OVER KUNST PRATEN MET FONS ROGGEMAN
EERSTE
PROGRAMMABOEKJE
EEN BESTSELLER!
24 - 29-7-77 - De Voorpost
Slechts bij weinige lezers zal de naam Fons Roggeman bekend in de oren klinken. Dit ondanks
het feit dat deze geboren Aalstenaar behoort tot de meest suksesvolle kunstschilders, en wel in
die mate dat het exposeren voor hem totaaV>verbodig is omdat elk werk reeds op \oorhand
zijn toekomstige bezitter kent. Een merkwaardig feit, zeker wanneer we zien dat de werken
an Fons Roggeman alles behalve kommercieel gekoncipieerd zijn. De vele werken die we van
hem zagen, noodgedwongen via de diaprojector, loonden stuk voor stuk de eerlijkheid, de
echtheid in expressie die we enkel bij de groten vinden. Fons Roggeman is een man die in zijn
kunst geen toege\ingen doet, die het spontane als primordiaal beschouwt en enkel een
schilderij prijsgeeft wanneer het hem belieft.
Zijn eerlijkheid ten opzichte van zichzelf, als kunstenaar ten opzichte van het publiek heeft als
dankbaar gevolg dat hij over een volkomen vrijheid beschikt in de artistieke (wanordelijk
gemaakte) wereld.
Fons Roggeman werd geboren te
Aalst in 1939. Vanaf zijn negende
jaar volgde hij les aan de Stede
lijke Akadcmie voor Schone Kun
sten te Aalst. Als leraars had hij
P: Welke objekten hebben l in
die vroege periode dan speciaal
geboeid? Was het de natuur? De
mens?
gers van pop-art en meuw-
realisme. Die beweerden dat ik er
beter aan gedaan had die voorwer
pen in hun wezenlijke verschij
ning op te hangen', in plaats van ze
FR.: Die objekten zijn slechts ma
terie. Ze hangen echter in een in
drukwekkende mate samen met de
gevoelswereld van de mens. Op
hei einde van zijn leven heeft Pi
casso gezegd dat hij gans zijn le
ven lang geprobeerd heelt een
kindertekening te maken. Hij be
doelde daarmede de spontaniteit
van het kind bezitten en daarmede
van wat men ziet een latent beeld
maken. Het is datgene wat de
meeste indruk maakt dat geschil
derd wordt, waarvan men een
crsatz-beeld poogt te behouden
En toch ligt het nog veel verder. Je
kan het verschijnsel -schilderen»
een fenomeen noemen. Ook mu-
Kijk een minuut goed rond en je
hebt,stol om duizend jaar te schil
deren.
P: Velen, waaronder talrijke
kritici, verwarren stijl- met
procédé De wijze waarop ie
mand schildert is de basis om
diens wezen te verklaren. Zoiets
lijkt ons onjuist.
FR.: Uiteindelijk is er geen enkele
kodc. geen enkele taal om alles uit
te drukken wat in de mens gist en
leeft Een desillusie kan niet op
dezelfde wijze geschilderd wor
den als een verliefdheid. Alles zal
zich uiten in een harde of minder
harde penseelstreek, een harde of
een zachte kleur. Een groot doek
anderen. Als ik mezelf bedrieg,
bedrieg ik de mensen ook Ik zou
liever uit gaan werken dan min
derwaardige dingen te maken. Ik
wil niet beweren dat mijn werk
goed is. maar het is gegroeid uit
een zo eerlijk mogelijk standpunt.
VP: Het is uw geluk hiermede
geen problemen te hebben.
F.R.: Er zijn slechts drie moge
lijkheden: niet kunnen schilderen
en gaan werken, schilderen, tegen
uzelf indruisend, of -schilderen-
VP: In de kunst bestaat het grote
gevaar dat men overdreven tea-
traal gaat beginnen doen.
Schept dit geen problemen voor
de eerste plaats bij mezell mal
visueel te maken. Het is een f
wcldig moeilijke opgave om e
ver te praten. Een schilderij i
alles of niets. Neem bijvoorbeJ
Het huwelijk van de ArnolfmM
van Jan van Evck. Dat is
werk waarin het onuitsprekelijk
enorm naar voor komt. Het i
ongelooflijk groot werk omdat ll
dicht bij een grens komt waar all
andere uitdrukkingsmiddelen t
len. Hel is tegelijkertijd vanzei
sprekend een kompleks.
Wanneer men een stoel schildt
kan dit bijvoorbeeld enorm mcnsl
lijk overkomen, omdat men nol
maal verwacht dat er een mens
zit.
onder andere de heren De Schrij
ver en Modest Van Mulders. Jan
Mulder, leraar levend model heeft
de jonge Fons Roggeman er toe
aangezet om aan de Gentse Aka
dcmie te gaan studeren. Op zeven
tienjarige leeftijd verliet Fons
Roggeman zijn geboortestad om te
Gent gedurende twee jaar de kur-
sus levend model bij Jan Mulders
te volgen.
Aan Jan Mulder heeft Fons Rog
geman veel goede herinneringen.
Hij leerde hem dat schilderen en
tekenen vooral het zien is van de
fouten die je zelf maakt bij het
«kopiëren- van de natuur. Alles
hangt af van verhoudingen, zelfs
al heeft men niet de intentie om
een objekt natuurgetrouw weer te
geven.
Ook aan zijn ouders heeft Fons
Roggeman veel te danken. Zij
hebben hem de volledige vrijheid
gelaten bij de keuze van zijn loop
baan.
Met Fons Roggeman hadden we
een langdurig en diepgaand ge
sprek over het wel en wee van
kunst en kunstenaar. Laten we
hem aan het woord.
VP: Welke drijfveren zetten ie
mand er toe aan het risiko te
lopen een zelfstandig bestaan als
kunstenaar te leiden?
FR.: Ik denk dat het vooral de
liefde tot het schilderen is die een
kracht geelt om ook in minder
ideale omstandigheden, met totale
onzekerheid in het achterhoofd, te
leven. In feite kan je gelukkig zijn
"""tonder een rooie duit te bezitten.
Ik leefde alleen vanaf mijn zeven
tiende jaar. Mijn ouders hebber,
nooit stokken in de wielen gesto
ken. ondanks het feit dat ik enig
kind was. Er bleef steeds een zeer
goede verstandhouding. Ik weet,
niet hoe het tegenwoordig gaat in
de kunstakademies, maar ik ben
ervan overtuigd een tamelijk
goede opleiding te hebben geno
ten. Door het feit dat ik zeer jong
begonnen ben was ik in het eerste
jaar -lijntekenen» zeer onderda
nig. Stel u voor: een gans jaar lang
lijnen tekenen, drie uur per dag.
zes dagen per week. Als kind aan
vaardde ik dergelijke strenge op
leiding. Iemand van eenentwintig
heeft de discipline niet om zoiets
een jaar lang te doen. Toch zijn het
elementaire zaken. Men leert er
door -zien - De goede herinne
ringen die ik tijdens mijn studieja
ren ondervonden hebben mij zeker
geholpen om te komen tot wat ik
ben
VP: Acht l een akademische op
leiding dan noodzakelijk?
FR.: Dat is een eerder persoon
lijke kwestie. Ik noem het akade-
mie lopen een -leren schrijven
Men kan er voor of tegen zijn.
maar het leren schrijven is een eer
ste stap om schrijver te worden.
Zo ook bij het schilderen.
VP: Is uw karrière als kunste
naar even vlot verlopen als uw
studietijd?
FR.: Daar heb ik nooit veel belang
aan gehecht of nooit veel over na
gedacht. Ik heb periodes gehad
waarin ik bij wijze van spreken
geen bezittingen had. Je kunt dit
moeilijke omstandigheden noe
men maar ik was gelukkig omdat
ik kon schilderen. Toen ik negen
tien was had ik reeds tentoonstel
lingen achter de rug Omdat ik zo
t jong was had ik veel belangstel
ling gewekt.
VP: In welke mate was er bij uw
eerste tentoonstellingen een
band met uw opleiding?
FR.: Qua optiek, qua instelling is
er niet veel veranderd wanneer ik
mijn eerste tentoonstellingen,
mijn eerste werken zie en v ergclijk
met datgene wal ik nu maak. Ik
spreek dan wel van de onderwer
pen. en niet van de w ijze waarop
ze behandeld werden Ergens is
dat logisch. Ixn objekt verandert
niet. de mens wel en bijgevolg
veranderd de projeklie van dat ob
jekt op de mens wanneer deze het
schildert. Je kan je afvragen hoe
ven objekt er eigenlijk uitziet,
welke de juiste visie van iets is.
Dal kunnen we nooit weten.
Een werk van Fons Roggeman. Op de voorgrond het werk zelf; op de
achtergrond het model: een omgekeerde schildersdoek, door Roggeman
op hyper-realistische wijze weergegeven. Met dit veelomstreden schilde
rij komt een zeer belangrijk aspekt van Fons Roggemans kunstenaar
schap naar voor. Hel is niet de weergave zelf die primordiaal is. Het is de
konfrontatie tussen het zichtbare en het onzichtbare: de weergave van
een objekt, een schildersdoek. Het ware schilderij bevindt zich op de
onzichtbare voorzijde. Het is als een stoel die menselijk wordt omdat
men normaal verwacht dat er een mens op zit.
F.R.: Toen ik 17 was stond alles
wat. ik schilderde in verband met
de omstandigheden waarin ik
leefde. Ik had bijvoorbeeld geen
gas, geen elektriciteit, geen wa
ter. Ik behielp me met petro
leumlampen. Toevallig leerde ik
een elektrieker kennen die in ruil
voor 'n schilderijtje mijn woonst
van electriciteit voorzag. Op dat
ogenblik werd de teller enorm be
langrijk voor me. zag ik daar er
gens het symbool in van licht. Ik
heb die teller geschilderd Op dat
ogenblik dachten de mensen dat er
misschien wel ergens iets niet
klopte in mijn bovenkamer! Ik
spreek van twintig jaar terug. Ik
schilderde ook de kruik waarmede
ik water ging halen, een zetel die
ik gekregen had. een bed dat ik
gekregen had. Alleen omdat het
van essentieel belang was voor
mezelf. Dit is allemaal zeer spon
taan gekomen, ver voor de tijd dat
't een mode werd in de schilders-
wereld om de dingen die men
rondom zich zag uit te beelden
Het was ook niet mijn bedoeling
iets nieuws uit te brengen Ik her
inner mij nog zeer goed de diskus-
sies die ik later had met verdedi-
te schilderen. Dan zou ik volgens
hen een voorloper geweest zijn
van die en die strekking. Ik repli
keerde er op door het te vragen wat
ik bijvoorbeeld zou moeten doen
hebben wanneer ik mijn vrouw
had willen schilderen. Aan een
touw hangen en in een kader han
gen misschien??
Later hebben ze me nog bestem
peld als voorloper van de hyper-
realisten. maar op het ogenblik
zelf begreep men er niets van
Voor mi| was het normaal omdat
ik er sterk aan verbonden was. Het
was een natuurlijk iets
VP: En ergens is die tendens nu
nog voelbaar in uw recente wer
ken.
FR.: Er zijn zo enorm veel facet
ten in het leven en ergens behoort
het allemaal tot onze wereld
van beperkte kennis Het waarom
of het hoe is mij nooit een zorg
geweest. Het is spontaan gekomen
en nu is het nog zo. Daarover
maak ik me geen zorgen.
VP: Het gevaar bestaat dat onze
lezers in u een objekten-schilder
zien. Dat bent u in geen geval.
Kunt u de emotionele betekenis
van uw werk omschrijven?
ziek. Er zijn enorm veel geluiden
in de natuur. Waarom zijn ër dan
mensen die voor zichzelf muziek
maken? Het zijn persoonlijke fa
cetten uit iemands leven die weer
klank vinden. Geluk en
drama volgen elkaar op in het le
ven en in mijn schilderen worden
die op de voet gevolgd. Elk schil
derij is een wereld op zichzelf die
daarom niet zo belangrijk is voor
iemand anders, maar die ontstaan
is uit een bepaalde situatie, en
sterker nog. die veel verder kan
gaan dan de situatie zelf. Een
schilderij kan een raakpunt zijn
met het onuitsprekelijke, of een
zoeken naar kontakl met het onde
finieerbare. Moest het geluk van
de mens kompleet zijn, hij zou niet
meer de behoefte voelen dit geluk
in een werk te visualiseren. In een
schilderij wil men zichzelf nog in
een grotere relatie stellen met de
toestand, geluk of drama, waarin
men zich bevind.
VP: Met een dergelijke visie als
de uwe kunnen wij ons best
voorstellen dat u de vele would-
be strekkingen die tans onze
schilderswereld teisteren af
keurt.
F.R.: Vroeger heb ik me daar hevig
tegen verzet. Nu vind ik het niet
meer nodig Het interesseert mij
niet. Let op, dit is geen onderken
nen of onderschatten van dingen
die anderen maken. Als de poging
eerlijk is. wat zouden we er tegen
kunnen hebben? Het mag natuur
lijk geen systee'm worden, geen
lopende band-werk. Dan gaat het
belangrijkste, dat het gevoel is,
verloren. Het gevoel, of beter, de
relatie met het ondefinieerbare.
VP: Wij kunnen best geloven
dat iemand die aan action-
painting doet een buitengewone
belevenis van furiositeit, van af
reageren- ervaart.
Men kan dan echter evengoed
zijn hond een rammeling geven,
met hetzelfde gevoel, of een tafel
aan diggelen slaan. Zelfs dat w il
onze twintigste eeuw als kunst
kultiveren. Toch zijn het slechts
nevenaspekten.
FR.: Ik meen dat dit geen kon-
stantc mag zijn in het werk van een
schilder. Je spreekt van action-
painting Bekijk de werken die in
de periode waarin action-painting
furore maakte ei5is goed. Zie je
het mogelijk dat iemand konstant
zo leeft? Iemand die konstant zo
schildert spreekt zichzelf tegen.
Zo'n moment waarin men action-
painting beoefent kan groot zijn.
maar het is slechts een zeer mi
nieme ervaring die gev isualiseerd
wordt. Er is veel meer dan dat.
Koggeman (Jolo Soppen
I door I
of een klein doek. Een schilder
gaat uit van wat zichtbaar is, maar
de taal die hij aanwendt is bepa
lend voor de echtheid van het
kunstwerk. Het is een kwestie van
vertalen.
VP: Elk individu ondergaat een
kunstwerk op een persoonlijke
wijze. Hoe staat u daar tegen
over?
F.R.: Ik ga 'n voorbeeld geven.
Toen ik m'n 1ste suksessen boekte,
en een leefbare prijs van een schil
derij kon krijgen stelde ik vast dat
er veel aspirant-kopers tijdens
nujn afwezigheid aan de deur wa
ren geweest. Om me nu gemakke
lijker bereikbaar te mal^n lfet ik
telefoon installeren.
Ik heb die telefoon ook geschil
derd. Niet omdat ik die telefoon
een mooie voorwerp vond. Dat
beeld was voor mij een soort syn
these van kontakt. Toevallig had
ik ook een portret van mijn vrouw
geschilderd. Ik kreeg bezoek van
een gehuwd paar. De man was
onmiddellijk in de ban geslagen
van dat portret. De vrouw nam het
echter zo niet en replikeerde: Hoe?
Vindt gij dat schoon? Ge hebt mij
toch? Koop liever die telefoon, dat
is schoon!» Ik vond dit voorval
geweldig verklarend om te zien
hoe mensen een schilderij bekij
ken. Ze vond dat haar aanwezig
heid in hun huis reeds voldoende
was. Zo heb ik nog ongelooflijke
rcakties meegemaakt. Dit brengt
bij mij de overtuiging mede dat
een schilder moeilijk iets voor
honderd procent kan visualiseren.
Het wordt toch persoonlijk geïn
terpreteerd.
VP: Kan de vlotte verkoop van
uw werken u als kunstenaar
simuleren?
FR.: Je weet dat ik met de verkoop
geen problemen heb. Dat geeft me
als schilder de absolute vrijheid
om te maken wat ik wil. zonder me
te moeten bekommeren om wat de
anderen willen. Moest ik niet kun
nen leven van de opbrengst van
mijn schilderijen, ik zou ver
plicht zijn uit te gaan werken, en
zou ik niet kunnen schilderen,
VP: Ofwel zou je kunnen gaan
schilderen, niet het technisch
meesterschap dat je bezit, in'de
smaak van Jan Publiek.
FR.: Dan sta ik radikaal tegenover
mijn gevoelswereld. Dat zou ik
nooit kunnen doen. Ik hoop het
nooit te moeten doen. Ik hoop
nooit in omstandigheden te komen
waarin ik niet sterk genoeg zou
zijn om aan dergelijke oneerlijk
heid te weerstaan, oneerlijkheid
tegenover mezelf en tegenover de
FR: Ik heb een periode gehad, ik
was toen een- of tweeentwintig,
dat ik een nogal tamelijk harde en
bekritiserende positie innam. Hel
was misschien een ouderdomsver-
schijnsel om -hekelend- te gaan
schilderen.
Ik ben daarmee gestopt toen ik
mijn eerste vrouw leerde kennen.
Dan heb ik me afgevraagd wat al
de mensen die ik zo satirisch voor
gesteld had me eigenlijk misdaan
hadden. Ik heb nooit meer zo*n
werken gemaakt en zal er nooit
maken. Dat weet ik zeker Ik heb
in die tijd zo geschilderd omdat ik
de pretentie had één enkel facet,
dat ik verkeerd vond in de mens.
zomaar duidelijk in het licht te
stellen. Ik was oneerlijk en onvol
ledig.,
VP: Het is waarschijnlijk geen
gemakkelijke opgave om de
haast klassieke zuiverheid, de
Mozartiaanse spontaniteit te
bewaren.
F.R.: Het beeld dat je tracht te ma
ken moet een aanleiding zijn om
het onzichtbare bij de kijker, en in
i, de
Ons gesprek met Fons Roggemjj
nam met dit geen einde Nog lan
hebben we doorgepraat, of betj
gezocht naar een mogelijke vej
klaring van het artisiteke lei
meen -schilderen Hieruit is gratis:
bleken dat na een veelvuldige ardag.
lange gedachtenwisseling. nifikrijl
talrijke voorbeelden uit het piktiyolkei
rale verleden, elk kunstenaar zijden I
grootheid heeft weten te putten linscl
de onvoorwaardelijke drang na ygp
zuiverheid in expressie Ei
kunstwerk dat kompromisloos
ontstaan lijkt best en langst g ct
nictbaar.
We leerden Fons Roggeman ke :t"
nen als een waardig mens "e
die met een grote cenvoi
en een nog grotere oprechlhe
leeft voor zi jn kunst en zijn ge/i
Vaak gaat hij in zijn kunst ze
ver, en doet het goed met hem
praten om tot een zuiver, ong
konditioneerd begrip te kome
We hopeqook met deze publikal
onze lezers een beter inzicht
hebben gegeven in wat vaak u
een ivoren toren-kultus wot
voorgesteld.
taki
>ers.
:t» w
de
ek»
Fons Roggeman, een gewetensvol
ANDRE DE GROEv
Het boekje met de beiaardprogramma's, uitgegeven door het stads
bestuur te Aalst, en nog steeds verkrijgbaar op het departement
-Kuituur-, Kattestraat 33. wekt heel wat interesse zowel in binnen-
als buitenland. Het bevat heel wat wetenswaardigheden, mooie
foto's, en vooral bijzonder aantrekkelijke tekeningen. Over deze
laatste wensen wij het hier te hebben.
Omslag en binnenblad.
Herten De Hels. ge pi
Op de buitenkaft verschijnt een
verkleinde afdruk van de affiche
De tekening werd ontworpen door
Jaak Pereboomen stelt het klavier
van een beiaard voor. in vooraan
zicht. met de verbindingen naar de
klepels van de klokken. De meeste
mensen hebben zulk een klavier
wellicht nog niet in levende lijve
gezien, maar v oor de anderen is de
tekening bijzonder suggestief. Ie
dereen is het ov er eens dat het een
van de best geslaagde affiches is
die ooit voor beiaardconeertcn
werd ontworpen.
De tekening op het eerste binnen
blad is van de hand van Jel Rot-
tiers. /ij telt ons Belfort voor in al
zijn glorie. Jel Rolliers is een
beiaardier, maar niet alleen maar
dat. hij is een rasecht artiest, die
literair presteerde, en die ook als
kunstschilder met de eerste de be
ste is De tekening verscheen in
zijn boek Beiaarden in België-
dat m 1952 verscheen, een waar
standaardwerk over de toenmalige
situatie. Hij verzorgde zowel de
illustraties van het boek als de
tekst. Het hoek is lang uitver
kocht. en hij gaf ons de toelating
de tekening van liet Aalsters bel
fort er uit over te nemen.
Bciaardgcschiedcnis in een no-
tedop
De overige, zeer humoristische,
tekeningen in hel programma
boekje zijn van de hand van Ro
land Van Hauwe. een man die
hiermee bewijst dat hij gerust op
dat gebied professionele paden
zou kunnen bewandelen.
Daarbij komt nog dat de tekenin
gen niet zo maar uit de lucht val
len. maar dat elk ervan een histori
sche achtergrond heeft Een eerste
tekening loont een -beiaarder- die
de klokken met hamers bewerkt
Inderdaad was dat de eerste ma
nier waarop ooit aan klokken
klanken ontlokt werden. - als wc
hiervan -ontlokken» mogen spre
ken - en waarop echt melodietjes
ten gehore werden gebracht. Dat
gebeurde in Aalst reeds zeker in
1432. zoals hei boekje ons leert.
De tweede tekening leert ons iets
over het - klokken melken Wan
neereen beiaardier een lange noot
moet spelen, dan kan hij dat alleen
door te tremuleren, d.wdoor de
noot. in combinatie met een an
dere. herhaald aan te slaan. Daar
door ontstaat een beweging die
veel weg heeft van het melken van
koeien. Nu is het zo dat Vlamin
gen. door hun romantische aard.
heel wat meer tremuleren dan
(koude) Hollanders. Daarom ver-
w ijten onze Nederlandse collega's
ons wel eens dat we klokken mel
ken.
Een
harlekijn
draadv
klokken,
de
kijn vergelijken (hopen wij
thans) maar mik weer een histj
risch feit belichten. Toen er in
klokken klepels kwamen vor
spitvondige -beyaarders- er
op om het geloop en gespring n;
de verschillende klokken te
mijden: zij bonden namelijk td
wen aan de klepels en namen
uiteinden in handen en maakten
ook vast aan hun benen. Zo nj
wat spring-en trekwerk konden,
dan de klokkken doen -zing
Wel denken wij dat de melod
lijn van hun melodieën daardt
wat minder vloeiend werd
De vierde tekening, de fijnste,
lustreen een bijzonder mooie
mantische tekst, van de hand
een Hollander!Romke de Wa;
de klankenregen. Onze heiaardi
proeft zijn klank, en streelt de t"
tsen met zachte hand.
En nu de actie...
Hebben w ij uw belangstelling gj
wekt? Wel. ga dan naar een v
volgende beiaardconceilen.
zal u daar een programma aanhij
den. en zai u ook leren lio
mooie klokkenkl.inken
Aalstcrsc prachtige in
best kan genieten
I XV Sl.ldslv
