DAAR BIJ DIE MOLENS
DRIE DOLLE PRETDAGEN IN JEUGDKLUB
EUREKA TE EREMBODEGEM
10 - 25-8-1978 - De Voorpost
Een spannend ogenblik tijdens het kickertornooi(sj)
1975 uitzag (jrkec
erd
watermolen van Carolus Van
der Straeten op de Sijpe-
meersch te Borsbeke. de Ko
renwatermolen van graaf
D'Hane de Steenhuyze in de
Leopold III straat te Elene, de
Oliewatermolen van Jan-
Petrus De Boeck in de Molen
straat te Erpe en de korenwa
termolen in de Dorpstatiestraat
te Erpe waar in 1900 een
stoommachine werd geplaatst,
de Olie- en Korenwatermolen
van Felix Matthijs met sinds
1896 een stoommachine aan
de Bekebrug te Hofstade, de
Korenwatermolen van Pieter
Schockaert-De Landtsheer in
de Molenstraat te Impe, de Wa
termolen van Lodewijk De
Bruycker op De Kley te
Lede. de «Fontei ntjes»-
korenwatermolen aan de
Steenebrug te Meerbeke, de
Korenwatermolens «Molen van
Broek» met het jaartal 1681 in
de buitenmuur en «te Gote-
gem»met 1808 en 1815 op een
balk onder het dak te Mere, de
«Slagmolen» als banmolen der
abdij opgericht in 1430 te Ni-
nove (Bakergem). de graan-
maalderij met watermolen en
motor in de Schootlochting te
Oordegem. de Korenwatermo
len van Reli Faket op het Dorp
te Ottergem. de rond 1500 ge
bouwde Oliewatermolen aan
de Molenhoek te Outer, de Ko
renwatermolen op het Turcke-
veld gedeeltelijk gemotoriseerd
te Smeerebbe-Vloerzegem en
de Watermolen op de Molen
hoek te Strijpen
VERDWENEN MOLENS OP
HET GEBIED VAN GROOT-
AALST, GROOT-LEDE EN
GROOT ERPE-MERE
Aaigem:
Molens hebben altijd tot de verbeelding van onze voorouders, en ook van ons, gesproken.
Waar men ze nu echter meestal als dekoratief element, als stille getuige uit het verre verleden
bekijkt, hadden ze vroeger hun praktische waarde in het leven van elke dag.
Het waren wind- of watermolens, stenen of houten molens al naargelang de ligging, de
noodwendigheden en vooral de mogelijkheden.
Geen wonder dan ook dat er in het Aaisterse zeer veel waren maar dat er eveneens zeer veel
ervan verdwenen.
We brengen U hierbij dan ook een overzicht wan wat er destijds in ons gebied op stuk van
«molens» zoal te vinden was.
HISTORIEK
Reeds meer dan 2000 jaar vóór
onze tijdrekening kende men
de windmolen in China. Op hun
tochten naar het Oosten zou
den dan de Kruisvaarders in de
11e en 12e eeuw de windmo
lens ginder gezien hebben en
bij hun terugkeer werden er dan
ook in onze kontreien opge
richt, zo stenen als houten.
In Duitsland werd de eerste
windmolen gebouwd bij Köln in
1222. De oudste Duitse wind
molens hadden een windrad
bespannen met driehoekige,
uit de zeilvaart overgenomen.
«klederen». Bij dit soort molen,
«Bockmolen» genoemd, kon
de hele molen, woonhuis inbe
grepen, draaien. Sinds 1500
kwam dan de «Baltrockmolen»
waarbij enkel de bovenbouw
wordt gedraaid Deze soort
noemt men dan later de «Hol
landse Windmolen».
Aan de windmolens werden in
de loop der tijden veel techni
sche verbeteringen gebracht.
In de eerste plaats trachtte men
het mechanisch rendement en
hiermede samenhangend het
aantal «maaldagen» op te drij
ven.
Anderzijds werd gestreefd naar
gelijkmatigheid van het aantal
omwentelingen wat naast het
rendement ook de bedrijfsze
kerheid ten goede kwam. Een
molen met een roedelengte
van 25 m, dit is een twaalftal
meter per wiek, heeft bij 20
omwentelingen per minuut een
omtreksnelheid van het wie-
kenkruis van 26m/seconde. d.i.
bijna 100km/h. Bij dergelijke
snelheden geeft een oud wie-
kenkruis aanleiding tot het ont
staan van belangnjke lucht
wervelingen die in hoge mate
remmend werken op de om
wentelingen van het wieken-
kruis en dus op de realiseer
bare drijfkracht. Een deel dezer
wervelingen kon men uitscha
kelen door bouwen van de
roede in stroomlijnvorm. In ie
dere wiek plaatste men een
gewicht dat door een veer met
een van tevoren in te stellen
spanning naar het midden
wordt getrokken maar dan
weer door de middelpuntvlie
dende kracht naar buiten wordt
bewogen zodra de veerspan-
ning wordt overtroffen.
EEN NA EEN VERDWIJNEN
DE MOLENS
In 1830 waren er in Oost-
Vlaanderen 703 wind- en 165
watermolens. Sedertdien wer
den er nog 115 windmolens bij
gebouwd Onder de 297
vroegere gemeenten der
provincie waren er
slechts 14 waar geen molen
heeft gestaan. In vele gemeen
ten waren er verscheidene. Zo
telde St.-Niklaas er ruim twin
tig. meestal houten aan de rand
van de stad. Op één na ver
dwenen ze tussen 1876 en
1931 allemaal. De laatste (ste
nen) windmolen is nu in een
wijk ingebouwd.
Ook Hamme en Lokeren had
den er meer dan 20, Aalst en
Ronse elk 17. In Aalter,
Bevere-Oudenaarde. Malde-
gem, Waasmunster, Wetteren
en Zomergem waren er meer
dan tien. Gent spant veruit de
kroon met meer dan 100 (hon
derd) molens. De historicus
Guicciardini (16e eeuw)
schreef dat de Gentse molens
een schilderachtige kring
vormden rond de stad. Op het
gekleurd panoramisch plan van
Gent, daterend van 1534 en
bewaard in de universiteit, zijn
duidelijk meer dan 70 molens te
onderscheiden. In 1881 ver
dween echter te Gent de laat
ste windmolen en in '85 de laat
ste watermolen.
Beide wereldoorlogen hebben
de windmolens elders erg ge
teisterd. Toch hadden ze nog
meer te lijden door ekonomi-
sche en industriële faktoren.
Een molen onderhouden kost
veel geld, vooral als hij niet in
bedrijf is. Van de 818 staan er
nu nog ruim dertig overeind.
Kunstliefhebbers, natuurvrien
den, verenigingen voor toe
risme hebben meer dan één
molen van ondergang gered:
de stenen molens van Doel,
St.-Niklaas en Oordegem en
de houten karakteristieke mo
lens van St.-Martens-Latem,
Balegem, Knesselare. Zingem
en Mere
Andere zijn verweerd en onvol
doende onderhouden wat met
sommige van bovengenoemde
nu ook wel het geval is. In 1961
is ook de oude molen van Mel-
sen doorgezakt, vermolmd en
krachteloos.
Omdat zê geen ekonomisch
nut meer opleverden werden er
ook een aantal afgebroken. Zo
de oude «Stadsmolen» te Ze
veneken, de molens te Zegel-
sem en Vrasene, de «St. Pie-
tersmolen» te Waehtebeke in
1953, de stemmige poldermo
len te Assenede, de stan
daardmolen te Grimminge in
1955, de kloeke molen te Burst
in 1956, die te St.-Martens-
Leerne in '58 en die van St.-
Kruis Winkel in 1957.
«Alle windmolens willen be
houden is een utopie en komt
erop neer geen enkele te be
houden.» Daarom is redding
van de meest belangrijke drin
gende noodzaak.
SPREIDING VAN WINDMO
LENS IN OOST-
VLAANDEREN
Slechts weinig windmolens zijn
in onze provincie volledig over
eind gebleven. Waarschijnlijk
voor heel de provincie een 38-
tal waarvan het merendeel be
zuiden de aslijn Gent-
Dendermonde. En van die
overeind geblevene zijn er nog
een aantal dringend aan her
stelling toe
In het arrondissement Den-
dermonde zou nog slechts één
windmolen overeind staan, nl.
te Hamme de stenen «Grote
Napoleon» op het Posthoorn
plein. In het arrondissement
Aalst blijven nog over de hou
ten korenwindmolen «Wilder-
molen» in de Wilderstraat te
Appelterre-Eichem. de «Tor-
telboommolen» op het Lange-
veld te Aspelare (houten ko
renwindmolen), de stenen ko
renwindmolen uit de 17e eeuw
op het Appelterreveld te Den-
derwindeke, de windmolen in
de Molenstraat te Herzele, de
«Molen ter Rijst» op het Rijst
veld te St.-Antelinks, (ook ge
noemd «Buyssensmolen»),
reeds vermeld in 1427 en de
stenen koren- en oliewindmo
len «Koperenmolen» of «Bieze-
lenbergmolen» op de Opper-
stebiezelenberg te St.-
Lievens-Esse
Op het gebied waar «De Voor
post», editie Aalst thans ver
schijnt, nl. in Groot-Aalst,
Groot-Lede en Erpe-Mere met
deelgemeenten verdween vóór
enkele jaren het «Meuleken te
veel» te Aaigem en blijven en
kel nog over de «Van der Hae-
genmolen» te Mere, de «Tuk
molen» te Impe en de «Fau-
conniersmolen» te Oordegem.
In de gewesten waar vrij vroeg
industriële uitbating is ingetre
den bleven kap en wieken van
houten en stenen windmolen
onbeschermd
Daarentegen hielden de mo
lens beter stand in een golvend
gebied zoals het zuiden van het
arrondissement Aalst waar de
windvang beter is en het ge
vaar om te worden ingebouwd
kleiner.
Overigens zijn aldaar de land
bouwbedrijven en de graan
oogst zeker belangrijker dan in
het arrondissement Dender-
monde. Een overlevende mo
len bood er de mulder nog een
kans op broodwinning met de
oude maalwijze.
EN DE WATERMOLENS?
Wat de watermolens betreft is
een volledige en exakte op
somming van ongeschonden
bedrijven vrijwel onmogelijk.
Vaak is de molen met het
schoepenwiel nog geheel doch
wordt niet meer onderhouden
als watermolen daar hij op drijf
kracht werkt. In andere geval
len is de beek vóór de molen
toegeslibd en elders is de stuw
in verval.
In het arrondissement Den-
dermonde waren de laatste ja
ren nog in bedrijf de watermo
len te Massemen. oorspronke
lijk van de graaf d'Arenberg en
de familie de Mérode-
Westerloo en sinds 1948 ver
kocht aan Albert Van Hauwer-
meir in de Molenstraat. Even
eens te Massemen de water
molen op Lambroeck ook ko
mende van de graaf d'Aren
berg en in 1936 verkocht aan
Maurits De Pauw - Elaut. Ver
der is er te Schellebelle op de
Molenakker nog een watermo
len oorspronkelijk van Pierre
D'Haese, in 1844 verkocht aan
olieslager August Dalschaert -
Van Hauwermeiren.
In het arrondissement Aalst is
nog te Aspelare de korenwa
termolen van Pieter Men-
schaert, in 1957 gedeeltelijk
herbouwd en gewijzigd in een
maalderij met nijverheidsinko
men, de korenwatermolen van
Jacques Galmart op de Dup-
perskouter te Bambrugge. de
korenwatermolen van Jan-
Francis De Porre in de Meule-
straat te Bavegem, de Koren-
korenwatermolen «Engel
se»
molen» op de Meulveldekens
Aalst:
watergraanmolen op de
Verkensmarkt, afgebroken in
1865
stenen oliewindmolen op
de Siesegemkouter
korenwatermolen Groot-
Eeckhout, afgebroken in 1944
houten windmolen op de
Siesegemkouter, afgebroken
in 1912
oliewatermolen op de Mo-
renwindmolen op de Gentses
teenweg, molenromp omge
vormd tot maalderij op elektri
sche drijfkracht
stenen windmolen op de
Meulekouter, afgebrand in
1857
Erembodegem:
stenen korenwindmolen op
de Hogeweg, afgebroken in
1913
houten korenwindmolen,
verbouwd tot maalderij met
drijfkracht (Leuvenstraat)
stoom-en watermolen in de
Molenstraat, in 1937 verbouwd
tot woonhuisj. In het gedeelte
dat niet verbouwd is zit een
steen met het jaartal 1623.
houten korenwindmolen op
de Vijfbunders, afgebroken in
1916
stenen korenwindmolen op
het Dorp, afgebroken in 1899
Mere:
watermolen «Bij Mulder-
kens», Cauwenberg, niet meer
in gebruik
molen op het Kleinmolen-
veld overgebracht naar Mere iq
1921
Oordegem:
watermolen op de Schoot
lochting in 1943 veranderd irpoi
graanmaalderij met watermo oc
len en motor ij
houten korenwindmolen opier
de Voorste molenkouter, afge+iri
broken in 1910 jee
Vlierzele:
houten korenwindmoleitae
«Grootveldmolen» in de Uile ai
lendries, verbouwd tot maga
zijn in 1874
oliewatermolen op Vette,
verbouwd tot magazijn in 1874
watermolen aan de Werf,
afgebrand door oorlogsom
standigheden in 1940
schorswatermolen in 1874
tot woonhuis verbouwd
watermolen in de Ridder
straat, vóór 1845 verbouwd tot
woonhuis
houten windmolen in de
Sterrestraat, vóór 1845 afge
broken
stenen windmolen op de
Molenkouter, verbouwd tot
graanmaalderij in 1924
houten boekweitmolen op
het Horebekeveld in 1850 tot
huis verbouwd
stenen korenwindmolen op
de Moorselbaan, in 1913 afge
broken
oliewatermolen op Over-
ham, in 1951 tot magazijn ver
bouwd.
Baardegem:
stenen korenwindmolen op
Beerdegemkouter afgebroken
in 1891
houten windmolen. Molen
straat, aangekocht door een
Franse filmmaatschappij in
1912/13 en opgeblazen voor
een filmopname; totale afbraak
in 1916
Bambrugge:
watermolen in de Eegem-
straat, in 1950 afgebroken
Borsbeke:
stenen korenwindmolen
«Kampenmolen» op Den Heu
vel, afgebroken in 1942
Burst:
«Dooremansmolen», ko-
korenwatermolen in de Wa
termolenstraat, omvormd tot
maalderij in 1959
stenen windmolen op 't Lo-
kerenveld, verbouwd tot maga
zijn in 1883
Erondegem:
stenen korenwindmolen op
de Hoogstraat, afgebroken in
1931
Erpe:
stenen korenwindmolen op
de Erpekouter, verbouwd in
1959
oliewatermolen op Den
Berg, verbouwd voor land
bouwbedrijf
Gijzegem:
houten korenwindmolen op
de Damkouter, afgebroken in
1908 en omvormd tot houtza
gerij en maalderij (stoom)
Herdersem:
houten korenwindmolen op
De Cauter, afgebroken in 1908
Hofstade:
stenen korenwindmolen op
de Kammenskouter, afgebro
ken in 1916
stenen korenwindmolen op
Meerebrempt. afgebrand in
1883
korenwatermolen op het
Dorp, veranderd tot woonhuis
in 1950
koren- en oliewatermolen
op Den Loop, afgebroken in
1951
Lede:
stenen korenwindmolen op
de Grote Kouter, afgebroken in
1938
houten windmolen op het
Dorp, afgebroken in 1921
Meldert:
der Haeghen te Mere zoals hij er in
afgebroken
De molen Van
«Kapellenmolen», houten
korenwindmolen op de Kruis-
kouter. in brand gestoken door
Duitse soldaten in 1914
Moorsel:
stenen korenwindmolen in
de Hollestraat, gedeeltelijk af
gebroken in 1938
watermolen «Duerinck» in
de Waverstraat,
woonhuis
Nieuwerkerken:
broeckstraat
1949
stenen korenwindmolen
de Molenwijk, afgebroken i^ i„
1910 f,d)
Wanzele: E b<
korenwatermolen op hi-,<jr
Bekeveld in 1954 tot woonhuket
verbouwd keft
sinds 1943 stenen windmolens «ore
Wanzelekouter. afgebroken èiie
1915. iktii
Met een nieuw bestuur in het gelid en met een groep entou-
siaste en aktieve leden die niet bang zijn om hun handen uit de
mouwen te steken, pakte jeugdklub Eureka vzw uit met een
denderende sportdriedaagse. Wat geld in het bakje, een leuk
week-end en prachtige prijzen voor de winnaars. Een ge
slaagd geheel
VRIJDAG
De aktiviteiten begonnen op
vrijdagavond met een Ping
Pong-tornooi voor de leden. In
totaal werden twee reeksen
gespeeld, een voor de dames
en een voor de heren. In de
eliminatiereeksen werden
reeds enkele verrassingen ge
noteerd. Niet minder dan twee
reekshoofden gingen de boot
in. De halve finales waren het
bekijken waard. Patrick, Guy,
Marc en Ronny zorgden voor
de sfeer. Het sluitstuk van de
avond werd echter de finale die
als ovenwinnaar Ronny ople
verde. Op de tweede plaats
eindigde verdienstelijk Patrick,
terwijl Guy en Mark respektie-
velijk de derde en vierde plaats
deelden
Bij de dames ging het sneller.
Reeds zeer vlug waren de drie
besten gekwalificeerd. Na een
mooie finalewedstrijd in drie de
len won Myriam verdiend voor
Pascal en Kathleen
Het sukses van deze avond
■deed de leiding ertoe besluiten
aan uitbreiding te denken. In de
toekomst mogen wij dan ook
verwachten dat zij er de andere
Aaisterse jeugdklubs zullen bij
betrekken om met hen in het
strijdperk te treden.
ZATERDAG
Voor zaterdag waren er twee
sporttakken voorzien: kaarten
en kickeren. Een bevredigende
opkomst voor het kaartkampi-
oenschap bevestigde de ver
moedens van de organisato
ren. De klubleden kwamen tij
dens dit gebeuren weinig aan
bod. Het is dan ook niet ver
wonderlijk dat de vijf eerste
prijzen in vreemde handen
overgingen. Men troostte zich
echter met het gezegde dat
men niet elk jaar koning kan
zijn.
Voor het Kickertornooi waren
er zestien leden ingeschreven
die elk eenmaal tegen elkaar in
de arena moesten. Wederom
vielen er verrassingen. Niet
minder dan vier kandidaat
finalisten haalden de eind
streep niet. Marc. Omer, Paul
en Dirk behaalden de vier fina
leplaatsen. Zij konden met een
flinke prijs, geschonken door
het bestuur, huiswaarts keren.
ZONDAG
Het grote hoogtepunt van de
driedaagse was wel de fiets-
rally die doorging op zondag
middag. Het zonnetje was van
de partij, de kandidaten waren
van de partij en de inzet was
eveneens van de partij. In to
taal namen zo'n veertigtal
deelnemers de start. Al over
een landelijk parkoer werden
de deelnemers getest op vin
dingrijkheid, bekwaamheid,
kaartlezen, behendigheid, kort
om een hele gamma van inge
nieus gevonden opdrachten.
Daar de snelheid niet pri
meerde had men ruimschoots
de gelegenheid om te genieten
van het landelijk schone dat de
streek van Aalst nog te bieden
heeft. Ook had men ruim
schoots de tijd om even met het
liefje in het graan te duikelen...
voor zover dat natuurlijk nog
niet geoogst was! En vergat
men af en toe eens een vraag,
wel, dan had men pech. «Deel
nemen was voor velen echter
belangrijker dan winnen», een
gezond principe. De eersten in
de rangschikking waren aan
mekaar gewaagd Het was ech
ter Meershout die met een to
taal van 108 punten de titel in
de wacht sleepte. En met deze
eerste plaats ging hij vijf vrou
welijke kandidaten vooraf De
emancipatie van de vrouw is te
Erembodegem zo te zien al ver
gevorderd!
De inrichters verheugden zich
over de driedaagse. Voor hen
telde voornamelijk dat de
jeugdklub aktief deelnam aan
het gemeenschapsleven te
Erembodegem en dat jonge
mensen bewezen dat zij ook
nog wat anders kunnen dan
loom tegen een bar ie han
gen. ledereen gedroeg zich
sportief en dat was eveneens
Leden van liet bestuur van de Eureka drie-daagse met in hun midden de gelukkige winnaar van een draught i
TV-toestel. V.l.n.r.: De Backer. I'ereecken. Meershout. Vereecken en Lambrecht. (sj)
een groot punt. Indien de inrich
ters al hun ideeën in realiteit
weten om te zetten en de jeugd
van Erembodegem wordt be
reid gevonden om mee te wer
ken dan kunnen wij u alvast op
een dienstblaadje voorscho
telen dat wij in de toekomst nog
meermaals naar dezë
jeugdklub zullen moeten gaan
om hun interessante initiati
ven wat meer ruchtbaarheid'
