Het Sint-Jozei-Klein-Seminarie
van Sint-Niklaas aan de voorav
van zijn 175ste verjaardag
De vleugel naast de hoofdingang en reikend tot de «Brouwersstraat» dateert slechts van
52 - 26.11.1962-D» Voorpoot
Ze moesten maar nog eens terugkomen, die van 1808 Het zou voor een
kineast een sympathieke realisatie zijn indien hij midden de 1700 spelende
kollegeleerlingen van vandaag de 55 eerstelingen van 1808 zou laten insijpelen,
en de drie leraars van toen in de pratende groep van 128 leraars van heden! Dan
zou hy de eerste superior W. De Smedt wel naast de huidige superior D. De
Smet plaatsen en hen ergens vanuit een raam het joelende volkje laten
overschouwen. W. De Smedt zou daarbij wellicht denken: «Nisi granum
frumentiEn de huidige superior: «Alius qui seminat et alius qui metet
Verschil zou er zeker zijn tussen al die kledij: de strakke snit der soutanes en
golfbroeken zou niet weinig afsteken tegen de sportblazers en uitgerafelde
spijkerbroeken van tegenwoordig. Maar allen zouden zich spoedig in één geest
verenigd voelen.
Al veranderde zo veel in de gebouwen, al nam de schoolbevolking zo sterk toe en
kwam er zo veel schijnbare verandering in het religieuze leven de tijd is lang
voorbij dat de superior toestemming moest geven om een andere biechtvader te
kiezen toch heeft dat kollege van Sint-Niklaas na 175 jaar zijn ziel bewaard.
Het gelaat van de gebouwen werd sterk gewijzigd maar de kollegeziel bleef
brandend dezelfde zoals de godslamp in het oude kerkje.
Het begon allemaal in de
lente van 1689 toen de Min
derbroeders, na een ver
blijf van 29 jaar op de Pa-
tershoek te Sint-Pauwels,
eindelijk toelating beko
men hadden om zich te
Sint-Niklaas te komen ves
tigen. Sinds de ontbinding
van deze kloostergemeen-
.schap te Hulst hadden de
geestelijkheid, de meier en
de schepenen van Sint-Ni-
klaas zich met hand en tand
verzet tegen de vestiging
van de paters op het grond
gebied van de stad. Maar
dank zij een diplomatieke
zet waren deze kloosterlin
gen er toch in geslaagd hun
«beloofde land» Sint-Ni-
klaas te betreden.
Onmiddellijk gingen zij
aan de slag en dagenlang
zagen de Sint-Niklazenaars
onder de notelaars op de
Kerckendries hoe zware
wagens kwamen aanrijden
uit de richting Hulst. Die
voerden grote stenen aan,
afkomstig uit het puin van
de heerlijkheid Ter Voorde
te Sint-Pauwels. Drie jaar
later had het klooster al het
huidige uitzicht van het
oudste gedeelte van het
Klein-Seminarie. Hun ka
pel moesten de paters ech
ter gesloten houden voor
de openbare eredienst. Dat
duurde zo tot 1690, toen de
hoofdkerk van Sint-Niklaas
ernstig geteisterd werd
door brand. De pastoor
moest zijn kark sluiten en
de Minderbroeders konden
de hunne officieel openzet
ten
Het kerkje
in de Patersdreef
Op 15 september 1692 liep
al wat benen had langs de
Patersdreef (lees-Kollege-
-Atraat) naar het Franciska-
nerklooster. Daar werd die
dag de eerste steen van het
kerkje gelegd door de edel
moedige beschermer van
het klooster ridder Anto-
nius de Jonghe. Na zijn
dood werd het lichaam van
deze nobele ridder bijgezet
in de ruime grafkelder vlak
voor 't altaar. Hoeveel dui
zenden knapen zouden al
niet geknield hebbejj op de
met puike witmarmeren
letters versierde grafsteen,
zonder daarbij ook maar
een ogenblik te denken aan
deze grote weldoener?
Voor de som
an 7800 frank.
Toen nauwelijks een eeuw
later het giertij van de
Franse omwenteling over
ons land spoelde, werden
op 24 januari 1797 in het
klooster te Sint-Niklaas
voor de laatste maal de
kaarsen gedoofd. Achter
de verjaagde paters werden
de poorten gesloten. Nooit
meer zouden de Minder
broeders hun geliefd kloos
ter terugzien Jonkheer
Ghisleen van der Sare
kocht in 1798 het hele com
plex met de intentie, het
later terug te kunnen
schenken aan de paters.
Deze jonkheer was de be
woner van het kasteel
Moerland, het huidige Sint-
Antonius in de Hospitaal
straat. Tot 1808 bleef het
klooster onbewoond. In
dat jaar drukte de Franse
prins Maurice de Broglie,
bisschop van Gent en leider
van de weerstand der
Vlaamse klerus, de wens
uit om in het departement
van de Schelde een kollege
op te richten. Hij dacht
daarbij aan het leegstaande
klooster in Sint-Niklaas en
op 11 februari 1808 trok
deken Jan Maes met een
prokuratie van de Broglie
op zak naar notaris Wee-
wauters. Daar ontmoette
hij jonkeer Hendrik Van
der Sare (zoon van Ghis
leen) en voor 7800 frank
werd de koop gesloten.
Op 9 mei 1808 werd het
kollege ingewijd. Er waren
55 leerlingen, waaronder
43 die zich op het priester
schap voorbereiden. Drie
leraars deelden het werk en
e.h. Willem De Smedt werd
de eerste superior. Het
nieuwe kollege lag bisschop
de Broglie nauw aan het
hart want persoonlijk ont
wierp hij het eerste regle
ment voor de orde en de
tucht. En dit reglement,
wellicht de vrucht van per
soonlijke ervaring uit de
eigen studententijd in
Frankrijk, was niet van de
poes. Zelfs straffen zoals
een officiële rammeling,
gevang en gijzeling waren
in het reglement voorzien!
Bisschop in ballingschap
Al in 1808 waren twee kei
zerlijke dekreten versche
nen die bepaalden dat on
derwijs het monopolie van
de staat zou worden. De
Belgische bisschoppen heb
ben zich daar steeds kracht
dadig tegen verzet. Ook
bisschop de Broglie. In
1811 werd de toestand tus-
akelige omstandigheden, lijk betaald werden, be-
beschreven door Kan. schouwden de hogere in-
Claeys in zijn boek «Het stanties deze aankoop als
Bisdom en het Seminarie nietig. Wellicht lag het bij
^dSken "nAMerUtz'6" wToT^e^sttdeU^kof DY afdeling voor de wijsbegeerte, nu~Wlüdïï ingepalmd door de voorbereide
Toen in 1814 het Franse lege van te maken. Het afdeling.
keizerrijk in elkaar stortte, werd een ingewikkeld der h.h. Engelen om er al- Van Goethem. gustus '50 de verhuis
verwachtte iedereen de rechtsgeding met gesleur lerlei diensten te bewijzen In de nacht van 10 op 11 meubels en boeken v<
vrijheid, ook voor het on- van het ene hof naar het aan leraars en leerlingen; januari 1940 werd het kol- aan gang was, werd si
derwijs. Maar Willem I van andere. In maart 1829 werd een vol dozijn vrouwen die lege weer bijna de prooi rior Daem benoemd tot
Oranje, aangesteld als soe- Hemelaer door het Hof van aan de school steeds merk- van het vuur. De verwar- kretaris-generaal van
verein vorst over de Neder- Beroep te Brussel als eige- waardige diensten bewezen mingsoven draaide op volle verbond voor kathol
landen, betrachtte even- naar van de kollegegebou- hebben, die niet steeds toeren en bij een schouw in middelbaar onderwijs,
zeer het absoluut staatsmo- wen erkend. Zes jaar later naar maat werden geappre- de slaapzaal begon een direkteur van Sint-Joz
nopolie voor het onderwijs kocht mgr. Van de Velde cieerd. Al kon men de balk te vonken. Gelukkig e.h. Georges Bruynin jngev
als Napoleon. Hoopgevend de gebouwen voor de som waarde van hun medicinale werd dit tijdig opgemerkt volgde hem op als superi |oonw
was wel dat de priesters van 40.000 frank. en farmaceutische tussen- door een student en kon- poorl
hun schuilplaatsen weer komsten soms wel betwis- den de pompiers een ramp De definitieve start l en
konden verlaten en dat de De metamorfoze ten, in ieder geval verdie- vermijden. Ondertussen Voor het schooljaar 19 f dat
studenten (voorlopig) naar Toen in januari 1830 het nen ze een welgemeend waren in het kollege bijna 1952 werd overgegaan angel
het kollege konden terug- kollege andermaal her- eresaluut. onopgemerkt de eerste de oprichting van de I
komen. Te Gent werd mgr. opend werd, waren de troe- Ook onder het superioraat oorlogsjaren voorbij ge- tijns-wiskundige afdel w™1
de Broglie triomfantelijk bele tijden definitief achter van e h- De Groote werd gaan. Erger werd het in en het volgend schoolj 5vin£
ontvangen en op 25 april de rug en brak een lange duchtig gebouwd, o.a. de 1943 toen men de studen- werd een aanvang gemaien w
1814 meldde de Gazette rustige periode aan. grote feestzaal in 1907 en ten na hun middelbare stu- met de ekonomische af< Pgeri
van Gent dat «het Collegie Er kwam volledige vrijheid de verbouwingen naast de dies begon te verplichten iing. Het Sint-Jozef-Kit e ge
tot St. Nicolaes Waes op 14 Van onderwijs en overal in hoofdingang in 1909. De tot arbeidsdienst. De stu- Seminarie telde toen 5 *gen
- - - nieuwe vleugel reikte tot denten van het eerste jaar leerlingen en omvatte al ws'
aan de hoek van de Van wijsbegeerte moesten een middelbare afdelingen, 1 f00rc
Britsomstraat (toen nog de jaar lang gaan werken en genomen de Latijns-weti 'n v<
Brouwersstraat). Op de de fabrieken van Nobels schappelijke. 'ac^u
binnenkoer werd een gale- Peelman schonken hen In '53 werd e.h. Bruynii 'jst w
rij aangebracht over de daartoe de meest gunstige pastoor op de Sint-Pieteteun
mei zijn poorten zou open- het land werden vrije in
zetten». De nieuw aange- stellingen voor middelbaar
stelde superior was Ber- onderwijs opgericht. Dat
nard De Smet, tijdgenoot was in Sint-Niklaas ook het
van de pastoor van Ars. geval met de normaal-
Een jaar later werd hij op- school en het Sint-Jozefin
gevolgd door e.h. Pieter stituut (1839) in de Anker- ganse lengte van het ge- gelegenheid. Het werd op- parochie te Gent en de
W.;lle,wn ctixhtio «n chnuw Al Hp7P WP.rWfin W3- nipnus een trnchelp tiirl vr»l tr«rilfalpraar p h All
In 1808 werd mgr. Maurice
de Broglie de stichter van
het Klein-Seminarie
te Sint-Niklaas.
sen hem en het keizerlijk
bestuur zo gespannen dat
men hem in de nacht van 11
op 12 juli kwam aanhou
den. Hij werd opgesloten
in de staatsgevangenis van
Vincennes. Inmiddels bleef
het klokje van de kollege-
kerk nog elke dag luiden en
waren de leraars op post.
Na dagen van hoop en
vrees verscheen half no
vember 1811 het dekreet
waardoor onderwijsinrich
tingen die niet aangesloten
waren bij de «Université
Impériale» werden afge
schaft. Kannunik Egidius
de Graeve (geboren Sint-
Niklazenaar) deed nog een
laatste poging om het be
staan van het Klein-Semi
narie te redden maar in juli
1812 gingen de poorten
toch dicht en weer werd het
stil in de oude panden van
het Minderbroederkloos
ter.
In de gevangenis vernam
bisschop de Broglie de slui
ting van zijn geliefd Klein-
Seminarie. De leerlingen
werden verspreid: sommi
gen hielden zich schuil en
anderen werden in het Kei
zerlijk leger ingelijfd. Een
aantal weerspannige semi
naristen werd zelfs ingelijfd
in een strafbataljon te We
zel. Van de 60 stierven er
38 te Wezel «in de meest
bouw. Al deze werken wa- nieuw een troebele tijd vol torikaleraar e.h. Alb ?nd6
ren noodzakelijk om het onregelmatigheden. Zwaenepoel volgde >roei
tweede jaar der filosofen Door het voortdurend Niet voor lang echter, w, )e
een deftig onderkomen te luchtalarm stond de dagor- in de ochtend van 29 s<iad 1
bezorgen. de gestadig op haar kop. In tember '55 werd hij do in d<
Onder het superioraat van die dagen werd e.h. Van aangetroffen op zijn 1 an
e.h. Kamiel Beeckman Goethem, na een 17-jarig mer. De schielijk ovet °°n
maakte het kollege de oor- verblijf op het kollege den superior, die we esPr
log 1914-18 mee. Enkel op benoemd tot pastoor te nog herinneren als een e< 11316
het einde van de oorlog Gent. Op 25 juli '44 arri- zaam man, met een so noes
werd een gedeelte van de veerde de nieuwe superior: gezicht en zonder veel 0 iadu
gebouwen door het Duitse e.h. Jules Daem. Na de on- haal van woorden, w< «f™
leger in beslag genomen, rustige periode der vliegen- een maand later vervanj rord
Op 23 november 1918 de bommen kwam er eind door e.h. Kamiel Vin ^zi
van'het kollege. Meldens- in het kollege een jaar wijs- kraaide de rode haan over maart 1945 eindelijk weer Deze kalm en rustig 1 *rd<
waardig is ook dat in die begeerte in te richten voor de daken van het kollege, rust over de kollegegebou- ziende superior zette vo
tijd de palmaressen in het de toekomstige priesters. Vlammen kropen langs de wen. In '46 werd de eer- goed de deur open vo
kollege nog steeds volledig Voorheen gebeurde dat op daken van de slaapzaal biedwaardige «kalefak» lekenleraren, liet de ei «w
- - naar het dak van de kerk en gans in 't nieuw gezet en biedwaardige keuken uit en 1
om 19 u stortte het vriende- elke zondag bood men er paterstijd omtoveren ,nts'
lijk torentje uit 1696 knet- de studenten een ontspan- een piekfijne moderne k< elst
terend in. De heropbouw ningsavond aan met konfe- ken en stond bekend
van de afgebrande vleugel, renders uit de bovenste
de kerk en de toren nam lade!
Willems. Die stichtte in straat. Superior Willems
1839 het «Institut Saint-Jo- werd belast met de oprich-
seph» met de normaal- ting ervan en in 1840 werd
school in de Ankerstraat. e.h. L. Van Boxelaere di-
Hij werd ook een tijdlang rekteur van het Sint-Jozef
belast met het bestuur van instituut. De normaal-
de Kongregatie van de school ging pas in 1870 haar
«Verrezen Zaligmaker». In eigen weg en zou zich dan
zijn nederigheid weigerde vestigen in de Kasteel-
e.h. Willems elke hogere straat,
benoeming. Gans zijn le- Toen in 1846 superior Wil-
ven bleef hij te Sint-Niklaas lems ontslag nam werd hij
wonen en was gedurende opgevolgd door E.h. Du-
31 jaar de vrome bezieler bois. Die kreeg de taak om
in het Latijn opgesteld wer- het Groot-Seminarie
den. Vanaf 1851 gebeurde Gent. In 1860 arriveerde
dat in het Frans en pas in op het kollege een jong
leraar grammatika, e.h.
Antonius Stillemans. Eén
jaar later was hij al rhetori-
1909 en werd opgericht op de plaats waar zich vroeger het huis van de familie Van
Merstraeten bevond.
1907 raakte het Nederlands
schoorvoetend binnen in
het onderwijs. Tot 1932
zou het duren alvorens het
onderwijs volledig zou ver
vlaamst zijn.
In 1825 liet koning Willem
de poorten van het kollege
weer sluiten. Er waren toen
167 leerlingen, Mgr. de
Broglie was in 1817 reeds
om schijnredenen tot ver
banning veroordeeld. Ge
lukkig was hij kunnen
vluchten naar Amiens. Hij
werd echter als «burgerlijk
overleden» beschouwd en
het staatsbestuur plaatste
het kollege (dat persoonlij
ke eigendom was van de
voortvluchtige bisschop)
onder sekwester. Geduren
de vier jaar zou het kollege
gesloten blijven. Slechts
één priester bleef er wo
nen, e.h. Louis Van Daele
van Belsele. In 1829 namen
de katholieken en liberalen Wie heeft zó de «kalefak» nog gekend?
een gemeenschappelijke
houding aan tegenover de kaleraar en in 1868 werd hij vier jaar in beslag. In 1926
politiek van Willem I en er superior. Twintig jaar
deze laatste moest zwich- zou hij in Sint-Niklaas blij-
ten: de vroegere onderwijs- ven en zich omringen met
dekreten werden weer in- knappe leraars zoals e.h. J,
getrokken en op 14 januari Martens, e.h. H, Claeys,
1830 ginghet Klein-Semina- e.h. E. De Lepeleer en e.h.
rie weer open. Superior D. Cooreman. Het werd de
Willems, die gedurende de glorietijd van de «Société mysterieuze stilzwijgend-
voorbije jaren pastoor van Litteraire» en de «Société •••-"■
Nieuwkerken geweest was, Chorale». In 1888 volgde
kon opnieuw de teugels in e.h. C. Massez superior was een groot superior
handen nemen. Stillemans op en deze laat-
Op 20 juli 1821 overleed ste werd in 1889 bisschop
mgr. de Broglie te Parijs, van Gent. Gedurende de perior Vercruyssen stichtte
Acht jaar van zijn leven volgende 27 jaar zou het
had deze stichter van het kollege in hem een machti-
kollege als «vrijheidsstrij- ge vriend bezitten. Supe-
der» in de gevangenis of in rior Massez zette het werk
ballingschap doorgebracht, van zijn voorganger verder.
Zijn naam zal in het Sint- Zo is het b.v. de bekende
Jozef-Klein-Seminarie dan kalefak zijn opzet geweest,
ook nooit vergeten wor- In 1901 verliet kan. Massez
den. het Klein-Seminarie om in-
spekteur te worden van de
Voor het Hof van Beroep bisschoppelijke kolleges.
De enige erfgenaam van de Hij werd opgevolgd door
bisschop was zijn broer, e.h. Raymond De Groote.
prins André de Broglie. Die wist zich vooral ver-
Die liet de suksessierechten dienstelijk te maken door
onbetaald en in 1826 werd zijn ondernemingsgeest. In
het kollege aangeslagen enkele jaren werden al de
door de staat. Dat alles bestaande gebouwen opge-
belette de prins niet om frist en verschillende nieu-
hetzelfde jaar de eigen- we gebouwen werden op- de naam In dulci Jubilo.
dommen te verkopen aan getrokken. Het Klein-Se-
Johannes Hemelaer van minarie kreeg een moder-
Sint-Niklaas (de broer van ner en vriendelijker uit-
deken Theodoor Heme- zicht,
laer). Niettegenstaande de In 1903 verschenen op het
suksessierechten onmiddel- kollege de eerste zusters
een «bouwer». De turnza IS c
werd verbouwd, een slai ,3ne
zaal werd getransformee "oe
tot rekreatiezaal en een 1 nn£
tal klaslokalen werden mn8
gericht langs de Van Bi""611
somstraat. Eind der vijl *rs
ger jaren telde de scho8?nc
om en bij de 1400 leerlie'8e
gen, waarvan 600 in 1 dooi
lager onderwijs. de
In 1963 werd kan. Vinckialt6;i
superior opgevolgd do KW
e.h. Georges De Langl jjan
Tijdens diens elfjarig sup ®e
rioraat werd de kalefak astaa
dermaal in het nieuw gez< niet
kregen de klaslokalen e
moderne meubilerii
werd de speelplaats van
voorbereidende afdeli
aangepakt en werd
slaapzaal op de tweede
dieping omgebouwd
klaslokalen voor de laj
school.
Als laatste superior in de
nam e.h. Daniël De Sn
Intussen werden op het bis- in 1974 de teugels in ha
kwam weer een andere dom te Gent grote plannen den. Het sekretariaat en
geestelijke aan het roer: gesmeed. Na honderd jaar leraarskamer werden ge
e.h. Felix Vercruyssen. Ge- (1846-1946) zou de afdeling noveerd en ook vanuit
durende tien jaar werd het wijsbegeerte in 1947 Sint- daktisch oogpunt kwam
kollegeleven nu beheerst Niklaas weer verlaten, vernieuwing: het talenlal
door zijn rustig voorbeeld, Mgr. Coppieters had beslo- en de komputerklas.
zijn rechtschapenheid en ten deze afdeling volledig De viering van het 175-jai
te scheiden van het middel- bestaan van hun kollr
heid. Ook al heeft hij niet baar onderwijs. Hierdoor zullen de 1700 leerlingen
gebouwd, e.h. Vercruyssen kwamen een aantal grote het korps van 128 U
was een groot superior, lokalen leeg te staan, zon- krachten (onder wie
Het was ook de tijd van de der bestemming. De nieu- priesters) dit schooljaar i\
ontwakende scouting. Su- we bisschop, mgr. Cale- onopgemerkt laten voorl
uyssen stichtte waert, besliste om het Sint- gaan. Een totaalspekta
de K.S.A. en wijdde in Jozefinstituut over te bren- staat op het programma,
1930 de eerste scoutsvlag. gen van de Ankerstraat zal een jubileumboek uit
naar de kollegegebouwen, geven worden en bin\
Om deze 17 klassen met kort wordt weer gestart
ruim 600 leerlingen over te het tijdschrift «Ic Hou».
hevelen diende men echter Behalve aan het w
In 1931 kwam bij allerlei bij te bouwen. En dat ge- schild van zijn stichter
gelegenheden een nieuw beurde: tegen september seigneur én prins Maui
geluid de oude gewelven 1950 stond ccn nieuwbouw de Broglie, dat bewa
van kerk en feestzaal stre- met dertien klassen en twee bleef boven de vroegste
len. Dank zij de vruchtbare studiezalen klaar. De oude gang (poortje tussen pflj
harmonie tussen de flink humaniora van het Klein en kleine speelplaats) wej
Seminarie, de voorberei- in de kollegegebouwen
dende afdeling en de zes heel wat veranderd. Md
jaren van de wetenschap- nooit werd door de tijdsgn
pelijke afdeling van het len heen geraakt aan de if
Sint-Jozefinstituut werden van deze school die in I
tot één kollege verenigd, verleden steeds de sto\
Stilaan kwam er op het kol
lege ook meer kontakt tus
sen de leraars en leer
lingen.
geschoolde musikus e.h. G.
Van Durme en de dynami
sche fijnproever e.h. J.
Bressers zag het knapen
koor het levenslicht. Dat
zelfde knapenkoor gaat
tegenwoordig schuil onder Vermits de naam Klein-Se- burcht was van het vrij
de naam In dulci Jubilo. minarie moest behouden- derwijs in het Waaslai
Ook aan het superioraat blijven en vermits Sint-Jo- Deze gulden draad die
van kan Vercruyssen zef de patroonsheilige zoveel jaren kollegele\
kwam een eind door de moest zijn, werd besloten loopt, zal door mensenh
geheimzinnige wet van ko- om voortaan van het Sint- den niet zo gemakkt
men en gaan. Hij werd op- Jozef-Klein-Seminarie te doorgeknipt worden.
gevolgd door e.h. Hubert spreken. En terwijl in au- P.
