursus «dekoratie» gevolgd en
hiermede geraakte hij in de
hele streek bekend en had bij
veel vooraanstaande klanten
voor mooi werk als bvb «pane
len» in gangen en op deuren.
Met het maken van schilderijen
raakte men toen aan geen bo
terham er was daarvoor eer
stens te weinig geld bij de men-
Kunstschilder Jozef De Bie (jm)
Wie is wie
Als we kunstschilder Jozef De
Bie over zijn levensloop aan het
woord laten krijgen we er uiter
aard automatisch een overzicht
over wat gedurende de laatste
decennia te Baardegem
vooral dan op kultureel vlak,
gebeurde bij, betrokken als hij
steeds was bij ongeveer alles
wat te Baardegem, kultureel of
sociaal gezien, op het getouw
stond.
«Mijn grootouders hadden niet
minder dan elf kinderen. Eén
ervan werd pater te Affligem
(Dom Hildebrand), een andere
frater bij de Trappisten te
Westmalle en verder was er
nog een kloosterzuster. Van de
endere kinderen trad er slechts
één in het huwelijk en deze
werd dan mijn vaderDeze was
reeds schilder van beroep en
van hem kon ik dus wel de eer
ste beginselen meepikken. De
andere kinderen gingen in de
bloemisterij.
Basisschool te Baardegem
Tot het einde van mijn leerplicht
in 1914, samenvallend met het
uitbreken van de 1ste wereld
oorlog, ging ik te Baardegem
naar de school. Ik moest het
inderdaad elders niet gaan
zoeken want ook van in omlig
gende gemeenten kwam men
destijds naar Baardegem naar
de school.
Eén jaar zat ik nog bij Meester
Van de Maele, de vader van de
latere dokter uit Moorsel, een
zeer knap onderwijzer die
daarbij, zoals trouwens zijn
zoon later te Moorsel voor «De
Jonge Garde» zou doen, zeer
veel1 voor de Baardegemse
Fanfare deed. Hij was er tevens
dirigent van en. autoritair als hij
was. mocht hij het zich veroor
loven bij winteravond door de
Baardegemse straten te trek
ken en, waar een muzikant
woonde en hij geen «geblaas»
hoorde, op de «blaffeturen» te
kloppen met zijn stok. Dadelijk
volgden dan tonen uit een of
ander koperen «instrument».
De andere onderwijzer was
een zeer sociaal-voelend man,
Meester Blindeman die het in
de destijds te Aalst woedende
strijd in de katolieke partij op-
sen, er waren te weinig huizen
waar een schilderij passend
kon worden opgehangen en er
was vooral te weinig belang
stelling. Nu zijn die faktoren
bijna totaal omgedraaid...
Er moest dus ook gewoon «ge
verfd» worden en ook dat dege
lijks werk trachtte De Bie vak
kundig te realiseren. Wel on
derhield hij zijn teken- en schil
dertechniek en af en toe
maakte hij een paar tekeningen
of borstelde een doek.
Werken was wel nodig want de
ondertussen met de Meldertse
Jeanne De Wolf gehuwde
schilder kreeg zes kinderen,
gelukkig allen goede leerlin
gen. Emiel werd ambtenaar bij"
het departement van financiën,
Herman priesterleraar aan het
Kollege tè Wetteren, Mare bu-
reelhoofd bij de Nationale
Bank, Jaak afdelingshoofd bij
de Generale Bank, Lisette is
gehuwd met een ambtenaar bij
de douanen en Erik werd
regent-wiskunde.
Toneel te Baardegem
Zowel het toneel als de turn
kring sproten voort uit de Vak
school van Meester Blinde
man. Er waren twee toneel
groepen, een voor mannen en
een voor dames want toen
mocht nog niet «gemengd»
worden gespeeld. Later zijn ze
uiteraard gefusioneerd. «Hoop
in de Toekomst» is aldus voor
50 jaar, uit die groep leerlingen
en oud-leerlingen van de Vak
school ontstaan. Jozef De Bie
was erbij uiteraard steeds ak-
tief zowel als spelend lid als
hulpregisseur en bouwer van
het dekor.
Een werk dat wel boven het
gewone peil uitsprong was
«Dirk Verspecht», een histo
risch stuk uit de periode van de
Brabantse Omwenteling van
de hand van de Baardegemse
Inspekteur L.O. Benoit De
Clerck die, helaas te vroeg ge
storven, een ware leemte in het
kultureel leven van Baar-
"achterliet.
Pentekeningen onderstrepen de tekenkunst van Jozef De Bie. (jm)
De Baardegemse Turners
Ook bij deze groep, eveneens
uit de Vakschool ontstaan, was
Jozef De Bie aktief. In heel de
streek kon men ze zien, gans in
het wit gekleed, een groep van
een twintigtal kranige jongelui,
meterbij een zestal trompetten
en slagwerk. Bij stoeten als bvb
te Affligem, in processies en bij
allerlei feestelijke aangelegen
heden traden ze aan, flink ge
traind als ze waren door een
turnleraar uit de gemeente van
Meester Blindeman uit het
Waasland, en oefenden op de
verbeelding van de jeugdige
kijkers een fascinerende in
vloed uit met hun karperachtige
sprongen en hun gewaagde pi
ramides.
Niet alleen de geest werd te
Baardegem gekultiveerd. ook
het lichaam kwam in een uitge
balanceerd evenwicht tegelma-
tig aan bod.
Zangkoor
In vele parochiën was er uiter
aard een soort zangkoor doch
te Affligem, onder de inspire
rende leiding van Dom Augus-
tinus Verhaeghen een autoriteit
op gebied van vokale muziek,
was er één dat boven de an
dere transcendeerde zowel
qua repertorium als qua bezet
ting vermits het enkel met ge
routineerde en vooral uit de
omgeving geselekteerde
krachten werkte, elke woens
dag soms tot zeer laat in de
avond, was het niet meer in het
«Klooster» dan was het «bij
Kamiel».
Ook daarbij was Jozef De Bie
aktief en een gewaardeerd
element door zijn volumineuze,
diepe basstem. Niet enkel inde
hele omgeving en ver daarbui
ten werd in kunstavonden op
getreden en onder leiding van
Dom Augustinus («S 10» voor
bekenden), werden door deze
komponist zelf geschreven
kantates uitgevoerd als de
Maria-kantate te Halle, de H
Hart-kantate te Affligem die la
ter nog eens zou worden her
haald, en de Fransiscus - kan-
tate te Meldett. begeleid door
een koperensemble eveneens
uit de korpsen van de hele om
geving geselekteerd.
Aan deze katates werkten hele
gemeenten mede en dit op een
zeer eenvoudige maar toch
adequate, alhoewel muzikaal
gezien minder verantwoorde
wijze. In Meldert bvb zong men
de eerste stem, in Baardegem
de tweede, in Hekelgem de
derde en in Feralfene de vier
de. Deze stemmen werden er
dan plaatselijk ingedrild en als
alles in kannen en kruiken was
Winterlandschappen zijn een voorkeuronderwerp voor Jozef De Bie. (jm)
bracht men het geheel samen
en met sukses
Of dergelijke massale presta
ties waaraan honderden men
sen gedurende hele weken hun
tijd gratis spendeerden nu nog
mogelijk zijn lijkt wel een vraag
teken.
Met de dood van Dom Augusti
nus kwam ook de deemstering
en uiteindelijk het wegsterven
van wat eens een hoogstaande
artistieke formatie was. Spijtig
Een Schilder
All-round man is en blijft Jozef
De Bie toch allereerst een plas
tisch kunstenaar, een man die
het moet hebben van zijn pot
lood, zijn pen of zijn penseel.
Vele jongeren kwamen reeds
bij hem om raad en les doch
dikwijls moest hij vaststellen
dat zelfs de meest elementaire
beginselen qua perspektief of
anatomie bij mens en dier of
struktuur van boom of plant
ontbraken.
Een raad die hij hen steeds gaf
«Leer toch eerst wat tekenen.
Teken veel, teken dagelijks en
teken vooral naar de natuur,
naar het leven zelf.»
Zoeken naar vernieuwing zoals
tegenwoordig veel gebeurt kan
Jozef De Bie alleen maar aan
moedigen. Het mag echter niet
uitdraaien in een verdoezelen
van eigen onkunde. Met een
Antwerps professor spreekt
Jozef De Bie dan wel eens van
«Ie triomphe de l'impuissance».
De Bie ziet, kijkt, observeert. Hij
wandelt rond, kijkt uit en schil
dert enkel als hij iets goeds
heeft gezien. Zo zocht hij het
soms zeer ver vooraleer hij
mooie zichten in eigen omge
ving opmerkte.
Hij vindt een mooi hoekje en
maakt er een schets van. Die
schets bekijkt hij kritisch is er
evenwicht komt het onder
werp tot zijn recht liggen de
accenten op hun plaats en
dergelijke meer
Zo de schets hem voldoet geeft
hij de ondergane indruk zo
trouw mogelijk, alhoewel soms
wel eens iets geïdealiseerd,
weder.
Zo heeft hij veel weten vast te
leggen dat anders voor het na
geslacht verloren zou zijn ge
gaan als bvb het Molenrad aan
de Meldertse Mooie Molen, het
oude Hof te Mutsereel even
eens te Meldert en de St.-
Petronellakerk op de Meys-
berg, Kapelleke-Koek.
Voor De Bie overtreft niets ech
ter de natuur in bvb alleen
maar bomen elk met hun eigen
struktuur die hij zo treffend
weet te schilderen, of in het
wolkenspel, of gewoon in de
wisseling der seizoenen heeft
hij steeds meer dan stof ge
noeg.
Het woud van TV-antennes
heeft het de landschapschilder
echter niet vergemakkelt en de
talrijke hoplochtingen, hoe
mooi ook op zich zelf, remmen
vaak menig mooi uitzicht af.
Werken
Hondertallen werken heeft De
Bie reeds gemaakt; de kerk van
Baardegem misschien wel
reeds 50 maal; het Faubourg
met zijn lage huizen; zijn eigen
huis en de hele omgeving.
En is hij al eens «schildermoe»
en ondervindt hij dat het pruts
werk wordt dan stopt hij er maar
een paar weken mee tot de
muze weerkomt
Vooral autenticiteit gepa.
aan diepte en evenwicht stre
De Bie in zijn vele werken r
Met het potlood werk hij zi
raak en het portret dat hij
zijn echtgenote tekende is v
kelijk treffend. Pentekeninc
liggen hem zeer goed.
mooie fijne, tot in het détail
zorgde werk als bvb in
«Baardegemse Kapelleker
(alhoewel door het drukt
kwaliteitsverlies onvermijde
is) ligt hem voortreffelijk en
een klein vlak weet hij onein
veel gebald weer te geven,
verzorgd.
Verkopen doet hij liever r
Eerstens moet men er «s
ken van mensen» voor vra
want een klein formaat koj
alleen voor doek, verf, pen
len en kader een slordige c
duizend frank zonder dat
het werk enige sprake is.
andere, Jozef De Bie heeft
alleen zes kinderen maar
13 kleinkinderen en die zu
toch allen van Opa wel iets
len hebben als souvenir.
Praktisch gezien vindt hij
investering in schilder
daarenboven lonend w
waar de inflatie op het sp<
boekje ravages aanricht stijl
degelijke doeken steeds
waarde.
Aan Jozef De Bie, die zich e
liet ontvallen dat hij schrik h
dat eens de dag zou kunij(//v
komen dat hij niet genoeg m hef
ziet of dat zijn hand gaat bev hef.
wensen we vooral nog M
mooie verdere lustige levi
loop en nog veel schilde
not. Van harte E
B.B. staat hier, zoals de lezer wel zal vermoeden, voor «Belgi
sche Beiaardiers». Op vrijdag, 10 juni te 20 uur zal onze stads-
beiaardier een speciaal beiaardkoncert uitvoeren met uitslui
tend werk van Belgische beiaardiers die in het buitenland
werkzaam waren. Hij was zo vriendelijk ons enige gegevens
hierover mee te delen.
Alhoewel er meer dan 4 Belgische beiaardiers buiten ons land
de beiaardkunst trachtten te propageren hebben wij maar
van vier onder hen muziek kunnen vinden. Wij geven hier
enkele nota's over de vier landgenoten van het programma
van 10 juni, in de volgorde waarin ze geprogrammeerd wer
den.
Theo Adriaens: was een uit
stekend beiaardier Hij be
haalde in 1927 het diploma met
grote onderscheiding Kort
daarop werd hij beiaardier te
Mafra in Portugal, op de bei
aard van het Koninklijk paleis.
Hij speelde daar van 1929 tot
1931. Toen werd hij echter
ziek, en keerde terug om nog
zeer jong, te Mechelen te over
lijden in 1935. Dank zij zijn
vriendschap met beiaardier
Paul De Nil konden we één van
zijn werken (misschien het
enige bekomen. Het is een
eenvoudig preludium in Jef
Denyn stijl.
Kamiel Lefevere: was de eerst
gediplomeerde van de bei
aardschool. Na een aanvanke
lijke akademische opleiding in
de tekenkunst werd hij de eer
ste leerling van Jef Denyn, sa
men met Staf Nees aan de pas
gestichte school. Werd na het
behalen van z'n diploma hulp
leraar aan de school. Reeds
in iy^4 gat nij koncerten in de
Verenigde Staten, alsook de
volgende jaren, tot hij zich in
1927 voorgoed te New York
vestigde. Wanneer hij naar de
Verenigde Staten ging was er
daar slechts eén enkel bei-
aardje van 23 klokjes, en wan
neer hij terug naar België
kwam, in 1963. waren er meer
dan 150 waaronder uiteraard
«The biggest in the world». Hij
zelf bespeelde toen deze
grootste beiaard, van 76 klok
ken, met een basklok van 20
ton, de grootste baiaardklok ter
wereld Na 40 jaar keerde hij
terug naar Ukkel, waar hij in
1972 overleed.
Staf Gebruers: geboren in
Antwerpen 1902. Hij volgde
lessen aan de katholieke nor
maalschool te Antwerpen, en
aan het Antwerps muziekkon-
servatorium waar Jef Van Hoof
zijn hamonieleraar was. Hij
studeerde verder orgel aan het
Lemmeninstituut, en was leer
ling van de beiaardschool in
1922-1924. In 1924 werd hij
hulpbeiaardier van Antwerpen,
maar speelde toen ook regel
matig te Wembley in Engeland.
In 1924 trok hij naar Ierland om
beiaardierorgelist en koorlei
der te worden aan de Sint Col-
man's kathedraal, te Cobh. Hij
aanvaardde ook een ganse
reeks onderwijsopdrachten. Hij
was 'n zeer bedrijvig musicus
en in Ierland werden van hem
tal van bewerkingen en com
posities gepubliceerd, waaron
der een aantal opera's en ora
toria. Hij won verschillende
tionale prijzen. In 1940 wer
Iers staatsburger. In 1970
ving hij van Paus Paulus Vfme
onderscheiding «Pro Eccich
er Pontifice» als herkem
van zijn waardevolle bijdifvo
tot de kerkmuziek. Hij overt vo<
te Crok in 1970 Zijn zoon lor h
aan volgde hem op Dit jaa
Adriaan Gebruers ook bij
optreden als gastbeiaar
De Keltische suite die wij
Staf Gebruers spelen is
bouwd op Ierse melodii
waarvan vooral het «Carol
Conserto» van een blinde
harpist Carolan (1670-1
bekend is.
)t ir
s v
ids;
'art
laro
Raymond Keldermans:
boren te Mechelen in 191
laureaat van 't Lemmensi Zj'e^
tuut sinds '32 en van de
aardschool sinds 1965.
studeerde ook aan het coi
vatorium te Charlottent
West-Berlijn. In 1946 wee°'
üit naar de Verenigde St;
Vooreerst te Battle Creek
.|li
huisde hij later naar Spring 'nt 1
(lllinios) waar toen pas
zware beiaard was ingeric !n'
een speciaal daarvoor
bouwde toren te midden
een uitgestrekt park. Hij ki
nog vaak naar Europa als
speler. Won verschillf5 te
compositieprijzen. Hii ver °rd.
de Amerikaanse nationa
Zijn zoon Carl werd door von
opgeleid als beiaardier, zter ve
de opvolging verzekerd is
de
ird
t ve
idsl
P t
hte
dge
Êm
op
IQ v
rgei
Of
1 d<
Pu
int n
