Hoe de familie Lippens wél deed voor 't Wase suikerdorp
Wandelski Langlauf
met V.T.B.-Aalst
Fameus retro-aktueel boek over Moerbeke
«Nieuw Leven» Aalst
met «Komaan, kameraad»
Aalst en Nieuwerkerken
te boek gesteld
De Voorpost - 26.11.1982 -
Kreken en polders, sparren en heide, heerlijk rustig
is het daar. De bruggetjes over de vaart, het
kreupelhout, de bijna Hollandse sfeer van fraai
heid. Moerbeke, beek dichtbij een moeras, is de
etymologische uitleg. Waas weemoeddorp in 't
industriekanton Zelzate, niemandslandje in de al-
lerbuitenste periferie van Gent.
De raap boven de twee gekruiste spaden in het
wapenschild duidt op de Wase waarachtigheid, het
blauwe van dat heraldische veld geeft ongewild aan
dat deze gemeenschap van smeerkoeketers (er wer
den veel pannekoeken met vet gebakken) een
liberaal bastion is.
Mocht ooit een ad remme Wase historicus of -ca op
de gedachte komen, een vergelijkende studie te
maken over Moerbeke en Kallo, hij/zij zou een
merkwaardig parellellisme ontdekken: én in 't uiter
ste Wase westen én helemaal in 't oosten van de
regio begon men halfweg de negentiende eeuw
suiker te fabriceren, en in béide gemeenten kabbel
de rond de eeuwwiseling de zuivelnijverheid op. De
Wase klontjes komen voortaan alléén nog uit Moer
beke, de Wase melk is in hoofdzaak van Kallose
makelij (al palmde Moerbekes Sint-Isidoor een
zuivelfabriek uit Sinaai in). De industriële struktuur
in Moerbeke werd een jaar of honderd geleden
hertekend door de inplanting van de scheepswerf
Van Garsse (vroeger al was er ook zo'n chantier),
Kallo werd recentelijk besluisd en bedacht met een
mastodonterig nijverheidsapparaat maar eeuwen
geleden al was het een schippersdorp bij uitstek. De
afhankelijkheid van 't water, ook dat hebben Moer
beke en Kallo gemeen.
Diep in z'n geschiedenis wordt Moerbeke-Waas
door het water dooraderd:- In de vijftiende eeuw al
diende de Moerlede, de'latere vaart, als aanvoer-
route voor de abdij van Baudelo in Klein-Sinaai, in
de zestiende eeuw hielden de bos- en watergeuzen
lelijk huis in Moerbeke. En zéér krijgshaftig ging
het er in de zeventiende eeuw toe in dit dorp dat
deel uitmaakte van de Keure van het Land van
Waas: in 1676 werden door de Fransen 441 huizen
platgebrand, een hele geut overstromingen teister
de het dorp in die eeuw en de Nederlandse generaal
Wurst vond het bovendien nodig om de hele streek
rond Moerbeke strategisch onder water te zetten.
De bruggetjes over de Moervaart, die knusse kunst
werkjes van de Dam, Ter West en Koudenborn
leggen nog immer een link naar het vaak heroïsche
verleden, naar de Parmavaart en de Burchtgraven-
stroom ook.
Antoon en Anton
Schrijvers over heiligen van het volkse slag kunnen
wijzen op dierlijke verwachtschap tussen Wase
dorpen als Waasmunster, Puivelde en Moerbeke.
Want ik laat de koppeling tussen Moerbeke en
Kallo (twee tumultueuze vlekken, dubbeldekor van
straffe veldslagen) voor wat ze historisch waard mag
zijn en neus nu wat rond in heemkunde, folklore
ook. Sint-Tone of Sint-Tunnis, de heilige die mens
t en dier van 't Sint-Antoniusvuur (de pest) genezen
I kon/kan, heeft in Moerbeke z'n eigen bidtempel,
een laatgotisch monument dat sedert 1948 be-,
schermd is; en op Terwest staat een kapelletje ter
ere van Sint-Antonius van Padua.
Nu ik toch verbanden aan het leggen ben: de
opperste Antoniaanse binding wordt gestalte gege
ven door Cyriel Coupé, die met, z'n auteursnaam
overigens Anton heet, Van Wilderode. Decennia
lang heeft hij de rederijkerskunst onderwezen in het
kollege te Sint-Niklaas, als het ware in de achtertuin
van de Sint-Antoniuskerk. Anton pleistert ook
volgaarne in zijn geboortedorp Moerbeke, het biedt
hem beschutting, inspireert hem tot verzen waarvan
het gehalte de heimat vèr overstijgt. Van Wilderode
mag dan razend veel faam hebben verworven met
Vergiliusvertalingen of religieuze poëzie, het
meesterschap waarmee hij dat kleinschalig nabije
verwoordt, de beminnelijke betrokkenheid die z'n
heemkunstige gedichten ademen: grandioos is het.
«Moerbeke-Waas toen en thans», voor dat aktueel
retroboek leverde Anton Van \Vilderode de tek
sten, het proza en de poëzie. Als de grootmeester
een subtiele thuismatch mag spelen verwacht je dat
hij zal schitteren. En hij schittert ook, zonder
glamour maar in de opperste artistieke harmonie:
heden en verleden zijn in eenklank, de unieke
afbeeldingen in het boek werden plastisch perfekt
op muziek gezet.
Wolvenkasteel
In het boek over Moerbeke wordt (p. 134) een
knappe foto van rond de eeuwwisseling afgedrukt
van Zamans Kasteel. De historicus Sanderus zou
rond 1650 nog verbleven hebben op Wulfsdonk, d.i.
de benaming die de aristokratische woonst, spil van
een oude heerlijkheid, kreeg toen men vermoedde
dat er een meute wolven huisde in de buurt.
Tweede opname van Wulfsdonk: recente foto van
het landhuis dat graaf R. Lippens herbouwen liet op
de kelders van het originele kasteel. Meteen ver
klap ik je hoe het boek gestruktureerd is, hoe Alois
Meskens en Willy Aper (die de foto's leverden) en
Anton Van Wilderode te werk gingen. Ze leggen
een unieke impressie voor van een geëvolueerde
samenleving in pocketformaat, uit dezelfde ge
zichtshoek vanwaar uit opnamen van generaties
geleden gerealizeerd werden maakten zij hun in
die optiek bijna modernistisch aandoende foto's
heel onlangs. Maar met (de restanten van) Wulfs
donk is er nog het volgende aan de hand. Op pag.
158 prijkt een knappe kleurenfotö van de kasteel-
dreef, en net ernaast wordt een heus schilderij op
rijm van Van Wilderode afgedrukt. Uit «Wulfs
donk, een visioen» dit citaat:
Hier reden koetsen met gekamde paarden
en palfreniers kompleet in paars livrei,
hier liepen pijkenieren in de rij,
geharnasten met hoge hellebaarden.
Retro kén niveau hebben, méér zijn dan kommer-
ciële kitsch, Van Wilderode bewijst dat meesterlijk
melodieus.
Lippens
Een eeuw geleden was de macht, op politiek vlak
maar bijgevolg óók op sociaal-ekonomisch, noe niet
zo versnipperd, verbrokkeld als nu; ik heb in De
Voorpost net nè de jongste gemeenteraadsverkie
zingen geschreven hoe vroegere bastions van adel
dom mettertijd wegschrompelden. Zie Vilain XIV
in Bazel, de Broucboven de Bergeyck in Beveren en
Melsele. Annez de Zillebeke in Kruibeke, de Neve
de Roden in Waasmunster. Deze families leverden
vele decennia lang de burgemeester in het thuis-
dorp. Moerbeke vormt allerminst een uitzondering
op dit soort alleenheerschappijvan 1847 tot 1967
heette de burgemeester immer Lippens.
Nu moet met nadruk gesteld dat deze familie van
grafelijken huize wat dééd ten bate van de gemeen
schap. August M. Lippens liet in 1850 een ouderlin
gentehuis bouwen, het latere Herfstvrede. In 1844
stichtte mevrouw Hippolyte de Kerchove d'Exaer-
de-Lippens een school voor kantwerksters, in ruil
werd later een straat (Kerchovestraat) naar haar
genoemd en de gulle dame werd in 1911 vereeuwigd
in een gedenkteken dat nu in het gemeentepark
staat. Op de Terwestwijk werd in 1912 de Scheeps
werf Lippens opgericht, de «zaat» zou bij het
uitbreken van de eerste wereldoorlog teloorgaan.
En in 1908 verstrekte de familie Lippens de nodige
fondsen ter oprichting van de melkerij (Stations
straat) Tot Nut van den Landbouwer, die zou tot
aan de tweede wereldoorlog in bedrijf blijven. De
gemeenteraad van Moerbeke vergadert trouwens in
het Lippenskasteel, datin 1976 werd aangekocht.
Zo expliciet wordt in «Moerbeke-Waas toen en
thans» niét over de Lippensen geschreven, maar het
kan geen kwaad dat de lezer van dit boek weet
waarrond en rond wie het allemaal wentelde, vroe
ger. Ik geef ook mee dat graaf Maurice E.A.
Lippens behalve burgemeester in Moerbeke ook
Oostvlaams gouverneur (191-1921) was én minister.
Leest de ad remme historicus van bij de aanhef van
m'n artikel nog mee? De familie Lippens had
behalve in Moerbeke ook in Knokke méér dan één
vinger in de pap, zij was het die de luxueuze
badplaats Het Zoute uit de grond stampte en men
weet dat er thans veel te doen is rond het natuurre
servaat Het Zwin, ook al een vinding van de
Lippensen.
De vooruitgang
Als je je werk als recensent érnstig opvat mag je bij
het bespreken van een fameus boek als «Moerbeke-
Waas toen en thans» niet alléén meedeinen op de
golven van heimweeërigheid of superlatieven. Dit
(inderdaad heel knappe) boek overspant enkele
.tijdperken, laat zien hoe de vooruitgang huishield,
veel gemoedelijkheid en nijver gewroet (de
scheepswerf, de zuivelfabriek op de Zwarte Ruiter,
de zwingelfabriek waar rond 1900 liefst zeshonderd
mensen werkten) geschrapt werd, in de plaats van
de kantschool kwam een bankinstelling, de schrijn
werkerij van stamvader Emiel De Cock evolueerde
tot meubelzaak August De Cock en zoon (Creve-
straat), de zuivelfabriek Sint-Isidoor werd tot Ta
pijt- en Wooncentrale van de gebroeders Mertens
getransformeerd: een brok sociale, ekonomische
geschiedenis dus, samengebald in een allerminst
stètisch fotoboek. Ook de Moerbeekse maatschap:
pij is geëvolueerd, en hoe.
Ik zou nog over forten moeten schrijven of molens.
Kort even: de man die in 1573 of daaromtrent de
eerste bovenkruier bouwde, was de Moerbeekse
molenpionier Lieven Andries. En het oude fort
Francipani, in de Terwestwijk te situeren, in 1583
tijdens het Farnesebewind gebouwd, heeft thans
een rekreatieve funktie: in 1938 werd daar een
jeugdherberg opgericht (met de financiële steun
van... de familie Lippens), het gebouw werd in mei
1978 door brand vernield; Francipani is het oord
waar de volksdansgroep Toon en Tine elk jaar de
meiboom plant.
«Moerbeke-Waas toen en thans» is een té knap boek
om onder je arm te nemen als je van hoeve tot
hoeve wandelt, van de plek waar het in 1980
gesloopte bouwsel van Koudenborn (vroeger water
molen ook) stond tot Etboshoeve of Riethof.
«Moerbeke-Waas toen en thans» moet je koesteren
en beslist niét meesjouwen bij een bezoek aan de
(vervlaamste) suikerfabriek van burgemeester Os
wald Adriaensen. Maar deze retro-aktuele bundel
kan zéér inspireren tot een tocht van toeristisch(e)
tederheid of tumult.
Hier komen de verdwenen cafés weer tot leven, de
vier buurtschappen en de twee kerkdorpen. Poë
tisch doen over de suikerfabrieken en de scheeps
werven, kan dat? Het lukt wonderlijk in dit boek.
Een panoramisch sfeerstuk is dit, in de diepte, een
knap gekommentarieerd fotoalbum met reliëf.
Piepkleine schoonheidsfoutjes bij het drukken
(«nauwelijk» i.p.v. «nauwelijks» op p. 11, en het
moet «cafés» zijn i.p.v. «café's») doen vanzelfspre
kend ternauwernood afbreuk aan de rustieke ro
buustheid van dit werk. Robuust, want het is een
monumentaal boek. Rust ook, want Moerbeke is
het paradijs gelijk voor wie verpozing wil.
Wouter VLOEBERGH
«Moerbeke-Waas toen en thans» bevat foto's van
Alois Meskens en Willy Aper, de gedichten en
andere teksten zijn van Anton Van Wilderode. 120
blz. zwartwitfoto's, zestien kleuropnamen. 176 pa
gina's, 1.195 frank. Een uitgave van«Orbis en Orion
in Beveren.
Op de zaterdagen 4 en 11 december, vrijdag 10 december en de zondagen 5 en 12
december, telkens om 20.00 uur brengt «Nieuw Leven» in de zaal Kring, Dokter
De Moorstraat 104 te Aalst het blijspel «Komaan, kameraad». Dit stuk in drie
bedrijven werd geschreven door Ray Cooney en wordt voor het voetlicht gebracht
in een regie van V ik Moe remans
De algemene toegangsprijs bedraagt 100 fr. Personen ouder dan 60 jaar en
kinderen tot 12 jaar betalen 60 fr.
Ook slim
Een heer heeft zijn kerk
hofbezoek afgelegd. Hij
bereikt de ingangspoort,
een heel eind van de straat
gelegen, net op tijd om de
kerkhofbewaker, die zich
per fiets wilde verwijderen,
terug te roepen.
- Mijnheer, gij hebt geluk
gehad hé! zegt de bewa
ker, de fiets tegen de muur
zettend en de kerkhofpoort
ontsluitend.
De heer dankt, met een
fooi als toemaat.
Zegt de andere:
- Als het ooit moest voor
komen dat gij opgesloten
wordt, ik woon hier links de
steenweg af, een driehon
derd meter verder. Kom
me dan maar roepen.
Een waardevol en origineel eindejaarsgeschenk, zo kan je de Aalsterse Agènda
1983 noemen. Dialoog, de vereniging voor kunst, letteren en geschiedenis, geeft
deze kalender uit. De redaktie ervan wordt waargenomen door Hendrik Strijpen
en Jean-Paul Van der Poorten en in de 176 pagina's tellende kalender is werk
opgenomen van Frans Beeckman, Albert Blijdekerke, Frans Daeleman, Jan
DUaese, Aleidis Dierick, Herman Le Compte, Julien Librecht, Hendrik Strijpens,
Amedee Suenaert, Piet Thomas, Rudolf Van de Perre, Antoine Van der Heyden,
Firmin Van der Poorten, Arthur Van Gyseghem, Wim Van Mulders. Dom
Idesbald Verkst en Marcel Wauters. Frits Kieckens, Frans Lemaitre, Guido
Muylaert, Maurits Schelck en Modest Van Mulders zorgden voor de illustraties.
In de agenda vindt men onder meer werk van of te Aalst geboren of wonende
beeldende kunstenaars en dichters, aforismen, het ontstaan en de geschiedenis
van KSC Eendracht Aalst (met een foto van het fanionelftal en een prijsvraag met
voetbalabonnementen en kunstboeken), de kulturele evenementen van 1983,
geschiedkundige kanttekeningen, zoutarme recepten met produkten uit de eigen
streek. Verder de wapenschilden van Aalst, Baardegem, Erembodegem, Gijze-
gem, Herderoem, Hofstade, Meldert, Moorsel en Nieuwerkerken en het begijnhof
van Aalst, anno 1933 wordt er eveneens in belicht.
Het formaat van deze agenda is 15 op 24 centimeter en hij kost 245 fr. bij
voorinschrijving. Vanaf het verschijnen 295 fr. Men kan bestellen bij het
redaktie8ekretariaat van Dialoog, Aalsterse Agenda 1983, Marktweg 15, te 9430
Nieuwerkerken-Aalst
Nieuwerkerken in oude postkaarten
Herman Boeykens en Patrick Vandevelde zijn twee dynamische mannen die hun
hart hebben verpand aan oude postkaarten. Herman Boeykens is nu 40 jaar, hij is
tandarts van beroep en studeerde aan het Sint-Jozefskollege te Aalst. Patrick
Vandevelde is 18 jaar en studeert aan hetzelfde kollege, waar hij nu zijn laatste
jaar doet. Jarenlang hebben zij postkaarten, foto's en dokumenten verzameld over
hun gemeente. Het kon niet anders of daar moest vroeg of laat een boek uit
groeien. Dat is ondertussen gebeurd. Ruim 280 foto's zijn in het boek opgenomen.
Maar dat is lang niet alles, want daarnaast wordt ook wat gezegd over de
geschiedenis van Nieuwerkerken, over de plaatselijke nijverheden, over de
aardrijkskunde, enz... Wanneer we de inhoudstafel van «Nieuwerkerken in oude
postkaarten, oude foto's en oude dokumenten» doorlopen, komen we onderwer
pen tegen als de dorpsplaats, de kerk, de kerk van Edixvelde, de kapellen, de
kostersfamilie, de missies, het klooster, de pastorij, straatzichten, de bijnamen,
de boerderijen en kastelen, de burgemeesters, de verkiezingspamfletten, de
brouwerij, de molen «Van Landuyt», de nijverheden, de spoorweg, de wereldoor
logen natuurlijk, de volkszangers, de jubilarissen en een 100-jarige, sport en
spel, kulturele verenigingen en de scholen Het boek sluit met een register dat elk
opzoek werk tot een minimum herleid. Het telt 176 pagina's en er zijn twee
uitgaven voorzien: de gewone (mooi ingebonden en voorzien van een stevige
geplastificeerde omslag in kleur) kost tot 1 januari van volgend jaar 950 fr. (later
1.100 fr.) en een luxe-uitgave (eveneens prachtig ingebonden, maar met een
kunstlederen omslag met goudstempel en stofwikkel) die in zeer beperkte oplage
verschijnt. Kostprijs 1.450 fr
Men kan inschrijven bij Patrick Vandevelde. Marktweg 18, te Nieuwerkerken
(053/78.80.87) en Herman Boeykens, Molenstraat 10, te Nieuwerkerken (053/
70.16.15).
De laatste jaren groeide het skilopen (langlauf) uit tot een
ware massasport. Dit dank zij de beperkte risiko's, het
gemak van aanleren en het steeds dichter in het bereik
komen van deze sport voor iedereen.
De schilderachtige omge- staat ter beschikking tegen
ving waar deze sport beoe- speciaal gunstige prijzen,
fend wordt, de gegaran- Slechts die ski-pisten met
deerd zuivere lucht, de fy- voldoende akkomodatie
sieke inspanning en de komen in aanmerking voor
psychische ontspanning een bezoek. Een degelijke
zijn zeker faktoren die de sportplus-verzekering is
opkomst van het «langlau- voorzien,
fen» in de hand werkten. Tot slot is er de gemoede-
Zowel kinderen als perso- lijke en prettige sfeer van
nen op meer gevorderde «sporten» onder vrienden
leeftijd kunnen na het vol- in een enig mooi natuur-
gen van enkele lesuren kader,
reeds volledig zelfstandig Organisatie VTB-afdeling
op stap. Aalst, m.m.v. BLOSO.
Door het inrichten van Meer inlichtingen en/<sf in-
«langlauf»-uitstappen naar schrijvingen bij Paul Tal-
de Ardennen wil VTB- loen. Eikstraat 82/7 te
Aalst aan ieder de kans Aalst, tel. 053-77.90.18.
geven deze sport te beoefe
nen (eventueel aan te le-
ren) in de meest gunstige
omstandigheden.
Er wordt gezorgd voor de
gelijk vervoer per bus. Een
goede opvang ter plaatse
op zorgvuldig uitgezochte
pisten is verzekerd.
Voor diegenen met minder
ervaring of voor hen die het
ski-wandelen nog moeten
aanleren staan eigen (ge
brevetteerde) monitors en
medewerkers van VTB-af
deling Aalst ter beschik
king. Voor de gevorderde
ski-lopers staan monitors
van ter plaatse ter beschik
king.
Voor de huur van ski-mate
riaal (schoenen, ski's en
sticks) werd een overeen
komst gesloten met
sportzaak Dirk Martens
(Lange Zoutstraat)
Het beste
Dendermonde. Het bestuur van de PW-vrouwen uit Dendermonde. (vh)
De minivoetballers van de Dendermondse politie spelen in de Appelse sporthal, (c)
Voor de wedstrijd Vandemoortel Zele-Sint-Gillis-Waas kwam Sint Maarten naar de sporthal VHVD. De thuisploeg
ski-materiaal won en kreeg dus het mooiste geschenk, (bvw)
