AALST
MONUMENTENSTAD?
ocAAmm Iffcagmi
STANDBEELD VAN DIRK MARTENS
OORLOGSMONUMENT VREDEPLEIN
Inventaris van
standbeelden
en
gedenkplaten
in Klein-Aalst
Wordt Daensmcpnument
verplaatst of niet?
ue voorpost - ö.ö.isöu - o
I Men noemt Lokeren een «stad der monumenten», maar zou deze titel ook
1 niet voor onze keizerlijke stede gelden?
Wij qingen even op zoek naar de standbeelden, de gedenkstenen in brons,
steen of marmer en maakten er een inventaris van op. Misschien
onvolledig? We hebben het hier niet over de dekoratieve beeldjes m het
stadspark, maar over de blijvende en niet-afbreekbare herdenkingen van
qrote figuren of alombekende toestanden.
We snuffelden even rond om een «voorgeschiedenis» te vinden, anekdotes
omtrent de beelden of andere toestanden betreffende de beelden. Het lukte
niet altijd, maar we kunnen nu toch enkele monumenten bespreken.
Vroeger reeds werden een paar bladzijden van dit weekblad besteed aan
de onthulling van enkele herdenkingsplaten zoals dit van Pieë Kees en dat
ter ere van Marcel Bombeeck aan de Koolstraat.
Deze zullen uiteraard niet meer herhaald worden. Andere, meer of minder
bekende monumenten of herdenkingsplaten krijgen nu wel hun plaatsje.
Wie meerdere inlichtingen kan verschaffen of lezers die onwaarheden m
de artikels bespeuren, kunnen dit steeds melden aan de Redaktie van de
Voorpost, ter attentie van R.D.V.. Pontstraat 64 te Aalst. Alle op- of
aanmerkingen, aanvullende dokumentatie en dergelijke zijn steeds van
harte welkom.
Sinds vorige maandag zit de tweetalige vrije
zender Radio Contact opnieuw in de ether.
Contact werd een maand geleden gekortwiekt
toen werd ingebroken in het huis waar de
zendinstallatie was opgesteld. De zender werd
toen gestolen. Daarna rezen ook nog moeilijk
heden met de antenne. Nu zendt Contact ech
ter opnieuw uit, en zelfs met een nog grotere
zendsterkte dan voordien. Het station is 24
uur op de 24 te beluisteren in stereo, op de FM-
band (101,3 Mgh). In de Contact-equipe wer
ken ook heel wat Aalstenaars mee.
let standbeeld van Dirk Martens staat centraal op ling van het beeld, werd
|e Grote Markt, vlak voor het Belfort. Het is een er te Aalst duchtig ge-
inposant beeld uit brons, vervaardigd door Jan vierd: de hele stad was
ieefs in 1854. Het heeft een hoogte van 13.5 meter en versierd en verlicht, er
I geplaatst op een arduinen sokkel van vijf meter was een banket en volks-
loog, waarin arduinen platen werden aangebracht, spelen, een uitdeling
[et standbeeld heeft uitgesproken realistische trek- van brood aan de
len: de drukker draagt poulaines, spitse schoenen, armen...
ien wijde mantel met hermelijnkraag, met er onder Dirk Martens was een
len tabat met een zeer hoge kraag. Op het hoofd echte Aalstenaar. Zijn
leeft hij een bonnet, ook doktoraal genoemd. overgrootvader was
reeds in 1394 een welge-
Hrk Martens werd afge- hoogeschool van Leuven stelcje handelaar op de van
teeld op een leeftijd van eene eeuwigdurenden
.ngeveer 26 jaar: periode roem verdiende heeft de
raarin zijn eerste boek Stadsraed en de bevol-
n Aalst van de pers king van Aelst dees
;omt: Speculum conver- standbeeld opgerigt met
öonis peccatorum (1473). de penningen van de
n de rechterhand houdt stad en van de bijsonde-
lij een vel papier, waar- ren. M.D. CCC LVI».
»p een gedrukte tekst uit Op de achterzijde van
lit boek werd afgebeeld, het standbeeld, ziet men
fan de rechterkant staat de afbeelding van Dirk
chuin achter de druk- Martens' drukkersmerk:
:er, een drukpers. het anker. Het rechtse
Iet voetstuk is enorm: de marmeren paneel is niet
tchthoekige vorm ervan het originele: dit werd in
verd trapsgewijs opge- 1950 vervangen doordat
jouwd. Vroeger was het het onleesbaar gewor-
jeheel omgeven door den was. Het gaat hier
»en smeedijzeren hekken eigenlijk om een gedenk-
net vier lantaarns. De steen met de vermelding
antaars verdwenen om- van de aanwezige perso-
itreeks. 1920, het hekken naliteiten en deze van de
.5 jaar later. Aan de vier leden van de Commissie
sijden van het voetstuk tot oprichting van het
werden marmeren platen monument. De onthul-
jangebracht. Aan de lingsplechtigheid had
roorzijde kan men een plaats op 6 juli 1856. De
iatijnse tekst lezen. Die- nieuwe panelen die in
telfde tekst staat in Ne- 1950 werden aange-
ierlandse vertaling op bracht, zijn het werk van
liet paneel links en luidt steenkapper Verhulst
Sis volgt: van op de Keizerlijke
Her ere van Dirk Mar- Plaats,
ens van Aelst, welke de Het beeld zelf is het werk
serste Belgieland begif- van Jan Geefs van Brus-
;igde met de boekdruk- Sel (1825-1860). Grote Markt. Dirk blijkt
kunst. Opvolgendlyk In 1854 was het boetseren echter een van de meest
gverkhuyzen inrigtende klaar. Het gieten in brons beroemde zonen van de
In syne geboortestad te werd gedaan bij Julien stad. Hij bezat verschil-
Rntwerpen en te Leuven Vittoz te Parijs en was lende eigendommen te
Bn die niet alleenlijk gedaan in maart 1855. Aalst. Geweten is even
door syne Latijnse, Hetzelfde jaar wordt het eens dat hij hield van
Grieksche, Hebreeuw- beeld te Parijs op de in- een stevige kroes wijn.
,m pche en in andere ge- ternationale tentoonstel- Zijn laatste jaren heeft de
^e" drukte uytgaven maar ling het gouden ereme- drukker gesleten in het
Bok door syne geschrif- taal bekroond. Ter gele- Wilhelmietenklooster,
°or" len en onderwijzing ter genheid van de onthul- bij de Sterheren, op de
Aalsterse Houtmarkt.
Over het geboortejaar
van deze grote drukker
bestaat wel enige twijfel:
sommige bronnen ver
melden 1450, andere ca.
1447. Het geboortenest
bleek al vlug te klein
voor de volledige ont
plooiing van dergelijk in-
tellekt. Onder de be
scherming van Ferdinant
Arragon werkte
tijd.
Hij werd de «primus ar
te» genoemd. De univer
siteit verleende hem de
titel «magister artis im-
vrienden heb ik over
leefd en gezond naar ziel
en lichaam, de leeftijd
van tachtig jaar over
schreden. Het heilig an-
pressoriae». Zonder hem ker (zijn drukkersmerk totaal staan of hangen er in Klein-Aalst 40
is het universitair leven sedert 1518) blijft welbe- standbeelden, gedenkplaten in brons, marmer of
kend, aan de dankbare steen Het wa8 niet gemakkelijk hiervan een inven-
jeugd. Christus, ik bid U, taris te maken en personen die menen dat we één of
wees Gij nu mijn heilig ancJere gedenkenis vergeten zijn mpeten het ons niet
anker!» ten kwade duiden. Integendeel: zij zouden ons een
Dit grafschrift werd ge- groot plezier doen (en hopelijk ook alle lezers) indien
schreven in 1527 en het - onfi even lieten weten,
maakte Dirk Martens zo
blij en gelukkig, dat hij Standbeelden en monu-
van zijn sterfbed opstond menten
en nog bijna zeven jaar Dirk Martens op de Grote
leefde! Op 28 mei 1534 Markt
sterft de grote drukker in Joannes Mepomucenus
het klooster van de Ster- op de Houtmarkt
heren. Dag op dag, 250 Het Heilig Hart en het
jaar later (dus in 1784) Monument voor de ge
werd zijn grafsteen over- sneuvelden 1914-1918 jarig bestaan van de
gebracht naar de Sint- van Mijlbeek (voor de Rijksmiddelbareschool -
Martinuskerk. Daar werd kerk van Mijlbeke)
het op 6 juni 1856 bezocht De gesneuvelden van
door de hertog en de her- 1830 op de koer van 't
togin van Brabant, die de Landhuis
stad bezochten ter gele- Koningin Astrid op het
genheid van de inhuldi- Keizerlijk Plein
ging van het station en Slachtoffers wereldoorlo-
de onthulling van het gen 1914-1918 en 1940-
standbeeld ter ere van 1945 op het Vredeplein
Dirk Martens... Gesneuvelde pupillen op
Hij was inderdaad een de Graanmarkt
uitstekend typograaf, Désiré De Wolf in het
chaleograaf en een taal- stadspark
geleerde. Zijn boeken Priester Daens op de
werden in zeven talen Werf
t
De Zwarte Man, alias Dirk Martens.
te Leuven gedurende een
25-tal jaren ondenkbaar.
Op 1 oktober 1474 ver
schijnt zijn eerste boek.
Onderaan staat in het
Latijn: «Dit werk heb ik te
Aalst gedrukt, ik Dirk
Martens, die de Vlamin
gen al de wetenschap
der Venetianen aan
breng.» Nog hetzelfde
jaar verschijnen twee an
dere werkjes, in het La
tijn en zonder vermel
ding van de drukker.
Dirk behoorde tot de
kring van humanisten.
Door zijn talrijke uitga
ven maakte hij vele tijds-
genoten bekend in heel
Europa.
Zijn naam blijft verbon
den aan de gulden brie
ven van Picco Delia Mi-
randola, aan het «Lof der
Zotheid» van Erasmus en
aan de «Utopia» van Tho
mas Morus. Toen Aras
mus (de beste vriend van
Dirk Martens) door de ge
neesheren werd opgege
ven als ongeneeslijke
pestlijder, bleef Dirk hem
trouw vier weken lang
verzorgen.
Van hem schreef huma
nist Borland: «Dirk Mar
tens van Aalst heeft zijn
vaderstad voor de nako
melingsschap geadeld
door het drukken van een
«Theodorico Aleman» aanzienlijk aantal wer-
(d.w.z. Dirk de Vlaming) ken in bijna alle soorten
een tiental jaren in Span- van wetenschap. Eras-
je. Hij keerde echter te- mus zelf maakte het vol-
rug naar Aalst, drukte gende grafschrift voor
eveneens een aantal ja- zijn trouwe vriend: «Hier
ren in Antwerpen en te lig ik. Dirk, zoon van
Leuven. De man was ze- Aalst. Het was mijn
ventalig. Door zijn bedrij- kunst het geschreven
vigheid nam hij een ver- woord in druk te zetten,
dienstelijke plaats in on- Miin broers, mijn vrouw,
der de geleerden van zijn mijn kinderen en mijn
Herinnering aan het 100-
jarig bestaan van het
Sint-Jozefskollege én een
gedenkplaat Gesneuvel
den 1914-1918 aan het
Sint-Jozefskollege Pont
straat
Herinnering aan het 75-
geprint met lettervormen De Heilige Begga aan het te Aalst
Atheneum op de Graan
markt
Doktor André Goffaerts
aan de Onze-Lieve-
Vrou w-Kliniek op
Mijlbeke
Herinnering aan het Be
gijnhof boven de door
gang van het apparte
mentsgebouw in de Pont
straat (uitgevoerd in tin)
Herinnering aan André
De Waegenaere, stichter
en bestuurder van de
Vrije Technische School
door hemzelf vervaar- Begijnhof (Pontstraat)
digd. Zijn letters blinken Herdenkingssteen Ko-
uit door hun sierlijkheid ning Albert op de Al-
want hij was een schit- brechtlaan
terend graveur! Albert Liénart op Beu-
Het Aalsters archief bezit kenhof
van hem zestien werken. Nationale Prijs Groene
waaronder twee wiege- Ruimten in het Begijnhof,
drukken, gedrukt in A
A„lot in 1477 Bronzen gedenkplaten
In 1950 weid'een grootse Valerius De Saedeleer
Dirk-Martensstoet in de tegenover het verdwenen
stad georganiseerd, geboortehuis in de
maar 1973 werd een Nieuwstraat
groots herdenkingsjaar Gustaaf Pape in de Srnt-
over het leven en het I°bstraa> huisnummer
werk van deze beroemde 1°3
Aalsterse Zoon, bijge- Pe Smet F.J. in de Kapel-
naamd «De Zwarte lestraat (advokaat en ge-
Man». RDV schiedschrijver)
'EHE
Heren woning Van Lan-
genhove in de Kapelle-
straat (rechtbank)
Oorlogsslachtoffers 1914-
1918 Spoorwegen aan het
station op het stations
plein
let Oorlogsmonument op het Vredeplein is wel het de idee om het geheel op Aalst gebonden. Hetzelf- scheren over de wereld vrouw (of de gehele Arthur De Losse, yoe9fr
jrootste in zijn soort te Aalst. Het gevaarte is een palen te laten rusten. De de monument zou in en vernielen alles wat ze mensheid!) aangrijpt bij Graaf van tgmond op ae
treatie van beeldhouwer Mare De Bruyn uit de samenwerking tussen
Boezenstraat. Hij maakte in 1956 de onthulling mee deze twee mensen ken-
lls een blij kunstenaar. Het intiatief voor de oprich- den een vlot verloop. Het
ing hiervan ging uit van senator en schepen Gus- huidige monument kreeg
haf De Stobbeleir, die zelf niet op de inhuldiging de (naamloze) toestem-
tanwezig was. Hij was zogenaamd met verlof of op ming van de Kommissie
fakantie). De schepen riep alle beeldhouwers sa- voor monumenten en
hen en vroeg en een ontwerp te maken. Men kwam landschappen. En het
>p de proppen met een vrij traditioneel iets: een werd er ter plaatse gezet
Duitsland of elders niet tegenkomen. het verlies van wat het Grote Markt momenteel
misstaan. Het is immer Het lijkt wel op een mac- dierbaarst op aarde is. aan het Liberaal Gen-
gericht aan de slachtof- hinerie die op de weg is Onderaan het monu- trum in de Korte Zout-
fers der wereldoorlo- gezet en niet meer stopt, ment, op de hoogste trap,
gen... En die vielen er maar integendeel alles kan een vlam^aangesto-
overal.
Doorgaans is een
'■lolfpn niet zo- ae uiukkbii ueen.
maal zo erg heeft geteis-
straat
Gust Van der Stock, aan
op zijn weg vernietigt, ken worden. Het geheel zijn woonhuis op de Mo-
oor- waardoor iedereen van is een aanklacht tegen lendries
logsgedenkteken niet zo- de brokken deelt. wat de mensheid twee- Hugo Lefevre aan de in-
zeer een herdenking aan Daarbij werd nog een
leze idee werd al vlug opgegeven. Men wou eens door de omwonenden erg
jets anders 1
sronzen madam op een arduinen voetstuk. Maar en gebeiteld. Dat werd bet gruwelijke van deze kompositie in koper ge- terd en het is meteen een
- - - 1 periode, maar eerder een voegd: een vrouw die een oproep tot het geweten,
hulde aan de gesneuvel- slachtoffer van de oorlog opdat het niet meer zou
de helden. Rond de uit- in de armen houdt. Het is gebeuren, dat zoveel
voering van de gedenk- duidelijk een paar «dat angsten en yerschrikkm-
steen werden ook geen in de miserie zit»! Dit ge- gen over de mensheid
qrapjes gemaakt! In- deelte is op ambachtelij- wordt gebracht,
tegendeel: er was een ze- ke wijze in koper ge- Op de sokkel, rustplaats
ker spanning voelbaar slagen. ."orfcasu.mtalaid-
omdat de uitgevoerde Een meer realistische den van het beeld, wer-
idee totaal nieuw was. voorstelling is niel meer den de jaartallen 1314-
Op zondag 2 september mogelijk. Het beeld drukt 1918 en 1940-1945 in
1956 was de schepen dan zeer scherp de wanhoop brons aangebracht. Ho-
uit die een moeder of een pelijk moeten er in ae
gang van het stadhuis
Camiel Liénart aan de
Sint-Kamielschool in de
Sint-Kamielstraat
Herinnering aan Marcel
Bombeeck in de Kool
straat te Aalst
Herdenking aan de stich
ter-voorzitter van de
Bond der Vrijwillige
Bloedgevers, J. Van Den
Bossche aan de Molen
dries.
Gedenkplaten in marmer
of in steen
Oude vrouwenhuis (bin
nenpoort) twee gedenk
platen met daarbij de ge
denkstenen voor de be
giftigers in het Oude
Vrouwenhuis, Oude
Mannenhuis en weeste
huizen in de Kattestraat
Aan de zwemkom op de
Kapucijnenlaan
Aan het politiebureel op
het Kanunnik Cillinet-
plein
Aan het hospitaal in de
Gasthuisstraat
Aan de Kapel op de Werf
Gesneuvelden en op-
geeisten 1914-1918 aan
de ingang van het
stadhuis
Grafsteen van Cumont
aan het Oud Hospitaal
Sportcentrum aan de
Parkdreef
In de Sint-Jorisstraat
hing vroeger de gedenk
plaat van Majoor Cans,
maar die is nu ver
dwenen. RDV
n so-
Het monument
«schrikwekkend
ook toevallig met
kantie...
Het geheel allarmeert de
mensheid voor het gru
welijk gebeuren van een
wereldbrand. In de voor
zijde, een reliëf, vindt de
toeschouwer iets terug
van de «Guernica» van
Picasso. Dit schilderij is
een uiting van de af
schuw en de verontwaar
diging van de kunste
naar voor de massa
moord in het kleine
Spaanse stadje tijdens
de burgeroorlog.
moest hinderen, de zichtbaar- geappricieerd: zij volg- De vier ruiters van de
heid van de automobilis- den de werkzaamheden Apocalips (sl,^nb°ol__v^
toekomst geen getallen bekijkwaardig monu-
meer bijgezet worden... ment. Dank zij schepper
Aan het monument wor- De Bruyn werd het geen
den jaarlijks, naar aan- soldaat met geweer en
leiding van de verjaar- ransel, maar een echt
dag der wapenstilstand, kunstwerk dat eenieder
vele bloemen neerge- aanspreekt,
legd. Het blijft een trots
voor de Aalstenaars, een
RDV
Het monument van de Vrede op het Vredeplein. (Per)
zichtbaar- geappricieerd:
zijn.
Maar tegelijk kwam er tea ging voor op de voet en „kontro- de rampen die over de
een stedebouwkundig Beeldhouwer De Bruyn leerden» de beeldhouwer mensheid worden ge
probleem om dc hoek ki| nam kontakt op met dag aan dag. stuurd) weerspiegelen de
ken- het monument architekt Shinny De Neel Het geheel is verrassend angsten en de verschrik-
het is niet aan kinqen van de oorlog. Zij
mocht het verkeer
en samen kvannen ze op mooi:
Het Priester Daensmonument heeft op de Werf
wel een eigenaardige plaats gekregen. Het
staat pal voor de brug, in het midden van wat
wij een zeer druk kruispunt noemen. Het «ver-
keersbaken» is praktisch volledig omsloten
door verkeersplaten allerhande...
Begin vorig jaar werd duchtig onderhandeld
over een «verplaatsing» van het monument. De
bestuursleden van de Priester Daensafdeling
wou het om historische redenenen in de nabij
heid van de Werf kapel. Men stelde zelfs voor
het straatje tussen de kapel en de koffiebran
derij De Paepe, verkeersvrij te maken en aan te
sluiten bij de tuin rond de kapei.
Moest dit om verkeerstechnische redenen niet
haalbaar zijn, zou men het monument langs de
andere zijde van de kapel geplaatst willen zieri,
naar de Dender toe, dus.
Van stadswege werd het pleintje voor de vroe
gere «Filature du Canalhet huidige postge-
bouw als nieuwe en definitieve plaats voorop
gezet. Hiertoe zou het pleintje nog vergroot
worden...
Maar wat zien we, bijna twee jaar later. Pas
ter Daens is blijven staan, en wel definitief
vermoeden we! RDV
