ZUSTER RAFAEL
EN HAAR MARIALE IKONOGRAFIE
APOTEKER ALBERT
«EUVERDEKEN»!
VAN
NECIü
8 - 4-8-1978 - Oe Voorpost
Wanneer we in de Abdij «Maria Mediatrix- in de pittoreske Affligemdreef, vlakbij het
sportviiegveld Ter Kluizen aanbellen hebben we meteen «de ware» aan het woord. Zuster
Rafaël, portierster en gastenzustei*, heeft inderdaad de aktiviteit weten te ontwikkelen die ons
boeit: «Mariale Ikonografie».
Wel aktiviteit en geen liefhebberij, geen hobby. Daartoe hebben de zusters Benediktinessen,
een beschouwende orde waarvan de eerste taak het gebed is, het «Opus Dei» zoals Benedictus
het noemt geen tijd. De prachtige verzameling waarvan de entousiaste zuster ons enkele
staaltjes toont wijzen inderdaad niet op het resultaat van louter verzamelwoede maar zijn de
vrucht van vele volgehouden inspanningen geschraagd door wetenschappelijke bedoelingen
en gestimuleerd door een grote liefde tot Maria.
«De devotie tot de H. Maagd levendig houden, in een periode dat Maria enigszins achterop is
geraakt, de verdieping van de kennis van en de liefde tot de Moeder Gods en van haar rol in het
heilsmisterie. is een belangrijke bedoeling van het hele werk. Eveneens het interessante
materiaal voor de toekomst bewaren, het v oorhanden hebben voor publikaties en het verza
melen voor studiemogelijkheden zaten voor bij het realiseren \an deze Mariale Kollektie -
vertrouwt zuster Rafael ons toe in de sobere spreekkamer waar men alleen een kruisbeeld en
een ikoon aan de wand aantreft maar waar het kraakzindelijk is en een asbak op het tafeltje en
een kop koffie de gastvrijheid en gulheid van de kloostergemeenschap verraden.
Mariale ikonogratle
Zoveel tijd heett onze zuster ech- gem. Van in 1921 namen ze hun uitgebreidheid van deze koliektic
ter niet om haar levenswerk verder intrek in een klein gebouw te enerzijds en het studiewerk dat
gestalte te geven want ze heeft Heide-Kalmthout doch enerzijds erin schuilt willen we u hierbij het
dienst aan de poort en in het gas- wegens het te klein worden wc- schema van deze verzameling niet
tenverblijt, taak die ze met mede- gens te grote toevloed van postu- onthouden, schema dat steeds
zusters deelt en buitenstaanders
kunnen zich bezwaarlijk voorstel
len hoeveel wordt aangebeld aan
een klooster dat voor ons dan toch
met het epiteet -afgezonderd-,
gesloten zou kunnen worden geka-
talogeerd. Evenmin stelt u zich
voor dat deze zuster in haar agenda
moet uitkijken naar de uurregeling
om te weten hoeveel tijd ze aan
ons kan spenderen vooraleer an
dere gasten haar aandacht komen
opeisen. Andere taken buiten het
klooster zeil heeft dit kontempla-
ticve klooster uiteraard niet. In het
levensonderhoud voorzien ze door
het bakken van hosties voor het
bisdom: gewone blanke en dikkere
brood-hosties. Ook doen zusters
schilder- en emailleerwerk en in 't
gastenverblijf ontvangen ze men
sen die op bezinning willen ko
men. in stilte de gebedsfeer zoe
ken en het koorgebed v an de zus
ters willen volgen.
Nederlandse in
de abdij!
Zuster Rafaël is een Nederlandse
uit Venraay in Limburg waar haar
vader gedurende 25 jaar direkteur
aan een instituut voor geestèsge-
stoorden was. zelf afkomstig uit
voedstermadonna
«heup» madonna
Maria met slapend Jezuskind
Maria in de schilderkunst per
eeuw en land
(Bohemen, Duitsland, Frankrijk.
Italië, Nederland, Spanje, Vlaan
deren)
Maria in de beeldhouwkunst
1 le tot en met 20e eeuw.
3. Maria en de H. Eucharistie:
in aanbidding
geeft of toont Jezuskind
leidt een kind naar kommunie
ontvangt de kommunie
met Jezus en kelk en hostie
leidt Jezus naar kommunie-
kinderen
leidt een kind naar kelk en hos
tie
met Jezus en de symbolen van
de eucharistie
met Jezus en monstrans
bij het kruis
b. Moeder van de Verlosser
I. Maria met Jezus in kruishou-
Zuster Rafaël met een deel van haar Mariale ikonografie. (JM)
u
Madonna's in de schilderkunst, netjes opgeborgen in ringkaften. (JM
Noord- en moeder uit Zuid-
Holland. In Maria Mediatrix is in
derdaad ongeveereen derde12 op
36) van de zusters van Neder
landse nationaliteit. Van waar die
affiniteit van Nederlanders voor
het Brabantse Aflligem? Een
lange geschiedenis...
Toen een Nederlandse bekeer
linge. in haar land in het klooster
wilde treden lukte dit haar niet zo
direkt. Bekeerlingen werden niet
zo gegeerd. Het feit bekeerlinge te
zijn werkte immers toenderiijd
oog remmend.
Dal de Domma Gertrudis
Molengraalï-Svhim van der Loelï
bovendien gehuwd was geweest
maar beide partners het klooster
leven verkozen werd toen ook nog
negatief aangezien.
In Zuid-Frankrijk, inde streek van
het M aria-genadeoord Lourdes.
meer bepaald in het groot Bcnc-
diktineklooster van Dourgne. was
er wel plaats voor de jeugdige pos
tulante. Legeraalmoezenier Dom
Franco de Wyels kwam er met de
Nederlandse kloosterzuster in
kontakt binst de eerste wereldoor
log en was ervan overtuigd dat in
deze zuster werkelijk roeping
school. Zijn oude droom, naast
een Bcnediktijncrmannenkloostcr
en een voor Benediktinessen te
hebben, zoals ten andere gebruike
lijk was. kwam hem voor de ogen
en in die zuster, een Nederlands
sprekende v an huis uit. zag hij het
instrument om met de genade van
Maria zijn idee te verwerkelijken.
Met zes zusters kwam Moeder Ger
trudis inderdaad naar Vlaanderen
op 11 februari, verjaardag van de
eerste verschijning van O.LA
aan Bernadettc maar nog niet di
rekt naar de omgeving van Alïli-
lanten en anderzijds wegens de
aantrekkingskracht van Aflligem
verhuisde men in 1932 naar de Af
fligemdreef op het grondgebied
Hckelgem.
Wegens de vele relaties van deze
voor wijziging en aanvulling vat
baar is.
Zorgvuldig in albums met uit-
neembare en bijvoegbare pagina's
bewaard zijn volgende temata be
handeld in deze Mariale Ikono-
Mariale wens- en uitnodigingskaarten. (JM)
zusters met onze noorderburen
zijn erdun ook traditioneel steeds
Nederlandse zusters in deze abdij
die met de monniken v an Aflligem
de beste overeenkomst hebben, de
«paters- gaan er voor in de eucha
ristie. houden ér konlérentics enz.
De verzameling
Om u enig idee te geven van de
grafische koliektic.
I. Biografie: Lcvèn van Maria:
van geboorte tot kroning.
II. Haar rol in hel heilsplan van
God
a Moeder van de God-Mens.
1Moeder v an Barmhartigheid en
Mantelmadonna
2. Madonna:
«O.L,V van liet Vagevuur
•Beschermvrouwe
II. Kerk (parochie)
Orde Beneïlictus
Orden en jongrcgalies
Kloosters en instelhneen
Missie
Huisgezin
Verkeer: land. lucht, zee
Scholen
Groeperingen
Land en Volk
Lokale Madonna's
Natuur
d. Maria Middelares
1Voorspreekster
2. «O.L.V. van het H. Hart»
3. Maria en de Vrede
4. «Deur des hemels»
5. «Oorzaak van onze blijd
schap»
6. Middelaarschap Maria toont
Jezus aan de mensen en Maria
leidt de mensen tot Jezus
7. Genade-Middelares: met Je
zus. H. Bloed, met stralen, bloe
men
8. Moeder van Goddelijke Ge
nade
9. Druiventrosmadonna
«Ikonografie» is.etimologisch.de
wetenschap die zich bezighoudt
met beschrijv ing en verklaring van
voorstellingen uit de beeldende
kunst. Uiteraard is ze verwant met
de kunstgeschiedenis, meer be
paald met kerk-en kuituurhistorie.
Voor interpretatie is de kunsthisto
ricus vaak op de ikonografie aan
gewezen. Wel is de ikonogralie
als wetenschap nog een jonge tak.
Ook profane geschiedenis, mytho
logie, emblematiek en allegorie
behoren tot het terrein van de iko-
nograaf.
Zuster Rafaël houdt het dan meer
speciaal bij de beschrijving van
prenten waarbij ze dan analyseert
en zoekt naar de inhoud van deze
prent.
Haar verzameling oorspronkelijk
gestart op zeer bescheiden wijze in
1958 toen ze nog in het noviciaat
was met een verzameling van
O.L.V.-prentjes uit West-
Vlaanderen ter gelegenheid van
het naamfeest van de toenmalige
novicemeesteres, is uitgegroeid
tot een monumentale koliektic.
wetenschappelijk geklasseerd en
onderverdeeld in zovele facetten
waarbij rekening werd gehouden
met de v erschillende eeuwen en de
geografische plaatsen. In 1973 ter
gelegenheid van het «Jaar van de
Abdijen», kon men dit oeuvre van
dichtbij bekijken maar sedertdien
is deze verzameling nog fel uitge
groeid en nog dagelijks, via rela
ties. via ruilen c.d.m wordt het
werk aangev uld.
Gedreven door de bezorgdheid
niets waardevol verloren te laten
gaan en overtuigd van buiten de
religieuse waarde ook deze voor
de streekgeschiedenis en de fol
klore, maar bovenal als stimule
rende faktor voor de dev otie tot de
Moeder-Maagd werkt zuster Rafaël
gestadig, onverdroten ijverig
voort aan deze uitzonderlijke ma
terie, hierbij geholpen door vele
simpatisanten. Misschien kan ook
u deze zuster wel enig materiaal
bezorgen in de abdij in de Affli
gemdreef
III. Maria's Waardigheid:
1 Maria en de HDrievuldigheid
2. Moeder van Gods Zoon
moeder van de Schepper
Maria aanbiddend
tronende Madonna (Sedes Sa-
pientiae)
madonna met engelen, met
heiligen
madonna en Jezus met schrift
rol, boek
madonna in schilderkunst,
beeldhouwkunstmozaiek
3. Bruid van H. Geest
4. Koninklijke waardigheid
koningin van de engelen
koningin van de wereld
Maria door engelen gekroond
in koninklijke waardigheid
door Jezus-Kind gekroond
kroningen H. Drievuldigheid
IV. Deugden van Maria:
Liefde als voornaamste deugd tot
Vader, Zoon. Geest
1. Beminnelijke moeder
2. Maria's moederliefde
3. Geborgenheid bij de Moeder
4. Maria bewondert Goddelijk
Kind
5. «Mater Amabilis»
6. Maria met rozen, brandend
hart
7. «Mystieke Roos»
Nederigheid: fiat.
Vroomheid. Maria biddend.
Zuiverheid: maagdelijkheid.
«Virge Virginum- besloten hol.
onbevlekt hart. brandend hart,
maagd der maagden,
olferbeeldheid:
O.L.V. van Smarten
•ring. I
Mater Dolorosa
O.L.V. medelijdend
overgave
met passiebloem
Maria offert, draagt op
Hart van Maria, doorboort»
met doornen.
Heiligheid.
V. Vlariadevoties en -vererinj
I Devoties:
rozenkrans
weesgegroet
angelus
litanie van Loreto
scalpulier van de Carmel
Maria-anti lonen
7 vreugden en 7 smarten
I c zaterdag
N D. des 3 ave Maria
das Kleid der Mutter Gottes:
2. Broederschappen
3. Verering
beeldverering: gevelmadonna
schutsmadonna, huiskamerm:
donna, straatkapel, veldkapel.
maria-simbole
maria-monogrammen
maria-postzegeis
VI. V erschijningen van Marit
17 officieel erkende:
Parijs: O.L.V. van de mirakij
leuze medaille 1830
La Salette 1846
Lourdes 1856
Pontmain 1871
Fatima 1917
Beauraing 1932
Banneux 1933
2. Niet-erkende verschijningen
3. Legendarische verschijninget
dl
de
be
he
pli
VII. Maria-bedevaartplaatsei
en Maria-Oorden
Na dergelijke analyse, die slecl
een schematisch beeld kan gei
is u vast overtuigd van de ert
waarmede zuster Rafaël deze ta<
heeft aangepakt waarv oor we hazj Qg
alleen maar kunnen feliciteren
doi
Als u dan daarbij het stofferen v ai scj
ai deze rubrieken even kon bcki ,je
ken en de zorg waarmede het ga vef
heel is gerealiseerd staat u vast e> ver
zeker samen met ons in bewondt we
ring voor het hele oevrc. vruc|pa;
van veel studie, cngelenj jg
monniken- of hier zustersgedulj^
gedomineerd dooreen allcsomv al joe
lende helde(jer
I..HDe
ding
Maria met lijdensmotieven: al
leen met Jezus. Moeder van Smar
ten
3. Maria met Jezus met kruis in de
hand
4. Maria met Jezus in zegenge-
baar. met wereldbol
5. Maria met Jezus met wereldbol
waarop kruisje
6. Maria in koninklijke waardig
heid (scepter, kroon)
7. «Mater Samvotoris-
8. «Medevcrlosseres»
9. «Nieuwe Eva» met paradijsap
pel
10. Maria en het priesterschap
c. Moeder van de mensen
1Moederschap
troosteres der bedrukten
toevlucht in oorlogsgevaar
toevlucht van Maria
zich aan Maria toevertrouwen
Maria en ons deugden - en ge
nadeleven
Jezus wijst de mensen naar
zijn Moeder
Maria, Jezus, duitjes (zielen)
Maria bij onze dood en licmel-
tocht
Maria. Jezus, mclics.
Maria bij Jezus kruisdood
2. «Sterre der Zee»
3. "Goddelijke Herderin»
Lid van in 1927, bestuurslid vanaf 1934 werd apoteker Albert Van
Neck in mei 1941 voorzitter van -de ghesellen van der rethoryeke in
't guide van sente kathelinen de - Koninklijke aloude Rederijkers
kamer De Catharinisten-, in de Oiljsterse volksmond -de katri-
nen».
Oo
i var
erde, ken
Albprt Van Neck.
Deze funktie vervulde apoteker
Van Neck dan ook gewetensvol tot
19 mei van dit jaar. dag dat hij zijn
ambt neerlegde op 71 -jarige leef
tijd Volgens de titulatuur van de
rederijkerskamer werd hij dan
-euverdeken-. Hiërarchie in de
kamer is immers -prins-, -euver
deken-, -deken-, ofte voorzitter,
-ondervoorzitter-. -griffier-,
-tresorier- en - leden van de Eed -
-Over de Catharinisten kan men
dagen aan een stuk klappen-zegt
ons de euverdeken in zijn ruim ap
partement aan het Esplanadcplcin.
«maar ik wil kort zijn: 't Is een
schone maatschappij. Een schóne.
En ze is mijn leven geweest. En
nog!»
De lieer Van Neck heeft zich nooit
met een andere maatschappij inge
laten. Met - De Katrienen» had hij
zijn hekomstc en -twee zaken Ie
gelijk kan men toch niet goed
doen-, zegde hij ons
Meest treilend feit onder zijn de
kenschap noemt de huidige euver
deken liet Icit van de verhelling tot
hoofdkamer van -Het Land van
Aclst- (in ruime zin tot en met
Ninovc en Geraardsbcrgcni voor
de Koninklijke Souvcrcine
Hoofdkamer van Rhetorica -De
Fonteinc» uit Gent., Met déze
maatschappij was cf wel enige be
twisting wie de oudste, zou zijn
geweest ert welke de meest ver
dienstelijkst!; en de hoogste. Filo
sofisch legde de toenmalige deken
zich neer bij de uitspraak dat De
Fonteine- de oudste zou zijn ge
weest. -Men moet in 't leven met
altijd gelijk willen hebben!
Kompet it iegcest qua toncelop-
de Catharinisten. (JM)
voering heeft de deken nooit aan
gemoedigd.
Kunstmatig oppeppen voor een of
andere prestatie die kan falikant
uitlopen waarna men uiteraard in
een dieptepunt verzeilt lag nooit in
de bedoeling van de heer Van
Neck. Wel waren er speciale pres
taties als bvb. de opvoering van
-De Twaalf gezwoornen- te
Leeuwarden (Friesland) en te
Antwerpen.
Opvoeringen van bvb. -Heksen
jacht- van Miller en -Mary
Stuart- van Schiller zijn wel pres
taties die in de annalen vermeld
dienen te worden.
Dat de Kanier ook interessante za
ken in haar bezit heelt of had
wordt o.a. aangetoond door het
teil dat in de merkwaardige ten
toonstelling -Het Land van Aalst,
een historische evokalie- die suk-
scsrijk werd gehouden te Ge-
raardsbergen twee stukken van de
Catharinisten te zien waren: liet
oudst bewaarde arclnelboek van
de Kamer (1728 - 1817) met llu-
wclen omslag gekend als -Ver
nieuwt register van den Eed- of
-Het Boek niet de zilveren sloten
dal de driejaarlijkse verkiezing
van den Eed vermeldt alsook de
jaarlijkse verkiezing van del'rins
en v an deKoninek der Jonkhei!
Het bock is geïllustreerd met de
gekleurde wa|»enschildén v an de
l'rinscn en versierd met watervert-
schildcringen. interessant voor
beoefenaars van lamilickunde en
voor kunsthistorici.
Ook het beeld van de II. Catharina
dat zich in een nis in de kast inge
bouwd in liet eestoelte in de kapel
OE
DO
van St -Catharina in de dekanatNai
kerk bevindt was te Geraardsbeiont
gen als merkwaardig en reprcsetwei
tatief stuk te zien. Belangrijke a) Doi
tiviteit van deze Kamer is ook hf zijn
jaarlijks Karnavalbal dat. vooifderi
sedert zaterdag dé uitgaansdag bjplei
uitstek is geworden, steeds zee ger
veel sukses heelt. stul
Om tot de Kamer als lid te wordiseli
toegelaten moet men worde 18S
voorgesteld door minimaal two ger
peters om zijn kandidatuur te kuil Scf
nen stellen. Zo men het in de Ki' paé
mcr goedvindt wordt men een jui ber
aspirant, zonder stemrecht Na dj len
jaar kan men effektief lid. ml zijn
stemrecht dan. worden. De.Kame wei
wordt immers op demokratischi doe
wijze bestuurd en voor belangrijk) ver
zaken als bvb. verandering va one
standrcgclcn is stemming noodza het
kclijk. Over personen stemt mode
altijd geheim. Over zaken bij hand ber
opstcking mill
Dat de Kamer van de Katarimstd me
zou dateren uit 1107, jaartal bevi isw
in hel kronogram «a.Mor VlnCII jeu
is weinig waarschijnlijk. Dat ze i dor
de 15' eeuw reeds bestond blijk ger
zonneklaar uit het Jaargetijdes vóc
bock van de H. Geest te Aalsj der
vernieuwd in 1447. De voorgang |jgc
ster van de huidige lude kerk lui SCh
reeds altaren toegewijd aan de K noc
Katarina en de H. Barbara hec
Een eerste stadsrekening dl geh
spreekt over de «ehesellcn v an da tijd:
stede-dateert uit 1421 wat in 146' 18£
wordt bevestigd. bur
De naam -Catharina- werd geko wa:
zen wegens de befaamde wclhawet
spraakthcid van Catharina vaiJos
Alexandrië waartegen 30 gcleejop
den er niet in slaagden, wclbaong
spraakt als ze was. haar gezegde! af:
te weerleggen, jikw
Bij haar ontstaan trad de rcderifOp
kerskamer vooral op in kerkelijk!met
plechtigheden maar dan buiten hagen
kerkgebouw. In de kcr(k)misprakinc
cessie beeldden ze inderdaad bijldaa
belsc taferelen uit. en na de ointvad
nicgang werd dan gewoonlijk eejgerr
geestelijk spel opgevoerd. vert
Bij de entree ende blide inconisMStre
van vorsten voerden de Kutariniijaar
ten -ghcnouchlykc csbattemctfsoo
ten- op en soms ook - moral» jp
satién- jburc
Tegenwoordig zijn er nog jaarlijkj mee
twge beurtopvoermgen. Voor cifTijdi
kelc jaren waren liet. er nog di
maar wegens allerlei omstand
heden is dal nu teruggevallen
twee.
Voor liet ogenblik is. Ludoi
Moycrsoen «Prins- en heelt ruif Midi
veraar hïiliel Bogaert de liee
Neck opgevolgd als Deken Alfo
Onze maatschappij op niveaégebi
houden, en via toiieelopvocrmgcfSCh;
bijdragen tot de v olksopv oeduig it brob
steeds onze leuze geweest bei de k
sluit de nieuwe euverdeken. iEr z
ij dorr
klaa
ond
hee
'Oor
