FESTIVAL VAN VLAANDEREN:
NEDERLANDS KAMERORKEST
TOVERT DREMPELVREES VOOR
DE TWINTIGSTE EEUW WEG
Filmjournaal
Robert Deleersnijderen|
KristiaanVan Ingelgemf
duo met vierhandig
orgelspel
in einmalige muziek
I
-V
Van Ingelgem sluit
11e Orgelcyclus met o.a.
Liszt en Van
bij
16 - 25.9.1981 - De Voorpost
Ik heb me zaterdagavond tegenover het festival in
Aalst als een ontrouwe minnaar gevoeld. Mijn stap
pen leidden naar de feestzaal van het stadhuis, mijn
hart was in Gent waar Nikolaus Harnoncourt. de
revolutionaire wegbereider, een Mozartprogramma
zou brengen. Ik zag met mijn ogen de mensen van
het Nederlands Kamerorkest, mijn gedachten echter
waren bij Julian Bream en zijn sleutel tot de hemel.
Naar na enkele momenten besefte ik hoe onrecht
vaardig ik was en hoe bevooroordeeld. De fijnzinnig
heid immers en de vreugde waarmee gemusiceerd
werd, de schakeringen en contrasten die Kees Ba-
kels aanbracht, wisten mijn gedroom van Harnon
court en Bream uit.
voor en zijn vioolconcert
in e. en zijn schilderach
tige ouvertures. Nu blijkt
Menuhin jaren geleden
een ander vioolconcert te
hebben opgediept. Een
verrijking van de vioolli
teratuur is het echter
niet. Er zitten weliswaar
zangerige passages in
het allegro, het andante
lijkt een aristocratische
Voor Mamix Gysen, die
een agnosticus is, zou de
muziek van Mozart het
bestaan van God kunnen
bewijzen. Er is op de we
reld nl. geen beter ge
neesmiddel voor droef
geestige zielen met nare
gedachten als een thema
uit de vingers van het
wonderkind uit Salzburg.
Toch zijn we al te vaak
geneigd naar zijn grote
symfonieën en opera's te
grijpen. Daarbij vergeten
we de schatkamer van
zijn jeugdwerken waarin
Mozart hoe zou. het an
ders? nog niet hele
maal zichzelf is, maar
waarin alles valt te ho
ren wat later tot volle
bloei komt: een onuitput
telijke bron van thema
tisch materiaal, een ge
niale doorwerking, een
harmonisch evenwicht
tussen gevoeligheid en
bedachtzaamheid. En
wat doet nu een man als
Kees Bakels met zo'n
jeugdsymfonie? Hij kiest
zijn weg tussen het
scherp geëtste beeld van
Hogwood met zijn verras
sende, vaak nog onge
schaafde klanken, en de
vlekkeloze elegantie on
der de stralende kroon
luchters van Bohm, een
gepolijste parel. Er lig
gen accenten, maar ze
zijn niet bruusk. Het
klinkt vloeiend, niet op
pervlakkig. Het is vlin
derachtig, niet vrijblij
vend. En details krijgen
hun rechten. Luister hoe
het clavecimbel de lijnen
aangeeft, hoe zacht-con-
trapuntisch de blazers
spelen, hoe klaar in het
slotrondo de dialoog op
borrelt tussen eerste
viool en altviool. Het is
even springlevend als
Harnoncourts versie van
de Halffnersymfonie,
maar niet zo aggresief.
Wie Mendelssohn zegt,
denkt aan een wolkenlo
ze melodie, aan muziek
die vanzelf vloeit als
werd ze niet gecompo
neerd. Ik stel me zijn
«Midzomemachtsdroom
-„J»
De dirigent van het Nederlands Kamerorkest. (CDJ)
BEING THERE
Op 14 juli 1980 overleed de Engelse akteur Peter
Sellers ten gevolge van een niet al te best funktione-
rend hart. De Katolieke Filmliga brengt een ode aan
deze meester kameleonakteur door zijn laatste en
waarschijnlijk beste prent aan het Aalsterse filmpu
bliek te offreren.
Het verhaal
Change is een man op middelbare leeftijd die opge
borgen leeft op het landgoed van een rentenier en er
zijn dagen doorbrengt met tuinieren. Hij is een idioot
met de onschuld van een kind, kan noch lezen noch
schrijven, heeft geen zichtbare emoties, geen sexuele
appetijt. Daarenboven kent hij de realiteit van het
leven niet. Zijn ervaringen blijven beperkt tot mania
kaal TV-kijkén dat hem ertoe heeft gebracht tot op de
meest onzinnige plaatsen tv-toestellen te «planten».
De dag dat zijn patroon komt te sterven wordt Change
brutaal in de maatschappij gedropt. Via een dom
ongeluk veroorzaakt door de vrouw van een invloed
rijk industrieel belandt hij in de hoogste regionen van
het politieke en ekonomische leven. Hij wordt daar
voor een exentriek maar briljant filosoof aanzien door
zijn simpele verhaaltjes over de natuur en haar
seizoenen. De zieke industrieel raakt zo op hem
verslingerd dat hij niet alleen zijn imperium aan hem
kwijtwil maar tevens zijn jonge vrouw Eve (Shirley
Maclaine) aan Change toevertrouwd. Zelfs de presi
dent van de V.S. die de industrieel om raad komt
vragen in verband met de desastreuze ekonomische
toestand waarin het land verkeert laat zich door
Change bepraten en lanceert diens optimistische
tuinwijsheid in zijn volgende toespraak tot de natie.
Van dat ogenblik is Change een nationale beroemd
heid en wordt hij geviseerd door horden verslagge
vers. Wanneer zijn vriend-industrieel komt te sterven
wordt de absurde koldersituatie van het verhaal
gei loten als Change mirakuleus over het water
wandelt.
De film
De film is gebaseerd op een korte novelle geschreven
door de Amerikaanse bestsellerschrijver Jerzy Kosin-
ski, die zelf het scenario adapteerde. Naar hijzelf
beweert in een interview heeft hij zich laten leiden
door een scène uit Richard 2 waarin een slimme
tuinman de filosofie van zijn beroep op het politieke
leven toepast. De hele bedoening op zichzelf be
schouwd een absoluut krankzinnige toestand on
danks het «realistisch»-filmen. De film spitst zich dan
in haar geheel toe op een aantal fijnzinnige kritische
blikken op de hedendaagse maatschappij. Om te
beginnen is er de mateloze kritiek op het medium TV.
Ondanks de hoge geraffineerdheid van de televisie
en het realisme van dokumentaires en nieuwsberich
ten is het medium niet in staat ons enig inzicht te
brengen als wij geen gevoelens hebben met de
realiteit door gemis aan werkelijk kontakt ermee.
Door deze stelling in te nemen wordt het medium tv
gewoon gereduceerd tot een tijdverdrijf zonder im-
pakt. Konkreet. Wat kan het ons in feite schelen dat in
Iran dagelijks tientallen mensen tegen de muur wor
den gezet omdat zij hun politieke mening verkondi
gen? Gewoon geen zier, zolang die onheuse dingen
maar niet in onze direkte omgeving gebeuren. In die
kontext gevat is de figuur Change volstrekt gevoel
loos voor alles wat er rond hem gebeurt. Anderzijds
zijn wij gewend aan de komplexiteit in onze maat
schappij dat wij het ongekompliceerde van Change
niet aanvaarden. Hoeveel domme dingen worden
door onze pretentie niet opgepept tot geniaal omdat
ze door grote namen of door de macht worden gedekt?
De akteurs
De filmmakers hebben het grote geluk gehad dat zij
konden rekenen op het grote akteertalent van Peter
Sellers, zoniet zou de film geheel de mist zijn inge
gaan. Sellers brengt in feite een one-manshow op het
doek en bewijst eens te meer zijn aangeboren talent
op een optimale manier te kunnen laten renderen
Het is onbegrijpelijk dat Sellers voor deze rol de prijs
voor de beste mannelijke rol op het' festival van
Cannes editie 1980 werd geweigerd. De partijdigheid
van de toen zittende jury zal wel de oorzaak zijn
geweest van haar onjuiste beoordeling. Kwotatie: XX
Eenmalige voorstelling voor de K.F.L. op donderdag 1
oktober 1981 te 20 uur.
Praktisch:
Regie: Hal Ashby
Scenario: Jerzy Kosinski
Fotografie: Caleb Deschanel
Vertolking: Peter Sellers, Shirley Maclaine, Jack
Warden
USA 1980, 130 minuten, verdeler Elan.
Programmatie Aalsterse filmzalen
Feestpaleis
Zaal 1: Ordinary People. Kwotatie: XXX
Ordinary People start als het verhaal van Conrad
Jarrett die voor zijn problemen na een zelfmoordpo
ging geen oplossing meer ziet. De film eindigt bij het
uit elkaar gaan van Beth en Calvin Jarrett. Een
huwelijk dat zovele jaren heeft weten stand te hou
den, maar mede door de problemen van hun kind
erachter komen dat zij gewoon naast elkaar leven. De
film is een exponent van het feit dat relatieproblemen
welig tieren in onze maatschappij zonder dat daar
uiteindelijk veel aandacht wordt aan besteed, maar
dat mensen zeer diep en gevoelig kan kwetsen met
onuitwisbare littekens voor het leven
Voor het eerst Robert Redford achter de kamera's en
het mag gezegd dat hij zich voortreffelijk van zijn taak
heeft gekweten. De film is uiteindelijk bekroond
geworden met vier Oskars.
W.: 18 - 20.30
Z.: 14 16.10- 18.20 - 20.30
Zaal 2: Terror Eyes. Kwotatie: O
W.: 18 - 20.30
Z.: 14 - 16.10 - 18.20 - 20.30
Zaal 3: The Bronx, de 4e week. Kwotatie: XX
Fort Apache is de toepasselijke naam van het politie-
bureel in het 41e precinct van de South-Bronx N.Y. Het
is het enige bastion van rechtszekerheid mijlen in het
rond. De wijk bestaat uit leden van een volledig
gedesoriënteerde maatschappij. Van een kuituurpa
trimonium is sinds lang geen sprake meer. In dat
dekorum is Murphy (Paul Newman) gewone straat
smeris. Belast met alledaagse opdrachten. Fort Apa
che is één van die films waarin de makers het niet
echt aandurfden om tot het explosieve onderwerp van
het scenario door te dringen.
W.: 19 - 21
Z.: 15 - 17 - 19 - 21
Palace
Zaal 1: Clash of the Titans. Kwotatie: O
Spektakelfilm met een hele resem gekende akteurs.
die jammer genoeg niet borg staan voor goede
kinema.
W.: 18 - 20.30
Z.: 14 - 16.15 - 18.45 21
Studio: La Paura, Kwotatie: 0
Voer voor Horrorfreaks.
W.: 18.30 - 20.45
Z.: 14 - 16.10- 18.20 - 20.30
Club: The Formula. Kwotatie: X
Men kan erin slagen steenkool in olie om te zetten,
maar het is een dure zaak en tijdens de omzetting
gaat 40% energie verloren. Tijdens de oorlag hadden
Duitse wetenschapslui een katalysator ontworpen
waardoor het energieverlies tot 10% beperkt kon
worden. Sinds 1945 is men d e de formule echter
kwijt...
Met Marlon Brando, George C. Scott en Marthe Keller.
W.: 18.30 - 20.45
Z.: 14 - 16.15 - 18.30 - 20.45
baetens ben
dame met een tedere
stem, en het refrein in
het slotrondo kondigt de
stem van de echte Men
delssohn aan. Maar het
blijft bij een belofte, een
luchtspiegeling. Ik geef
toe, dit zou het werk kun
nen zijn van een jongen
van dertien. Dit verklaart
wellicht het gebrek aan
organische opbouw, de
soms al te robuuste
schrijfwijze, de vaak lou
ter technische bravoure.
Toch slaagt Jean-Jacques
Kantorow erin hij is
niet zo maar laureaat
van verschillende inter
nationale vioolwedstrij
den uit deze spielerei,
die nu eens jongensach-
tig-energiek, dan weer
als een romance op zijn
Beethovens klinkt, nog
een boeiend tafereel te
tekenen. Hij is briljant in
de virtuoze delen en
die zijn (te) talrijk
maar ook teder in de lyri
sche fragmenten en los
als een zigeuner in het
slotrondo. Kees Bakels
tracht zijn strijkers in
steun de losse draden te
doen binden maar het
gaat hier als in een ro
man van Timmermans:
de grondstof is er, de gist
ontbreekt.
Lex Van Delden is gebo
ren in 1919, hij staat in de
volle grond van de twin
tigste eeuw. Dit feit op
zichzelf al kan het spook
beeld oproepen van ont
oegankelijkheid en dis
harmonie. Ons oor dat
gewend is aan schoon
heid opent zich niet zon
der vooroordelen voor de
schok van het expressio
nisme en de schrille
klank van de twijfel die
ons nu beklemt. En toch
opent zich hier een we
reld van klanken die
dwingt tot luisteren. Ho
bo en hoorn vormen een
kiemcel die wordt uitge-
murmeld tot een pasto
raal thema dat herhaal
delijk terugkeert als een
soort bindteken tussen
gevoelige en dramati
sche passages. Altviool
en cello zingen met een
volle, prachtige toon. De
gezamenlijke strijkers
antwoorden bitsig en ag
ressief. Het allegro blijft
boeien als Chagalls
bruidspaar, zwevend bo
ven de daken: een droom
met verspringende, hal-
lucinante beelden. Het
lento laat een ontroeren
de cantilene van de alt
viool horen. Het allegro
bruscamente is onrustig
door de syncopen, de
vinnige pizzicati, het be
zwerende ostinato.
Ik bezocht vorige maand
in Keulen de tentoonstel
ling «Westkunst», een
overzicht van de beel
dende kunsten van 1939
tot nu. Er waren ruim vol
doende motieven om sce
ptisch te staan, zo niet
afkerig tegenover be
paalde uitingen van ta
lentloosheid of boeren
bedrog. Er waren echter
ook tekens van grote, au
thentieke kunst: de
schrijnende figuur bv.
van Van Gogh bij Francis
Bacon en de poëtische
stillevens van Morandi.
Dreiging en angst, stilte
en eenvoud: de gevoe
lens en gedachten die zij
beide oproepen, zitten in
Van Deldens «Tritico»
verweven. Deze klank
hij is van onze tijd, hij zit
binnen in ons laat ons
niet koud of onberoerd.
Dat wij ons betrokken
voelden danken we aan
componist en dirigent
die duidelijk achter het
werk stond en het met
geestdrift propageerde.
Haydns symfonie nr. 44
draagt als etiket
«Trauer». Ik weet hoe
kwistig en vaak ten on
rechte bij symfonieën
van Hay dn met bijnamen
wordt omgesprongen.
Hier echter blijkt het eti
ket te kloppen. Haydn
schreef het werk in 1772,
hetzelfde jaar als waarin
Nederlands Kamerorkest (C.DJ.)
Heel wat belangstelling van het
Mozart de symfonie com
poneerde waarmee Kees
Bakels het programma
inzette. Beider muziek is
op het eerste gehoor
even welluidend en har
monieus. En toch is er
een kloof: Mozart is een
jongeman van zestien,
Haydn een gerijpt man
van veertig, niet onge
voelig voor de stem van
«Sturm und Drang», voor
het lijden van Goethes
jonge Werther. Het ada
gio is er het beste bewijs
van. De strijkers spelen
het ingehouden en ge
dempt en met een vol
maakte klankverdeling.
Dit is voor mij het mooi
ste moment van de
avond. Haydn is geen alle dingen is stil en eit-
man van pose, hij blijft deloos. Die kern schie
echt en ongekunsteld. Ik Haydn. Kees Bakels
denk aan Timmermans' slaagde erin hem over te
zachte stem: de kern van brengen.
W.D.B,
Om 15.30 uur gaat het laatste concert dus van
start in de St. Martinuskerk. Op het programma
vind je Liszt, Alain (2 x), een Missa di San
Francesco (1981) van Emanno Vandelli, en op de
valreep werk van een Vlaams componist:
Symfonische improvisatie over de naam van
BACH van Van Ingelgem.
Srliepe
<oud
(irploei
erenbe
[erond
kwet
beg» ee
uiSprL
Van Po
elijk
in 1
q ophe
re, plo
de sup
och ga
iHinar
heminc
op.
iem
raliteit
omi
toe
azen»
terk»)
hijsei
wnsiei
8»?
plan
tele w
)at de
rk va
Tweede schuif in de orgelcyclus: Robert Deleersnij-
der, organist aan de O.L. Vrouwkerk te De Panne.
Zijn keuze voor het solospel liep over drie bergketens
van de orgelliteratuur: Alain, Franck en Bach. Sa
men met Kristiaan Van Ingelgem werden dan twee
mindere goden aangesneden. Voor een keer werden
die dan wel als paradepaard naar achter ge
schoven.
merkwaardig dus dat hij gar
tot nu toe duidelijk als
componist en theoreticus
_l_ J w
De mot en de inflatie zit
ten nu duidelijk in alles.
Zo te zien zelfs in de mu
ziekkunst. Jarenlang
hebben we de orgelreeks
geassocieerd met en on
dergaan als een oase
van rust in een kerk vol
stille mensen, en vooral
een kerk vol gezeefd zon
licht op hemden en flod
derkleedjes. Nu was er
een soort algemene repe
titie voor de volgende
zondvloed aan de gang,
en wellicht zit daar de
reden voor een mindere
opkomst.
Alvorens het verloop van
dit concert aan te vangen
is 'het misschien aan te
raden een paar vluchtige
besluiten over deze reeks
zelf te herhalen en te for
muleren.
Ter gelegenheid van de
10e cyclus vorig jaar,
toen uitsluitend Aalster
se kunstenaars aan het
manuaal zaten (Van In
gelgem - Tas - Van der
Paal) schreef de organi
sator een paar bittere
woorden over het mooi
ste orgel, en meteen ook
de volmaakste regressie
die er in deze stad te
bewonderen valt. Een
der gezegden, dat zelfs
het openen van een dos
sier reeds als tijdverlies
beschouwd wordt, en ty
perend is voor één soort
Vlamingen die de andere
koesthouden omdat er
over een wereld gespro
ken wordt die buiten de
prei in de hof of de koers
voor de deur valt, is nog
even actueel en je kan er
bijna zeker van op aan
dat je het over vijf jaar
als titel kan gebruiken.
Kortom het stof valt nog
steeds met milde beken
op alle soorten pijpen en
lapmiddelen zijn sche
ring en inslag.
Het programma van De-
leersnijder opent met Jo-
han Alain. Vaste klant
bij de orgelmuziek, elk
jaar opnieuw en volgen
de zondag zelfs 2 keer op
het programma.
Alain uit een soort muzi
kale superfamilie (vader
organist, broer organist,
zuster organist) sneuvel
de in 1940 maar liet op
29-jarige leeftijd een
paar indrukwekkende
dingen na. Zijn 'premier
prélude profane', dat met
veel voortschrijdende ak
koorden zijn gangetje
gaat is een koel ope
ningstuk. Een soort we
ven met mistkleur, fran
jes Debussy zijn er en
vooral Satie-veel aange
houden noten waarrond
de harmoniën variëren
en slingeren. Het is een
stuk dat eigenlijk een
vraagteken openlaat.
Bachs Partita, O Gott du
frommer Gott (BWV 767)
laat eigenlijk weinig
vraagtekens open. Het
koraalthema wordt over
al heengevoerd met een
karakter dat niet altijd
als een lintje te volgen
valt. De 8 variaties (me
nig organist knipt naar
hartelust) komen op een
rijtje, waarbij vooral de
tremolo, als een zeilboot
je bij tien Beaufort frap
perend is. Van Cesar
Franck horen we het 3e
choral in la-klein, ander
maal gemeengoed en
spek voor de bek van dit
orgel. Pure Franck-mu-
ziek is het, herkenbaar
tot in de kleinste details,
bladzijden majestatische
akkoorden met verleu
nen van stemming, en
voortdurende tegenstel
lingen in de sfeer.
Komen de beide attrac
tiepolen: solo voor twee.
Kristiaan Van Ingelgem
schuift voor één keer aan
de linkerzijde voor een,
Praeludium en fuga van
Aelbrechtsberger. Mo
zart die bepaald niet het
wierookvat hanteerde
als het over collega's
ging (denk maar aan
Clemente die hij in moot
jes hakte) noemde hem
ooit het voorbeeld voor
de orgelkunst. Een beetje
van
i ,WWe
als geen groot stand- üentie
beeld aangezien wordt.
De formule van dubb
orgelspel is niet alle
daags. Raar eigenlijk
ook dat er containers mu
ziek voor quatre-maim
piano bestaat, en dat de
ze discipline als rariteit Qr^uw
ide
oral c
tl te d
de
ózoe
órt 1,
overkomt. Het fameuze
'Preludium' met vee!
echo-effekten is dus
meer een naspelen of na-
kleuren dan een contra- p».
puntische expansie. De
fuga is braaf en gezellit
en als je er een etiket
tegenaan gooien kan je
het misschien huiska-P*
merkerkmuziek noemen.
Adolf Hesse sluit de ri>
met twee 4-handige fan
tasia's, Hesse wiens le
raar in de direkte school c
van Bach toefde, en die
op zijn beurt Bachs kunst
in Frankrijk introduceer*
de was Lemmens' leraar
en wellicht daardoor in
onze contreien bekend.
Eigenlijk is de kleur niet
zo direkt uit de schoot
van de Grote Meester, e:
zijn zijn Fantasia's ver
moed ik niet bedoeld om
het hele technisch leun
nen van de organisten te
grabbel te gooien. Heel
even toch in de slotfugo
van de 87 Fantasia lonk!
de aartsvader vanop het
oksaal.
Kristaan Van Ingelgem
sluit volgende zondag de
r»j- J
Aankondiging (naar
hoop) elders in dit blad.
F.C.
