Toots in de Bunker
te Dendermonde
heel veel weten, heel veel
kennen heel veel kun
nen waarderen, maar
vooral ook met het hart
kunnen luisteren. Joa
chim Berendt luistert
misschien teveel met
zijn hoofd, blijft er te
koel bij. Vandaar mis
schien de vergelijking
met die saxofonisten uit
de Cool-Jazz periode.
mezelf al voor de rest
van mijn leven in een
rolstoel. Maar daarbo
ven moet iemand gezegd
hebben: «No Toots, la
ter». Ik ben dankbaar
dat ik weer kan spelen.
Daarom is mijn muziek
misschien wat dieper ge
worden, wat ernstiger
Ben ikzelf ook ernstiger
geworden met muziek.
Naar aanleiding van zijn optreden in Dendermonde ging Honky Tonk
Toots Thielemans thuis opzoeken: Herman Costers maakte er een fijn
artikel van
op privé-bezoek bij Toots Thielemans
Zaterdag 26 maart 1983, aanvang 21 uur
De. mondharmonika
komt nu ook steeds
meer aan bod in de pop
en rockmuziekU kent
ook veel mensen uit die
wereld, U hebt er ook al
veel mee samenge
speeld. Stevie Wonder is
zo'n naam.
Stevie heb ik ontmoet.
Ik heb er niet mee
samengespeeld Ik zou
het echter fantastisch
vinden om met hem eens
in een studio te duiken.
Er wordt nochtans ge
zegd dat «Stevie Wonder
het raffinement van
Toots Thielemans kop
pelt aan de oude blues
sound». Hij moet dan
toch wat door U be-
daarmee over een in
strument beschik waar
op ik akkoorden kan
spelen. Zo heb ik een vol
ledig «menu».
Laten we eens terug
komen op de mondhar
monika, een instrument
dat vroeger nooit voor
vol aangezien werd. Het
behoorde tot de folklore
en werd voornamelijk
gebruikt door de blues
artiesten van zuidelijk
Chicago die er zo'n uit
drukkingsvolle soli kon
den op spelen: Sonny
Boy Williamsons, Son
Terry, James Cotton
enz. tot, en nu citeer ik
Joachim Berendt uit
«Das Grosse Jazzbuch -
Von New Orleans bis
Jazzrock»: «Dat is dan
veranderd met de Belg
Toots Thielemans, die de
mondharmonika met zo
een beweeglijkheid en
ideeënrijkdom bespeelt
dat hij doet denken aan
de grote saxofonisten
uit de Coll-Jazz: Lee Ko-
nitz en Stan Getz».
Ja, goed, dat is dan
zijn idee, maar mijn gro
te modellen waren de Be-
bop-jongens Charly Par
ker, Dizzy Gillespie en
Thelonious Monk Toch
vind ik het een kompli-
ment dat Berendt die
vergelijking maakt. Ik
probeer zeker op de
mondharmonika ideeën
te spelen die misschien
wel in de stijl liggen van
alt of tenorsax. Soms
ook wel de Miles Davis
trompetstijl. Een hele
boel dingen samen in
feite.
Lee Konitz staat an
ders ook bekend om zijn
improvisa tietalen t
Het is «the man be
hind the instrument
that counts». Op alle in
strumenten kan je im
proviseren. Op een friet
ketel kan dat ook, of op
drums, of hier met de
vingers op tafel... Alles
kan improvisatie zijn.
En elk instrument heeft
voor- en nadelen. Toclf
moet ik zeggen dat een
mondharmonika meer
nadelen heeft dan voor
delen. Sommige noten
worden geblazen, ande
re worden gevormd bij
het inademen. Dat is de
Toots Thielemans in de Bunker! Een evenement voor de Honky Tonk Jazzclub.
Zeg dat wel. Belangrijk genoeg dus voor een speciaal stukje in de Info. Het
werd een exklusief interview en meteen mijn maidentrip.
Zes hoog worden wij, ik heb een klankman bij me, vriendelijk verwelkomd
door de vrouw des huizes en Duke Ellington, het pekineesje dat de hele tijd
aan mijn broekspijpen zou hangen. In de leefkamer verwacht Toots ons bij een
knappend houtvuurtje. Huiselijke gezelligheid in hoog muzikaal gezelschap.
Jean voor de gitarist,
Toots op de mondharmo
nika en Thielemans het
signatuur onder de film-
m uziekkomposi ties?
Ja, zoiets zou je wel
"kunnen zeggen. Jean
Thielemans is mijn
naam en die Toots is
daar dan achteraf bij ge
raakt.
Is daar een geschiede
nis aan verbonden?
Niet bepaald, maar
toen wij in de jaren 45-
46 een orkestje hadden
in Brussel waren er in
Amerika twee muzikan
ten die Toots Mondello
en Toots Camaratta
heetten. Dat waren twee
nogal beroemde jongens
uit het Benny Goodman-
gezelschap en zo is dat
dan gekomen..
Moest U nu niet in dat
Amerika zitten?
Ja. Met Frank Sinatra
voor een plaatopname.
Lena Horne was daar
ook bij gevraagd maar
die is ziek geworden zo
dat het hele projekt
moest verschoven wor
den naar een latere da
tum. Daarom zit ik nu
hier in Brussel. Dat is
gemakkelijk want kijk,
op 3 maart speel ik in
Parijs, 10 maart in Bar
celona, 11 maart m
München en ga zo maar
door, tot, hierzie... 26
maart in Dendermonde.
Ik kom daar graag.
Toots Thielemans
speelt mondharmonika,
is gitarist en fluit daar
log bij ook. Zingen doet
U niet zo gauw?
Neen, maar ik zal dat
nog wel eens doen. Nu
en dan zegt een van mijn
vrienden mij dat ik zing
als George Benson dat
doet met zijn gitaar. Als
tk een liedje vind dat mij
past, zou ik dat wel dur-
/en zingen. Misschien
niet op plaat, maar dan
xch zeker voor mijn ei
gen plezier.
Hebt U een voorkeur
voor een bepaald instru
ment?
Neen, ik ben gelukkig
dat ik beide kan bespe
len. Mondharmonika
speel ik graag omdat ik
daarmee het gevoel heb
dat ik een blaasinstru
ment bespeel en van de
gitaar houd ik omdat ik
moeilijkheid. Je moet
heel voorzichtig zijn met
een mondharmonika.
Anders wordt het ge
makkelijk een stuk
speelgoed bijna, een
goedkoop klinkend in
strument. Je moet
steeds «oprecht» probe
ren te spelen wat op een
mondharmonika moge
lijk is.
Wordt U bij het impro-
viseren beïnvloed door
de muzikanten met wie
U samenspeelt en/of het
publiek in de zaal? Van
Stan Getz zegt men bij
voorbeeld dat hij beter
voor pubhek speelt dan
in een koele studio.
Nee, dat denk ik niet
Een échte muzikant
speelt voor zichzelf. In
een toilet, een stadion,
een symfonische kon-
certzaal, of een opna
mestudio. Dat heeft alle
maal weinig belang. Hij
doet zijn ogen dicht en
speelt voor zichzelf. De
echte kunstenaar is, vol
gens mij althans, een
man die zichzelf wil uit
drukken. Je kan eigen
lijk twee houdingen
aannemen: ofwel pro
beer je echt kreatief je
zelf uit te drukken, of
wel speel je om de men
sen een plezier te doen
Ik doe een beetje van al
les. Soms krijg ik al eens
kritiek omdat ik te kom-
mercieel speel. Hoewel
ik mij altijd helemaal en
gageer zie ik toch liefst
een glimlach op het ge
zicht van de mensen.
Liever dat, dan dat ik te
moeilijke dingen zou
spelen zodat de mensen
niet meer voelen of be
grijpen wat er gebeurt
op de bandstand. Ander
zijds is het natuurlijk zo
dat de oprechte artiest
die oprecht zijn eigen
muziek wil spelen, voor
al voor zichzelf speelt.
Dat doet zelfs Stan Getz.
Ik ben het dus niet eens
met Berendt, die ik
nochtans als een groot
deskundige beschouw.
Hij heeft alles goed ge
leerd. Hij heeft van Jazz
bijna een wetenschap
gemaakt. Ik denk dat hij
over een zeer grote en
cyclopedische kennis be
schikt. Maar hier in Bel
gië hebben wij ook twee
fantastische vogels:
Juul Anthonissen en
Mon De Vogelaere, die
invloed geweest zijn?
Neen, Ik heb van hem
geleerd. Als virtuoos is
hij weliswaar niet zo be
gaafd. Hij kan niet zo
heel veel noten spelen,
maar de noten die hij
speelt zijn zo fantas
tisch, zo rijk, betekenen
zoveel. Er zit veel gevoel
in, ze vertellen iets. Ik
probeer hem niet na te
doen, maar toch wat
meer blues te leggen in
mijn spel, misschien wat
minder cerebraal, een
voudiger, maar dat is
ook niet het juiste
woord. Wat meer met de
buik spelen, dat ligt
dichter bij wat ik bedoel.
Een mens wordt ge
makkelijk getekend
door de gebeurtenissen
in zijn leven. Zo bent U
vorig jaar vrij ernstig
ziek geweest. Heeft die
ervaring invloed op uw
karakter en vertaalt zich
dat in uw manier van
spelen?
Natuurlijk, Ik ben,
denk ik, toch een kom-
plex 'man. Iedereen
denkt dat ik een toffe
Belg ben, dat ik altijd
dezelfde Brusselaar ge
bleven ben die graag
mosselen gaat eten. Dat
is natuurlijk waar, maar
als ik alleen in mijn ka
mer zit, in een hotel, of
hier in de living, en ik
speel dan muziek, dan
vind ik toch dat ik ook
zeer introvert ben Mu
ziek is voor mij heel,
heel belangrijk. Het is
mijn leven. Als ik zit te
oefenen, voel ik mij heel
introvert. Natuurlijk,
als ik er plezier in heb te
spelen, bijvoorbeeld met
een goede ritmesektie,
dan ga ik dat plezier ook
op een meer fysieke ma
nier uitdrukken. La
chen, roepen, schreeu
wen. Het wordt een echt
lichamelijk uitgedrukt
entoesiasme. Maar als ik
terugdenk aan vorige
winter, en probeer een
analyse te maken van
wat er toen gebeurd is,
dan kom ik tot het besef
dat ik heel negatief inge
steld was, dat ik heel
depressief was. Ik kon
niet slapen, en dan zat ik
hier, in mijn living,
urenlang te spelen,
urenlang, alleen in het
donker. Daarom ligt
mijn mondharmonika
mij zo nauw aan het
hart. Nu ook de gitaar.
Dat begint weer. Ik was
verlamd aan mijn lin
kerhand, en toen, heel
langzaam, kwamen die
eerste noten weer. Elke
noot betekent vanaf toen
heel wat meer. Ik zag
Meestal ben ik alleen
maar de uitvoerder van
de muziek van andere
mensen. Midnight Cow
boy is de belangrijkste,
maar ik heb ook ge
werkt voor John Wil
liams en Steven Spiel
berg. Ja, die van E.T....
Dat zijn oude vrienden
van mij. John Williams
schrijft muziek voor de
films van Spielberg en
een tiental jaar geleden
heb ik 3-4 filmen voor
die mensen gedaan. In
de nabije toekomst komt
er een nieuwe film uit in
Nederland. Een filmse
rie voor de bioskoop met
verhalen over de journa
list en schrijver Simon
Carmiggelt. Komponist
is een jonge Nederlan
der, Jurre Haanstra, een
man voor wie ik veel be
wondering heb. Hij is
echt heel goed.
Hoe gaat U tewerk als
U zelf komponeert voor
de film? Woont U de op
namen bij? Kijkt U naar
de rushes? Hoe krijgt U
de sfeer te pakken bij die
uiteindelijk toch koele
beelden?
Als ik alleen maar uit
voerder ben, solist, dan
is het gemakkelijk want
dan staat alles klaar in
de studio. Anders ont
moet ik de regisseur en
andere mensen die ver
antwoordelijk zijn voor
het eindresultaat van de
film. We overleggen sa
men welke soort muziek
het best past: symfoni
sche muziek, jazz-stijl,
Itaüaanse mandolines.
Waarom niet eens probe
ren met mondharmoni
ka? En dan moet je alles
bekijken, chronometre-
ren, instuderen tot op de
sekonde na. Zo nauw
keurig is dat. Alles moet
zeer precies voorbereid
worden. Het is kunst en
stiel tegelijk. Een vak
apart dat bovendien heel
moeilijk is. Als uitvoer
der is het stukken ge
makkelijker.
Op 26 maart komt U
naar Dendermonde.
Meer bepaald naar de
Bunker. Zowel letterlijk
als figuurlijk een bas
tion: het is inderdaad
een stuk van de oude
vesting rond Dender
monde, maar daarenbo
ven ook nog een echt
Oude Stijl-bastion.
Schrikt U dat niet af?
Ik ben uitgenodigd en
kom heel graag naar
Dendermonde. Ik ga
daar natuurlijk niet
agressief spelen. Vooral
de bekende jazzstan-
daards, en ja, de oude
Duke Ellingtonmuziek
tegenwoordige muziek
van die tijd: Charly Par
ker, Thelonious Monk,
Miles Davis. Zij waren
de helden van de dag. Er
waren ook jongens van
mijn leeftijd die dat niet
goed vonden, of dat niet
konden volgen, want het
was niet gemakkelijk.
Hun voorkeur bleef bij
Louis Armstrong, King
Oliver en Jelly Roll Mor
ton. Dat is natuurlijk
ook heel goede muziek.
Ik speel en hoor alles
graag. Mijn persoonlij
ke voorkeur gaat naar
een melodische John
Coltrane en Bill Evans.
Een kombinatie van Bill
Evans met iets meer ge
voel voor blues. Herbie
Hancock maakt het bij
na helemaal voor mij
maar heeft het grote
hart niet in zich. Ik moet
er een traantje bij horen.
Dat hoor ik bij hem niet.
Bij Bill was er drama.
Misschien te weinig
blues. Dat is allemaal zo
moeilijk om onder woor
den te brengen.
Is dat het soort mu
ziek dat U zelf probeert,
te spelen?
Ja. Zo zal ik in de Bun
ker helemaal alleen, vol
ledig solo, «Sophistica
ted Lady» spelen. Hele
maal alleen op mondhar
monika. Ik heb dat deze
winter bijna elke nacht
gespeeld... in mijn ka
mer... of hier in de li
ving... en dan... hele
maal alleen in het don
ker alles in het don
ker. Formidabel is dat,
een fantastisch gevoel.
Ik heb die «Sophisticated
Lady» ook gespeeld toen
ik op toernee was met
Jacko Pastorius, de bas
sist van Weather Report.
Ja, ik ben misschien een
van de weinige muzi-
ro. De jongeren zullen
die wel kennen. Hier
staat het: «Grammy no
mination for the best
rhythm blues perfor
mance 1983». Waarmee
ik alleen maar wil zeg
gen dat ik muziek van
vandaag speel, terwijl ik
daarnaast ook speel met
tante Fitzgerald, nonkel
GillespieIk speel alles
graag en probeer alles
zo goed mogelijk te spe
len. Ik speel ook That's a
plenty, Sweet Georgia
Brown, Muskrat Ram-
ble, noem maar op, ik
ken die nummers alle
maal en speel die ook
graag. Zo ben ik ooit
nog op het Jazzfestival
van Dendermonde op
het podium geklommen
om een nummertje mee
te spelen met de
Jeggpap. j
Bezetting
Toots Thielemans:
mondharmonika en
gitaar
Michel Herr: piano
Bruno Castelucci:
drums
Michel Hatzigeorgiou:
bas
Mijmeren over de toekomst.
Toots Thielemans, virtuoos en charmante gastheer in gezelschap van enkele «dikke» vrienden.
Ja, dat herinner ik mij
nog goed. Bert spreekt
daar nog steeds van.
Maar goed. Terug naar
26 maart. U komt uiter
aard niet alleen.
Op drums komt Bruno
Castelucci, en op piano j
Michel Herr. Je zal zien, g
het wordt een goed kon-
eert. Daar ben ik zeker j
van. Als bassist denk ik
aan een jonge Griek. e
Michel Hatzigeorgiou. [a
Heel jong maar zeer, L
zeer goed. Ik heb hem a
leren kennen via de
plaat van Steve Houben. j
Steve Houben Strings.
Naar mijn gevoel de bes
te jazzplaat met oor
spronkelijke muziek die
in België gemaakt is.
Met strijkers. Ongeloof
lijk mooi. Daar moet je
eens naar luisteren.
Michel Hatzigeorgiou
speelt daarop bas. Enig
mooi. Met die jonge mu
zikant wil ik in Dender
monde eens iets spe
ciaals doen. En je zal
zien, het zal goed zijn,
heel goed zelfs. Dat weet
ik zeker...
De gedachten van
Toots dwalen even af.
Mijmerend kijkt hij in
de toekomst, denkt hij k
aan het koncert in Den-
dermonde. Ik wou dat ik
op de eerste rij kon k
zitten...
komt overeen met Os-
car in film.)
Herman Costers
Een ander facet van
Toots Thielemans is zijn
filmmuziek. Zowel kom
ponist als uitvoerder.
Midnight Cowboy»,
«Turks Fruit»...
Met een mondharmo
nika is het bijna gemak
kelijk. Het is een heel
expressief instrument Ook op het podium een en al gekoncentreera.
waarop je, als je het al
leen bespeelt, een stem
ming kan onderstrepen, (goedkeurend geblaf kanten die met iedereen
Dat kan niet altijd zo van Duke). Het is wel zo speelt. Ik heb zowel met
goed met een viool of een dat ik dertig jaar gele- Ella Fitzgerald als met
piano. Denk maar aan den - jazz bestaat nu al Paul Simon platen opge-
de eenzame Stemming in bijna honderd jaar mo- nomen. Kijk, dit jaar
een woestijn, een gevan- derne muziek beginnen heb ik al een Grammy-
genis, of van iemand die spelen ben. Toen ik 20- nominatie gekregen in
alles verloren heeft. Een 25 jaar was, waren de Hollywood voor een solo
paar noten op een mond- helden de jongens van die ik gespeeld heb op
harmonika volstaan, de Bebop. Dat was de een plaat van Spyro Gy-
