HOOGSTAANDE PRINCIPES EN
INTERESSANTE SYMBOLIEK
OVER VRIJMETSELARIJ
De Voorpost - 25.12.1981 - 13
De leerling-vrijmetselaar wordt geblinddoekt binnenf
:ht voor de openingsceremonie. De
De idee van de vrijmetselarij is oeroud, zo oud als het mensdom. Hoewel de
uiterlijke vorm kleine veranderingen heeft ondergaan, blijven toch ook hier de
behoudende tendenzen sterk overwegen. De centrale gedachte dat de maat
schappij niet als een mechanische, geatomiseerde, zuiver op funktie aangewezen
verzameling van levensvormen is, blijft steeds aktueel, kan niet ouder worden.
Met de eerste agressie, de eerste moord, de eerste slachtpartij, de eerste
vijandelijkheden, kwam ook de tegenstand van de basis, de wil naar een
ethische levensbeschouwing. Dat is de kiem van elke vrijmetselarij.
Het rijkelijk versierde marmerkabinet, de laatste kamer voor men de eigenlijke tempel betrad. Let op de
afgeknotte zuil als teken van onvolmaaktheid en de wijnrank als symbool van het leven.
liefdadigheid. Dit ouder
wetse woord staat voor een
basishouding van de vrij
metselaars die zelfs in een
ontwikkelde welvaarts
maatschappij niet overbo
dig geworden is. Ongeluk
ken, katastrofen, lijden dat
de mensen overal kan over
komen, zijn een vast ar
beidsgebied voor de vrij
metselaar overal in de we
reld. Terwijl het voor velen
tot de «bon ton» behoort
om ermee te pronken, be
oefent de vrijmetselaar de
liefdadigheid in stilte.
De vrijmetselaars van over
al ter wereld (behalve in
diktatoriale staten) willen
bijdragen tot het bewaren
van de fundamentele men
selijke waarden, ze te ver
sterken of ze eerst te ont
wikkelen. Ze leren of te
haten, vijandelijke beelden
op te bouwen. Zij treden
op tegen deshumanisering,
tegen onderdrukking, te
gen onverdraagzaamheid
en onmenselijkheid.
De vrijmetselaars willen
helpen bouwen aan een we
reld die is als een huis
waarin alle mensen één
grote familie vormen.
Daartoe is niet alleen we
tenschap, techniek en poli
tiek nodig, maar vooral een
grondige geestelijke instel
ling: in de naaste een broe
der zien.
De moderne spekulatieve
vrijmetselarij heeft onge
twijfeld haar belangrijkste
wortels in de «bouwplaat
sen» van de Engelse vrij
metselarij. Daar ontston
den de huidige symboliek,
rituelen en terminologie.
De eerste Engelse moeder
loge werd opgericht in
1717. Zij schreef humani-
heel wat invloed gehad.
De beeldspraak der logeka-
mers
De beeldspraak van de lo-
gekamers is verweven met
de barokke symboliek.
Voor ingewijden is het
geen probleem maar leken
in de zaak moeten zeer op
lettend zijn om daarvan iets
op te merken. Soms zelfs
zijn er verschillende bete
kenissen voor één symbool.
In het Oostenrijkse slot
Rosenau waar men een bij-
na intakte logekamer per tll uc -
toeval ontdekte door het dood, een konfrontatie die ?aI fe dle,nde voor hel
vernieuwen van het inte- herhaald wordt in de «don- br°edermaal (agapè), vol-
neur en het blootleggen kere kamer». In deze klei- fnd ?p de arbeld 111 de
ne, afgeschermde ruimte temPeL Wernrg versienng
bezint het kandidaat-loge- en ee? aparte ,nSan8 d,e
hall die de bezoeker via de
trap betreedt, ziet hij de
brede zuilen van Salomons
tempel. Op de zoldering
zijn fresco's aangebracht
die Jupiter en Juno voor
stellen, een zinnebeeldige
godenrij dus die begint met
Pallas Athena en eindigt bij
oppergod Jupiter (Zeus).
Ook de muren leiden de
bezoekers naar hun be
stemming Zo staat daar Een logeschort van de Goud-en Rozekruisers.
een afbeelding van een sar-
kofaag door slaven getorst. e vlJtde ruimte is een gro-
Dit slaat op het tema van te kamer z°"der speclale
de vergankelijkheid en de ™™enng. Alles wtjst erop
dood, een konfrontatie die
van de oorspronkelijke fre
sco's, wemelt het van der
gelijke symbolen.
Het slot, dat nu dienst doet
als restaurant, hotel en mu
seum, ziet eruit als heel wat
barokke Oostenrijkse kas
telen. Toch was het hier dat
Mozart lid was van de loge,
dat verscheidene Oosten
rijkse vooraanstaanden en
hoogwaardigheidsbekle
ders van de kerk zich kwa-
lid zich voor hii gehaald fde privévertrek-
ken wijzen erop dat hier
wordt voor de openingsce- niet-ingewijden
remonie. Even verder vin- den)
(bedien-
moesten zijn. Hier
uciii ïnucMcu ziin. nier
lisk die heJKT werd door de loSeleden het
die bestaat u,t ,rode bekende «schortje» gedra-
bakste6
rechthoeken
nen)
gen terwijl ze hun mede-
°a„rpt.m0eten We broeders bedienden. Naar-
want dfe Z n toespitsen gelang de graad in de loge
wills »ntm«.„W "°S was .di,Ja«e rijkelijker ver-
cfpH„n e.n Iroet.i sierd- Deze versierselen in
men verdiepen in de pro- duiden intussen^ on ^de rose kleur wiJze" °P ^ngel-
blemen van algemeen men- moeilijkheden dip dp m*»n SC oorsProng- De blauwe
selijke aard. Een gedeelte heid zï ondetinde^ a"ributen stammen meer
van het kasteel is nu het Sr weg naar de volein" ait de Fra"re tak.
vrijmetselaarsmuseum en ding van humaniteit en 8I°ter 'S de verras"
op bepaalde dagen of op brolderliikhdd m» sing als men ,n het daar°p-
aanvraag toegankelijk. vtden wfeen «volledfge» ""kabinet.,
In deze vleugel zijn onder- stad en diV u/pn komt. Hier is de opsmuk
aan de muu? twee treden voltn On^LTefv.^ °Verdadig' Aan de wand
geschilderd wat erop duidt den8we ook de PS dé te8e"°«* venster daar
dat men een logekamer winkelhaak de tekenstift u me" ^ap ee"
gaat betreden. Even verder en het uitspansel Z°" verw.achten, ™-
winnkeiehaakk de "tetosffl kapC' ee"
-. en het uitspansel.
vinden we een geschilderd Nu komt men in de eioen- uc u,,vullu,J,ue ooe-
venster met uitzicht op een jjjke loeekamer waarrond de wijnrank
?2k®l0g!r^erl.:„.. z,ch prangt als
- van het leven.
.- up - J In de tempel cc. cj.. u
en nie, de andere trap waa? geufdem ^"de twTede'Ta" °°k
De dienst aan de mensen
leidt tot de dienst van God.
Liefde en verdraagzaam
heid zullen een feit worden
en zo zullen alle broeders
meebouwen aan het huis
van de Bouwmeester van
het universum. Een huis
dat de mensheid uiteinde
lijk zelf zal moeten reali
seren.
Tegen de Kerk?
Verschillende keren heb
ben pauselijke bullen de
vrijmetselarij veroordeeld.
Aanvankelijk leek er ech
ter geen vuiltje aan de
lucht. De loges verzamel
den mensen van allerlei ge
zindheid en respekteerden
ieders gedacht. Er werd
zelfs niet eens gediskuteerd
over theologische of ethi
sche problemen.
Het is door de verkeerde
uitleg van enkele symbolen
dat de Kerk zich vergallo-
peerd heeft en bovendien
was er de ongrijpbaarheid
van de organisatie.
Een kandidaat-vrijmetse
laar bijvoorbeeld legde bij
zijn inauguratie een soort
een gesloten venster is ge
schilderd.
Vrijmetselarij is geen poli
tieke partij, geen religieuze
beweging of sekte, wat men
er vroeger ook mocht over
denken. Zij komt op geen
enkel vlak in konkurrentie
met partijen of kerken.
Een wijze onthouding ten
overstaan van alledaagse
politieke gebeurtenissen is
tekenend voor de arbeid
van de broeders in de loge.
Normale vragen zijn: Wat
doen de vrijmetselaars ei
genlijk? Waarom verzame
len zij zich in hun loges?
Welk is hun doel? Welke
zin heeft het vrijmetselaar
te zijn in een demokrati-
sche gemeenschap?
De vrijmetselarij is geen
geheime vereniging, zij is
overal wettig geregistreerd.
Zij geeft de gelegenheid
aan volwassen mannen om
bewust aan hun morele en
menselijke vervolmaking te
werken. Ze heeft geen dog
ma, geen partijprogramma,
omdat ze noch een erzats-
geloof, poch een politieke
partij is. He. is absurd haar
subversieve of negatieve
tendenzen toe te schrijven.
De vriendschap onder de
mannen is een verheugend
nevenaspekt van de vrij
metselarij. De zelfopvoe
ding (-verbetering) is toch
het hoofddoel dat iedere
broeder moet nastreven.
Dat is zuiver persoonlijk
bedoeld en heeft niets met
de rang in de maatschappij
te maken. Door die zelfver
betering moet onze maat
schappij meer humaan
worden.
Die stelling geeft natuurlijk
aanleiding tot heel wat ver
dachtmakingen. Velen vra
gen zich af waaraan de vrij
metselaars nu eigenlijk
werken. De opgave van de
zelfopvoeding is voor velen
die deze vraag stellen zo
ver van hun ervarings- en
voorstellingswereld van
daan, dat ze dit eenvoudig
feit niet willen of niet kun
nen aanvaarden.
Mensen buiten de kring die
zelf missioneren, beïnvloe
den, anderen willen over
tuigen van hun mening,
kunnen niet verstaan dat in
de loges altijd mannen wor
den gevonden die, on
geacht hun eigen normen,
beroep en maatschappelij
ke stand, het zinvol en zelfs
belangrijk vinden, mekaar
te leren kennen, vriend
schap te sluiten zonder de
bedoeling de anderen met
hun ideeën te belasten.
Hoewel we in een tijd leven
van konkurrentie waarin
het individu voor zichzelf
en voor zijn familie moet
vechten om in de wereld te
blijven bestaan, is de loge
een plaats waar dit systeem
van zelfhandhaving en
strijd om te overleven prin
cipieel niet bestaat of uitge
schakeld is.
Omdat de loges geen groe
pen zijn van gezamenlijk
geïnteresseerden, tenzij in
het humanitaire en ver
draagzame denken, zijn het
ook geen plaatsen om
carrières te bevorderen, re
laties aan te knopen of za
ken te doen.
Dergelijke praktijken staan
zelfs diametraal tegenover
het vrijmetselaarsprincipe.
De vorm waarin de metse
laars «arbeiden», het ri
tueel van hun bijeenkom
sten. is aan oude tradities
onderworpen en weinig
veranderd tegenover 250
jaar geleden.
Gesprek, diskussies, gees
telijk kontakt met de broe
ders met het doel hen beter
en grondiger te verstaan,
dat is «vrijmetselaarsar-
beid».
Een breder aspekt, naast
het streven naar humaniteit
en verdraagzaamheid is de
teit en verdraagzaamheid
in het blazoen als reaktie
op de bekrompenheid van
de feodaliteit.
Ook Frankrijk is één der
moederlanden. In de Pro
vence ontstond de «Com-
pagnonnage» met dezelfde
principes en met bindingen
in het Nabije Oosten. Ook
het oude legendenpatrimo-
nium heeft op deze vorm
den we de onvoltooide obe-
ii uc eigen-
al even geschilderd 'land- jtdl^erstó^niiinte ziet
schap. Een ervaren vrij- men op de zoldering een In de tempel zelf ziin de eed van trouw af op een dik
metselaar volgt deze weg allegorie van de vier iaar- symbolen ook overdadig. boek' waarin enkel witte
Een reusachtige nis achter bladen zaten. De bedoeling
mer vindt men een antieke de meesterzetel. de beide van deze ceremonie was
godenhemel met Diana, zuilen uit Salomons tem- dat de katholieken in dit
boek hun eigen overtuiging
verzinnebeeld zagen, de
agnosten hun filosofie, de
Angli kanen de regels van
hun staatskerk, enz. Het
was een zinnebeeld van de
diversiteit van meningen
die kon bestaan binnen de
verdraagzaamheid van de
loge. In de Kerk vond men
dat verdacht en men legde
het uit als een afzweren van
de bijbel, iets waarmee het
in de verste verte niets te
maken had.
Heel wat van dergelijke de
tails hebben aanleiding ge
geven tot misverstanden.
De belangrijkste aanleiding
tot de breuk met de Kerk
was waarschijnlijk de on
grijpbaarheid van de orga
nisatie. Voor de eerste keer
zag de Kerk in deze tijd van
«verlichting», waarin de
wetenschap een steeds gro
tere rol speelde en waarin
Aan de voet van een obe- Perseus,
af en toe belangrijke filoso-
Vuicanus, Venus pel, de geschilderde bak- fen openüjk stelling durf-
IvLïnnShTS hmen e" boAvenal,es PalIas Athe' stenen op de muren. Dat den nemen tegen df chris-
symbool) ziet hij dan boven na. Apollo staat naar de alles zal wel de nodige sfeer telijke leer, dat er een or-
een rij geboeide slaven A- zon gekeerd.
geschapen hebben om het ganisatie werd uitgebouwd
Hel Schloss Rosenau waar een intakte tempel van de Oostenrijkse loge werd gevonden
ÏmT; ^ek' geografie, aard- Onderlinge kontakt te sti- die. rich in" gans**Europa
j;e'°np haar.schlld bet "Jkskunde en grammatica muieren. verspreidde, die heel wat
bP°2d. a" Medusa. De staan in ronde nissen ge- Terwijl sommige van de an- sukses kende en waarop ze
?b®ï k de ove',zlJde symbohseerd. De wanden dere kamers overdadig ver- geen vat had. De vrijmetse-
heeft geen figuren en dus is van be.de kamers zijn op- sierd waren, is de tempel larij wercf zowat als een
f'JnW e g°u^e wegj vallend leeg, alsof hier nog zelf, de belangrijkste der konkurrent bekeken. Tot
Links en rechts van de oos- veel onuitgesproken blijft, kamers, alleen voorzien dan toe was de Kerk het
J vensters In de êrote Joch wijzen de fresco's op van vrijmetselaarssymbo- enige bindmiddel tussen de
de zoldering op een over- len. Hier wordt eraan her- vele Europese volkeren,
gang van het aardse naar innerd dat de mens zelf een De vrijmetselarij met haar
het geestelijke licht. bouwsteen moet zijn. hoge ethiek en strenge nor-
In de kamers die nu volgen Eigenaardig en misschien men werd. een gevaarlijke
komen alleen de mgewij- typisch voor de Oostenrijk- tegenhanger...
den. Men merkt duidelijk se vrijmetselarij is dat de Ook in deze tijd nog is de
de grens. Hier is ook de tempel een rechtstreekse vrijmetselarij, samen met
kleine «donkere kamer». deur heeft naar de slotka- bijvoorbeeld de verwante
Afbeeldingen van Flora en - pel met een speciaal balkon beweging van de «Ro-
Pallas Athena verbinden van waarop de logebroe- zenkruisers», de mensen
kunst wetenschap en na- ders de diensten konden blijven boeien, intrigeren
tuur. De drieb adige roos is volgen. De logia geeft en soms zelfs beangstigen,
het zinnebeeld van de rechtstreeks uit op het Al te veel wordt de organi-
vnendschap en de terug- hoofdaltaar. satie duistere plannen toe-
rfCu- Door de tegenstand die Jo- geschreven.
De bijenkorf duidt op een zef II ontving vanwege Ro- Toch is het natuurlijk niet
gemeenschappelijke doel- me toen hij zekere hervor- bevorderlijk voor de we-
gericnte arbeid door een mingen wou doorvoeren in reldbeweging als er bij-
groot aantal personen. De de gebieden die onder zijn voorbeeld in Italië het
wanden zijn geschilderd als regime waren, arriveerden schandaal van de «P 2» los-
een bakstenen muur, waar- heel wat pauselijke berich-
op symbolen van vriend- ten niet meer bij de plaat
schap zijn aangebracht. Er selijke clerus. Het heeft
ontbreken nog vele stenen, dan ook een hele tijd ge-
maar in^ de vierde kamer duurd voor deze zich ervan
ontbreken er al wat min- bewust waren dat Rome de
der. Deze kamer is al meer
«afgewerkt». De lichtblau-
gevlochten
vrijmetselarij (zonder ge
gronde reden) had veroor-
«vriend- deeld.
schapsbanden» die op de De rondgang door deze
muren staan geschilderd, merkwaardige plaatsen
hebben geen nagels meer waarvan de kerk het eind-
nodig om ze te binden, punt Is, wijst erop dat het
Ook voor niet-ingewijden zeker niet in de bedoeling
is het nu niet moeilijk meer lag van de vrijmetselaars
om deze symbolen thuis te om tegen de Kerk te
brengen. ageren.
barst Deze loge had duide-
iijk bindingen met onder
wereldfiguren, met uiterst
links en uiterst rechts, wist
van wapentrafiek en maf
fia-aangelegenheden. Is
zoiets representatief voor
een beweging waarvan de
takken zich over de ganse
wereld uitstrekken? De
verheven principes, de ho
ge moraliteit, de degelijke
werking van heel wat loges,
de namen van hoogstaande
leden doen ons het tegen
deel vermoeden.
Marc De-Backer
