Worden onze auteurs-komponisten
in eigen land genegeerd?
Een witboek van Sabam
Johan De Belie:
«Hoed je voor literaire prijzen!»
Johan Pieters: «De moderne komponisten zijn inderdaad
te zeer vervreemd van hun publiek, maar misschien noq
meer van de mensen die hun werk moeten uitvoeren»
Jacques Raymond: «BRT vijandig tegenover ons»
10 - 4-8-1978 - De Voorpost
SABAM, de Belgische vereniging van auteurs, komponisten en uitgevers, heeft
zopas een «witboek» laten verschijnen (eigenlijk is het maar een brochure: 24 blz.),
waarin zij in naam van haar leden haar verontwaardiging uitdrukt over het uitblijven
van maatregelen van overheidswege om het eigen werk, dus van Belgische kunste
naars, meer bekendheid te geven. Vooral het mediabeleid (radio, televisie) wordt op
de korrel genomen, daar de BRT een staatsinstelling is. SABAM eist 25% zendtijd op,
evenwichtig gespreid over de hele duur van de uitzendingen, voor haar leden en
verwijst hierbij naar Canada waar premier Trudeau een wet heeft laten goedkeuren
waarin 30% zendtijd werd afgedwongen. SABAM wijst erop dat de kwaliteit van de
programma's daaronder niet heeft te lijden gehad, daar dit de eigen produktie ten
zeerste heeft gestimuleerd. Ook werd een enorme kapitaalsvlucht aan auteursrech
ten naar het buitenjand tegengegaan. Tenslotte werd op die manier ook meer werk
gelegenheid gekreëerd, toch niet onbelangrijk in deze krisisperiode.
Daar de brochure nogal heterogene vraagstukken behandelt, namelijk het toneel, de
ernstige en de lichte muziek, hebben wij geoordeeld dat het informatief gezien het
beste was de stellingen van SABAM te toetsen aan de mening van drie mensen uit het
Waasland die op de diverse terreinen kreatief zijn. Voor toneel werd dat dan Johan de
Belie uit Sint-Niklaas, voor de lichte muziek Jacques Raymond uit Temse en voor de
ernstige muziek één der zeldzame jonge komponisten, Johan Pieters uit Kieldrecht.
Johan De Belie is in het Waas
land één van de meest belo
vende auteurs Naast kortver
halen en gedichten heeft hij
reeds twee (voorlopig onuitge
geven) romans op zijn aktief
staan, waarvan wij de jongste
«Gwendolyn Alvarez», «bij de
gratie van de Graal geschre
ven», zeker niet onvermeld
mogen laten. Maar Johan is
vooral een teaterman. Ik
hoorde zonet nog in Kramiek
een interview met Romain De
Coninck en alhoewel het een
vreemde vergelijking lijkt, toch
is het zo dat ook Johan zelf
stukken schrijft, ze regisseert,
akteert. Alleen dekors bouwen
doet hij bij mijn weten nog niet.
Op achttienjarige leeftijd
zorgde hij reeds voor een ver
rassing met zijn stuk «Het Ge
zag» dat een paar jaar later
door Sint-Genesius gekreëerd
werd in Sint-Niklaas. Een ge
durfd initiatief dus voor een
amateurgezelschap Nadien
kreeg hij voor «Umbilicalis» de
Pol de Montprijs van de provin
cie en kreëerde hij met zijn ei
gen Stokteater «Iris of het spie-
gelkraam». Nu werkt hij met
diezelfde mensen aan de mon
tering van de rock-musical «De
Kat», waarover wij vorige
maand reeds uitvoerig bericht
hebben
Vooraleer wij met Johan over
de eigenlijke brochure praten,
komt iets anders aan bod, dat
toch heel nauw verband houdt
met ons onderwerp: Johan is
namelijk géén lid van SABAM
Dat eist een verklaring.
JDB: Ik wil me niet als een ge
ïndustrialiseerd, gekomputerd
kreatief genie voelen, ik rotzooi
liever maar wat aan. Ook we
gens de aanhoudende geruch
ten over geldgekJungel bij SA
BAM. Hoeveel ze wel vragen
van gezelschappen en hoeveel
de auteur daar dan wel van on
der ogen krijgt. Let wel, dat zijn
geruchten. Ik beschuldig dus
ook niet rechtstreeks, want ik
heb geen zin in een proces met
SABAM. want daar lijken ze
soms wel rap mee te dreigen,
dat is bewezen: vergeet alsje
blief geen éénaktertje aan te
geven wanneer je niet weet
waar het precies vandaan
komt! Daar weze nog aan toe
gevoegd dat ik nu, onarnanke-
lijk, ook niet veel geld te zien
krijg voor mijn geschriften,
maar ik weet het tenminste, ik
zie er geen graten in en blijft
niet plakken aan mijn onverschil
lige vingers. Bovendien, Hugo
Claus is ook niet aangesloten
bij SABAM. is het niet? En nu
ben ik uiteraard stukken beter
dan Hugo, maar dat heeft er
niets mee te maken
DVP: Worden volgens jou de
Vlaamse auteurs gene
geerd?
JDB: Tuurlijk. Waar zouden ze
anders hun bergen frustraties
vandaan halen, tenzij ook uit
besef van eigen onkunde, maar
zo geniaal zijn de meesten nu
ook weer niet. Vooral officiële
gezelschappen laten hen nogal
links liggen (NTG in Gent dus
voorziet voor volgend seizoen
geen enkel nieuw Vlaams
werk, als reden geven zij op
dat er geen goede voorhanden
zijn, red.), al laat het pro
gramma van KNS-Antwerpen
voor het komende toneelsei
zoen de hoop weer opflakke
ren. Wat van SABAM trouwens
jositief is: zij hebben een bro
chure uitgegeven over
Vlaamse auteurs en stukken
die bij hen verkrijgbaar en be
taalbaar zijn. (Deze brochure is
vooral bestemd voor amateur-
gezelschappen. Wanneer het
een kreatie betreft, kunnen zij
hiervoor zelfs een premie krij
gen, red.). Maar niet enkel de
nationale toneelindustrie is
verantwoordelijk, amateurs
grijpen ook nogal gemakkelijk
naar buitenlandse kas- en
lachsuksessen. De beroeps
zeggen dan: zij moeten het
juist doen, dingen uitproberen,
omdat ze minder financiële risi-
ko's hebben. Maar dat is lul
koek natuurlijk. Wie krijgt zo
veel subsidies om Amerika en
Engeland na te apen? En een
amateurgezelschap kan nu
eenmaal ook niet zonder geld.
En geen mensen in de zaal is
gelijk aan bijna geen centjes.
Of mogen zij ook niet eens een
etentje organiseren op het
einde van het seizoen voor al
die niet betaalde sukkelaars?
Enfin, dat etentje doet er na
tuurlijk niet toe, ik bedoel maar:
je kan in een hobby ook niet
konstant tijd en geld stoppen en
dan geen kat naar je zien kij
ken. Maar ik ben aan het
zwammen geloof ik, de literaire
rivier treedt weer buiten haar
oevers.
DVP: De overheid tracht de
kreativiteit van de eigen
mensen te stimuleren door li
teraire prijzen
JDB: Hoed je voor literaire prij
zen. Het geld moet je niet weg
gooien natuurlijk, maar denk je
dat ik op de honorering van
«Umbilicalis» ook maar één
reaktie gekregen heb? Je zou
toch denken: de bedoeling is
iemand een kans te geven.
Welnu, die kans zit er dan mooi
niet in. vergeet het maar. Brief
jes van duizend en een ove
rigens mooi diploma van André
Roelant waren het laatste wat
ik gehoord heb. Geen dooie
muis, noch beroeps noch ama
teur heeft interesse betoond,
hoewel er van officiële zijde en
van de pers uit voldoende aan
dacht aan werd besteed.
DVP: In haar brochure pleit
SABAM ook voor een gelijk
schakeling wat subsidiëring
e.d. betreft van amateur en
professioneel toneel
JDB: Pro natuurlijk. De echte
liefde voor het vak vind je meer
bij liefhebbers dan bij
diploma-op-zak akteurs. En ta
lent, ocharme laten we erover
zwijgen. Er wordt wat afge-
klungeld in dit wereldje van
ons. Het gevaar is natuurlijk
niet denkbeeldig dat amateurs
zich een professionele houding
gaan aanmeten en dan kan de
hele boel de pot op voor mij
DVP: Heb je zelf nog onmid
dellijke toekomstplannen,
naast «De Kat»?
JDB: Er ligt een stapel gedich
ten klaar, vervloekt weliswaar
maar mooi omdat ze schrijnend
zijn. Zo denk ik er morgen zelf
ook niet meer over vermoede-
Jolnin De Belie-Ik ben uiteraard xtiikken heler
tlinie
dan Hufin Claus
lijk, ik ben nogal onstandvastig
en neurotisch. Nog een beetje
regisseren en dan naar Blon-
die, Patti Smith en Rod Stewart
luisteren, wat vrijen met het
vrouwtje, de kat strelen (maar
ik heb er geen) en mijn zoon
opvoederen. Ook leuk meege
nomen
Johan (Jan) Pieters is een jong
komponist, musicus, muziekle
raar ook, die uit een zeer muzi
kale familie stamt uit Sint-
Niklaas. Jan is een buiten
beentje tegenover zijn kolle
ga's. Bij hem wordt kompone-
ren bijzaak, al is dat dan zeker
niet pejoratief bedoeld. In zijn
pogingen om toch met de men
sen in kontakt te blijven en hen
warm te maken voor de ern
stige muziek in het algemeen,
maar ook voor de eigentijdse
Belgische komponisten (waar
over dus sprake in de
SABAM-brochure) die het ver
dienen, bewandelt hij zelfs an
dere muzikale paden: zo is hij
o.m. arrangeur en optekenaar
van volksmuziek bij Reintje
Vos uit Kemzeke. Verder heeft
Jan ook nog een Gregoriaans
koor in Sint-Niklaas.
DVP: De ernstige muziek
vormt in de SABAM-
brochure een uitzondering in
die zin dat de Belgische
komponisten weliswaar ook
onvoldoende aan bod ko
men, maar dat dit niet de
schuld is van de overheid,
die wel degelijk pogingen
doet om het talent te stimule
ren en te verspreiden.
JP: Ik denk dat ik dat moet bij
treden, want ik ben nogal libe
raal van gedachte op dat punt:
inmenging van de overheid
vind ik niet zo gelukkig. Zij kun
nen trouwens ook niet meer
doen dan b.v. een wedstrijd in
richten. Misschien ook subsi
diëring voor platen enz., al be
schouw ik dat reeds enigszins
als een inmenging. In de Natio
nale Mediateek mocht men (al
leszins tot voor kort) werk van
Belgische komponisten gratis
meenemen, maar toch bleven
die liggen, omdat niemand die
muziek kent. Men neemt niet
zomaar een plaat mee omdat
daar de naam van Louis De
Meester of Kerstens op staat
Het zou dus meer uit het kon-
certleven moeten komen.
DVP: Daar heeft men in de
brochure dus juist kritiek op.
Men zegt dat de vervreem
ding van de hedendaagse
komponisten ten opzichte
van hun publiek vooral te wij
ten is aan de festivalpolitiek
die de overheid vanaf 1930
gevolgd heeft. Dat betekent:
men ging buitenlandse «ve
detten» uitnodigen en die
dan ook vertrouwde kompo
sities (kassuksessen») la
ten uitvoeren
JP: Het is juist dat men daar
geen risico's wil nemen met
nieuwe werken van eigen men
sen, maar dat is niet specifiek
de schuld van de overheid, dat
gebeurt ook privé. En het is ook
de schuld van de komponisten
zelf in die zin dat zij vervreemd
zijn van hun publiek door de
manier waarop zij schrijven. Zij
schrijven om te schrijven, dat
wil zeggen: ze schrijven iets, la
ten we zeggen een symfonie,
en dan moet die door iemand
gespeeld worden. Maar ik vind
het een veel betere politiek van
te zeggen: wat heb ik? In welke
kringen heb ik invloed? Waar
ben ik zelf aktief? En daarvoor
te schrijven. Als men zich na
tuurlijk al gefrustreerd voelt als
men voor een strijkkwartet
moet schrijven of zelfs voor een
amateurskoor, ja dan! Dus:
men schrijft meestal los van
Een kort gesprekje met Jacques Raymond leest u hierna, in
afwachting van het uitgebreide interview dat we tot vol
gende week hebben opgespaard.
DVP: Je wist van het verschijnen van het witboek niets
af. dus heb je er ook geen inspraak in gehad?
JR: Neen.
DVP: Maar ben je er toch over tevreden?
JR: Het klopt allemaal. We zijn er in die twee jaar nog niks
op vooruit gegaan, 't Zal altijd zo blijven Volgens mij ligt het
een beetje aan de mentaliteit van onze eigen mensen Als
het uit het buitenland komt, is het goed. Het is zover geko
men dat ik durf beweren dat de toestand nog slechter is dan
hier in deze brochure staat. De mensen van radio en televi
sie staan niet alleen onverschillig, maar zelfs vijandig te
genover ons. Ze willen ons eenvoudigweg diskrimineren.
Want als ze programma's maken met vreemde artiesten
hebben zij geen last. Als ze immers met Vlaamse mensen
een programma maken dan zeggen anderen telkens weer:
ja maar. het is weer met die en die, waarom niet met deze of
gene? Want er is een verschrikkelijke onderlinge ijver.
DVP: Dat heb je ook ondervonden wanneer je aktie
gevoerd hebt destijds. Er was weinig solidariteit. De
Kluger-stal heeft heel demonstratief geweigerd mee te
doen (Tura. Christy. Verminnen
JR: Natuurlijk Dat zou ook te gek zijn. dat zijn de enige
platen die nog gedraaid worden. Die hadden dan ook op
dracht gekregen van Kluger dat ze aan onze akties niet meer
mochten deelnemen.
DVP: Waar nogal wat meningsverschillen over beston
den was. ging het nu eigenlijk om meer Nederlands
gezongen liedjes of om meer Belgische produkties
m.a.w. was het een soort flamingantische aktie of eer
der een ekonomische (om het kapitaal van de auteurs
rechten meer in België te houden)?
JR: Ja. men heeft daarin verward, maar het ging wel dege
lijk om Belgische komposities Ook mensen die in andere
talen zongen hoorden daar dus bij als ze maar zelf hun
materiaal komponeerden. zoals Trinity en Dream Express
b.v.
praktische mogelijkheden Als
ik kijk naar moderne buitenlan
ders die toch toonaangevend
geweest zijn, en mijn favoriet is
dan Bela Bartok. die is in
Roemenië en Hongarije rond
gegaan bij die volksdansorkes-
tjes en zo, die heeft daar mee
gespeeld, optekeningen ge
daan: dat heeft allemaal een di-
rekte aanspraak op Jan Publiek
Dat is muziek die men herkent,
waaraan men ook kan deel
nemen. Mijn opvatting is dat
een komponist nog eerder voor
de uitvoerders moet schrijven
dan voor het publiek. Dus niet
zozeer om het applaus en de
grote bekendheid, dat kan ko
men, maar men vergaloppeert
zich als men zich daar specifiek
op afstelt. En zo moet hij probe
ren er op die manier mee op te
springen en de mensen uit
de amusementswereld weten
dat zeer goeddat het publiek
ook een beetje uitvoerder moet
zijn. Al was het maar introvert:
als het publiek iets herkent, dan
gaat het er toch in op.
DVP: Uzelf hebt de muziek
geschreven voor de be
kroonde tekenfilm van Johan
Dehandschutter.
JP: Toevallig, omdat men het
me heeft gevraagd. Nu blijkt dat
het meest bekende te zijn. al
hoewel ik dat niet graag als
meest representatieve zou be
schouwd zien. want bij een film
en zeker bij een tekenfilm ben
je natuurlijk erg gebonden
Verder schrijf ik meestal een
voudige stukjes, b.v. voor een
meisje in de klas die me haar
poëzieboek geeft. Iemand an
ders zou daar iets inschrijven,
wel ik schrijf daarvoor dan een
stukje, dat dan niet zo maa;
«een stukje» is hoor. Maar zal
dat kind dat begrijpen? Ik weet
het niet. Later op een dag mis
schien En dan schrijf ik ook
nog werk voor orgel om uitge
voerd te worden door mijn
vrouw of door mezelf En waar
voer je dat nu uit? Wel, in de
kerk of zo. hé. Ik moet dus niet
klagen dat nog niets van mij
op een koncert is uitgevoerd
want ik heb nog nooit iets voor
'n konceri geschreven en ik zal
dat ook niet doen. zolang men
het mij niet vraagt of zolang ik
niet voel dat er nood aan is. Of
misschien eens als ik met weet
wat doen. maar dan zal ik er
niet over klagen als het niet uit
gevoerd wordt
DVP: Denkt iedereen er zo
over?
JP: Neen Als je mijn direkteur
zijn mening daarover zou vra
gen. dan zal je zien dat die erg
verbitterd is. wat de inspannin
gen van de overheid en de BRT
betreft Alhoewel ik vind dat hij
het juist erg ver geschopt heeft
a ook meer aanbod ue laatste
tijd schijnt daar echter een ken
tering in te komen. Misschien
onder druk van de overheid, ik
weet het niet. Een nadeel is na
tuurlijk wel dat moderne kom
ponisten dikwijls te moeilijk
schrijven zodat ze enkel door
beroepsorkesten kunnen uit
gevoerd worden en als die naar
de provincie trekken, dan
gooien ze er ook met hun pet
naar, nietwaar? Plaatselijke
amateursorkesten wagen zich
niet aan dergelijke moeilijke
dingen, tenzij waar het wel ge
beurt dat is in hat kader van
harmonie- en fanfaremuziek.
Maar dan is het weer dikwijls
Jan Pieters stimuleert een maak-muziek, een beetje naar
ensemble van Reintje Vos. het kommerciële overhellend.!
Een beetje te veel banale din-
DVP: De vervreemding van gen
komponisten DVP: Wat harmonie- en fan-
J °m /n da hand 9e" faremuziek betreft, ook hier-
,n£.r.».eVe" d=oïuï aan "°rdl aan bea,ie Plaa'a
necnoïiH a, °P gespendeerd in de brochure
gespeeld wordt, een zender van SABAM. Zij stellen o.m.
?ien,a°°' ee" "er aa9 P"- vast dat op twee Limburgse
SïanadfbeVOlk'n9be- muziekfestivals er niet min-
dar dab 26 Nederlandse
crtoe-zenders elk hun («Hollandse») werken wer-
h^h ,°P?ra.chl kregen, den uitgevoerd op een totaal
heb ik me toch afgevraagd of Van dertig!
het positief is dat elke zender
zich nu richt tot «zijn» publiek
en dat publiek dus naar de
mond praat. Ik vind dat spijtig.
Nu. het verwijt dat BRT 3 al te
geleerd zou doen, dat gaat de
laatste tijd niet meer zo op. Ze
doen werkelijk een inspanning
een groter publiek te bereiken.
Ik denk aan programma's als
«Ad Libutum» en «Da Capo»
Maar Jan Publiek weet daar
gewoon het bestaan niet af.
DVP: Is 1930 inderdaad een
scharnier voor die negatieve
evolutie?
JP: Ik denk dat sinds 1930 het
koncertleven nog maar goed is
beginnen leven, vooral in de
provincie. En de laatste tien
jaar zijn ook de jongeren zich
weer sterk voor de ernstige
muziek gaan interesseren, zo
danig dat zij een groot procent
van het koncertpubliek uitma
ken. Ik vind dus dat we sinds
1930 wel vooruitgegaan zijn.
maar het zelf muziek maken is
door televisie, radio en noem
maar op wel fel achteruit ge
gaan. Niet in kwaliteit maar in
kwantiteit. B.v. thuis of in vrien
denkring muziek maken, een
paar strijkers die bijeen komen,
twee klarinettisten die een duo
vormen of zo, dat zie je niet
meer. Vandaar ook trouwens
dat komponisten vooral aan
koncerten denken Nochtans,
als een komponist die dingen
niet zou verwaarlozen, een
voudige klaviermuziek en zo.
dat hij dan later in de koncert-
zaal veel meer belangstelling
zou krijgen Want zoals het nu
is. is het voor een organisator
inderdaad een risiko uit te pak
ken met een modern werk Al
hoewel ik vind dat op elk pro
gramma tenminste één modern
en één Belgisch werk zou moe
ten voorkomen. Men doet dat
ook elders, maar ja, die landen
zijn veel groter, men heeft dus
dertig!
JP: Het aanbod uit Nederland
is dan ook zeer groot. Het is
muziek die er goed ingaat met
nogal veel show enz. Sterk op
effekten belust. Trouwens als
Nederlandse muziekkapellen
hier komen spelen, moeten ze
het in de eerste plaats hebben
van de show, niet dat ze geen
degelijk werk leveren, maar het
muzikaal aspekt ligt wel onder
tegenover majorettenkorpsen
en noem maar op. Maar in de
provincie Oost-Vlaanderen
was het verplichte stuk voor de
laatste wedstrijd er één van
Parcel Poot. Natuurlijk, som
mige harmonieën behouden
dat dan ook gewoon als ver
plicht stuk Maar kom. het is
een begin, want we komen toch
van ver. nietwaar? Als men ziet
dat een harmonie of een fan
fare oorspronkelijk diende of
wel om eens goed uit te gaan
ofwel om de belangen van één
of andere partij te dienen, dan
stelt me" nu vast dat er weer
twee richtingen zijn ofwel de
show verzorgen ofwel wat
meer aandacht besteden aan
de muziek zelf En dan mag je
toch niet direkt verwachten dat
zij een stuk van Marcel Poot als
liefhebberij gaan spelen! Niet
dat het geen knappe muziek is
integendeel
DVP: Opnieuw ruimer ge
zien, ook wat ernstige mu
ziek betreft, komt het Belgi
sche repertoire genoeg aan
bod op koncerten in het
Waasland?
JP: Ik denk niet dat het beter
kan. Als komponist van ern
stige muziek moet je trouwens
niet gaan denken: kom. ik ga
me binnen zoveel jaar een
prachtige villa bouwen Het
mag trouwens geen materiële
ambitie zijn. dan hoor je eerder
thuis binnen de amusements
muziek
Jan Segers
