Meerse molen
Van Der Haegen verrot
«'t kost te veel»
Galerie Stampaert
WSÈÊ
OPENBARE VEILING
Centrum voor Werkende Jongeren Dendermonde:
nieuwe initiatieven bij de vleet
10- 15.1.1982 - De Voorpost
Dit jaar zou de houten korenwindmolen
van de erven Van Der Haegen, aan de
Schoolstraat te Mere, zijn 350ste verjaar
dag kunnen vieren. Veel luister zal hieraan
wellicht niet kunnen gegeven worden want
sinds enkele jaren ligt, of beter, staat hij er
zieltogend bij. Juist twintig jaar geleden,
by zyn restauratie, was hij de trots van het
dorp... nu staat hjj er «scha en scande»
van wie het aanbelangt.
Toen handmolens voor het malen van
graan, via de ros- en paardemolens ver
vangen werden door wind- en watermo
lens betekende dit een ongekende voor
uitgang voor het ekonomisch leven van
toen. Het water werd reeds gebruikt in de
vroege middelleeuwen en de eerste wind
molens werden opgericht op het einde van
de elfde en het begin van de twaalfde
eeuw. Vermits het oprichtingsrecht aan de
heer toebehoorde, die meester was van
water en wind, werd slechts toestemming
gegeven aan abdijen, kloosters en soms
bij uitzondering aan bevoorrechte perso
nen. Het was trouwens een rijke bron van
inkomsten voor die bepaalde heer want
naast de pachtprijs ontving hij daarenbo
ven nog een overeengekomen hoeveel
heid graan.
De geschiedenis heeft ons geleerd dat de
molenaars tot de rijkste ingezetenen van
het dorp behoorden en vaak hielpen de
politieke lakens uitdelen. Daarom tracht
te elke molenaar zelf eigenaar te worden
ook al vertegenwoordigden de houten
windmolens een hoge handelswaarde.
Eens in het bezit van een dergelijk indus-
trietuig werd de molen als een kostbaar
familiestuk behandeld en het bezit bleef
soms eeuwen eigendom van hetzelfde ge
slacht. Zelden werd een molen verkocht
aangezien de grote profijten die er aan
verbonden waren, én voor de eigenaar én
voor de pachter. Alleen bij uitzonderlijke
gevallen werd gelegenheid geboden om
een bestaande windmolen te kopen zoals
o.a. tijdens de opheffing van de kloosters
en abdijen, twee geestelijke instellingen
die vaak eigenaar waren van molens.
Geschiedenis in vogelvlucht
Zijn «geboorte» is met heel wat duisternis
omgeven en zijn levensloop heeft weinig
rozen maar wel veel doornen gekend.
Volgens de oudste aanduidingen zou de
bewuste molen dit jaar 350 jaar worden,
tenminste als we ons mogen baseren op
het staakijzer van het middelste koppel
stenen waarin het jaartal 1632 gegrift
staat, met daarnaast een molenaarsmerk.
Archivalia ontbreken omtrent de autenti-
citeit doch vermits de eigenaars, de paters
Jezuïeten van Aalst, in die tijd meerdere
goederen verworven hebben o.a. in Lede
en Nieuwerkerken, is het sterk te vermoe
den dat het om dezelfde molen gaat als
deze die «gesteld» werd door zekere I.D.
Backer wiens inscripties nu nog te lezen
zijn op de vakman op vernuftige wijze
aangebracht. Het getal 1771 wordt trou
wens tweemaal gevormd door de uitsprin
gende letters in de dwarsbalk.
Bij deze datum rijst het vermoeden op dat
dit jaar de molen hoogstwaarschijnlijk
heropgericht werd misschien de eerste
restauratie te Nieuwerkerken, waarbij
men materiaal van een oude molen ge
bruikt heeft. Het blijft hier bij gissingen
en hypotesen doch nauwkeuriger gege
vens zijn slechts bewaard gebleven van
1773 af toen de orde der paters Jezuïeten
opgeheven werd door Keizerin Maria-
Tlieresia van Oostenrijk. Tussen 1774 en
1780 werden alle goederen van deze orde
openbaar verkocht te Aalst in «De Drie
Koningen». De windmolen zal één der
laatste eigendommen geweest zijn die er
moest aan geloven want het was pas op 4
januari 1780 dat Simon Van Landuyt uit
Nieuwerkerken eeri belangrijke koop af
sloot behelzende «Hofstede met bijbe-
hoorten en molen: 1 bunder, 3 dagwan-
den, 3 roeden voor 9835 florijnen».
Vier jaar nadien zou de nieuwe eigenaar
het zware gedrocht verplaatsen waar het
ruim 140 jaar zijn werk zou doen. De
molen bleef gedurende verschillende ge
neraties eigendom van de familie Van
Landuyt en het was een van de weinige
die gespaard bleef van de verbrandingsfu
rie der Duitsers uit de eerste wereld
oorlog.
Van Nieuwerkerken naar Mere
Kort na de oorlog, in 1921, werd de molen
voor 40.000 fr. aangekocht door Jozef
Van der Haegen uit Mere. Zijn erf bood
ruimte genoeg om er het gevaarte op
nieuw op te rechten. Het jaar daarop
begon hij met de afbraak, geholpen door
zijn vrouw en zijn broer. Om alle attribu
ten naar Mere te krijgen had hij maar
liefst 44 ritten nodig met wagen en boom
ezel, getrokken door paarden. Maanden
lang werd hard gezwoegd en met de
koppigheid aan Jef Van Der Haegen ei
gen, was de windmolen in 1924 terug aan
De molen Van der Haegen
zoals hij er momenteel uitziet,
(foto C D.J.)
het malen. De wieken doorsneden de
lucht van de Kruiskouter, dit op een paar
honderd afstand van de plaats waar eens
de molen Van Cromphout het goed en het
slecht weer getrotseerd had, maar in 1914
door de oorlogsomstandigheden tot aan
de teerlingen afgebrand werd.
Zo werd Jef Van Der Haegen, een typisch
ruw uitziende boer, schrijnwerker en pri
ma vakman, ook nog molenaar, een bijbe
roep dat hij talrijke jaren met liefde
uitgeoefend heeft. Hij beleefde een onge
kende vreugde aan zijn windmolen maar
in 1952 moest hij de wrange smaak erva
ren van het noodlot: bij een storm brak
één der wieken en richtte heel wat schade
aan. Het was een enorme teleurstelling en
jaren lang zou de molen aftakelen tot op
het ogenblik dat hij als monument gerang
schikt werd. Door toedoen van de eige
naar, een schare belangstellenden en de
openbare besturen, kon in juli 1962 de
restauratie voltooid worden door de firma
Mariman van Zele. Door de Heemkundi
ge Kring van Mere werden in augustus
daarop Molenfeesten ingericht die een
buitengewoon sukses gekend hebben
dank zij de medewerking van verschillen
de groeperingen.
Sindsdien werd de molen bijna dagelijks
bezocht en er ging geen week voorbij of
een groep belangstellenden klom de trap
op om ook eens het prachtig panorama te
aanschouwen dank zij de aangebrachte
kijkgaten. Gedurende een tiental jaren
was er steeds «vreemd volk» op het erf,
doch kommercieel werd hiervan, om di
verse redenen, nooit gebruik gemaakt.
Nieuwe stormschade
In de nacht van 12 op 13 november 1972
woedde een hevige storm over onze
streek. Ook de houten standaardmolen
Van Der Haegen kreeg het erg te verdu
ren bij windsnelheden van 120 km per
uur. Niettegenstaande de vang (rem) vol
ledig aangespannen was, begonnen de
wieken toch te draaien en door de wrij
ving (alles is uit hout vervaardigd) ont
stond na enkele minuten brand aan het
sterrewiel en de koningsas. Gelukkig
werd de brand opgemerkt door de zoon
van de molenaar die alarm sloeg. Voora
leer de pompiers van Aalst ter plaatse
waren zakte de koningsas door een breuk
aan de wiekhouder zodat een der wieken,
tijdens het draaien, te pletter sloeg tegen
een der vier teerlingen waarop de molen
rust. Alhoewel ernstig beschadigd, hield
deze steunblok de wiek tegen en de molen
viel stil. Weinige minuten daarna reeds
konden de pompiers de vuurhaarden do
ven op de maalzolder. Meteen werd de
molen aan kabels vastgemaakt om het
vallen te beletten.
Onder impuls van de Heemkundige Kring
van Erpe-Mere werd bij de Dienst voor
Monumenten en Landschapszorg aange
drongen op herstel van het onafscheide
lijk verval liet niet lang op zich wachten.
Een windmolen in dergelijke staat kan
trouwens moeilijk tegen de ondergang
gevrijwaard worden, tenzij drastische
maatregelen getroffen worden. Het toen
malig gemeentebestuur van Mere had een
raming laten opmaken voor de restauratie
die 837.000 fr. beliep. Hiervan zouden de
eigenaar en de gemeente elk 15% en de
De staakmolen van Mere... zelfs in de winter gaf hij een pittoreske indruk. foto J. DeJ
Vuyst)
staat de overige 70% betalen. Alle goede
wil ten spijt van sommigen bleven de
plannen in de administratieve la steken
(waar weet men niet) en de uiteindelijke
herstellingswerken bleven uit, ook al was
er reeds een aanbesteding gedaan door de
firma Peel uit Gistel. Waar de nalatigheid
of de onwil moest gezocht worden is
onbekend doch het verder verloop werd
volledig verlamd. Ook het nieuw gemeen
tebestuur, na de fusie, heeft de zaak
willen behartigen doch zonder resultaat.
Van kwaad tot erger
Het werd nog rampzaliger toen op 16
maart 1978 een hevige voorjaarsstorm de
schade nog verergerde. De zware wieken-
houder stortte naar beneden en hierbij
werden de vier wieken totaal vernield: als
een reus zonder armen staat de windmo
len van Mere nu zieltogend te wachten op
een helpende hand. In zijn bedenkelijke
toestand ziet de toekomst er benard uit en
in zijn erbarmelijke staat ziet hij er hele
maal niet meer uit als een sieraad van
weleer.
De regen heeft een gretige greep gekre
gen op het binnenwerk van de molen
vooraleer het lekkende dak op aandrin
gen dan nog volledig afgeschermd
werd. Intussen is ook het molenechtpaar
gestorven en is de interesse bij de erfgena
men niet als uitbundig te bestempelen.
Trouwens ook de ondernemer kan de
herstellingswerken niet meer tegen de
vooropgestelde prijs uitvoeren. Het ver
vangen van de wieken en andere bijkom
stigheden zal de prijs misschien zelfs doen
verdubbelen. Thans zou er opnieuw moe
ten aanbesteed worden maar dat zal nog
heel wat moeilijkheden met zich brengen.
Motie
Daar de geklasseerde molen een waarde
vol monument is en bovendien de enige
windmolen is die de fusie rijk is, blijken
meerdere mensen begaan te zijn met het
behoud ervan. Hieruit blijkt dat men prat
gaat op een uniek monument dat, door
allerlei omstandigheden, in sommige krin
gen liever vergeten wordt. Nochtans heeft
ook de gemeentelijke raad voor cultuur
en vrijetijdsbesteding een motie gericht
tot alle openbare besturen die het aanbe
langen en deze motie als volgt opgesteld:
«Bezorgd om het bouwkundig erfgoed,
stelt met leedwezen vast dat de houten
windmolen van Mere, na de stormschade
die hij in het voorjaar van 1978 heeft
opgelopen, op een ontoelaatbare wijze
aan aftakeling is blootgesteld.
De raad vestigt er de aandacht op dat deze
windmolen als monument beschermd is
bij K.B. van 28 maart 1956. De mole^
Mere behoort tot de houten staakmol
die de meest belangrijke en streekeil
windmolens van Vlaanderen zijn.
zijn type, het zogeneemde drie-zold<
pe, blijven er in het ganse land sled
acht over, waarvan twee in Oost-Vlaar
ren. De raad merkt op dat op 21 oktol
1976 op het gemeentehuis een aanbi
ding doorging tot restauratie van de ij
len omwille van beschadigingen die I
had opgelopen... De raad dringt er opl
dat aan deze onduldbare toestand f
spoedigste een einde zou worden gebraf
door een algehele restauratie van de a
len. Deze motie werd dan ook bij 1
dringendheid verstuurd aan het Gemel
tebestuur, De Rijksdienst voor Mof
menten en Landschapszorg en aan I
Provinciale Commissie voor Monumeif
en Landschappen».
Resultaat
Intussen, ruim twee jaar na het indiei
van de motie, staat de romp van
windmolen er nog altijd even desolaat
triestig bij. Ook de verlaten hoeve of
molenhuis, eens gekend als herberg
de Grenadier» en later «In de vier t
gen», ligt er verlaten en verwaarloo
Samen vormen zij een geheel van nut
overgroeid met distels, netels en onkt
van alle slag. Een domein dat, toeristij
lonend zou kunnen uitgebouwd won
ligt er nu als een puinhoop met i
kostbare molen, die in 1982, zijn 351
verjaardag viert als een alleenstaande
de derde leeftijd, wachtend op het tril
einde. Misschien is dit de wens van dea
die liever honderde kilometers verriji
om een zelfde monument te zien, d
veel geld gaan betalen voor wat in hT
eigen omgeving «te veel kost» om van
ondergang te redden. Maar, gelet op z
verleden, zijn belangrijkheid als uni
stuk en zijn waarde als monument, ha
dc molen van de erven Van Der Haeg
recht op bescherming en herstel ook
moet voor de restauratie een buitenge*
ne financiële inspanning geleverd wordt
Waarom zou een gemeente als Erpe-Md
niet een paar miljoen kunnen spendera
aan een monument waarvoor vele dorpt
of steden ons benijden. Als geklasseei
en beschermd monument is het ons plid
dergelijk prachtstuk werkelijk te «bt
schermen» ondanks de offers die er v<x
moeten gebracht worden. Laat ons hopt
dat de molen van Mere binnen afzienbai
tijd zijn verjaardag met kleurrijke voe
uitzichten mag tegemoet zien.
Julien De Vuys
«Het spook van de werkloosheid zal dit jaar nog harder
toeslaan. Eind januari komen de plus achttienjarige
schoolverlaters (zonder werk) van 1981 de rangen van de
stempelkontroles vervoegen. Weer een pak jonge
werklozen bij, zijn de gewone reakties. Hoewel
werkloos-zijn niet zo gewoon isl Heel wat (nog)
werkenden praten vernederend over werklozen, schuiven
de schuld van de krisis op de rug van de gastarbeiders,
enz... Heel wat jonge werkzoekenden voelen zich
miskend». Zo staat te lezen in het voorwoord dat de ploeg
van het Dendermonds Centrum voor Werkende Jongeren
schreef in de CWJ-krant, het orgaan van het centrum dat
om de twee maand verschijnt.
In datzelfde voorwoord mensen beschikt, die ook
wordt ook gewezen op de van aanpakken weet en
vele problemen die de werk- bovendien de jongeren weet
loosheid met zich brengt. Er te bereiken die het wenst
is onder meer de stress, de aan te spreken. Op 16
hobby's die komen weg te januari is er in de gebouwen
vallen omdat de inkomsten van het Centrum (Gentse-
drastisch zijn verminderd, steenweg 58 te Dendermon
de bestendige onzekerheid de) een kursus algemene
en vooral de machteloos- vorming voorzien. Deze kur-
heid. Maar wie bij de pakken sus is in feite een vervolg op
blijft zitten, is sowieso een de opfriskursus en zou voor
vogel voor de kat. De een stuk met dezelfde deel-
CWJ-krant bevat dan ook nemers van start willen
een aantal oproepen voor gaan De lessen hebben
de jongeren om wat te doen plaats telkens op zaterdag
aan deze latente toestand van 9 tot 17 uur en wel op
van werkeloosheid. Onder volgende data: 16 en 30
meer wordt de nadruk ge- januari, 13 en 27 februari, 13
legd op de werkzoekenden- en 27 maart, 10 en 24 april
werking van het CWJ en de en 8 en 22 mei. Tijdens de
vakbewegingen. Het komt kursus algemene vorming
erop aan de vrije tijd nuttig komen volgende onderwer-
te gebruiken, werklozen en pen aan bod: vrije tijd, pers
gastarbeiders anders te en media, thuissituatie en
gaan bekijken. nog andere onderwerpen
Programma die na een gesprek met de
Het programma voor de deelnemers naar voor kun-
maanden januari en februari nen komen,
zit meer dan eivol. Dat Op 19 januari start de
bewijst dat het Centrum «Kursus koken en eten». De
over een dynamische ploeg lessen hebben plaats op 19,
21, 25 en 28 januari en op 2
februari, telkens van 9 tot 17
uur in het CWJ. Hiervoor
krijgt men vrijstelling van
stempelkontrole. In de voor
middag bespreken de deel
nemers wa"t er 's middags
op tafel zal worden ge
bracht. Men leert prijsbe
wust inkopen te doen, om
dan aan de bereiding van
het middagmaal te begin
nen. In de namiddag wor
den dan lessen gegeven
over de keuken en de
keukenuitrustmg, de kook-
een heden, elektrische
apparaten, bezoek aan een
kruidentuin met natuurlijk
uitleg over het gebruik van
kruiden, bespreken van het
wereldvoedselprobleem, het
nut van de verbruikersorga
nisatie, toevoegsels aan
voedingswaren, enz. De
deelnameprijs voor deze
kursus is afhankelijk van de
gerechten die men bereidt
De kosten zullen namelijk
worden gedeeld onder de
deelnemers.
Dan is er een kursus «vrije
tijd» die aanvangt op 27
januari en gegeven wordt
zowel in Zele, als in Dender
monde en Wetteren. In Zele
is dat op 27 en 28 januari en
1 februari in de bovenzaal
van het Gildenhuis, in Den
dermonde op 16, 18 en 22
februari in het CWJ en te
Wetteren op 3, 8 en 10
februari in de Bar van het
Werkmanshuis. De kursus
vangt telkens aan om 9 uur
en duurt tot 17 uur. De
deelnemers zijn vrij van
stempelkontrole. Als on
derwerpen komen onder
meer aan bod: hoe brengen
we onze vrije tijd door? Wie
organiseert onze vrije tijd?
Wat is de invloed van
reklame op onze vrije tijd en
welke rol speelt geld hierin?
Welke trukjes worden ge
bruikt om ons dingen aan te
smeren? Waar brengen we
onze vrije tijd door en welke
mogelijkheden zijn er in de
gemeente? De bedoeling is
dat men niet passief over
deze dingen gaat praten. Er
wordt gebruik gemaakt van
rollespelen, bezoeken, inter
views, kwis, dia-montage,
enz De Deelnameprijs werd
vastgesteld op 50 fr. per dag
(eten en onkosten inbegre
pen).
Op 22 januari beveelt het
CWJ de informatie-avond
over Polen in de zaal
Trefpunt (Bogaerdstraat 24
te Dendermonde) aan. Ver
lenen hieraan hun mede
werking: Roger De Becker,
Herman Elegast. De presen
tatie is in handen van Roger
De Knijf en de avond wordt
georganiseerd door «Vrien
den van Polen» en «Wereld-
solidariteit ACW». De in
kom bedraagt 50 fr. en
kaarten zijn te bekomen in
het CWJ. In de maand
maart is er op 3, 4, 9 en 10
maart een kursus auto- en
mototechniek, die wordt
gegeven in het KAJ-lokaal
in de Zilverberkstraat te
Hamme. Het programma:
hoe zit een wagen in elkaar,
zelf defekten herstellen, on
derhoud van de wagen,
bevordering van de levens
duur, aankoop van een
wagen, enz. Deelnameprijs
50 fr. per dag (eten inbegre
pen). Voor deze krusus
krijgen de deelnemers ook
vrijstelling van stempelkon
trole.
Gezien het sukses vorig
seizoen, organizeert het
CWJ ook nu weer een
filmcircuit. De vertoningen
hebben plaats in het CWJ te
Dendermonde, in het
Jeugdhuis Juvenes te Zele,
in het Jeugdhuis Houtekiet
te Massemen en in het
Jeugdhuis Joko te Berlare.
Volgende films worden ver
toond: Looking for Mr.
Goodbar (15 jan. te Zele,
16 jan. te Massemen en 17
jan. te Berlare); The Blues
Brothers (11 feb. te Dender
monde, 12 febr. te Zele,
13 febr. te Massemen en
14 feb. te Berlare), Ameri
can Gigolo (10 maart te
Dendermonde, 12 maart te
Zele, 13 maart te Massemen
en 14 maart te Berlare), Is er
een piloot in het vliegtuig?
(16 april te Dendermonde,
17 april te Massemen en 18
april te Berlare en Zele) en
tenslotte in de maand mei
The Rose (12 mei te Den
dermonde, 14 mei te Zele,
15 mei te Massemen en 16
mei te Berlare).
Op maandag 18 januari '82 om 18.30 uur
In de zaal KONINGSHOF, Dijkstraat, Dendermonde
Door het ambt van gerechtsdeurwaarder de Heer De Landsheer
Begijnhoflaan 28 te Dendermonde
zullen onderstaande voorwerpen openbaar verkocht worden aan d
gewone voorwaarden: kontante betaling kosten
PORSELEIN:
Chinees uit de 18* en 19* eeuw polychroom en monochroom: vazen, schalen
beelden, theepotten enz. van de perioden TUNG-CHI, Toa-Kwang, Hsieng
Feng, Kwan-Cha, Saksen: groepen, beelden, vazen, schalen, borden ir
monochroom en polychroom.
Grote afwisseling van vitrinevoorwerpen.
KRISTAL:
Glazenserviezen, vazen, schalen, enz... in geslepen kristal witte en ge
kleurde.
MEUBELEN:
Belangrijke keuze van Engelse meubelen uit de 18* en 19* eeuw in acajou en
eik: Regency - Georgian - Victoriaans: bibliotheken, koffers, kasten, dres
soirs, Franse marqueterie meubelen. Biedermeyer meubelen. Chinese
meubelen met inlegwerk in hardhout. Chinese paravents.
TAPIJTEN:
Kirman, Tebriz, Yezd, Kechan, Mahel, Hamadan, M.elayer, Sarouck uit Iran.
Uitzonderlijke verzameling tapijten en carpetten uit Pakistan en Cashmere.
Tapijten en carpetten uit Bessarabië. Prachtig lot tapijten en carpetten Mures.
DIVERSE:
Grote keus in koperen voorwerpen, samovars, bronzen, siervoorwerpen,
verzilverd metaal, enz..
EXPERT: MR. R. STAMPAERT
TENTOONSTELLING:
Zaterdag 16.1.82 van 14 tot 18 uur.
Zondag 17.1.82 van 10 tot 12.30 u. en van 14 tot 18 u. *i322-as
