«PARADIJSVOGELS» OP DE BEELDBUIS!
39 afleveringen door MARC DE BIE
LISMONDE IN S 65
Bewerkir
;s naar
van
Na de zo suksesrijke opvoeringen van de reeksen
«De Heren van Zichem». «Slisse en Cesar» en de nog
steeds lopende «Kollega's», die zich stuk voor stuk
in een hoge kijkdichtheid mochten verheugen, komt
nu ander volks toneel aan de beurt.
Niet minder dan 39 episodes uit het omvangrijk
oeuvre van de Vlaamse veelgelezen en ook buiten de
landsgrenzen gespeelde auteur Gaston Martens.
Wat ons deze nieuwe reeks, ton. weervindt. Bolle Ver
die zich spreidt over liefst buyck is niet alleen een
drie seizoenen, 1980, 1981 en soort Lamme Goedzak,
1982 met elk 13 ook op zich- maar tevens de «Pallieter»
zelf genietbare afleveringen van het stuk, zelfs «de Witr
per seizoen a rato van één te». De derde. Peer de smid,
per veertien dagen, is dat de
man die de 53 werken van
Martens doorgrondde en er,
naast uiteraard eigen in
breng, zijn verhalen uit dis
tilleerde, iemand is van de
streek.
Iemand die op gebied van
toneel niet aan zijn proef-
'stuk is, die met de eigen
toneelgroep in het landelij
ke Baardegem steeds aktief
was en blijft (dit seizoen
liefst twee produkties) en
die de kijkers niet onbekend
is na zijn «De dag dat het
kampioenschap van Belgiè
werd verreden». Mare De
Bie, komputerbediende in
een financiële instelling en
toneelman van nature uit.
het groeide
Na enkele publikaties en
^raatjes voor de radio begon
-■.et eigenlijk allemaal met
- De dag datin 1977, in het
:ar dat Gaston Martens
;ist tien jaar geleden was
verleden.
Vel werd bij deze herden-
..ing Martens «Gouden Ju-
elfeest», een eerder Ibse-
;aans werk, gebracht maar
ij de BRT rijpte stilaan de
!ee uit het oeuvre van Mar-
ns een feuilleton te puren,
oor gebrek aan stof was
hit een voortzetten van de
"isse-reeks immers onmo-
:-lijk gebleken en via de
:ster van Martens kwamen
'•ergen materiaal beschik-
aar. Gunstig daarbij dat
lartens het quasi altijd had
ver dezelfde dorpsgemeen-
ictiap met dezelfde perso
nages.
En toen na de bijval van «De
dag dat. in BRT-wandel-
gangen gefluisterd werd dat
men met De Bie aan een
«nieuwe Martens» toe was,
kreeg Mare de wel vereren
de maar alleszins niet mak
kelijke opdracht. «De kans
van mijn leven,» zei De Bie.
_En hij greep ze dan ook met
i beide handen, al kostte het
hem gedurende jaren dagen
en nachten werk. Momen
teel zijn de eerste dertien
afleveringen geschreven en
opgenomen en als u deze
regels onder ogen krijgt
hebt U niet alleen het trai
lerprogramma op tweede
kerstdag gezien, maar ook
reeds aflevering 1 meege
maakt met «de bokken» en
«de schapen», met burge
meester-brouwer Hippoliet
(Alex Willequet) waartegen
«bok» Pier de Sid (Ward de
Ravet) het in de verkiezings
strijd van 192G in het lande
lijke Leydonck-Waterland
opneemt.
Deze dertien afleveringen
mondden uit in waarschijn
lijk het meest populaire stuk
van Martens «De Paradijs
vogels» en de eerste reeks
draagt dan ook liefst deze
eerst bestond uit katolieken,
socialisten en liberalen,
maar waaruit de socialisten
verdwenen, speelt ons ver
haal zich af. Deze regering
blijft ten andere aan het be
wind van 1926 tot 1931. Ook
door de vrij gunstige inter
nationale konjunktuur stijgt
de levensstandaard en tot
de grote werelddepressie
van 1931 heeft iedereen te
eten als voor de oorlog, zelfs
beter en meer. Wel heeft de
regering veel last met de
Vlaamse kwestie, en ook in
Mare De Bie uit Baardegem, een nieuwe Martens?
In 1981-waarvoor dit jaar de
opnamen plaatshebben
komt Waterland meer in de
belangstelling als «Het Dorp
der Mirakelen».
Voor 1982 bestaat reeds de
sinopsis van elke aflevering
maar de tekst moet nog door
Mare De Bie worden uitge
schreven.
Hoe de auteur
het zelf ziet
Bij het inleidend program
ma waar we even een blik
mochten werpen achter de
schermen en kennis maken
met een aantal vertolkers
gaf de auteur zijn eigen vi-
zie over zijn omvangrijk
werk. Met op het tweede net
- juist op hetzelfde uur de mu
sical «My Fair Lady», een
avondvullend programma,
was dit nu niet uitgerekend
het ideale moment voor deze
voorstelling. Na peilingen
in de eigen kennissenkring
is toch wel gebleken dat
quasi iedereen naar «De Pa
radijsvogels» had gekeken
en dat de verwachtingen
ook van de gewone man
hoog gespannen staan.
De auteur vond in het werk
van Martens alleszins veel
bruikbare dialoog, span
nende avonturen en een ste
vige karakterbeschrijving
van de hoofdpersonages:
Bolle Verbuyck (Anten Pe
ters) en Rietje Rans (Jef
T'" i) uit «Paradijsvogels»
'sentje Pauwelijn en Pier
Hamerlinck (Ward de Ravet)
uit «Het Dorp der Mira
kelen).
Zeentje en Rietje werden tot
één personage samenge
voegd waarin U de denker,
dichter en dromer, de Tijl
Uilenspiegel van het feuille-
wordt in de man van de
daad. .et Pier treden we
enigszi uit de sporen van
Marter Pier is niet enkel
de greppige, zonderlinge
dwarsd jver uit het Dorp
der M 'kelen. Hij is meer
en anders. Een rechtlijnig
idealist, met vier jaar Ijzer
achter de rug waar hij fron-
ter en flamingant werd. In
heel het feuilleton is hij de
man die zich verzet tegen
alle soorten onrecht en zich
inspant voor de kleine man.
Rietje, Bolle en Pier, drie
mensen van vlees en bloed.
En toch wordt naar het ge
voelen van de auteur de
hoofdrol niet door hen of
door één van hen, gespeeld
maar wel door de hele
dorpsgemeenschap van
Leydonck-Waterland met
échte mensen die liefheb
ben en haten, bang zijn en
plezier maken, angst en
twijfel kennen, hunkeren
naar geborgenheid, gene
genheid, samenhorigheid.
De personages die aan deze
gevoelens gestalte moeten
geven en hun aktiviteiten
werden gehaald uit het vele
werk dat Martens ons heeft
nagelaten. Wel zijn uiter
aard sommige figuren wel
de grootste gemene deler
van verschillende gelijkaar
dige figuren want in één
dorp kan men toch maar één
burgemeester gebruiken,
één koster, één sjampetter
en noem maar op.
En toen de staalkaart van de
mensen die van het dorp
een levende entiteit zouden
maken. was opgesteld,
moest in Martens werk wor
den uitgekeken naar avon
turen waarin deze mensen
verwikkeld konden raken.
Avonturen die voor de kijker
boeiend genoeg moesten
zijn en die in samenhang
zouden kaderen wat tijd en
ruimte betreft
De tijd
waarin het stuk
zich afspeelt
Over de periode waarin het
feuilleton zich afspeelt, de
twintiger jaren, bracht de.
hist. Yvan Van den Berghe
een beeld
In 1926. acht jaar na de wo-
penstilstand. waren de na-
weeen van de wereldoorlog
I nog akuut en lag de
levensstandaard van jan
met de pet lager dan voor de
wereldbrand. De eerste
rooms-rode regering (Poul-
let-Vandervelde) die het lot
van de kleine man wilde
verbeteren strandde op
tegenstand van het kapitaal
en de konservatieve rege
ring Jaspar kwam aan bod.
Onder deze regering, die
Leydonck spreekt men ero
ver. Administratie en recht
spraak zijn nog steeds gro
tendeels verfranst en een
nederlandstalïge universi
teit komt er pas in 1930 na
100 jaar onafhankelijk Bel
gië. 1926 is ook het jaar van
de overwinning van Flan-
drien Lucien Buysse in de
Tour de France en van het
huwelijk van kroonprins
Leopold met de sprookje
sprinses Astrid uit het verre
Zweden.
Op zondag 10 oktober 1926
gaan de gemeenteraadsver
kiezingen, ook te Leydonck,
door. In 1921 hadden de Ley-
donckenaren niet gestemd
daar er slechts één kandida
tenlijst was. De Leydonckse
dames hebben dan van hun
stemrecht in '21 niet geprofi
teerd en zullen dit nu, niet
zonder schimpscheuten van
de mannen, voor het eerst
uitoefenen. Voor de mannen
is het ook wel nieuw, want
nu wordt ook te Leydonck
het enkelvoudig stemrecht
ingevoerd en de bijkomende
stemmen wegens inkomen,
gedane studies en grootte
van het gezin vielen weg.
Mannen en vrouwen zijn dus
vandaag, op dat stuk al
thans, evenwaardig. Quasi
overal in de kleine dorpen
werd er in 1926 niet gestemd
en bleef de meestal katolie-
ke burgemeester aan het be
stuur. In Leydonck wordt er
echter wel gekozen want er
is een tegenkandidaat, de
oud-frontsoldaat Pier de
Smid die opkomt voor de
rechten van de kleine
Vlaamse man.
Leydonck was nog een echt
ongeschonden dorp waar ie
dereen elkaar en eikaars
problemen kent, waar velen
arm en ongeletterd zijn,
waar iedereen gelovig is en
de pastoor nog veel in de
pap te brokken heeft.
De mensen leven er met el
kaar en met de natuur vol
gens de gang der seizoenen.
Het hele feuilleton wordt
dan ook een grootse ver
heerlijking van dit primitie
ve dorpse leven en de men
sen schijnen er gelukkiger
dan wij nu. Was hun levens
blijheid aanstekelijk, hun
armoedige tegenstand komt
er minder uit de verf want in
het sociaal engagement is
Martens duidelijk dramatur
gisch gezien minder sterk.
Men vreesde de winter we
gens de kosten van brand
stof, de ouderdom wegens
de strenge «gestichten», de
ziekte wegens de
dokterskosten maar vooral
vreesde men de werkloos
heid. Of heimwee naar de
twintiger jaren, naar de tijd
van toen, gemotiveerd is
blijft dan ook nog steeds een
open vraag.
Geweld en sociaal onrecht
werden steeds door het le-
vensoptimisme van Martens
verdrongen. Op zijn sterfbed
kon hij inderdaad nog op de
vraag hoe hij het stelde opti
mistisch antwoorden «Ik
leef nog».
Gaston Martens
Leydonck is te situeren in
het geboortedorp van Ga
ston Martens (1883-1967) Zul
te aan de samenvloeiing
van Leie en Mandel.
Geen denderend student
was hij wel een primus in de
sport en werd zelfs viermaal
Belgisch kampioen ver
springen. Alhoewel hij als
knaap op het podium had
gestaan kwam het heilig
vuur bij hem slechts toen
hij, 32 jaar oud, te Gent «De
Lustige Boer» zag. «Ik kan
dat ook,» dacht hij en hij
schreef «De Held der Franse
Ronde». Na zich in de to
neelschriftkunst enigszins
te hebben ingewerkt, met
als voorbeelden Heyermans
en O'Neil kwamen achter
eenvolgens een hele reeks
stukken als «De Gouden Ri
vier», «De Zot», «De Laatste
Dagen», «Leentje uit het He
melrijk», «Mevrouw de Bur
gemeester», «Klaasavond-
liefde», «Zomeravond»,
«Lakske», «De Sterke Man»,
«De wonderbare clown»,
«Mijnheer de Minister»,
«Duiven en Liefde», alle in
één bedrijf. «Prochie-
vrijers», «De Grote Neuzen»,
«St.-Pietersnacht», «Bo
ksers», «Het Gouden Jubel
feest», «Paradijsvogels» in
verschillende bedrijven.
Niet minder dan 53 toneel
werken schreef hij en twee
maal ontving hij de driejaar
lijkse prijs voor toneelletter
kunde naast tal van andere
onderscheidingen. Ook in
het buitenland werd zijn
werk gewaardeerd en in
niet minder dan 34 landen
werd het opgevoerd. Het
meeste sukses haalde hij
wel in Frankrijk waar hij
een tijdlang woonde. Het
was trouwens in dit land dat
zijn «Paradijsvogels» die
aanvankelijk in de KNS te
Antwerpen niet meevielen
en via een toevallige relatie
in de lichtstad konden wor
den opgevoerd (een reeks
van 400 vertoningen) hun
opgang startten. «De Para
dijsvogels» werden door de
firma Gaumont ook verfilmd
met Raimu en Fernandel in
de hoofdrollen doch de «he
mel» werd er gesitueerd op
een eiland aan de Cóte d'A-
zur en O.L.Vrouw lag er in
een transatlantieker.
Was Martens de meest ge
liefde auteur van de liefheb
bersgezelschappen ook in
het Landjuweel kwamen
werken van hem aan bod.
Martens, die bevriend was
met Herman Teirlinck, Stijn
Streuvels en Kamiel Huys-
mans en die bier leverde
aan de kunstschilders van
de Leiedorpen die vaak niet
konden betalen, was een
zeer joviaal man die zijn fi
guren dik in de verf zette,
soms tot op het randje van
het karikaturale af. Dikken
werden enorm, mageren
graatmager, lelijken afzich
telijk en schonen beeld
schoon.
Mare De Bie
over het
feuilleton
«Een stuk als 'Paradijsvo
gels' ligt me, spreekt me
aan. Het is immers toneel
dat wortelt in eigen volk
naar het recept van 'een
lach en een traan'. Daar de
BRT een feuilleton wenste
waarmee de meeste mensen
zich nog kunnen identifice
ren was enig kunst- en
vliegwerk wel onvermijde
lijk. Met de meer dan 50
figuren erin zijn de
mogelijkheden quasi onbe
grensd en veel speelt zich af
in het café dat meestal nog
typisch volks en Vlaams is.
Qua taal heb ik de Zuidne
derlandse idioom verkozen
dat het midden houdt tussen
dialekt en ABN. Het gebeu
ren speelt zich immers af in
het fiktief dorp Leydonck
aan de grens van de beide
Vlaanderen.»
Producer
Joanna Geldof
«Paradijsvogels» sluit meer
aan bij «De Heren van Zi
chem» dan bv. bij «Slisse en
Cesar», omdat het zoals in
Zichem over een kleine
dorpsgemeenschap gaat
waar «Slisse» zich afspeel
de in de grootstad.
Met «Paradijsvogels» wordt
ingespeeld op de nostalgie,
de manifeste hang naar
vroeger, want ook jonge
mensen veronderstellen dat
het toen allemaal beter was.
Echter ook de herkenbaar
heid wordt geviseerd voor
het sukses van het feuilleton
want al zijn de personages
streekgebonden, uiteraard
primeert er het echt mense
lijke in.
«Paradijsvogels» was stu
diowerk want buiten de ge
neriek met helikopteropna
men en muziek van Al Van
Dam gebeurde alles in de
studio. Geen lokatieproble-
men dus maar wel proble
men qua studietijd. Grootste
probleem bleek echter de
casting, de keuze en het vin
den van de beschikbare ak-
teurs, waarvan vele niet
full-time ter beschikking
sfaan.
Door te willen opnemen met
het publiek en het dus niet
al te gekke uren kiezen
maakte men het zich uiter
aard niet makkelijker.
Als een rode draad loopt
doorheen het hele feuilleton
het steeds weerkerend op
treden van drie gildezan-
gers met kommentaar op het
streekgebeuren, procédé
dat we Mare De Bie voor een
paar jaar zagen toepassen
bij «Hoop in de Toekomst»
met de opvoering van Jans-
sens «Wonderdoktoor».
De vertolking
Uiteraard moeten we het
nog afwachten doch na de
persvisie en na de indruk
wekkende lijst van vertol
kers te hebben nagekeken
mag het allerbeste worden
verhoopt.
Regisseur Anton Peters is
steeds uiterst knap al kan
wel gevreesd worden voor
enige charge en gebruik van
het hele grappenarsenaal
naar Antwerpse geest. Voor
de muziek zorgde Al Van
Dam en voor de uitvoering
ervan het TV-orkest o.l.v.
Francis Bay,
Buiten de reeds vermelde
vertolk(st)ers citeren we nog
o.m. Denise Deweerdt als
Catho, Vic Moeremans als
Isidoor, Piet Balfoort als
Staf. Robert Marcel als Dési-
ró Speydonck, Herman Brug
gen als Pulle, Jan Reusens
Paradijsvogels, een nieuwe eigen ree
Mare De Bie. Regie Anton Paters en Juul Claes.
als Landerke, Dries Wieme dagavond op het scherm op
als Lus. Ugo Prinsen als de
koster, Gerda Marchand als
Manse, Alice Toen als Phi-
lomène, Diane De Ghouy als
Emmerence, Mare Leemans
als Pastoor, Mare De Bie als
dokter en Leentje De Bie als
Marietje, Jeannine Schever-
nels als Coletje e.m.a. Ook
het kinderkoor «Cantate Do
mino» verleent zijn mede
werking.
Vanaf zondag 20 januari ko
men «De Paradijsvogels»
om de twee weken op zon-
BRT 1. De herhaling van el
ke aflevering wordt ver
toond op de eropvolgende
dinsdagavond op BRT 2.
Nog een kort overzicht van
de 13 episodes van jaargang
1:
De bokken en de schapen
Leentje uit het Hemelrijk
(20 januari)
De gemeenteraadsver
kiezing
Vivan Hippoliet
Klaasavond
Hagendonck
Kermis
Prochievrijers
Manse wil een man
Herfst op
Alle kinderen,
groot
Paradijsvogels
Hoe goed is 't weer
aard te zijn.
«De Paradijsvogels»
gezellige, volkse
ning, door en voor
mensen,
door het publiek naar
de geapprecieerd.
Tot en met zondag 13 januari loopt in Galerij S 65,
Spaarzaamheidsstraat 65 te Aalst, een tentoonstel
ling met recent werk van Lismonde. Blikvanger is
het boek «Itinerarium» met 4 litho's van Lismonde en
teksten van Ivo Michiels.
LISMONDE is een van de
zeldzame kunstenaars,
die zich geheel wijden
aan de tekening. Neemt
men bovendien in acht,
dat hij deze uitsluitend
en zuiver in wit en zwart
beoefent, dan is dat vrij
wel uniek in België.
Hij heeft een al te sterke
zin voor de echte teke
ning om niet te zien en te
gevoelen dat de taal van
wit en zwart de authen-
tiekste, de zuiverste, de
meest intense is.
Gaandeweg wordt hij er
zich van bewust dat hij te
zeer gebonden bleef aan
het getekende voorwerp
en dat hij zich niet vol
doende verdiepte in het
werk zelf, in de vormelij
ke bestanddelen erven:
lijnen, plannen en gete
kende materie.
Lismonde zoekt naar de
vorm, de vorm die aan
vankelijk bepaald wordt
door de kruising van ho
rizontalen en vertikalen,
waarin weldra de diago
nalen domineren om
puntige, driehoekige, ke
gelvormige en sferische
vlakken te scheppen.
De tentoonstelling is
dag open van 14 tot
uur., en
tot 19 uur. Maandag
dinsdag gesloten.
lil
I j»,. 41
f4
pt.
Aalst. (Geert)
Een foto uit de tweede aflevering. Leentje uit het Hemelrijk.
Nog een werk van Lismonde. (Geert)
Het boek Itinerarium, op
50 exemplaren afge
drukt, bevat 4 litho's op
groot formaat. Waar zijn
tekening vroeger vooral
statisch waren, zijn ze nu
veeleer ritmisch en erg
architekturaal van op
bouw. Ze zijn voorname
lijk opgebouwd uit hori
zontalen en vertikalen,
met minder aandacht
voor de vlakken. Elke
steendruk wordt geflan
keerd door een tekst van
Ivo Michiels. In deze tek
sten vinden we hetzelfde
ritme terug.
De overige litho's leunen -
wat de vormgeving be- -
treft sterk aan bij het
reeds besproken werk. vs=:
