7
Kunst,
Hoeksteen
Italiaanse
mentaliteit
Ekspositie bij
galerij Pieter Coecke
28 - 5-1-1979 - De Voorpost
Renato Boero'drent doeken in een van kruiden zelfgemaakte
grondstof, (foto katalogus ICC Antwerpen)
gebracht omdat het zich te au
toritair gedroeg, te bourgois
was. Een eerste toegeving aan
de opkomende reaktie van
kunstenaars en publiek was het
afschaffen van de prijzen die
aan schilders en beeldhouwers
werden toegekend. Dat had
uiteindelijk toch maar tot doel
een of andere manager in
kunstwaren te versieren.
Ook werd afgestapt van de lang
vervlogen idee die men had
over de primaire doelstellingen
van de kunsten het gebruik van
materialen als verf voor de
schilders en hout of marmer
voor de beeldhouwers. Kunst
betekende in 1972 al lang niet
meer schilderen of beeldhou-
.wen. Er kwamen andere media
opzetten zoals film, teater, vi
deo en muziek.
De Biennale moest noodge
dwongen ook om de konkur-
rentie met andere manifesta
ties niet te laten verslappen
overstappen op vernieuwing.
Op het vóór Venetië gesitu
eerde eilandje Giudeca werd
een leegstaande opbergruimte
ingericht en beschikbaar ge
steld voor hedendaagse ak-
tuele trends. Er werd daar te
vens geen rekening meer ge
houden met de nationale in
breng van de landen welke
klassiek in de paviljoenen van
het park Giardini gestationeerd
waren. Dat is de situatie waarin
de roemruchte 'Biennale di
Venezia' zich nu bevindt.
Men moet er echter steeds re
kening blijven mee houden dat
er een voor toeristisch aspekt
mee gemoeid is. Ook de keuze
van het eiland Giudeca, als
nieuwe pleisterplaats voor de
«freaks», was in deze zin ge
dacht. Maar juist dat zit de kun
stenaars en hun publiek zo
dwars. De algemene indruk is
dat de Biennale zich nog moei
lijk zal kunnen redden.
Arte Fiera
Ondertussen bleef men elders
niet bij de pakken zitten. In de
door kommunisten bestuurde
stad Bologna wordt sinds en
kele jaren een «Arte Fiera» in
gericht. Een kunstmarkt met
Italiaanse maar ook flink wat
buitenlandse deelnemers.
De kunstmarkt situeert zich,
gezien de huidige ekonomi-
sche toestand van het land, als
een belangrijke handelsrealisa
tie naar het buitenland. Zo trekt
men in Bologna galerijen aan
uit Canada, Verenigde Staten,
Japan en Oost- en West-
Europa. Het aantal bezoekers
is evenredig en beloopt de
tweehonderd duizend in «zes»
dagen!
Hotels en restaurants werken
samen om de toeristen in zeer
degelijke kondities op te van
gen. Bologna is toeristisch nog
onbekend en situeert zich net
voor de Apennijnen en op 100
km. van de badplaats Rimini.
De stad heeft uiteraard geen
Men zou deze groep kunnen
indelen in twee generaties
Deze van de vijftigers met
Manzoni, Rotella, Fontana,
Pomodoro, Adami, Baj, Del
Pezzo en een jongere groep
met als voornaamsten Plessi,
Boero, Baruchello en Crida
(zie ook VP 3.11.78).
De anderen kunnen naar ge
lang de periode waarin ze volop
de aktualiteit haalden bij één
van deze twee vermelde groe
pen worden ingedeeld.
Uiteraard is deze ekspositie
niet opgewassen om ons een
kompleet beeld op te hangen
van de Italiaanse kunst uit deze
eeuw. Pure Italiaanse stromin
gen zoals het 'Futurisme'
(1910) en de 'Arte Povera'
(1967) ontbreken. De topmo-
menten van de Italiaanse kunst
situeren zich nochtans rond en
midden deze periodes. Ook
sterke individuele kunstenaars
Wanneer het waar zou zijn dat
kunst jaren en tijden overleeft, dari
moet 1979 ook voor ons een jaar
worden waarin wij aan de slag
bliiven zonder Spitaelplanner ie
worden. Dat is onze hoop voor
een nieuw jaar waarvan iedereen
weer het beste verhoopt. Wij ook.
Voor U. R0ger D'Hondt
zoals Antonio Calderara of
een Michelangelo Pistoletto
ontbreken op het appel bij Pie
ter Coecke.
Maar ja, we begrijpen het, het is
niet voor een galerij weggelegd
om historisch gefundeerde
manifestaties te doen. Maar
wie zich dezer dagen in de ga
lerij Pieter Coecke waagt zal er
op zijn minst al enkele aankno
pingspunten vinden om bij een
eventueel bezoek aan dat land
meer over de kunst te weten te
komen.
Kunst en toerisme
De Italiaanse kunst onder
scheidt zich doorheen haar ge
schiedenis in zeer opmer
kenswaardige fasen. Ze heeft
een rijke achtergrond. Te be
ginnen met de vroeg Kristelijke
kunst in de Roomse kringen. Ze
werd dan opgevolgd door de
eigenlijke Italiaanse kunst met
romaanse bouwstijlen die al di-
rekt de eigen mentaliteit van de
Italianen opriepen. Van dan af
ontwikkelt het land zijn eigen
kunststromingen.
We maken nu een sprong naar
het einde van vorige eeuw. Een
belangrijke stroomversnelling
in de evolutie van de kunst
werd op gang gebracht met het
oprichten van de «Biennale di
Venezia». Dit gebeurde onder
keizer Umberto in 1895. Ze
doorbrak de lokale funktie
welke de kunst in Italië tot op
dat ogenblik kenmerkte. De
Biennale richtte in het park
'Giardini' internationale mani
festaties in. Dat bleek niet al
leen toeristisch effekt te heb
ben maar zorgde er ook voor
dat de Italiaanse kunst onder
de ogen kwam van vreemde
verzamelaars, musea en
kunstkritici.
In 1968 werd het principe van
de Biennale erg in het gedrang
Er zijn meerdere grote galeries
zoals Framart in Napels, Na-
viglio (Milaan en Venetië),
Studio G-7 (bologna), La Ber-
tesca (Milaan en met filiaal in
Düsseldorf), Salvatore Ala (Mi
laan) en Peccolo ook al met
filiaal in Keulen. Daarenboven
zijn meerdere galerijen in an
dere buurlanden met de Itali
aanse kunstenaars bezig. Ze
heeft dus de wind in de zeilen,
de Italiaanse kunst!
Tussen Futurisme
en Arte Povera
Al deze hierboven aange
haalde zakelijke redenen bete
kenen nog niet dat de kunst
daar goed of slecht is. Alge
meen wordt aangenomen dat
de artiesten er een goede kijk
op de recente kunstevoluties
hebben.
Dat komt ook normaal voort uit
de levensomstandigheden.
In galerij Pieter Coecke (Molenstraat 44) wordt tot 22 januari oorspronkelijk was maar tot 15
jan. voorzien —een gezamelijk 'salon' georganiseerd omtrent de hedendaagse kunst in Italië.
«Italia Oggi» is de titel van weliswaar een mini-overzichtje, maar het is daarom niet minder
interessant om te bekijken. Het is trouwens de eerste keer in onze streek dat een private galerij
met zo'n buitenlandse keuze uitpakt. Daarenboven kan ze bogen op een redelijk niveau.
Achtentwintig kunstenaars maken er deel van uit en verzamelen samen ongeveer vierenvijftig
werken.
daad ook kon worden geïnter
preteerd als een povere ge
beurtenis, trad hij in 1960 toetot
de groep van het nouveau réa
lisme, opgericht door de PaWjse
kunstkritikus Pierre Restany.
Kleur en tekenwerk
Van Valerio Adami (1935)
hangen er twee potloodteke
ningen, een gouache en een
serigraphie. Hij ontwerpt ver
eenvoudigde alledaagse vor
men zoals meubels, wasbak
ken of markante details uit de
binnenhuisinrichting van een
woning. Ze lijken als knap in
elkaar gezette elementen te
gen een vlakke achtergrond.
Adami vertolkt een pure Itali
aanse pop-art visie.
Ook Lucio Del Pezzo (1933)
maakt zijn eigen interpretatie
van de pop-art. Het beeld
houwwerk in Pieter Coecke is
daar een getuige van. Heftige
water en zand te bieden maar
een bewonderenswaardige ar-
chitektuur. Daarom juist wordt
deze promotioneel opgevatte
kunstmarkt door stad en pro
vincie financieel gesteund Hij
wordt ingericht van 1 tot 6 juni
ook in 1979 juist voor de
vakantie dus.
De kunstmarkt heeft door deze
onverwachte steun echter ook
meer aandacht voor de artis
tieke kwaliteit. In de
kunstmarkt-hallen worden nog
bijkomende manifestaties inge
richt, zoals in 1978 een over
zicht van de fotografie sinds
1955. In de aangrenzende Ga-
leria d'arte Moderna was er
vorig jaar de expo «Metafisica
Del Quotidiano», of het bo
venzinnelijke in de dagelijkse
omgang. De expositie bestond
uit kunstwerken van artiesten
die rond dat tema hebben ge
werkt.
Italië is een land dat van ouds
her graag vreemdelingen ont
vangt Naast het toerisme heeft
de kunst-markt-waarde van
haar artistieke produkten de
laatste jaren opgeld gemaakt
en zich gemeld als een voor
naam ekonomisch wapen. De
artistieke tradities leven diep in
het volk. De 'Rode Brigades'
hebben het er nog niet op ge
waagd zich aan kunstdiefstal
len te begeven. Kunst is dus
blijkbaar nog veilig in de villa's
van de verzamelaars!
In deze verhouding moet ook
de snelle opmars van de re
cente Italiaanse kunst worden
bekeken. Het land telt alleen al
een groot aantal kunsttijdschrif
ten met waarde zoals het
Fluxus geïnspireerde 'a-beta',
tra-magazin, art dimension
art, data en flash art. Alleen al
aan de Engelse benamingen
merk je de «kijk» die men heeft
op het kliënteel buiten de gren-
3NA
1/6GIUGNO
QUARTIERE
FIERISTICO
Het in 1967 door de kunstkriti-
cus Germano Celant gelan
ceerde begrip 'Arte Povera'
verwijst daar naar. Onder deze
benaming groepeerde Celant
in de Turijnse galerij Spenone
een aantal kunstenaars die met
'arme materialen' werkten. Zij
maakten geen overdaadse
kunst maar trachten met be
perkte middelen hun ekspres-
sies aan het publiek over te
dragen. De voornaamste kun
stenaars die het begrip aan
voelden zijn Mario Merz, Gio
vanni Anselmo en Gilberto
Zorio.
Renata Boero (1936) uit Ge-
nova behoort ook lichtelijk tot
deze groep. Volgens mij wordt
ze echter meer aangetrokken
tot 'de analytische kunst. In
Pieter Coecke hangt van haar
een schilderij uit 1978 Een
doek dat werd gedrengd in een
zelf gemaakte grondstof die ze
put uit kruiden als Indische so-
fraan en henna. Volgens mij een
van de beste werken uit de ex
positie, ook al om de typische
Italiaanse mentaliteit welke het
uitstraalt.
Pierro Manzoni (1933-1963)
maakte tijdens zijn vroege pe
riode monochrome witte schil
derijen. Daarover zegde hij dat
het hem er om te doen was te
komen tot een totaal wit vlak,
los van ieder pikturaal ver
schijnsel, van iedere inmen
ging die vreemd is aan de
waarde van het vlak. Als U het
mij vraagt een zeer konsep-
tuele interpretatie van de kunst.
Manzoni wordt trouwens be
schouwd als een voorloper van
de nu heersende aktuele
trends. Hij zette belangrijke
stappen in de richting van de
'arte povera' en 'konseptuele
kunst' die haar ontstaan vindt in
New York.
In 1961 signeerde Manzoni le
vende personen die daarmee
tot kunstwerk werden verklaad,
hij plaatste een voetstuk
waarop ieder zichzelf tot
kunstwerk kon verheffen. Hij
eksposeerde eieren voorzien
van zijn vingerafdruk. Manzoni
behoort ontegensprekelijk, en
ondanks zijn korte levensloop,
Itot de allergrootsten in Italië. In
de expositie is één werk van
hem opgenomen dat geda
teerd staat op 1961 en 'Paceo'
heet. Enkele jaren terug ont
stond een rel in de kunstwereld
omtrent nagemaakte of on
echte Manzoni's.
Mimmo Rotella (1918) wordt
wel op de uitnodiging vermeld
maar was op de ekspositie niet
terug te vinden. Sinds 1951
maakt hij dékollages. Hij
scheurde dikke lagen affiches
van aanplakborden en plakte
deze op doek. Alhoewel deze
kombinaties van kleur en vorm.
Vanaf 1960 maakt Del Pezzo
reliëfs en vrijstaande konstruk-
ties van beschilderd hout.
De inbreng van de grafiek in
«Italia Oggi» is merkwaardig.
Zowel Cordero als Baruchello
kombineren foto's met teken
werk. Realiteit plus fantasie?
Het werkje «II Possato a una
toita in cielo» van laatst geci
teerde kunstenaar heeft mij
aangetrokken.
De figuratie wordt vertegen
woordigd door Castelli en Pic-
ci nel li. Zij hebben mij niet over
tuigd.
Van Lucio Fontana (1899) is
er helaas slechts één werkje.
Een licht gekleurde gouache.
Hij maakte in de dertiger jaren
deel uit van de artistieke
avant-garde. Fontana legde
zijn ideeën vast in diverse ma
nifesten waarin hij stelde dat in
de huidige samenleving de tra
ditionele kunstrichtingen niet
meer passen en dat derhalve
gezocht moet worden naar een
kunst waarin de eenheid tot
stand moet worden gebracht
tussen kleur, geluid, beweging
en ruimte.
De hedendaagse techniek, zo
beweerde Fontana, maakt dat
mogelijk. Hijzelf behoort nu ook
al tot de klassiekers van de
moderne kunst.
Fontana noemde zijn werken
sinds 1949 «concetto spazia-
le». Hij doorbrak het kunstwerk
letterlijk door er in te snijden.
Fontana was een zeer bedrijvig
kunstenaar die ook veel envi
ronments maakte.
De monochromie is in de vijfti
gerjaren in Italië erg in trek ge
weest samen met de lichtkunst.
Lo Savio (1935-1963) werd
pas na zijn dood bekend. Hij
wilde 'de lege ruimte tastbaar
maken door de dynamiek van
het licht. Monochrome schilde
rijen met minieme nuances.
Ook de Gruppo T (1959) met
Colombo en Da Vecchi als
voornaamsten, werkte in deze
zin projekten uit. Een voorbeeld
in ons land is de Antwerpse
schilder Jef Verheyen.
Ook van een belangrijke kun
stenaar als Enrico Baj (1924)
hangt er slechts één werk op de
ekspositie. Hij is een sterk op
Noord Europa gerichte kunste
naar. Samen met de Zweed
Asger Jorn richtte hij in 1953 de
'Mouvement International
pour un Bauhaus imaginiste
op" dat zich opstelde tegen de
nieuwe bauhaus principes van
de Zwitser Max Bill.
Baj ontwikkelt een eigen zeer
sociaal gerichte beeldtaal en
werkt meestal in de kollage
techniek. Hij gebruikt vooral
robot-achtige figuren die ver
wijzen naar militaire en anar-
L'Arte van Bruno Di Bello.
chistische houdingen. In een
satirische kombinatie geeft hij
uitdrukking aan het eigen be
lang van deze maatschappij.
Van de jonge eksperimentele
kunstenaar Plessi zijn er een
paar ontwerpen voor akties.
Plessi doet sinds enkele jaren
mixed-media performances.
Dat zijn manifestaties waarin hij
gebruik maakt van diverse ma
terialen. Hij deed ondermeer
een aantal projekten met water
en geluid, dit in samenwerking
met Christina Kubisch. De twee
serigrafiën verwijzen naar deze
akties, ze zijn de ontwerpen er
van.
In eveneens eksperimentele
kondities werkt Achille Cavel-
lini. Ook van hem is op de eks
positie geen werk. Deze kun
stenaar vertrok van de idee dat
men slechts bekend wordt na
de dood en met een gevuld cur-
riculem vitea.
Wat zeer juist is voor vele kun
stenaars.
Daarom maakte Cavellini
reeds vóóraf zijn eigen curricu
lum vitea op. Hijzelf bepaalt
daarin welk museum van hem
een retrospektieve zal inrich
ten. In 1974 publiceerde hij een
boek met dokumenten over zijn
verleden vanaf de geboorte. Zo
zegt Cavellini: «zal men nooit
moeten redetwisten over wat in
mijn leven bepalend is ge
weest». Hij maakte ook al zijn
pagina klaar voor de toekom
stige uitgave van de encyklo-
pedie. Cavellini, een rijke ver
zamelaar en uitgever, is een le
vend voorbeeld van de mythe
die heerst onder de Italiaanse
kunstenaars die streven naar
roem.
De beeldhouwkunst is in deze
ekspositie vertegenwoordigd
met vooral kleine stukken zilver
en brons. De meest bekende
namen zijn Pomodoro, Cavale
rie en de konstruktivist Pardi.
Arnaldo Pomodoro (1926)
was van 1961 tot 1962 lid van
de kunstenaarsgroep 'Cinti-
niuta' met ondermeer nog
Fontana en Pirelli. De meeste
toch wa;
ils elk ja
van zijn bekendste werken tiien was
staan uit twee delen van tegenavalgro
strijdige materialen. Over P
modoro spreekt men van e(hUtsep0t
«abstrakt expressionisme» je<jereen w
«nieuw-dada». Het expressfsmikke|ei
msme zit hem waarschijnlijk:
de soms kollosale vormgevi
dat zijn werk aanneemt tenj
nieuw-dada wellicht steunt
de innerlijke teorie.
Slot
De Italiaanse kunst heeft vool
het voordeel zeer bewegelijk
zijn. De mentaliteit is aanwef
tussen het volk om met kug
om te gaan.
Enkele maanden terug hebl
nog publieke uitvoering!
meegemaakt van futuristisq
kunst, door de naar San Fra
cisco uitgeweken Italiaan I
Gaglione. Nu nog, vipg jJ
later, lokte dat veel reakties I
De futuristen Giancomo Ball
Marinetti, Severinni en Rif
solo, om maar enkel
voornaamsten te noemen I
ontwikkelden een plastyscf
dynamiek en gemoedstcl
stand. De eerste reaktie op I]
futurisme kwam van de'Pitt
Metafisica', waarvan de
langs overleden Giorgio
Chirico de belangrijkste figu
werd. In 1959 vormde de c
richting van het tijdschrift V
muth' door o m. Manzoni j
Vincenzo Agnetti een nieuil
aktieve bijdrage tot de Ita,
aanse kunst. En dan nog laj|
en meer recent in 1967 i
reeds geciteerde 'ArtePova
met mensen als Guiseppe Pig maar
none (1947) die zich be^noodz
houdt met de ingreep in de n. kj
tuur, Mario Merz (1925) g^t,
met materialen als neon, gla2j:n jnj,
was en vetten de tegenstrijdigs uj
heden onderzoekt. En ja, dc
vergeten wij nog de 'Poesjjnalerer
Visiva' met Sarenco als aforzitter
lieve figuur. Zo evolueert de Ijvr Bol
liaanse kunst naar waarschijfBoeck,
lijkde meest aktieve periodefr|ier en
zijn bestaan. icenng
Roger D'Honi
Achille Cavellini behoort tot de meest spirituele kunstenaars. J
hij zijn eigen pagina voor in encyclopedie. De foto toont ons e
mensen in de hof voor zijn woning met een door hem ontworpen k
voor de toekomst, (foto - archief R.D.)
