«Het Gezin van Paemel» van de Catharinisten:
afgewerkte en genietbare voorstelling
Innovatie van Herman
Gortertoneelgezelschap te Lokeren
Bazelse toneelkring
met anti-oorlogstuk van A. Miller
Claerhaegse Comedie»
voor het eerst in zaal
Dt
dc
Eigen, nieuwe bewerking van «Boerderij der Dieren»
XYZ bestaat vijf jaar
26 - 19.11.1982 - De Voorpost
Wat verwacht werd is gebeurd. De Koninklijke Aloude Rederijkerskamer De
Catharinisten, hoofdkamer van het Land van Aalst, heeft met de opvoering
van «Het Gezin van Paemel» van Cyriel Buysse een echte voltreffer op de
planken gebracht. Dat deze toneelvereniging talent heeft staat buiten kijf en
hier werd dit nog rna^r eens bewezen. Het werd een voorstelling waarvoor de
beste krachten ingezet werden en kon zowel het grote publiek als de
veeleisende toneelliefhebber boeien. Jammer voor wie verzuimd heeft deze
interessante produktie bij te wonen...
De auteur Cyriel Buysse
Cyriel Buysse (1859-1932),
de prominente figuur in het
Vlaamse naturalisme, is
naar geest verwant met de
steeds wat vlakke litera
tuur van V. Loveling, I.
Teirlinck en R. Stijns, maar
sterker als scheppende per
soonlijkheid. Hij is het die
eindelijk, maar dan met
brio, de naturalistische es
thetiek bij ons konsekwent
toepast. Zijn voorbeelden
zijn Zo la en Lemonnier,
vooral in de eerste fase van
zijn produktie. Deze strekt
zich uit over ruim tien jaar
en bevat o.a. zijn eerste op
zienbarende novelle «De
biezentrekker» (1890); ver
der «Het recht van de sterk
ste» (1893); «Sursum cor-
da» (1894); «Schoppenboer»
(1898); «'n Leeuw van
Vlaanderen» (1900) en de
toneelstukken «De plaats
vervangende vrederechter»
(1995) en «het Gezin van
Paemel» (1903), een aan
grijpend boerendrama, om
zijn kernachtige en onmee
dogende uitbeelding van
mensen en sociale toestan
den het meesterwerk van
het Vlaamse naturalisti
sche toneel.
Het werk van Buysses
bloeitijd, die aanvangt met
«Het Leven van Rozeke van
Dalen» (1906) vertoont ver
schillende hoogtepunten,
zowel in de schets en het
verhaal («Stemmingen»,
1911; «Zomerleven», 1915)
als in de roman 't Bolle
ken», 1906; «Het Ezelken»,
1910; «Tantes», 1924; «Ule-
ken», 1926; «De Schand
paal», 1928). Het onder
scheid tussen de twee perio
den van zijn oeuvre impli
ceert noch een breuk, noch
een eigenlijke ontwikke
ling. Buysses mannelijke
toon waarborgt de onmis
kenbare eenheid, die overi
gens zijn stadsliteratuur
innig verbindt met zijn
plattelandsliteratuurZijn
dubbele kracht ligt in het
waarnemen en het vertel
len. Het best komt zij tot
uiting in zijn geschriften,
die hem door het volk van
de Oostvlaamse Leiestreek
worden geïnspireerd, ei
genlijk een fauna die hij
naar het leven schetst en
waarvan hij tal van varëtei-
ten detailleert; van de boe
renknecht en de fabrieksar
beider over de herbergier
en de onderwijzer; tot de
rentenier, de pastoor, de
notaris, de fabrieksbaas en
de kasteelheer. Him meest
al weinig stichtend doen en
laten verhaalt hij met een
merkwaardig episch talent,
zonder andere esthetische
bekommernis dan natuur
lijkheid en eenvoud in de
vertolking van een boeiend
le vensdynamismezonder
idealistische kleuren maar
ook zonder sociale aan
klachten en zonder enig
verlangen om zich van de
begane grond te verheffen
door ontvoeringen of vi
sioenen, door ideeën of
symboliek. De paradox van
F. Couteele, die eens ver
klaarde dat de ellende van
arm Vlaanderen op deze li
berale kasteelheer heeft
moeten wachten om in
schoonheid uitgesproken te
worden, belicht vrij goed de
afstand die Buysse tegen
over zijn stof weet te bewa
ren en erkent de literaire
kwaliteiten van het eenzij
dige 'document humain',
dat deze rasverteller en uit
beelder van leven aan het
nageslacht leverde (De
Vlaamse Letterkunde, R.F.
Lissens).
«Het Gezin van Paemel»
Sedert weken werden in
verband met deze produktie
vragen gesteld; zou de re
gisseur Herman Slagmul
der andermaal een goede
montering laten bewonde
ren? Zou de rolbezetting
voldoende kunnen overtui
gen, want dit stuk eist een
sterke inzet en aanpak.
Gelukkig zijn de ant
woorden op deze vragen po
sitief over gans de lijn.
We hebben «Het Gezin van
Paemel» al enkele keren op-
gevoerd gezien en deze Ca
tharinisten - voorstelling
mag er beslist zijn: het was
een afgewerkte en geniet
bare voorstelling zonder al
te storende elementen.
Dit knap resultaat dankten
wij zonder meer aan een
degelijke en gevoelige re
gie, aan overtuigende type
ringen, aan de goede homo
geniteit en aan de geslaag
de enscenering.
«Het Gezin van Paemel» be
rust op een authentiek ge
geven. Buysse heeft alleen
door het inbrengen van
het zijthema: het opkomend
socialisme en de rol van de
Gentse syndikaten een
werk geschreven, dat ver
boven het kleine Nevele
(zijn geboorteplaats), of het
nog kleinere Vlaanderen
uitsteeg, een mikrokosmos
die van alle tijden en alle
plaatsen kon zijn.
Een verknechten, de mise
rie, de uitbuiting, de versla
ving aan de alkohol, de
hongersnood, de besmette
lijke ziekten, de afstompen
de fabrieksarbeid kon al
leen overwonnen worden
door de vlucht naar een
nieuwe wereld of het predi
ken van de algemene revo
lutie.
De opvoering:
regie en vertolking
Regisseur Herman Slag
mulder heeft zich in zijn
regie-opvatting streng ge
houden het stuk te situeren
in de tijd, waarin het is
ontstaan: de eeuwwisse
ling. Dus geen verschuivin
gen van toestanden dichter
naar onze tijd toe. Dit zou
onvermijdelijk tot vermin
kingen hebben geleid. Ver
der heeft Herman Slagmul
der aan alles wat in het
stuk zat een duidelijk reliëf
geschonken en toch hierbij
ook gelet op de talrijke
charge-klippen (zowel de
kluchtige als de melodra
matische) te vemijden. Mis
schien mocht hij het melo
dramatische (nog) meer
vermeden hebben, we heb
ben de indruk dat hij soms
iets te ver ging. In ieder
geval kwam hij tot een ge
slaagde montering die res-
pekt afdwong.
Ook heeft de regisseur met
preciesheid over het
maximum uit de akteurs en
aktrices gehaald; door
gaans werd er op niveau
geakteerd.
Karei De Naeyer bracht
zonder clichés vanuit zijn
veelzijdig talent een type op
het voorplan dat we niet
snel zullen vergeten. Hij
slaagde er zonder meer in
de figuur van vader Van
Paemel duidelijk te
typeren.
Hij vond een goed
klankbord bij Godelieve
Buyle, die de rol van moe
der van Paemel voor haar
rekening nam. En dan de
stuk voor stuk raak gete
kende zoons (Antoon Van
Nuffel, Erik De Smet, Hans
Slagmulder) en de overtui
gende dochters (Tita De
Mulder, Chris Vidts en Jet
De Koninck). Guido De
Cock bood een bijzonder pit
tige interpretatie van de
boef-met-het-gouden-hart
Marco. Jos Vanmol gaf ook
meer dan behoorlijk uit
drukking aan de figuur
van de voorname dorpspas
toor; die brief-scène mag ze
ker niet onderschat wor
den We kunnen zeker niet
voorbijgaan aan de overige
en kleinere rollen; de kleur
rijke postbode (Dirk Cit-
ters), de veldwachter
Schiettekatte (Gilbert Eel-
bode), de razende brigadier
(Mare De Vijlder) en ten
slotte tevens nog de raak
getekende adel, Baron de
Villemont De Wilde (Leo
Vertongen), Barones de Vil
lemont De Wilde (Nicole
Gits), Maurice, hun zoon
(Geert Daeleman) en zijn
verloofde Germaine de
Saint Siffrides (Myriam
Schandevijl).
Bij het vermelden van deze
personages stellen we vast
hoeveel over ieder van hen
nog zou kunnen gezegd en
geschreven worden Het
stuk draait rond Vader Van
Paemel, en valt eventueel
met hem, maar de anderen
leven zodanig in zijn ver
lengde dat zij wezenlijk tot
het begrip van dit persona
ge behoren. De akteurs-
ploeg heeft hard gewerkt
aan de rollen. Ze schraag
den het stuk en maakten er
een homogene voorstelling
van.
Ook de technische ploeg
heeft zich van zijn beste zij
de getoond: vooral de diare
portage was raak en fun
geerde wondergoed als oog
opener. Daan Stemgée heeft
met dit boeiend illustratie
materiaal er een verhelde
rend en soms verrassend
werkstuk van gemaakt. Sa
men met Karei Van der
Stockt, die instond voor de
klankband, zijn zij erin ge
slaagd dit thema «Arm
Vlaanderen» in een duide
lijke toonaard en vorm te
benaderen.
Ook met het sobere dekor
(Luk Schellinck, Antoon
Van Nuffel, Emiel Liebaut.
Désiré De Smet) konden wij
ons verzoenen De overige
medewerkers, Lutgart Van
Lysebeth, Daniëlle De Smet,
Nicole Colson, Karei Van
Heddeghem verdienen
eveneens onze waardering
In het geheel bekeken klik
ten alle scharnieren van de
«Het Gezin van Paemel»-
voors telling degelijk in
elkaar.
Op
tone
Eindkonklusie
De Catharinisten hebt
een sterke eerste seiza
produktie gebracht. Vai
de geslaagde en fijnzinni
inzet van het stuk tot
een e
emotievolle houthakscè aarc
zat men in de ban van de e.ve.
montering, ongetwijff
één van de hoogtepunt
van het toneelseizoen. v^01"
bomvolle zaal begreep
dit stuk geen gemakkei
onderneming was,
voor de regisseur noch
de spelers noch voor
technische ploeg,
duidelijkte hun waarden
in een langdurig en dai
baar applaus.
Het had niet zoveel tijd
dig als Vlaanderen eertij
nodig had om het talent
Buysse, die totaal afreki
de met de «schone lettere
en daarom jarenlang da
gezwegen werd, te
kennen...
NB: Noteer alvast in ju]
agenda de tweede prodi
tie op 25 - 26 - 27 en
maart 1983 in de sta
schouwburg: «Liefde
om half» van Al
Ayckbourn in een regie
Chris Boni.
Jo De Bru
Catheristen boekten heel wat sukses met hun
van Het Gezin van Pamel» (per)
lami
Dei
Zaterdag 20 en zondag 21 november a.s. telkens te 20.15 u. is de Torenzaal te
Lokeren omgeschapen in de «Boerderij der Dieren». Van het boek «Animal
Farm» van George Orwell bestonden twee toneelbewerkingen: een van Nelson
Bond en een van Arena Theater te Gent. De Herman Gorterkring heeft de
voorkeur gegeven aan een eigen, nieuwe bewerking. Regisseur Mark Peeters
van de Internationale Nieuwe Scène en de ganse groep verdienen zeker lof
voor dit gedurfd initiatief.
Om een statische opvoering eenzelfde lot beseftoren is: ren leven in erbarmelijke
te vermijden werden liefjes de steeds terugkerende omstandigheden: slecht
ingelast om het geheel te drang naar macht staat een «gestald» en onvoldoende
verlevendigen. Deze liedjes klassenloze maatschappij gevoed. Majoor, een oud
zijn sfeerscheppend, type- in de weg. Alles wat maar varken en beschouwd als de
ren sommige personages anigszins te maken heeft meest wijze wordt door de
en vervangen een lange be- met die revolutieperiode
schrijving van gebeurtenis- wordt omgezet in de dieren-
sen. Verder opteerde regis- wereld: de mens is de uit-
seur Mark Peeters om geen buiter, de dieren zijn het
dierenmaskers te gebrui- proletariaat,
ken. Dit om het sprookjese- Op een dag zag auteur
lement te vermijden en de George Orwell een jongetje
toeschouwers de optimale met een zweep een paard te
kans te geven hun eigen lijf gaan. Orwell knoopte er
fantasie de vrije loop te de idee aan vast, moesten
laten. alle dieren bewust zijn van
hun macht, de mens niet
Het boek en zijn schrijver zou heersen. Gewone men-
Animal Farm» is tegelij- sen buiten de dieren uit
kertijd een satire en een zoals de rijken de armen,
tragedie Satire op de Rus
sische geschiedenis van de verhaal
revolutie (1917) tot het ein- Boer Jansen is heer en
de van de tweede wereldoor- meester op een grote boer-
log. Tragedie omdat vol- derij die hij echter volko-
gens Orwell elke revolutie men verwaarloost. De die-
andere dieren aangespro
ken. Ze willen een opstand
om de mensen te verdrijven
en zelf de macht in handen
te nemen. De dieren ont
wikkelen een nieuwe ideo
logie: het animalisme
Hoe ziet de dierenbezetting
eruit?
Naast het mensenwezen
Boer Jansen hebben we
vooreerst Majoor, een oud
varken en zowat de deken
van het volkje. Na zijn
roep tot opstand komt M
joor te sterven. Het uit'
ken van zijn initiatiev c
wordt nu overgelaten ai^'
Napoleon, groot en wa F8;
uitziend, dreef altijd
zin door. Sneeuwbal is
vendiger terwijl Sultan e
schitterend redenaar
Verder ja, dat gaat U z
eens bekijken. Het loc
echt de moeite!
oai
Paui
ori£
Deze
jut
rabe
en 1
rer i
De toneelgroep XYZ uit Bazel werd in 1977 opge
richt. Enkele jonge mensen die vonden dat aan het
kultureel- en uitgaansleven in Bazel iets moest
gedaan worden, namen het initiatief. XYZ is een
jonge ploeg, de leeftijd schommelt tussen 18 en 37
jaar. Het aantal spelende leden bedraagt twaalf.
Ter gelegenheid van het vijfjarig bestaan wordt op
20, 21, 27 en 28 november door de groep «Mijn
Zoons» van Arthur Miller ten tonele gebracht en dit
in 7-a-al J. Cardijn. De regie van de voorstelling is in
handen van Mare de Decker.
Stilgezeten heeft deze to
neelkring in de afgelopen
vijf jaar zeker niet. Voor er
kon gerepeteerd en ge
speeld, moest er een en an
der gedaan worden aan de
zaal. De zaal J. Cardijn was
immers door de overheid af
gekeurd als zijnde bouw
vallig en niet meer brand
veilig.
Ondanks dat heeft XYZ de
handen uit dffe mouwen ge
stoken, en zelf een volledig
nieuwe verlichting en de
nodige elektriciteitsdraden
aangebracht, een plafond
gestoken, een nieuwe be
kleding tegen de muren ge
zet, het dak gerepareerd,
het podium vergroot e.d.m.
De zaal werd als het ware
volledig opgeknapt, som
mige leden hebben er zelfs
verscheidene jaren hun ver
lof aan opgeofferd
De groep heeft op dit eigen
ste moment reeds elf toneel
stukken op zijn aktief Hun
eerste toneelstuk «Betalen
om zeven uur», werd voor
het eerst gespeeld in decem
ber 1977, de regisseur toen-
dertijd was Kamiel
DHondt, die nog voor drie
andere stukken de regie
verzorgde (Een goede Buur
- Wie krijgt een Baby9 - De
ooievaar vergist zich). Ka
miel D'Hondt overleed plot
seling op 20 juni 1979
De stukken die daarna wer
den opgevoerd waren ook
grote suksessen «Gieren
op 't Veilig Nest» en «Het
Lijk is zoek», waren in han
den van Martin Gyselinck,
medewerker aan de K.N.S.,
ook Marcel Van der Aa (re
gisseur uit Melsele) droeg
zijn steentje bij in het stuk
«Die rare Famillie»
Voor de toneelstukken
«Souvenir uit Liedekerke»,
«Hé, mag ik mijn echtgeno
te terug» en «Voor drie da
gen mijn vrouw», verzorg
de André Van de Vijver de
regie, hij is realisator bij de
B.R.T. en kreeg in 1979 de
Bert Leysenprijs toege
kend.
Begin dit jaar werd begon
nen aan een nieuw stuk.
«Onder één dak» van Jan
Fabricius, dit keer onder de
leiding van gastregisseur
Mare De decker uit Sint-
Niklaas. Maar door de enor
me tegenslag die de groep
kende veertien dagen vóór
de voorstelling, namelijk
een werkongeval van één
van de akteurs, werd het
toneelstuk afgelast.
Het stuk «Mijn Zoons» van
Arthur Miller moet als een
uitdaging aanzien worden
voor de jonge groep
Arthur Miller
Arthur Miller werd gebo
ren in New York op 17 ok
tober 1915. Miller vertrekt
in z'n stukken vanuit
konkrete situaties en is
hierin nauw verwant met
Ibsen en O'Neil. Het sociale
systeem, de druk daarvan
op het individu, en de kon-
flikten die tussen mensen
ontstaan staan bij hem cen
traal. Belangrijke thema's
uit het oeuvre van Miller
zijn: het generatiekonflikt,
oorlog, zelfbedrog, schijn
heiligheid, massahysterie,
immigrantenproblematiek
de schuldvraag, het fascis
me Maar het is duidelijk
dat men met zo'n botte op
somming een zo genuan
ceerd auteur en theatervak
man in feite onrecht doet.
Zijn gegevens zijn inder
daad komplexer en nooit in
één term te vangen.
Een citaat van Arthur Mil
ler zelf: «Mijn stukken zijn
in zekere zin steeds een ant
woord op wat er op dat
ogenblik in de lucht hing.
Ze zijn voor mij een middel
om tot mijn medemens te
zeggen: dit is wat je elke
dag ziet, wat je denkt, wat
je voelt; nu ga ik je tonen
wat je in werkelijkheid ziet
maar waarvoor je niet de
tijd, de nieuwsgierigheid,
de intelligentie of de midde
len hebt om het te begrij
pen. Ik beschouw het pu
bliek als een geheel waar
van elk lid iets in zich
draagt waardoor hij zich
zelf van de anderen onder
scheidt; dit iets kan zijn
angst, zijn hoop, zijn indi
vidualiteit zijn.
Het doel en de funktie van
een toneelstuk is de mens
aan zichzelf te reveleren op
dat hij betrokken zou raken
bij de anderen in een be
wustzijn dat ze allemaal so
lidair zijn Daarom be
schouw ik theater als een
ernstige zaak, omdat het de
mens meer menselijk,
d.w.z. minder eenzaam zou
moeten maken»
En hieruit komt een Miller
naar voren die toch niet zo
pessimistisch is, die met
zijn werk de wereld wat wil
verbeteren.
«Mijn Zoons»
In het stuk voert Miller een
Amerikaanse familie ten to
nele. je zou bijna zeggen
«doorsnee-familie» ware
het met dat daarmee de
psychologische kracht van
de auteur, die nooit zomaar
types op de scène brengt,
onrecht zou worden aange
daan.
Joe Keller is direkteur van
een eigen fabriek Tijdens
'de oorlog fabriceerde hij
vliegtuigonderdelen Het is
zowat drie jaar geleden dat
er wat fout ging met het
produktieprocédé. Keiler,
of zijn kompagnon, hebben
desondanks de defekte ci
linderkoppen aan het leger
geleverd Rampzalig ge
volg: 41 piloten lieten het
leven.
De rechtbank sprak Keiler
vrij, zijn kompagnon werd
in beschuldiging gesteld en
zit, wanneer wij in huize
Keiler binnenvallen, nog
steeds in de gevangenis.
Tijdens de oorlog is de oud
ste zoon van Joe en Kate
Keller, Larry als vermist
opgegeven. Nu is zijn ver
loofde Annie, tevens de
dochter van Keilers kom
pagnon, op bezoek De
jongste Kellertelg, Chris is
van plan het meisje ten hu
welijk te vragen. Maar is
Larry wel gesneuveld? Kate
is ervan overtuigd dat hij
leeft en binnenkort zal op
dagen. De ingrediënten
voor het drama zijn aange
bracht. De broer van Annie
zal de handeling beslissend
voortstuwen en de kom-
plekse psychologie van de
personages wordt door de
ontwikkeling van de trage
die langzaam ontmaskerd.
In de montage die XYZ van
dit stuk brengt, werden de
aksenten enigszins ver
legd. «All my Sons» heeft
zijn aktualiteitswaarde be
houden omdat het menselij
ke problemen van altijd be
handelt Maar de afstand,
in tijd en ruimte, dwong
XYZ tot een enigszins ande
re aanpak. Voor de herken
baarheid werd de oorlog in
het stuk getransponeerd
naar het Viëtnam-drama.
De grote klemtoon komt
enerzijds te liggen op het
anti-oorlogsaspekt en an
derzijds op de schijnwaar
den die ontrafeld worden.
Regisseur Mare De decker
«Deze produktie is dus poli
tiek in de zin van de alge
meenmenselijkheid. De
montage waarvoor de re
gisseur verantwoordelijk is
omdat hij zijn visie voorop
stelt en tracht te realiseren,
neemt een optie, is niet vrij
blijvend. Renaat Vermeiren
Lokeren. Het Herman Gortergezelschap voor een keer samen op de foto (md)
Lokeren. Francine De Lanne in een meer dan overtuigende rol (md)
tezi,
icci
Voor het eerst sinds het ontstaan in 1975 speelt de
«Claerhaegse Comedie» in een zaal. Zulks in de zaal
bij Constant Van den Broeck in de Meldertse Dorp
straat 36 en zulks op zaterdag 27 november te 20
u., zondag 28.11 te 18.30 u,, zaterdag 4 december
te 20 u. en zondag 5.12 te 18.30 u.
Men brengt U «De Mirakel-
makers», een dorpse klucht
in drie bedrijven van de
We8tvlaam8e toneelauteur
Roger Pie tere.
«De Mirakelmakers» han
delt over kwijnend dorpsle
ven. Na de fusie van ge
meenten in 1976 blijft nog
slechts één herberg in Mel-
dert, «In d"Helle», heeft de
lokale dorpsonderwijzer
uitgerekend nog één leer
ling en zien pastoor en kos
ter eveneens hun klandizie
slinken. Tussen pot en pint
besluiten cafébaas, koster
en onderwijzer hun dorp
meer bekendheid te geven
en zulks door de «verschij
ning» van de hielige Apollo-
nia. Dat de stotterende kwe
zel van het dorp door dit
mirakel van haar kwaal ige
nezen geraakt nemen de
drie heren in dank aan.
Aan de authenticiteit van
de «verschijning» twijfelt
trouwens niemand en Mel-
dert wordt wereldberoemd.
Honderden bedevaarders
komen naar dit godverge
ten dorp, kerk en herberg
hebben weer hun volle werk
en zelfs de BRT komt er aan
te pas. Hoe het dan allemaal
verder verloopt beleeft U
dan zelf wel.
Als vertolkers zijn er Roger
Van Nuffel (de cafébaas),
Roger Van Keer (de koster)
en Willy De Valck (de
dorpsonderwijzer). Het
driespan dat de verschij
ning bedisselt.
Monique Stercks is de ge
wiekste cafébazin, Jeanni-
ne De Koninck de stotteren
de dorpskwezel, Berlinde
Roggeman de dochter uit
de herberg en Stefaan De
Croes de champetter Joe
Maesschalck voert de regie
en neemt ook de rol van
radioreporter voor zijn re
kening.
Het dekor is in handen van
Francis Raes, Fred Van den
Branden, Eigeen van den
Ostende en Patrick Van
Craenenbroeck die ook de
affiche ontwierp. Alai
Pauw en Jozef Van 1
verzorgen de belichti
het geluid ligt in de h
van Benny De Rijcki
grime in die van
Volckaert en Herna
Croes en in de sou
bak fungeren Gul
Triest en Lieve De Koni
Rosa Moeyersoons
niet alleen in voor de
maar samen met haar
genoot Pierre Opdoi
vens voor de restaurat
Toegangsprijs: 100 fr
voorverkoop, 120 fr. f'
kassa.
Voor nadere info en r
vatie kan U terecht bij
De Koninck, via nr. <j
35.64.20.
