De Catharinisten en
Antigone Mythologisch
stuk in eigentijds kader
UITAGENDA
't Is goed in d'eigen kast te kijken
nog even voor 't ter kerke gaan
of ik van kyrie tot agnus
geen enkel partituur heb staan
(Fralice Nadron)
- V- -
16 - 7.11.1980 - De Voorpost
Met Antigone brachten De Catharinisten een uit de
Griekse mythologie gegrepen drama dat volledig in een
eigentijds kader werd naar voor gebracht. Het gegeven van
deze tragedie lijkt op het eerste zicht eenvoudig.
Antigone's belde broers. Polynei- het dode lichaam gooien; indien
kes en Eteokles, zijn in een strijd men het toch waagt dan volgt de
om de macht over Thebe door doodstraf. Antigone die dit onrecht
eikaars hand om het leven geko- niet kan verdragen neemt een
men. Hun oom Kreon, die de broer heldhaftig besluit en bedekt het
is van Antigone's moeder, neemt lichaam van haar broer toch met
nu de heerschappij over Thebe aarde. De wachten, die bij de dode
waar. Hierbij vaardigt hij een staan opgesteld, weten eerst niet
bevel uit dat Eteokles met aUe wie dit gedaan heeft maar ze
pracht en praal zal begraven wor- slagen er uiteindelijk toch in om
den maar dat het stoffelijk over- de schuldige te vatten. Kreon wU
schot van Polyneikes moet rotten Antigone eerst vergiffenis schen-
In de zon. Niemand mag ook maar ken, omwUle van het feit dat ze de
één vinger naar het lijk van Poly- verloofde is van zijn zoon, maar
nelkes uitsteken. Niemand mag Antigone dwingt hem dit niet te
ook maar één schepje aarde over doen. Ze wU de dood aanvaarden.
Kreons zoon, Haimon; poogt zijn
vader nog te overreden om Antigo
ne te redden maar het ls al boter
aan de galg. Antigone zal levend
begraven worden. Nadat men de
stenen voor het graf gerold heeft
hoort men vanuit de tombe een
geweeklaag opstijgen. Kreon daalt
af en vindt er zijn zoon, die samen
met Antigone zelfmoord pleegt
Nadat Kreon teruggekeerd is in
het Koninklijk paleis wordt hem
het ontsteUende bericht meege
deeld dat ook zijn vrouw zich van
het leven heeft berooft Zo blijft hij
heel alleen achter om zijn politie
ke missie te vemülen.
Dit klassieke tragediespel werd in
1942 door Jean Anouilh
ven. Het beleefde zUn
Machteld De Rauw als Antigone. (Per)
De lijfwachten brengen rapport uit bij Kreon. (Per)
1944, in het door de Nazi's over
heerste Parijs. Zowel de Fransen
als de Duitsers zagen er een verde
diging van hun overtuiging in. Dit
was echter niet de bedoeling van
de auteur. Hij plaatste enkel het
Individualisme tegenover de ge
vestigde macht
Het is daarom dat dit werk kan
plaatsnemen in de rij van stuk
ken voor aUe tijdenKreon ver
persoonlijkte hier opnieuw het ka
pitaal dat een onbegrensde macht
vertegenwoordigt maar dat in een
schijnwereld van politieke intriges
niet meer is dan een marionet
gedomineerd door nog invloedrij
kere personen. Antigone was de
moedige enkeling die het aandierf
om te ageren en te reageren. Het
gebeurde echter allemaal in een
bUnde opweüing zonder de diepere
betekenis van de feiten te kennen.
Het is onvermijdelijk dat men dan
met het hoofd tegen de muur botst;
de bullen en de schrammen moet
men er van lieverlee op de koop toe
bijnemen.
Machteld De Rauw in de rol van
Antigone en Herman Slagmulder
als Kreon gaven een overtuigende
prestatie weg. Vooral eerstge
noemde verpersoonlijkte op eon
schitterende wijze de van zelfopof
fering doordrenkte Antigone. Het
onrecht dat haar broer werd aan
gedaan was er de oorzaak van dat
zij van reeël denkend menselijk
wezen werd omgetoverd in een
nukkig en naar zelfvoldoening
strevend onredelijk kind. Ze zoekt
niet naar de ware toedracht van
de feiten (die Kreon haar later zal
vertellen) maar staart zich blind
op één enkel punt Daarvoor wil ze
zelfs de dood ingaan. Met verbeten
trekken om de mond, steeds voor
zich uitstarend alsof ze niet in
deze wereld thuishoorde, met een
op de Juiste plaatsen aangewende
pathos in de stem en opvliegend
wanneer ze in de hoek werd ge
drongen deed Machteld de werke
lijke Antigone opstaan.
Het enige verwijt wat zou kunnen
gelden was het te lage stemvolu
me waardoor het publiek, zeker In
het begin, te ernstige Inspannin
gen moest leveren om haar te
verstaan. Voor de rest valt op deze
vertolking geen smet
De imposante figuur van Kroon
werd op een indrukwekkende wij
ze gestalte gegeven door Herman
Slagmulder. De dualistische
tweestrijd tegenover Antigone, de
schijnbaar niet te tornen onverzet
telijkheid die van Kreon een ge
vreesd en geducht machthebber
maakte en de demagogische dwin-
gelarij, tegenover de minderen,
werden gesymboliseerd door een
dubbele persoonlijkheid. Langs de
ene kant de vaderachtige figuur
die in zijn onmetelijke goedheid
de fouten van dochterlief door de
vingers ziet, op dat moment kende
Antigone een zwak ogenblik en
wou ze toegeven aan de absolute
schenkende Kreon, langs de ande
re kant een streng en despotisch
sL Ook Herman Slag-
Twee verliefden zullen samen de dood ingaan. (Per)
mulder wist op de juiste momen
ten een zekere hardheid of teder
heid, naargelang de situaties, In
zijn stem te leggen.
Het beste onderdeel van het hele
stuk kwam ook op naam van deze
twee akteurs te staan. Op een
rustige wijze vertelt Kreon de
waarheid aan Antigone. Eteokles
en Polyneikes waren beiden heers
zuchtige en ondemokratische we
zens die hun bloedeigen vader op
een stiefmoederlijke wijze behan
delden. Ze waren enkel belust op
de glitter en de glamour dat het
koningschap met zich zou hebben
meegebracht. Antigone wordt wak
ker geschudt uit haar droom en op
dat ogenblik wil ze toegeven aan
Kreon. Dan stelt ze zich echter Her
op en neemt voor aUes de volle
verantwoordelijkheid.
In deze schitterende dialoog wor
den de dramatische werkelijkhe
den op een aangrijpende wijze op
de planken gebracht. Kreon die
vecht voor de liefde die Antigone
moet schenken aan zijn zoon
maar deze ziet verloren gaan door
de dwarse koppigheid van Antigo
ne. Zij beseft te laat dat ze moet
sterven voor haar daad en hoewel
ze Kreon liever om de hals zou zijn
gevallen dwingt ze haar tranen
terug en laat ze haar trots preva
leren.
Nicole Gits als de mooie Ismene
voerde eveneens een innerlijke
tweestrijd. Dit was echter over het
ai dan niet deelnemen aan de
aktle samen met Anügone. Wan
neer deze laatste ter dood wordt
veroordeeld wil ook zij het lot van
haar zuster ondergaan, maar ze is
opgelucht als ze het niet hoeft te
doen. Nicole deed het ook goed
alhoewel de zenuwachtigheid, dat
haar personage inderdaad moest
vertonen, soms te gemaakt was.
De houterige bewegingen waar
mee ze zich over de scène voortbe-
woog waren knap gespeeld. Isme
ne moest ook 9J!ss2 maar moe!
zijn!
Erik Eeckhout in de rol van Hai
mon kwam niet tot uiting. Nadat
Kreon hem op de hoogte had ge
bracht van het besluit om Antigo
ne ter dood te veroordelen deed hij
nog een vertwijfelende poging om
haar te redden. Wanneer dergelijk
bericht over je geliefde je zou
bereiken zou het niet verwonder
lijk zijn dat men onthutst en
verscheurd ls door innerlijk ver
driet. Men zou tot het einde toe
vechten en er zelfs zijn leven voor
veil hebben. Aan Eriks mimiek
reeds kon men zien dat hij voor de
gemakkelijkste oplossing zou op
teren: even tegenstribbelen en
wegwezen. De gestroomlijnde ak-
tie» die Antigone, Kreon en voor
een deel ook Ismene hadden te
weeggebracht werd verstoord door
de niet overtuigende Interruptie
van Haimon. Misschien was deze
eigentijdse vertolking geen voer
voor Erik.
Godelleve Buyl als de klagerige,
zorgzame voedster van Antigone
en Ismene kweet zich goed van
haar taak. Ze wees Antigone op de
gevaren die ze zou lopen wanneer
ze haar eigen wil volbracht Ze
akteerde niet te onpersoonlijk,
maar het was duidelijk dat het
kind Antigone haar reeds lang
ontgroeid was. De wachters in
persoon van Jos Van Mol (de
woordvoerder), Erwln Van Herre-
weghe en Erik De Smet vertolkten
het onpersoonlijke geweten van de
Donderdag 13 november 1980 te 20.30 u. in de fe
zaal van het stadhuis, jubileumkoncert 70 jaar)
Kunst en Vermaak
De koninklijke fanfare koncerteert o.a. Albert Velde-
man m.m.v. Freddy Van Laer (hoger diploma klarinet);
en mevrouw Lin Yiang Noëlla (eerste prijs piano).
Organisatie: Kunst en vermaakt.
I
Vrijdag 7, zaterdag 8, zondag 9, maandag 10. vrijdag
14 en zaterdag 15 november In Ons Huis te Baardegem
speelt «Hoop in de Toekomst» - «Fientje Beulemans» van
Fonson en Wicheler.
TENTOONSTELLING
Tot dinsdag 11 november in de galerij Krooncen-
ter tentoonstelling, georganiseerd door de Aalster-,
se toneelvereniging Tejater '80 v.z.w., met werken
van haar leden:
Alexandra De Beul (borduurwerk)
Geertje De Beul (kleutertekeningen)
Hugo Klinck (beelden)
Luk Van den Broeck (schilderijen)
Marc Van de Putte (foto-sekwensen)
Katrien Vermeersch (weefwerk)
De tentoonstelling is dagelijks open van 14 tot 20 uur
op 8 en 11 november ook van 9 tot 12.30 u.
Tot 23 november 1980 in de galerij S 65. Spaarzaam
heidstraat 65 Aalst stelt Etienne Van Doorslaer zijn
schilderijen tentoon.
De galerij is toegankelijk van 14 tot 19 uur, op zon-
feestdagen van 10 tot 19 uur. Maandag en dinsdag
gesloten.
Tot 7 december in galerij Pieter Coucke, Molenstraat
44 te Aalst: Walter Schelfout ekspozeert schilderijen,
objekten, gouaches en tekeningen.
Alle dagen van 10 tot 12 uur en van 14.30 tot 18.30 uur
open.
Zondag gesloten.
uitvoerende macht. Hun plicht was
doen en zwijgen.
Slmone Van Laethem als Eurydi-
ke, de vrouw van Kreon, Dries
Bruyninckx als bode en Pietje De
Koninck als page kwamen te kort
aan bod om een eerlijk oordeel te
kunnen vellen.
Een aparte vermelding verdient
zeker Dirk Klinck. Hij stond als
het ware boven de akteurs verhe
ven maar toch maakte hij deel uit
van het geheel. Hij gaf een situa
tieschets voor het hele stuk begon
zodat het publiek zich onmiddel
lijk in het gebeuren kon inleven.
Ook verduidelijkte hij sommige
feiten die aan de aandacht van
het publiek zouden kunnen ont
snapt zijn. In dialoog met de
spelers was het niet hij die sprak
maar het GEWETEN van de ak
teurs. Regisseur Walter Boni heeft
deze moeilijke klip op een zeer
voortreffelijke wijze te weten om
zeilen. Ook het eigentijdse kader
waarin het stuk zich voltrok werd
goed geregisseerd. Antigone in
jeansbroek en trui met V.hals was
de moderne Jeanne D'Arc die
steeds op de barrikades was te
vinden in een strijd om recht en
gerechtigheid. Haimon, in een ge
wone door de weekse broek en ra
kniehoge laarzen had zijn wa
liefde ontdekt. Hij zwoer haar ee
wige trouw, zelfs tot in de dood.
wachters met op maat gesned
pakken en stenguns in de hand
waren de big-boysvan het sj
dikaat dat voor veel poen de mei
mens in een andere wereld hel
Kreon, Ismene en de voedster w
ren in traditionele Griekse klede
dracht waardoor de link tuss
oud en modem gemakkelijk k
worden gelegd.
Een op zeer eenvoudige wijze sj
mengesteld dekor voldeed aan I
nodige eisen. Het degenereren!
lichaam van Polyneikes op et
sterfbed met daarvoor een gi
scheurde afspanning van gaa
Meer hoefde het niet te zijn dat
het centrale punt (het lichaam va
Polyneikes) steeds zichtbaar wa*
De konklusle van deze knapj
vertoning is dat De CatharinisU
het publiek, dat overwegens jeu
dig was, twee uur lang wist l
boeien met deze moderne vers»
van het Grieks mythologtscl
treurspelAntigone
Een welgemeend proficiat ls hit
zeker op zijn plaats.
Renaat Gil
Zaterdag 22 december 1973 was een historische dag.
Waarom?
Op zaterdag 22 december 1973 kocht ik de partituur van
Ockeghems 'Missa Mi-mi'. Er was veel geduld en er waren
veel postzegels voor nodig om eraan te geraken, maar het
was de moeite waard, en alhoewel het laatste voorwoord
bij de noten van ruim 50 jaar geleden dateert, blijft het een
voorbeeld van een moderne opgave.
Het verhaal van de aankoop begon eigenlijk al jaren
vroeger: op het einde van de zestiger jaren zong de
'Cappella Lipsiensis' van dit onvoorstelbaar werk een
plaatkant vol. Het heeft me zo verbijsterd, dat ik de opname
draaide en herdraaide tot de groeven er uit gesleten
waren. We zitten nu eenmaal in het pakket, dat met een
breed woord als 'klassieke kunst' omschreven wordt, maar
daarin is er nog altijd een periode of een stijl die de
voorkeur geniet. Wat lees ik een paar maanden later in het
'Vlaams Muziektijdschrift' over de naar mijn oordeel
weergaloze interpretatie een commentaar, waarbij de
onvolprezen Cappella, laat het ons maar zacht uitdrukken,
zeker geen pluim krijgt. Zo zie je maar dat de vrije
meningsuiting ook niet alles is. en dat muziekrecensenten
ook maar thuis horen in die kategorie van mensen die hun
eigen mening graag als doorslaggevend willen kenbaar
maken.
Wie dus verder leest, weze gewaarschuwd.
De viering van de Sint-Mar- het Sint-Martinuskerkkoor
tinuskerk wordt een unieke en Kristiaan Van Ingelgem
prestatie. Laat ons om alle hebben dus de spits afgebe-
misverstanden te vermijden ten. Omdat men duidelijk
eerst duidelijk stellen, dat naar een parel zocht om de
deze reportage in hoofdzaak festiviteiten te openen,
over de uitvoering van de kwam men terecht bij Ka-
gezongen mis gaat. Het wa- miel Cooremans Met zijn 4
re niet eerlijk om de presta- jaar oud ensemble 'Thesau-
ties van de plaatselijke acti- rus Musicus' (de muzikale
visten op muzikaal, organi- schat) zongen ze de 'Missa
satorisch en geestelijk vlak Mimi' van Ockeghem. O-
naar achteren te willen drin- ckeghems geboorteplaats
i gen. Thesaurus Musicus, wordt nu bijna zeker in Den-
Michael Ghijs leidde voortreffelijk het Sint-Martinuskoor. (Per)
Het Sint-Martinuskoor luisterde zaterdag 1 november de plechtige eucharistie op. (Per)
dermonde geplaatst. Het
werk zelf berust in de Vati-
kaanse bibliotheek, maar
stamt uit Vlaanderen. Het is
als we een Italiaanse toe
rist, die het in Tours hoorde
uitvoeren, mogen geloven
puur vokaal gedacht.
Over het ensemble deze kor
te lijnen. Het bestaat uitslui
tend uit vokaal geschoolde
en muziekdoorgronde 'solis
ten'. Dat staat ook inde
(schitterende brochure die
de kerkgangers ter hand ge
steld werd. Zo'n groep van
selectief gekozen zangers,
die kunnen en willen, en in
hun repertorium dat ze op
bouwen nooit geremd wor
den door medezangers die
laat het ons maar cru
zeggen, willen maar niet
kunnen is natuurlijk een
spel vol troefkaarten in de
handen van een goed diri
gent. De meest primaire
koorzanger weet dat zelfs de
meest geroutineerde koren
zich (wijselijk) ver van O-
ckeghems muziek weghou
den omdat het aarts-moei
lijk, aarts-mooi, en aards-
vreemd klinkt. Het is een
typerend en verbijsterend
feit dat alleen het allerbeste
kruim van onze zangwereld
(en al valt er over de culture
le waarde van het heden
daags patrimonium te pra
ten, koren hebben we in
overvloed) zich na maanden
repetitie aan de uitvoering
van zo'n werk waagt. Het
geeft ook een hallucinant
beeld van het enorm tech
nisch en visueel kunnen van
Ockeghems tijdgenoten, die
zulke scheppingen als dage
lijks brood aten en partituur
loos verklankten. (Een type
rende anekdote is te vinden
in de stadsrekeningen van
Brugge, waar een copiist
vermeld wordt, die betaald
werd om de partijen van de
mis gauw af te schrijven,
zodat het volgende feest in
Sint-Donaas kon opgeluis
terd worden).
Ockeghems muziekkunst
omschrijven is eigenlijk een
doelloze taak. Hij is de tota
le meester van de Vlaamse
polyfonie. Zijn kunst is zo
universeel, visueel en audi
tief herkenbaar dat het mij
een raadsel blijft dat zijn
oeuvre dat door de platen-
markt aangeboden wordt
beperkt blijft tot een kringe
tje van 3 missen, het Requi
em en een paar motetten.
Over de meesterlijke uit
voering van het werk zijn
alleen een paar losse kant
tekeningen te maken, Tij
dens de werkvergadering op
een der warme septembera-
vonden kwam het aantal
uitvoerders per koor ter
sprake. Dat aantal varieer
de tussen een dertigtal en
ruim honderd. Cooremans
zei toen langs de neus weg,
ik doe het met twaalf. Dat
houdt natuurlijk verband
met het karakter, de melis-
men en de onvoorstelbare
ritmiek die de 4 stemmen,
totaal los van elkaar, maar
diep in de klank verweven,
tentoon spreiden.
Ik zou nooit voor een gedeel
te van de mis een voorkeur
kunnen .uitspreken, het ge
niale werk zit zo vol verras
singen en rijkdom, dat ik me
afvraag of daar het woord
'mooi' mag voor gebruikt
worden. Het programma
legt het verband met Ruus-
broec en Groote, maar ik
vraag me af of ze niet meer
verbonden is met een Jeroen
Bosch: een huivering, een
verbijstering, de overheer
sing van het aardse, maar
de vrees voor het hemelse.
Wat is het meest te prijzen?
De samengebalde Christe,
de homofonie van het Qui
tollis, het genadevolle
Amen uit het Gloria, (helaas
moeten we door tijdsgebrek
het monumentale Credo
missen), het voorstuwende
Sanctus, het bicinerende Be-
nedictus, of de uitgestelde
in de hemel ontspringende
lege kwint op het ultieme
Amen?
De inbreng van de plaatse
lijke musici bestond uit het
'Sin t-Martin uskoor' o. 1. v.
Michaël Ghijs. dat de Gre
goriaanse gezangen van Al
lerheiligen met een bijna
Gothische zwier uitvoerde,
en dat voor de komende zon
dagen eveneens borg staat
voor het Gregoriaans ge
deelte. Even nog (achteraf)
vermelden, dat Ockeghems
mis in tegenstelling tot
zijn andere scheppingen
nief gebaseerd is op een
Gregoriaans thema en dat
de versmelting van de beide
disciplines, zo bleek zondag
toch een rijkdom aan mu
zikale expressie in zich
draagt.
Van Ingelgem zorgde voor
het orgelspel. Ik citeer uit
het viervoudig aanbod een
3-stemmige fuga van O-
ckeghem, een plechtig Pro
Fine van Pieter Cornet,
hoogst charmerende Verset-
ten op de le toon van Van de
Kerckhoven, en vooral dan
een anoniem Engels Estam-
pie uit de honderdjarige
Oorlog, een merkwaardig
tijdeloze compositie,
aan de uitvoerder de keuze
van kleur en interpretatie
laat.
Na de laatste noten zei mijn
8-jarige dochter, dat was
mooi!
Is er voor inrichter en uit
voerder een groter compli
ment mogelijk?
F.C.
