Lebbeeks massaspel kan beginnen
Het stenen wonder van Lietbeka
24 - 8.4.1983 - De Voorpost
Ter
Tentoonstelling
Naast het massaspel worden er in Lj
beke ook een tweetal tentoonstellin
georganiseerd rond en over Maria!p
eerste vond plaats met Pasen en had
tema «De schatten van de Mariadevi
te Lebbeke» en werd bijeengebn
door J. Dauwe. Jef Dauwe is ook
auteur van het gelegenheidsboek 4
geschiedenis van de verering tot Oa
Lieve-Vrouw van Lebbeke».
Een tweede tentoonstelling heeft pfa
op 7 en 8 mei, die dit keer wo
opgezet door de lokale postzegelkri
het Mariale tentoonstellingskomitee
de heren L. Pieters en J. Dauwe.
keer wil men een beeld geven van i
de Mariadevotie de laatste jaren L,.
de Lebbekenaren heeft betekend. A
de hand van oude tijdsdokumenten
getracht worden een sfeerbeeld op wc
roepen van de grote jubelvieringen
1767, 1860, 1908, 1959. Daarnaast zal ,ol
ook een infostand worden opgezet rc wc
het Mariaal spel dat later op de ma oei
zevenmaal zal worden opgevoer
de tentoonstelling worden maqi
ontwerpschetsen en kostumes get<
Een tweede deel van de tentoon
handelt rond de postzegel en
opgezet door de Lebbeekse
gelkring onder leiding van J. He;
Op de tentoonstelling zullen odfcj
schillende gelegenheids- en andei"
giften te koop worden aangel
waaronder een speciale postz
stempeling rond het Mariaal jaar
De tentoonstelling is toegankelij
zaterdag 7 en zondag 8 mei van 9J
19.00 uur. De Lebbeekse Pi
gelkring werd opgericht in 1970
impuls van de vroegere burgen
G. Bosman en wijlen pastoor V<
ren. Gingen in het begin om de vet
dagen vergaderingen door in de b
zaal van het gemeentehuis, dan
later bijeengekomen in de zaal 13
Nu hebben de vergaderingen plat
tweede en vierde zondag van de
van 10.00 tot 12.00 uur in de
Edelweiss, Pastoor De Buckplaatjl
Lebbeke. De postzegelkring kwan
eerste keer naar buiten om het 75-
bestaan van de Lebbeekse wijkprt
sies te vieren. De wereldberoemde
riakollektie van wijlen pastoor
Troyer werd geëxposeerd. In
mocht de kring de voorverkoop
speciale Rode Kruis postzegel oi
ren en in het kader van de kt
veertiendaagse werd in 1975 een
sche tentoonstelling gehouden. Il
kader van het Jaar van het Dorp vit
de zaal Brouwershuis te Wieze
gelegenheidsstempel gebruikt om
kaart van de hand van kunstschi K.Z
Juul Keppens af te stempelen. Op 1
mei is er opnieuw een tentoonsi
met een tijdelijk postkantoor en
genheidsstempel in de zaal «Edelwt hél
Naast de reeds vroegere gelegenk ver
stempel zal nu een postkaart mtf vet
Mariabeeltenis te koop worden at: nac
boden, voorzien van de gelegen!* nac
stempel, met daarnaast een voor opj
gelegenheid ontworpen briefon cmj
Het ontwerp van de zegel is van del klü
van Dirk De Ridder. Op de tentoo me
ling zal naast een verscheidenheid Ooi
verzamelonderwerpen, eveneens; vete
grote retrospektieve te zien zijn vt cha
voorbije jubeljaren.
orgi M
kulü De
Iwt
Het uurwerk op de spitse kerktoren die het marktplein van Lebbeke
overheerst, wyst negen uur aan. Het duister heeft nog geen volledig bezit
genomen van het geheel. Toch brengen plots machtige bundels kunstlicht
klaarte en geven sfeer aan het dekor dat de helft van het plein overspant.
Deze zinnen zouden de aanhef kunnen zijn van het artikel over het
grootscheepse massaspel dat in Lebbeke zal worden opgevoerd in de maand
mei en waarbg «Het stenen wonder van Lietbeka» in herinnering wordt
gebracht. Het wordt inderdaad een uniek schouwspel dat kundig in een
regie van Jaak Van der Helst wordt opgevoerd. Van der Helst is daarmee
niet aan zgn proefstuk toe. Integendeel, er kan in Vlaanderen en Nederland
geen massaspel in openlucht worden opgevoerd, of Jaak Van der Helst
wordt als de grote deskundige ter hulp geroepen. De spelers zijn doodgewo
ne mensen, en ook daarmee heeft de regisseur leren omgaan.
Het verhaal
Het massaspel wordt ingezet op een
oude Vlaamse gewoonte: thebaanse ba
zuinen weergalmen en doffe trommel
slagen roffelen de stilte stuk.
v Landsknechten, bazuinblazers en twaalf
'""ruiters, vergezeld van hun pages met
hun standaard bezetten het reusachtig
plein. Zij vertegenwoordigen de twaalf
geslachten van Lebbeke. Zij liggen aan
de basis van de Lebbeekse geschiedenis,
of behoren zij tot het rijk van de le
gendes?
Dan verschijnt er plots een nar op het
podium. Een klein nietig ventje dat fel
kontrasteert met het rijke dekor achter
hem. Maar hij heeft een stem als een
klok. en vraagt de aandacht van de
toeschouwers. «Boeren, burgers en bui
tenlui», zo roept hij «we spelen voor U
een spel met vele lieden, enkele honder
den in getal. Daarin wordt U getoond
hoe het kon geschieden...». Eerst de
boeren, want zij waren in de tijd toen
Lebbeke aanzien genoot de voornaam
ste stand. De burgers waren er schaars
en de buitenlieden waren de toevallige
bezoekers die naar Lebbeke kwamen
afgezakt om Maria te vereren..
Nauwelijks zijn de woorden van de nar
uitgestorven, of in de andere hoek van
het toneel verschijnt een tweede nar.
Ondertussen zijn ook de dorpelingen op
het plein verschenen en wordt er begon
nen met de alledaagse arbeid. We
schrijven 1108. Leurders, pelgrims, be
devaarders, kloosterlingen, spelende
kinderen, zelfs koeien en paarden, ze
Voor de goede orde geven we aan dat
we ons bevinden in het gezegende jaar
1100. Acht jaar dus voor het ontstaan
van Lebbeke. Vertegenwoordigers van
de twaalf grote hofsteden van Lebbeke
komen samen en besluiten over te gaan
tot de bouw van een kerk, want dat
gebedshuis kan niet langer worden ge
mist in Lebbeke. Een vertegenwoordi
ging van deze twaalf zal de lange reis
naar Kamerijk ondernemen om er de
toelating voor het bouwen van de kerk
af te smeken. Odardus geeft hen graag
die toelating en wanneer de delegatie
met de «bulle» terug in Lebbeke toe
komt, is de vreugde er uitermate groot.
En dan gebeurt er iets dat zo oud is als
de straat: wanneer er voorspoed en
vreugde heerst, wanneer alles goed gaat
en iedereen gelukkig is, ontstaat er nijd
en afgunst. Dus ook in Lebbeke. Dat de
twaalf vertegenwoordigers van de hof
steden graag de kerk op hun grond
willen bouwen, laat zich gemakkelijk
raden. In die tijd betekende dat ontzag
en was het een erkenning, een waarde
ring. Het blijkt dat men tot geen verge
lijk kan komen tot iemand voorstelt de
kerk te bouwen op de akker van een
weduwe. Die stemt na enige aarzeling
toe, weliswaar op een voorwaarde: er
moet worden gewacht tot het vlas dat
gezaaid is, rijp zal zijn. Daarmee kan
men akkoord gaan. De legende vertelt
dat in de nacht daarop Onze-Lieve-
Vrouw aan de weduwe verschijnt en
zegt dat het vlas de volgende morgen
slijtensklaar zal zijn. Ze vraagt ook
Lebbeke. Jaak Van der Helst en Achiel
schouders hebben genomen (arch)
bezetten als het ware het hele podium.
En de talrijke leden van «De Scharla
ken Eglantier» komen een voor een
afgezakt naar de afspanning «In den
Hert», hun lokaal.
«De Scharlaken Eglantier» is een to
neelgezelschap dat bij de landvoogdes
toelating is gaan vragen om een rederij-
kerstornooi te mogen oprichten. De nar
weet dat en port hen aan eens een stuk
te spelen. Dat willen de leden van de
toneelgroep wel doen. maar hun aan
dacht wordt gevestigd op een enorme
stofwolk in de verte. Ruiters k^men
aan. Het zijn de ghesellen die naar de
landvoogdes zijn gereden. Maar de
groep ruiters is groter geworden: vier
Spaanse soldeniers en nog een ardere
vreemde ruiter maken er deel van uit.
Die vreemdeling blijkt een gezant van
de landvoogdes te zijn die de blijde
boodschap brengt dat het feest kan
plaatsvinden Vreugde alom, de feest-
vlaggen worden bovengehaald, de kroe
zen worden nog eens gevuld met schui
mend bier, boodschappers worden uit
gezonden om op alle hoeken van het
dorp het goede nieuws te gaan melden.
De vijfde zondag na goede vrijdag, zo
wil het de landvoogdes, zal het feest
plaatsvinden. i
In feest
Maar het is niet genoeg dat de dorpelin
gen op de hoogte zijn van het komend
feest. Ook de omliggende dorpen en
steden mogen het blijde nieuws verne
men. Terstond worden minnezangers er
op uitgestuurd met een huifkar om het
hele land rond te trekken en zoveel
mogelijk mensen uit te nodigen voor het I
grote feest.
Breekt dan de vijfde zondag na goede
vrijdag aan. Lebbeke zit barstensvol. i
'Jok vele vreemdelingen zijn naar de
gemeente afgezakt en natuurlijk zijn er i
minnezangers bij de vleet die op alle
hoeken van straten en pleinen hun lied I
zingen. De sfeer van de grote feestda-
gen is er te snuiven. Ook verschillende
rederijkerskamers zijn present, met hun I
overtalrijke leden, zevenhonderd in ge-
"'tal. In een wisselende betovering van
kleur, licht, muziek, zang en kunsten 1
defileren ze over het dorp. Maar dan
gebeurt er iets speciaals: de uitbeelding
op zeven wagens van de smarten van l
Maria. Getrokken door paarden geven i
de wagens die werden ontworpen door 1
verschillende «earners van rethorijeke» c
aan de ommeganck kleur en aanzien. In i
het geheel van dit rederijkersfeest zal
door «De Scharlaken Eglantier» het
rpel rond het ontstaan van de parochie j
en de kerk worden opgevoerd. c
Spel in het spel
In feite begint het hele spel pas nu.
Vermeiren die heel wat werk op hun
onmiddellijk te willen starten met de
bouw van de kerk. Maar de kerk, zo wil
Onze-Lieve-Vrouw het. moet een sym
bool van liefde zijn, zodat de eenzamen
er een toevlucht kunnen vinden, de
zwakken sterkte, de vertwijfelden
hoop. En inderdaad, de volgende mor
gen is het vlas slijtensklaar. Er kan
worden geoogst en ook dat is aanleiding
tot een groots feest. Er wordt gedanst
en gezongen. Maar de eensgezindheid is
er in geen geval te vinden. Er is gekib
bel en ruzie. Het wordt stil wanneer het
grote wonder geschiedt: met een rode
zijden draad wordt de vorm van de kerk
aangegeven. Het wordt stil en plots
staat iedereen klaar om aan de slag te
gaan. De bouw van de kerk begint en
vordert goed. Stenen zijn er in over
vloed. Men heeft ze gevonden in een
nabijgelegen groeve en aan mankracht
ontbreekt het al evenmin.
Ook nu zijn er profiteurs, vreemde
lieden die pogen te infiltreren en onrust
willen zaaien, die uit verdeeldheid pro
fijt willen trekken. De steengever wei
gert nog langer gratis zijn steen af te
staan, de werklui willen beter worden
betaald. Het gevolg laat zich raden: de
bouw van de kerk valt stil «De boze
geesten triomferen», zo verhaalt de le
gende en in het dorpsspel wordt dit
uitgebeeld door een duivelsfestijn.
Het wonder
Hoe sterk ook de invloed van de duivel
is, het grote wonder geschiedt uiteinde
lijk toch. De kerk wordt afgehiaakt.
Aanleiding tot een grootscheepse apo-
teose. Het hele dekor wordt wit en
blauw Orgelklanken weerklinken en er
is dankbaarheid en gejubel. De honder-
de deelnemers melden zich nog een
maal. Uit evenveel kelen klinkt dan
vierstemmig: «Rijs Maria hier in glo
rie», het lied van Lebbeke. De klokken
voegen zich met hun volrijke klanken
bij het feest ën blauwe fusces spetteren
open in de lucht, Uit de kerk wordt het
Mariabeeld gebracht Daarmee eindigt
het massaspel van Lebbeke.
De ommeganck
In het geheel van dit massaspel, heeft de
ommeganck een heel aparte en ook
voorname plaats. Niet minder dan 700
figuranten, 7 praalwagens en tientallen
ruiters en paarden nemen eraan deel.
Het spreekt vanzelf dat de realizatie van
deze ommeganck in het kader van het
massaspel niet zo eenvoudig is. De
zeven wagens beelden ieder een van de
smarten van Maria uit. Men kan dus
zeggen dat de ommeganck uit zeven
delen bestaat met ieder een wagen. Er
zijn 43 groepen die het geheel ervan
uitmaken. Voor de samenstelling van de
ommeganck diende men heel wat pro-
dekorbouwers, de wagenontwerpers, de
mensen van de zeven wijken waar deze
ontwerpen worden uitgevoerd, de man
nen van de verlichting en natuurlijk de
akteurs zelf. Die zijn praktisch elke
avond van de week druk doende met
het repeteren van taferelen. Enkele ak
teurs hebben zelfs rijlessen te paard
gaan volgen om toch maar geen mal
figuur te slaan. De inzet is dus groot en
meer dan levenswaardig.
Dat dit massaspel zo een uitstraling
heeft gevonden in Lebbeke, mag op
zichzelf al een wonder worden
genoemd.
Ten einde het massaspel samen met de
rondgang tot een enkel schouwspel te
binden, heeft men moeten opteren voor
een opvoering in open lucht. Bovendien
moest men uitkijken naar een plaats die
groot genoeg was om niet alleen een
toneel op te bouwen, maar ook om
plaats te voorzien voor de toeschouwers
en natuurlijk voor de zeven wagens en
de vele figuranten. Niets leek beter
geschikt dan de Grote Plaats te Lebbe
ke. Op de Grote Plaats zal een tribune
worden gebouwd met 1.638 zitplaatsen.
Men houdt er rekening mee dat de
belangstelling enorm zou kunnen zijn.
Men heeft dan ook een uitbreiding
voorzien tot 2.000 zitplaatsen. De tribu
ne wordt met de rug naar de steenweg
geplaatst zodat het gezichtsveld van de
toeschouwers naar de kerk is gericht.
Het is trouwens de kerk die het voor
naamste deel van het dekor uitmaakt.
Het is het stenen wonder van het hele
gebeuren. Achteraan de rug van de
Lebbeke. De mannen die het hele spel achter de schermen schragen (arch)
blemen te overwinnen. Andre Allary
die de regie van de ommeganck in
handen heeft: «Vooreerst zaten we daar
met het feit dat alhoewel de meest
voorziene groepen mannelijke figuran
ten waren, het aanbod juist anders om
was. En we wilden toch iedere mede
speler een plaatsje geven. Dan was er
ook het feit dat verschillende, vooral
oudere mensen, zich hadden aangebo
den om mee te doen, zonder zich even
wel goed te realizeren waarom het in
feite ging. Daarom werd iedere kandi
daat persoonlijk uitgenodigd om zich de
maat te laten nemen voor het kostuum,
maar tevens om ons toe te laten een
juiste bezetting van de figurantenrollen
te verzekeren. Met de mensen persoon
lijk te zien. kregen we niet alleen de
zekerheid dat ze meededen, maar kre
gen we ook een betere kijk voor welke
rol ze best in aanmerking kwamen». En
dan zijn er de onvoorziene omstandig
heden, de dingen die men op het aller
laatste nippertje moet wijzigen omdat
men pas dan alle attributen in handen
krijgt. «Tot voor een paar dagen heb
ben we nog hele groepen moeten her
schikken of verplaatsen omdat we over
nieuwe elementen beschikten. En dan
moesten we ook nog rekening houden
met de figuratie op en rond de wagens.
Daarvoor moesten we mensen nemen
uit de wijken waar deze wagens worden
gebouwd.» In de ommeganck zullen
enkele pareltjes van oud handwerk te
zien zijn. Een gehandicapte heeft met
geduld, moed en volharding prachtige
doedelzakken nagemaakt in hout en
leder. Petrus Brusselmans verdient hier
voor een hartelijke proficiat. Ook de
inzet van Achiel is te vermelden. Hij
heeft de maten van de medewerkers
met een nauwgezette zorgvuldigheid ge
noteerd, zodat iedereen er keurig uitge
dost zal uitzien. Gelukkig kan André
Allary rekenen op de inzet van velep.
Ook op een goede samenwerking met
de politie die beloofd heeft om op de
dagen van de vertoning present te zijn
opdat alles in optimale omstandigheden
zal kunnen verlopen. En dan zijn er de
tribune staat de regietoren die 5,5 meter
hoog is. Hij is 6 meter lang en 3 meter
breed. Deze toren is natuurlijk de ze
nuwknoop van het hele spel. Het is de
verblijfplaats van de regisseur. Ook de
klank- en lichtregie is er in onder ge
bracht. De tribune zelf is 27 meter
breed en heeft een lengte van 15 meter.
De ganse onderbouw of draagkonstruk-
tie is in staal. De zitplaatsen zelf zijn
uitgevoerd in hout. Wie een zacht zitje
wil doet er best aan een kussentje mee
te brengen. De tribune staat in feite in
het midden van het dekor, want de hele
grote plaats vormt het dekor. Voor de
kerk worden de twaalf schilden opge
steld van de twaalf grote hofsteden.
Links voor de kerk staat een huis: de
afspanning «In den Hert» waar de rede
rijkers hun lokaal hadden. De andere
gevels van de huizen zijn verborgen
achter doeken die kleurrijk werden be
schilderd en van de Grote Plaats een
afgesloten geheel maken.
Speeldata en kaarten
Het massaspel «Het stenen wonder van
Lietbeka» zal liefst zeven maal worden
opgevoerd, telkens met aanvang om
21.00 ifur. De voorziene speeldata zijn:
de vrijdagen 13 en 20 mei, de zaterda
gen 14 en 21 mei, de zondagen 15 en 22
mei en de maandag 23 mei. De plaats
van gebeuren is steeds weer de Grote
Plaats te Lebbeke, in het centrum van
het dorp. Parkeergelegenheid zal in de
onmiddellijke omgeving worden voor
zien.
Zowat overal zijn er kaarten verkrijg
baar voor dit onvergetelijke en unieke
spel. We geven u de adressen, zodat u in
uw buurt terecht kan voor een zitplaats-
je. Let wel op: bestel uw kaarten tijdig
en vermeld ook de datum waarop u
wenst te gaan kijken.
Te Dendermonde: boekhandel Het
Volk, Brusselsestraat 11; boekhandel
De Stempel, Veerstraat 24; boekhandel
Den Beiaard. Stationsstraat 2; Algeme
ne Spaar- en Lijfrentekas, Brusselse
straat en Heilig Maagdcollege, Kerk
straat. Te Dendermonde Sint-Gillis:
Lebbeke. In het gemeentehuis had een eerste tentoonstelling plaats gewijd aan
de mariale devotie (c)
apoteek Bogman; E. Van Gucht, Ko
ning Albertstraat 129; Guido Moonen,
ASLK, Van Schoorstraat 2; te Hamme:
Agnes Vermeir, Hoogstraat 28; te Den
derbelle: R. Mathys - Van der Jeught,
Dries 16; Frans Peeters. Kapellestraat
30; te Buggenhout: H. Van Mulders,
Broekstraat 114; Huis Van Nieuwenho-
ve. Kerkstraat 73; Alida Saerens. Dries
53; Roosen-De Vos, Kerkstraat en G.
De Kinder, Provinciale Baan; te Baas
rode: L. Cassiers, Rosstraat; ASLK,
Smt-Ursmarusstraat 21; te Moorsel; A.
Taelsn-Carlé, Eksterken 114; te Op
wijk: Fr. De Hertogh-Moens, Nieuw-
straat 74; De Geest-Moes, Wijngaard
straat; September. Steenweg op Aalst
235; te Moerzeke: Willaert-Verbeeck,
Donkstraat 21 en G. De Vijlder, Ko
ningsplein 26; te Meldert: A. Rogge-
man-Moens, Putstraat 10; te Baarde-
gem: Mevrouw Van den Bossche,
Dorp; te Wieze: Erick Pauwels, Nieuw-
straat 10; te Herdersem. drukkerij
Schepens, Grote Baan; te Sint-Amands:
A. Lanckpaep-Tierens. Keten 53; te
Steenhuffel: De Block-Van Overstrae-
ten, Nieuwbaan 70; te Oudegem: P.
Allaert-Moens, Hofstraat; A. Moens-
Ledegen, Oudebrug 116; te Mazenzele:
E. Van de Velde-Moens, Zottegem-
straat 26; te Wetteren: e.h. Cromphout,
Overschelde; te Sinaai: Jaak Verschel
den, Hulstbaan 44; te Puurs: Fr. Vinck-
Verspreet, Victor Vergauwenstraat en
De Bleyser-Adriaensens, Heide; te He-
kelgem: De Bisschop-De Landt, Belle-
straat 23 en in het Kultureel Centrum;
te Aalst: e.h. Philips, Sint-Martinuspa-
rochie; Gustaaf De Mol, Burgemeester
splein 15; ASLK, Esplanadeplein 7;
Boekhandel Simal, Pontstraat 4; te Ze-
Ie: e.h Vermoesen, Kouter; Van Mieg-
roel. Kouter 98a, te Merchtem: Renaat
De Bondt. Markt 6; te Temse: Me
vrouw De Bruyn-De Nil, Sint-Hamme-
berglaan: te Bornem: Van de Moortel-
De Bleyser en Marcel Pissens, Rijken-
hoek 2; te Asse: Roza Pisanne, Marlier
33; boekhandel «Pajotteland», Kalkho-
ve 9; te Lokeren: boekhandel Unicum,
Kerkstraat 8 en ASLK, Zand 3; te
Lede: ASLK, Markt 37 en tenslotte te'
Lebbeke: Pieter De Mol, Dendermond-
sesteenweg 179; Raiffeisenkas, Onze
Lieve Vrouwstraat en ASLK, Stations
straat en in het Centralizatiebureau in
het Gemeentehuis.
