reizen naar.
Leidraad doorheen Normandië en Bretagne
Zwerven in Toscane
pereen
pnkrijk
|n, zijn
loral aantrekkelijk
itiekwinkeltjes die
in de stad een spei
even. Voorbij de St
betekent voor velen landingsplaats der geal-
een aaneenrijgen van boomgaarden, een mo-
voorbijschuiven van gelijkaardige boerewonin-
voor anderen is het alleen maar een gebied dat men
op zoek naar nieuwe horizonten. De term
klinkt al anders, maar ook dit land doet men
aan door het te vereenzelvigen met zee en
vissers met doorploegd gelaat Dit stand
een beperking en een misvatting. Normandië en
zijn as reisdoel op zichzelf de moeite waard,
oet echter (en dat is voor sommigen wat veel ge
ld) van de autostrades af en je moet (en dat is
;hien nog meer gevraagd) over de gave der verwon-
ering beschikken.
beroemde Mont Saint Michel.
weet dat Noord
met zijn industrieste-
troosteloze woonwij-
kleurloos, grauw ge-
deprimerend werkt.
dan geen ommetje
via Poperinge, Sint
en Frans-Vlaanderen dat
iets van de Westvlaamse
heeft?
is niet Normandië maar
ernaar toe want de stad
een van de mooiste goti-
katedralen van Frankrijk:
beau Dieu' in het centrum
de voorgevel is geen
vader, maar een milde
'la Vierge dorée' heeft
even mysterieuze glimlach
de Mona Lisa van da Vinei,
fijngesneden koorgestoelte
een eindeloze reeks varia-
van gezichten en tronies en
Trek naar Rouen
Beauvais. Daar rijst de
gotische katedraal bo
de stad uit. Alleen het koor
dit gedurfde opzet geraakte
de spanning werd te groot,
vertikalisme van de blik
de hemel toe te gevaarlijk,
zelf bevat een aantal ar-
onische schatten maar is
door zijn
het hart
stad een speciale sfeer
Voorbij de St.-Maclou,
mooi voorbeeld van vlam-
vind je een van de laat-
van de pest in de
een ruimte als
m kloostertuin, in feite een
knekelhuis met makabere mo
tieven.
Steek nu de Seine over via de
'Pont de Tancarville', een van
de langste en sierlijkste ook van
Europa, met een biezonder
mooi uitzicht over de majes
tueuze rivier, en je komt na en
kele kilometers terecht in een
typisch Normandisch land
schap: boerderijen die stijl ver
raden en persoonlijkheid en
vaak ook macht, uitgestrekte
boomgaarden beplant met ap
pelaars, vredige, licht heuvel
achtige weilanden, verstilde
dorpjes ook waar je je een in
dringer voelt en waar je vaak
opbotst tegen een wonder van
de kunst: er is de abdij van
St.-Wandrille. bescheiden
weggedoken in het groen, er is
de trotse Romaanse baziliek
van St.-Martin - de - Bosscher-
ville die eerder thuishoort in
een wereldstad en hier wit
schittert in de felle zon, er is
Jumièges, gebroken en ver
weerd tot ruïne, maar juist
daardoor (en ik denk aan
Villers-la-Ville in Waals Bra
bant) zo romantisch en zo hal
lucinant.
Je kan nu best verder genieten
van het landschap dat een eigen
karakter heeft maar toch vol
doende varieert om je aandacht
vast te houden. Je stopt mis
schien nog eens in Pont-
l'Evêque. Het stadje ligt er wat
ingeslapen en mistroostig bij
maar men bereidt er lekkere
van mensen die ons misprijzen
doorleefden we, bang en on
derdanig
eeuwen van schande.
Over onze wouden en heide
houdt de wind van de dood
zijn razende tocht.-
zijn adem komt uit het oosten.
Maar ooit komt stralend de dag
dat van de bergen tot het land
van Nantes
het volk ontwaakt.
Dan worden de tamme honden
weer wild.»
Neem nu niet de kortste weg
naar Vlaanderen terug. Onder
weg zijn nog enkele plekken
waar je niet achteloos voorbij
mag. In de buurt van Caen ligt
Bayeux met zijn wereldbe
roemd wandtapijt. Op een Ie-
kaas met een scherpe, door
dringende smaak.
Oostwaarts lokt nu de kust met
het klaar afgelijnde profiel van
de Mont St.-Michel, 'première
merveille de France', zoals de
Normandiërs wat chauvinis
tisch maar terecht zeggen. Een
wonder inderdaad, want wat
ogenschijnlijk lijkt, is hiet met
mensenhanden gebouwd. Bo
ven op een oninneembare, gril
lige rots van 70 m. hoog staat
een abdij.
Je nadert, maar terwijl je er in
kringvorm omheen rijdt lijkt het
een fata morgana, een begoo
cheling: de afstand schijnt niet
kleiner te worden. Als je er niet
meer in gelooft, ben je er. De
baai is erg verraderlijk. Hier
meet men het grootste verschil
tussen eb en vloed, bij springtij
ongeveer 12 tot 14 meter. De
geparkeerde auto's verdringen
zich even erg als de mensen die
door de koningspoort in de
schilderachtige hoofdstraat
(eigenlijk is er maar één) zijn
geraakt. Heel wat toeristen blij
ven hangen rond de restaurants
en de winkeltjes alsof ze de es-
sentie, de trots van deze plaats z'in sfe^en °P de wereld om verliefd op te zijn, er zijn
al gezien hebben. Maar die zijn er waar men onderdanig naar opkijkt De eerste zijn
ze vergeten. Het vergt namelijk hartelijk, ze bieden je geborgenheid en koesteren je; de
een hele klimpartij om de abdij tweede zijn groots, maar eerder stug van karakter, de
te bereiken. Het loont echter de relatie ermee blijft afstandelijk en koel. Brugge en Fi-
moeite. Het samenspel van renze behoren tot de eerste groep, Rome tot de tweede,
streng-romaans en licht-
gotisch maakt van de kerk een
ruimte die dwingt tot stilte en
bezinning. Vergeet het pano
rama niet: daar beneden heerst
de zee. Vergeet evenmin de
kloostertuin (zijn ranke zuiltjes
doen hem zweven), de refter,
de gastenzaal en de ridderzaal:
ze zijn sober en kaal maar har
monieus door de onderlinge
verhoudingen. Je mag nog
even nadromen van dit mirakel
uit Gods hand maar je moet halt
houden in St.-Malo. Het stadje
heeft impozante burchtmuren
met schitterende uitzichten op
de zee.
Ongemerkt en wellicht onbe
wust ben je in Bretagne terecht
gekomen. Bretoenen vormen
een speciaal volkje. Ze zijn vrij
heidslievend en koppig, trots
ook en vechtlustig. Wat ze heb
ben, veroverden ze op de zee.
Echte Bretoenen zijn nationalis
ten en willen met Frankrijk niets
te maken hebben. Kijk maar
eens hoeveel wagens hier rond
rijden met de kenletters BZH,
wat betekent Breiz of Bretagne,
en lees maar eens Valeer De-
pauws 'Breiz Atao' om hun
strijd, hun geaardheid te leren
kennen. Het land heeft een oer
oude traditie en een rijke fol
klore. Je moet maar eens luis
teren naar de stemmige chan
sons van Alan Stivell: niet Frans
is zijn lied, maar Keltisch. Let
maar eens op het kapsel en de
haartooi van de vrouwen in
Quimper. probeer kontakt te
krijgen met de zang van de zee,
met zijn beangstigend stormlo
pen tegen de ruwe rotsen, be
kijk het verbeten gelaat van
Frankrijks jongste held Bernard
Hinault om te beseffen dat een
Bretoen iets apart is.
vendige, kinderlijke manier nist Albert Roussel rusten,
wordt hier de tocht van Willem vormen een totaalbeeld dat ik
de Veroveraar naar Engeland nog nergens zag.
getekend. En ook de kust heeft W.D.B.
nog wat te bieden. Voor wie
geïnteresseerd is in de landing
van de geallieerden is er Arro-
manches. Voor wie geboeid is,
door kleur en sfeer zijn er Hon-
fleur, een vissershaventje waar
talloze schilders inspiratie von
den, Etretat met zijrt grillige
rotswanden waar Monet het
licht in zijn palet wist te vangen
en VarengevilIè-sur-Mer, zo
poëtisch dat je hier best je reis
afsluit: het kerkje, een klein
ood, het pastorale groen, de
kolkende zee, het verstilde
kerkhof waar de schilder
George Braque en de kompo-
Een zicht op de abdij van Jumièges.
Het beroemde Bargello te Firenze. (W.D.B.)
Ik treuzel nu langs de markt: ik herinner me de fresco's van
een hoorn des overvloeds van Ghirlandaio. De man is alleen
dassen en schoenen en leder- bij kunstkenners geroemd,
waren, een smeltkroes ook van Maar ga op zoek naar hem: je
vreemde vogels en kakelende zal nooit meer de verfijning in
vrouwen en schreeuwerige zijn karaktertekeningen verge-
verkopers. Ik beland bij de ka- ten. Ik denk vooral aan de engel-
pel van de Medici's: de kale achtige Fra Angelico (broeder
eenvoud van de kerkmuren treft engel) in het San Marcokloos-
me meer dan de symbolische ter. Hij smukte de cellen van
beelden van Michelangelo: ze zijn medebroeders op met bij-
ontroeren niet, ze slaan je met belse taferelen. De fresco's zijn
verstomming. Een Vlaamse stuk voor stuk meesterwerkjes
gids tracht een troep school- van sereniteit en kinderlijke
meisjes tot interesse te bewe- eenvoud en vroomheid. Het ko
gen. Tevergeefs. De Italiaanse loriet is zacht, het gelaat van de
jongens boeien hen meer dan figuren onbevangen, de sfeer
de sprakeloze beelden. verzaligd.
Ik ben de kuituur wat zat. Een Je merkt het: dit is een stad om
apreritief? Een frisdrank? Een in rond te dwalen. Ben je de
koffie? De Italianen zijn er gave der verwondering kwijt?
meester-tovenaars in. Er is een Geen zorg. Firenze dwingt je
goed zitje tegenover het Pa- permanent tot nieuwsgierig-
lazzo Vecchio: de Capuccino heid.
heeft er een speciaal aroma, je Misschien heb je je wagen al te
krijgt er een bont dekor van lang moeten missen. Ik neem je
°P Romereisi maar met water tussen bloemen en Ijlloop" nTg ïvln door tot bij de S sfnGimiBS'leenMort
Een rijke gastronomische tradi- voelde me thuis in Firenze. bloemen. Haast maken gaat Dom: trots is hij niet noch middeleeuws Manhattan)" der-
tie kent Bretagne niet. Daarvoor Waarom? Liefde is voor een niet. Te veel indrukken stormen mannelijk-stoer, zijn veelkleu- tien hoekige torens beheersen
is het altijd te arm geweest. 9^oot deel irrationeel. Het an- op me af. Ik wandel naar het |-jg marmeren uiterlijk aeeft drpiapnd hiina dp omopvinn
Toch kookt men er voortreffe- dere deel tracht ik te verklaren: Uffizi, een van de rijkste musea jiem een zonnjge charme. Ghi- het marktplein lacht vriendelijk,'
lijk: schaaldieren en schape- ''8' 'n een ™'d Pasto- ter wereld Rubens is eren Si- berti's paradijspoort aan de een rustpunt in de jacht van het
vlees zijn er de bestanddelen, raai landschap, zacht glooiend, mone Martini en Botticelli, zo buitenzijde van de Doopkapel is leven. Ik voer je naar Lucca
Verder vind je zelfs in het klein- bezaaid met wijnstokken, y,j- geraffineerd dat he bi|na deka- een draaiboek voor de geschie- waar het grillige fijn gecise-
ste dorpje wel een 'crêperie': gebomen cypressen en olijf- dent wordt. Tientallen mensen denis van de kunst in de renais- leerde profiel van de voorgevel
flensjes en cider vormen een bomen, alles waar een boer uit drummen rond de «Aanbidding iance De c00rt van Pjsano de kerk jnliist waar Puccini de
lekkere kombinatie. Vergilius van dromen kan. van de Herders» een triptiek iarentegenTs primilever Sn zangerah™ ismwe
Sifina fin Pisa hnnpn in rlfi van nn7P Hnnn Van rlpr Gnps ,a
geboren. Ik trek naar Volterra
Lucca-gevel van kerk S. Micheie.
lekkere kombinatie.
Wat je zeker moet zien of erva- s'ena en Pisa liggen in de van onze Hugo Van der Goes, minder sierlijk maar ze ontroert
ren? Er is de 'cóte sauvage' in buurt, maar ook kleinere parels Waarom zouden we ons scha- meer Binnen in de Dom staat
de buurt van Quiberon: de zee als San Gimignano, Volterra, men Vlamingen te heten? Ik zag een pieta van Michelanqelo
vecht er ononderbroken met Lucca en Arezzo. En er is vooral zelden zoveel verfijning als in niet zo gepolijst als die in Sint-
kale rotsmassa's. Er is Belle-lle Firenze zelf: een kamer vol het bloemstukje op de voor- pieter in Rome niet zo qran-
waar je fantazie de vrije loop kunstschatten, een muzeum grond, zelden zoveel geeste- dioos als zijn Mozes, maar qe-
krijgt, waar een steenmassa in om in rond te dolen. Er is de lijke kracht als in de heilige fa- bgitsld op mensenmaat met in
zee de gestalte van een hond Arno waarlangs ooit Dante milie, zelden zoveel dramati- de groep een zelfportret" een
krijgt, waar het water zijn Sire- droomde van zijn geliefde Bea- sche spanning en expressie als mj|de geleuterde man
nenlied zingt in de grotten, trice. Zo kalm en rustig de rivier in het gezicht van de herders. Ik De honger begint te knaqen
waar Sarah Bernhardt rust vandaag lijkt, zo verraderlijk dwars het plein en passeer de zijn de Florentijnen kulinaire
vond na triomfen in het teater kan ze opspringen om de stad plek waar ooit Savonarola werd genieën? Neen maar rond de
Er is Carnac met zijn 'aligne- te teisteren. Ik klim, vooraleer verbrand, loon voor zijn kruis- pjazza de(|a signoria liqqen in
ments de Ménec', drieduizend ik in het hart van de stad ga tocht tegen machtswellust en de nauwere pittoreske stFaat-
rechtopstaande stenen: zwij- zwerven, naar de piazzale Mi- weelde en onverschilligheid. jes voldoende eethuisjes met
gende graven? Verzonken sol- chelangelo Ik krijg er twee ge- Voor mij rijst weer een van die typisch Italiaanse qerechten Ik
daten? Symbolen van geloof? schenken uit de hemel: de robuuste paleizen: het Bar- zoek njet naar ean kleurloze
Er is Locqmariaquer met zijn San-Miniato. een kerkje als een gello. Reizigers die maar even snack-ba' Het is er ijziq mo-
impozante dolmens en men- schrijn, rijk versierd en toch pauzeren in Firenze (een mis- dern en je bent er als klant een
hirs, zwijgende blokken met harmonisch, en een prachtig daad tegen de stad eigenlijk) nummer naamloos Ik speur
een raadselachtig verleden. Er uitzicht over de stad: een zono- weten nauwelijks van zijn be- naar een'gezelliqe piekwaarde
is Concarneau met een om- vergoten doek met overwegend staan af. En toch is het uniek, al prjjs n|et hoqer liqt waar ie
muurd stadje binnen de stad, rood oker koloriet, beheerst was het maar om de binnen- haró uit Parma vindt of een an-
een van de meest pittoreske door de Dom en het Palazzo koer, een bewijs van het feit dat der typisch vleesqerecht of een
A-.r. ib r- \/omhin kaalheid en soberheid schoon-
met zijn triomfpoort, een van
de weinig resterende Etruski-
sche monumenten, met zijn pa-
lazzi die een streng gezicht en
een vriendelijk karakter heb
ben, met zijn Balze, een. angst
aanjagende kloof in de aarde
die nu hongerig gaapt naar een
klooster. Ik stuur je naar Pisa.
Staar je niet blind op de scheve
toren. Let op het kontrast tus
sen het felwit marmer van kerk
en doopkapel en klokketoren en
het eeuwig groen errond. Kijk
vooral naar het verfijnde kant
werk rond de romaanse bogen,
naar de figuurtjes op de bron
zen deuren van de doopkapel.
Ze zijn nog statisch maar ze le
ven alVraag aan de portier een
stukje bel-canto: je krijgt een
prachtig echo-effekt.
Ik vergezel je naar Siena. Het
beroemde plein met zijn stra-
tendek in visgraatmotief wordt
beheerst door de toren van het
raadhuis, een broer van die in
Firenze. Wagner vond in de
mystieke sfeer van de dom in
spiratie voor zijn Graalscène uit
«Parsifal». Het muzeum van de
dom bergt de «Maesta» van
Duccio di Buoninsegna, een
reeks bijbelse taferelen die ont
roeren door hun tederheid en
hun naïviteit. We wachten tot
het avond wordt: het gedempt
spreken, de oude lantaarns, de
verstilde straten, het dreigend
duister hebben niets gemeen
met deze eeuw, ze brengen ons
terug naar een tijd van adel en
hartstochten en vetes.
Firenze is geen stad, Toscane
geen streek om terloops aan te
doen op weg naarWie er
ooit is geweest wil er terug als
naar een eerste liefde die in het
hart blijft smeulen.
W.D.B.
plekjes die ik ooit zag. Er zijn de Vecchio.
ongewone visschotel of een
Nougastel - Calvaire.
kleurrijke 'pardons', bedevaar- Nu ga ik eerst de sfeer van de heid kunnen worden, al was het gekruide pizza waar je de kans
ten met aflaten o m. in Locro- binnenstad proeven. Hier heer- maar om de aanwezigheid van krijgt al was het maar in qe-
nan en io Sainte-Anne d'Auray sta ooit Lorenzo de Medici, Donatello. De kunstboeken barentaal of in qebroken
Er zijn de 'calvaires' van ge- mens en maecenas, hier waren staan vol van Michelangelo, Frans—te praten met de baas
beeldhouwd graniet, uitingen dichters en schilders en musici Donatello zit in een hoekje ge- Het kan erg meevallen want
van volksgeloof, met ongewild en beeldhouwers kreatief, hier drongen. Michelangelo is een een Florentijn is een belanqriik
gestileerde koppen, expressief gonst het als een bijenkorf van reus —ik ben het ermee (jee| van Firenze en het blijft een
en hoekig maar ontroerend. Er drukdoende marktkramers en eens maar hij verplettert je. |usj voor j^t oor te luisteren
is vooral de zee, voor de Bre- kleurrijke toeristen. Iets verder Donatello is zoveel menselijker: naar hun wat radde maar me|0_
toenen vijand om te bekampen, liggen de luxueuze modehuizen Sint-Joris is een ideale ridderfi- dieuze taal En ik denk erom dat
vriend ook om van te leven Er en de statige palazzi, overwoe- guur, introvert, wat afstande- de Italianen wonderen doen
zijn de Bretoenen zelf, vech- kerd vaak met agressieve poli- lijk, maar niet gevoelloos, Ma- met roomijs
ters, wars van kompromissen. tieke slogans. De navel van de ria Magdalena is een schrij-
wat stug bij een eerste kontakt staa: het erg viriele palazzo nende aanklacht, een uiting van Hebben we nu deze schatkamer
maar betrouwbaar. Geen be- Vecchio, stoer en fors maar be- expressionisme avant la lettre, want dat is Firenze he
tere typering ken ik dan die van kroond meteen ranke toren. Op Johannes de Doper de stem lemaal doorgelicht? Eigenlijk»
Alan Stivell waar I.., zingt" da binnenkoer stoeit een van een roepende in de woes- niet- In elke kerk, in elke pa-
«Gebogen onder het juk speelse knaap van Verrochio tijn. lazzo van de stad zit een juweel.
De Palazzo Vecchio te Firenze. (W.D.B.)
