De grote
en de kleine k
Een karrevracht nieuwe Wase boeken op komst
Greta Seghers' speurtocht naar zichzelf
het najaar
l De «familiekroniek» van de auteur uit Vrasene
Kultureel Centrum Affligem zeer aktief
De Voorpost - 5.8.1983 - 19
lrn'Het boekenlandschap in het Land van Waas ligt er nog wat zomers en verlaten bij nu de
rakantiegangers dicht bij huis nafeesten, van Lokeren en Kemzeke tot Beveren straks. Maar vanaf
september wordt het menens: een hele resem publikaties die met het Waasland te maken hebben
;omt weldra op de markt. In het vooruitzicht daarvan enige toelichting, wat kommentaar ook in de
narge van een branche die kommcercie met kuituur verzoent of tracht te harmoniëren.
0r' ien boek is géén produkt als een ander, al vereisen
i u Ie aanmaak en promotie ervan natuurlijk net
den oveel vakkundigheid en doorzettingsvermogen als
3 y je beslommeringen die bij b.v. het lanceren en
eni ibriceren van kippesoep of grasmaaiers komen
4,1 ijken. Boeken ademen kreativiteit uit, hebben
aak iets edukatiefs en je moet maar eens aan de
laamse theatergezelschappen vragen hoe lastig ze
jfSl I hebben om, ternauwernood gesubsidieerd, over-
ind te blijven. Kuituur lijkt een toegift in deze
amenleving, allerminst is het een must. Wie dus in
Ie boekenbusiness z'n boterham tracht te verdienen
nei Doet een beetje van het pioniersras zijn, vooral als
'oo ij met druksels van het bétere slag probeert uit te
nai akken. Helemaal een zware opgave lijkt het als je
<e 1 Is uitgever besluit, je marktgebied tot een klein
'J iteressegebnied te beperken, af te bakenen. En die
lde, aatste kategorie uitgevers valt binnen het bestek
an deze bijdrage: het Waasland (of een deel
n aarvan) als thematiek van de publikaties, het
Vaasland (of een deel ervan)' als doelgroep ook
oor de verkoop.
ige scholen en verenigingen
n a ien aantal boeken over Wase dorpen ontstonden
Ie voorbije jaren in de rand van een fenomeen, een
3U!; age. Toen Meerdonk en Kallo met massaspelen op
hie, Ie proppen kwamen vanuit de bekommernis om
r et gemeenschapsleven nieuw leven in te blazen,
itgaande van een historisch aanknopingspunt
rerden behoorlijk boeiende heemboeken gereali-
eerd (Lebbeke volgt dezelfde trend, dit jaar).
re|s laatselijke geschiedschrijving gedompeld in retro-
1N jto's, het sloeg aan. Sint-Niklaas moest het dit jaar
nog) zonder massaspel stellen, maar de heemkun-
ige kijkboeken kwamen er wél: een dubbel zowaar
a j ij Ten Bos-Nieuwkerken door Werner Smet sa-
ngi ingesteld, een fameus exemplaar ook dat dank zij
i df s goeie zorgen van de Oudheidkundige Kring van
8ej st Land van Waas verscheen in december.
Ie rol van het verenigingsleven valt meteen al op.
Ie overkoepelende Wase heemkring wil zo vaak en
intens mogelijk belangstelling aankweken voor
art et Wase erfgoed en Werner Smet is een nèam in
ojj ingen van verzamelaars (hij speelt een vooraan-
;Cjj aande rol bij dè studiekring Óns Molenheem en
E j De Verzamelaarsvrienden van Nieuwkerken).
5 w oeken in de hobbysfeer, derhalve met niet weinig
n. vertuiging, toewijding en engagement gemaakt,
oei 'erner Smet én zijn broer Guido en ook de
se udheidkundige KLring passeren straks opnieuw
irevue.
I fhalve de plaatselijke verenigingen doen ook de
01 xderwijsinstellingen hun duit in het zakje. T.g.v.
[|;i mderdvijftig jaar OLVrouw-Presentatie in Sint-
tiei iklaas verscheen al een mooi jubileumboek, naar
ag e winter van dit jaar toe worden opnieuw twee
al :hoolse retroboeken verwacht: één n.a.v. 175 jaar
int-Jozef-Klein-Seminarie (kollege), één n.a.v.
mderd jaar rijksonderwijs. De school in kwestie
temt dan zelf het risiko dat het uitgeven van zo'n
uek met zich brengt maar als je een mastodont-
:hool van wel duizend leerlingen bent lijkt de
chl erkoop enigermate gewaarborgd en ze past de
ion ublikatie in een heel herdenkingsprogramma in.
egi jortklubs zijn óók verenigingen. Toen de Ko-
in I 'nklijke Sint-Niklase Sportkring de eindronde in
feede klasse bereikte en vrij moeiteloos op pro
notie naar de hoogste voetbaldivisie leek af te
levenen was Marc Van Landeghem die z'n
erste stappen in het journalistieke wereldje overi-
ens bij De Voorpost zette er als de kippen bij
■*111 een boek over geelblauw klaar te stomen en te
fesenteren. Het werd een hogelijk onvolledig
'erkje dat bij Ten Bos verscheen, het flopte zowel
nhoudelijk als inzake verkoop toen Sportkring
De zaal in neo-Egyptische stijl in de Kasteeldreef 14
te Temse. Een afbeelding uit «Het Land van Waas:
tien eeuwen bouwkunst» van Anthony Demey. Het
boek wordt door de Oudheidkundige Kring van het
Land van Waas uitgegeven.
zowaar nog de boot naar eerste klasse missen
moest. Veel méér goeds wordt verwacht van een
boek over VW Hamme, fusieklub sedert tien jaar
en als Vigor Hamme vijfenzeventig jaar geleden
opgericht; auteur Hugo De Looze, persmedewerker
ook, werkt aan de realisatie met het goedvinden van
de voetbalklub, tegen september hoopt men het te
kunnen presenteren.
Wase tenoren
Middels de uitgave van een derde Malflietboek
het definitieve, naar verluidt hoopt de nv Danthe
uit Sint-Niklaas haar blazoen weer op te poetsen.
De formule is bekend van de twee vorige uitgaven
(één met het Land van Waas in het focus, een ander
rond Antwerpen) en scharniert rond de onnoemelij
ke vaardigheid van de meestei>etser zelf. Prenten
en impressies over Lier, Brugge, Dendermonde,
Dordrecht en zelfs Colmar, dit moet worden «het
mooiste boek over Vlaanderen». Journalist Willem
Persoon schreef opnieuw een inleiding. De voorin-
tekenperiode liep tot 15 februari van dit jaar, het
verschijnen kan echter nog wel een poosje op zich
laten wachten.
Robuust van allure wordt eveneens het boek over
die èndere eminente Waaslander. Lieven Rens'
analyse van Anton Van Wilderodes poëzie had,
onder de titel «Van Moerbeiboom tot Overoever»
al in juni in het Sint-Niklase kollege moeten voorge
steld worden, als we goed zijn ingelicht probeert de
Stichting Mercator Plantijn (Antwerpen) het hulde
boek nu tegen september op de markt te brengen.
De Stichting Mercator Plantijn, die nauw aanleunt
bij de verzekeringsmaatschappij Mercator, kwam
enkele maanden geleden in het Wase nieuws toen
het knappe boek over priester Poppe (het eerste
deel van een tweeluik) in Temse werd voorgesteld;
onlangs zag bij SMP een Rilkebloemlezing door
Maurits Van Vossole het licht, dat boek werd in de
Dendermondse Zwijveke-abdij voorgesteld. Maar
de Antwerpse uitgeverij heeft nog méér pijlen op
haar boog, Wase ook. Kind aan huis bij SMP is
kunstkritikus Roger Geerts van Melsele, hij werkt
aan een boek over Vlaamse kunstenaars. En de
Sint-Niklase akademiedirekteur Karei Mechiels
stelde voor Mercator Plantijn «Mappen van de
tekenkunst» samen, ook al een prestigieuze uitga-
venserie)
Ingewijden weten dat de Stichting Mercator Plan
tijn ertoe bereid zou zijn, het fonds van de Sint-
Niklase uitgeverij Danthe over te nemen «indien er
wat met Danthe gebeuren mocht». Zo verwonder
lijk is dat niet als men weet dat SMP net als Danthe
standingvolle boeken over Vlaanderen en het
Vlaamse erfgoed, over kunst en kunstgeschiedenis,
kuituur en zo wil uitgeven, dat men ook bij Merca
tor Plantijn een boontje blijkt te hebben voor het
Land van Waas, en als men bovendien weet dat
direkteur Verbist van de verzekeringsmaatschappij
zowel van de beheerraad van Danthe als die van
SMP deel uitmaakt. SMP wordt in het beleid van
alledag gerund door Gustav Janssens die tot voor
kort bereid leek, het voor 1982 bij Danthe aange
kondigde boek «Het Land van Waas: tien eeuwen
bouwkunst» van Anthony Demey uit te geven.
Maar inmiddels kon worden vernomen dat het
vulgarizerende en beslist ook indrukwekkende Wa
se monumentenboek i.s.m. de Oudheidkundige
Kring van het Land van Waas zal worden uitgege
ven (voorstelling in december vermoedelijk).
De Wase kunstenaars en kunstminnenden zijn over
igens zeer welkom aan de Antwerpse Desguinlei
waar zowel SMP als Mercator huizen en waar ook
kunstgalerij Brabo te vinden is. In Brabo expozeren
met de regelmaat van een (Heirman) klok Wase
plastische kunstenaars (o.m. kunstkring Kallipège
van Daan Anthuenis, Daan De Smet, Anton Van
Wilderode, Karei Mechiels e.a.), in Brabo werd
ook een dichtbundeltje van Daan Anthuenis boven
de doopvont gehouden.
Enkele mensen rond Daan Anthuenis stonden
het moet welhaast een jaar geleden zijn in voor
de realisatie van een boek rond kunstschilder
Ernest Albert, van wie werk in bezit is bij de stad
Sint-Niklaas. Afgaande op een (lovende) recensie
in één krant (andere media hadden officieel géén
weet van het verschijnen) zou het boek in Brussel
zijn voorgesteld, ooit. Als uitgeversduo tekende
Danthe-Ten Bos.
Nieuwkerken uitgeversdorp
De uitgeverij Ten Bos ontleent haar naam aan
Onze-Lieve-Vrouw ten Bosse, ter wier ere wel
zeven eeuwen geleden een kapel werd opgericht,
een nieuwe kerk nadien; Nieuwkerken was ont
staan. Ten Bos is het dorpsplein in de Sint-Niklase
deelgemeente Nieuwkerken. Het uitgeversbedrijf is
nauw verbonden met drukkerij Van Lijsebetten.
Ten Bos slaagde er op vrij korte tijd in een
heemkundig geïnspireerd fonds op te bouwen.
Hoeksteen vormde de hobbyklub De Verzame
laarsvrienden van de broers Guido en Werner
Smet. «Kijk op Zwijndrecht en Burcht», «Kijk op
het Waasland», «Zele zoals vroeger»: u merkt
welke richting men ingeslagen is. Nieuw (septem
ber, oktober wellicht) is het door Edmond De
Rauw samengestelde boek «Zo leefde Hamme». De
Durmegemeente wordt dus dra met zowel een
voetbal- als een algemeen boek bedacht.
De formule kijkboeken slaat aan. De uitgevers
mikken blijkbaar niét op een omzet van vele
miljoenen, maar werken bewust kleinschalig. Een
intense kampagne in één dorp, in samenwerking
vaak met plaatselijke heemkundigen of heemkrin
gen. Uit het recente verleden dateren het retroboek
van Werner Van Mele over Sint-Pauwels (eigen
beheer), dat in de buurt van de Roomanmolen
gretig verkocht werd maar kwalitatief onder de
verwachtingen bleef; het heel flink gestoffeerde en
ook grafisch knap verzorgde werk «De identiteit
van Waasmunster» door Benoni Moens (een vroe
gere medewerker van De Voorpost) van de
heemkring Het Sireentje (bij Ten Bos uitgegeven);
en een boek over Kieldrecht dat door drukkerij (en
voor de gelegenheid ook uitgeverij) Deckers in
Verrebroek werd gerealizeerd en door onze mede
werker Luc Van Broeck vorig jaar enthousiast werd
onthaald.
Voor het najaar worden nóg eens twee kijkboeken
over Wase dorpen of gemeenten aangekondigd.
Melsele en Sint-Gillis-Waas zijn aan de beurt. De
promotionele aanpak die de gloednieuwe uitgeverij
Het Streekboek huldigt gelijkt heel sterk op die van
Ten Bos. Dat ligt voor de hand omdat Het Streek
boek door Guido Smet opgestart werd. Tot voor
kort had hij meer dan één vinger in de pap bij Ten
Bos, maar hij durfde het aan, zélf in deze toch zo
broze sektor van wal te steken. Guido Smet,
voormalig en gewaardeerd medewerker van De
Voorpost, ontdekte een «gat in de markt». De
intekeningen voor «Kijk op Melsele» (door verza
melaar Henri De Clerck) en «Zo was Sint-Gillis-
Waas» (door Guido Smet zelf) lopen erg vlot. De
nieuwe Nieuwkerkse uitgever (hij woont een straat
van Ten Bos vandaan) heeft gekonstateerd dat tot
nu toe nog géén historisch naslagwerkje over Melse
le of Sint-Gillis verschenen was, kreëerde zelf een
publikatie die aan een behoefte lijkt te voldoen en
wil ook andere gemeenten ontginnen. Straks zou
Elversele bij Het Streekboek aan de beurt komen,
met Willy De Westelinck als samensteller. En de
nieuwbakken uitgeverij heeft zelfs een boek over
het Westvlaamse Zwevegem op stapel staan. Met
een naam als «Het Streekboek» sper je je immers
niet binnen de Wase grenzen in, en die filozofie lijkt
verstandig.
Cartoons
Behalve door onze huistekenaar Ernest Metz zal
ook door het politieke wereldje in het Waasland
belangstellend worden uitgekeken n^ar het ver
schijnen van een cartoonboek door Temsenaar
Tony Van Drom, bevriend met Zeienaar Pirana.
Begin volgend jaar zou van zijn hand een bundel
tekeningen rond politieke prominenten (met name
de Wase burgemeesters) worden voorgesteld.
Men konstatere dus dat de oogst rijk is inzake Wase
streekboeken. En dan nog te bedenken dat net vóór
de zomervakantie de zo kloek gewaande uitgeverij
Orbis Orion over kop ging, toch óók een
grotendeels Wase (want door Beverenaar Wies
Goyvaerts gerunde) onderneming. Orbis Orion
wedde op meer dan één paard, maar toch ook op
die van de regionale publikaties: «Moerbeke toen
en thans» was zondermeer één der knapste dorpse
boeken die ooit in Vlaanderen zijn verschenen, en
op mijn leestafel ligt nog steeds een heemkundige
dubbelroman van Rijkhard Van Gerven (Kallo-
Guido Smet uit Nieuw-
Henri De Clerck uit kerke" stan,e ««»«<-
Melsele stelde een kijk- «".-K™"! op. In het
boek over zijn gemeente "a'aarko™n f
samen (Iv) twee streekboeken op de
markt, (arch)
Herent). Het zijn maar voorbeelden.
Het minste dat je vandaag zeggen kan m.b.t. de
boekenbranche in het Land van Waas is dat er
dynamiek wordt ontplooid. De krachten lijken
nuttig te worden besteed, de doorgaans kleinschali
ge benaderingswijze moet vruchten afwerpen.
Wouter VLOEBERGH
eni
u0 Vooraan in het nieuwe boek van Greta Seghers werd
erti sen stamboom afgedrukt: de hoofdrolspelers in de
ns oman en hoe ze zich vertikaal en horizontaal tot
niej ilkaar verhouden. Nuttig en nodig, dat schema, je
i j moet het bij lektuur herhaaldelijk raadplegen. Want
irolf Ontregeling en misverstand» dient zich als een
end imiliekroniek aan en de ontwikkelingen binnens-
g v< kamers, met hoeveel élan ook beschreven, voltrek-
idff ken zich alsof de lezer gewoon deel uitmaakt van de
rotourage van de dames en heren Ackermans, Sel-
Mlaghs of Van Doormael
wie, vier generaties passeren de revue, gestaag
gorden de brokken problematiek en karakters tot
ta tijdloze groepsfoto samengeschreven En
i°als dat in de beste families gaat er loopt
stuurlijk een en ander scheef, er zijn koppigaards
'U. amoureuze haantjes-de-voorste, sukkels en ver-
'aanden. Een familiekroniek is een juiste aandui-
voor de inhoud. Maar vooral zet Greta Seghers
haar eigen leven op muziek, is dit een bezinning
jond haar opdracht, een verhaal van vallen en
nel opstaan. Op blz. 127 schetst de schrijfster het zo:
Op bed lag een vrouw met goed geluk op de
.MO- van haar leven; niet helemaal gezond en ook
nei niet echt ziek; sinds tien jaar getrouwd met een
'venwichtige, twijfelloze, nimmer achteromkijken
de man, kinderloos maar net niet te oud om nog een
ore kind te krijgen; weifelende lerares met een niet-
jt 'Btenschappelijke vertedering voor wat was bedekt
het patina van de tijd; gefrustreerde opvoedster
een groeiende weerzin tegen de lopendebandfa-
"tieken die zich scholen bleven noemen zo kon ze
log een poosje doorgaan. En toch behield ze het
|ev°6l dat de kern nog onaangeroerd, nog onont-
jn lekt was gebleven».
tel bus wordt nijver gespeurd naar het wezen van de
pTOe in kwestie, wordt een ontdekkingstocht on
dernomen, zeven hoofdstukken lang, op het trajekt
vrasene-Antwerpen. Greta-Gerda toetst haar twijfel
anderen, ervaart dat haar ontregeling veeleer
ongemakje is (ze is diabeters-patiënte), ontwaart
'°oral veel tragiek tijdens haar eskapade, haar
vlucht van huis weg, haar desertie zo men wil.
Zwerftocht
Slaagt de schrijfster er voortreffelijk in, je nieuws
gierigheid omtrent de afloop van de zwerftocht op te
wekken, méér bedreven nog blijkt ze in de vormelij
ke opbouw van dit toch artistieke werkstuk. Geleide
lijk aan immers vervaagt de suspense, niet de plot is
belangrijk maar wel de situering van het hoofdper
sonage aan de hand van wat taferelen. Naar de vorm
beukt Greta Seghers je van de ene verrassing in de
andere: de dialoog met grootvader (peter Pol) in
hoofdstuk 2, de verrassend vinnige, archaïsche
briefwisseling in hoofdstuk 4, en dan het subliem
geschreven zesde hoofdstuk dat vanuit de optiek
van tante (zus) Marie tot stand kwam. Die Marie (die
van zichzelf zegt: Mijn vader bakt broden. Ik bak
hosties.» p. 239) komt in het zevende en laatste
hoofdstuk opnieuw opduiken als de auteur het over
Mina, de nieuwbakken vriendin, heeft: ook die was
kloosterzuster
Een paar keer grijpt Greta Seghers naar Kierke
gaard, «de weerbarstige de eenzame, de integere» (p,
275), dat misverstand in de titel refereert overigens
naar de gekwelde filozoof. Zijzelf zoekt en tast naar
houvast, maakt een identiteitskrisis door. En komt
ook in opstand: ze leeft in onvrede met haar onder
wijssituatie, vecht vergeefs tegen de aftakeling van
haar vriendin, rekent soms af met kerk en vader
land.
Rubens wordt postuum gevierd, geëxploiteerd bijna
als Gerda in Antwerpen aanlandt. In het museum
doolt ze rond, aan het Groenplein, in heel de stad, te
voet, per taxi. Kenners van het uitgaansleven in de
buurt van de Stadswaag zullen geboeid zijn door het
hoofdstuk dat zich in en om de vermaarde Zigeuner
kelder afspeelt. Gerda komt terecht bij haar neef en
tandarts, die het gemèakt heeft in het leven en haar
afscheept (zijn dineetjes zijn belangrijker dan. de
kopzorgen van de vrouw uit de polder), ze wordt wél
geholpen door het Leger des Heils en ook bij Mina
vindt ze gehoor (en Mina bij haar, zodat Mina's
familieverhaal een kroniek binnen de kroniek is).
Menselijk, meeslepend
Een puike psychologische analyse werd, zonder
teveel gezeur of gezanik. Gerda haakt bij de vrou
wenbeweging aan, maar lost op tijd de rol. Ze
twijfelt en is onzeker, maar is geëmancipeerd en
weet haar eigen boontjes te doppen. Ze is een
zelfstandige vrouw, tenslotte.
Men heeft al begrepen dat deze roman zich groten
deels in Antwerpen afspeelt, in de sinjorenstad anno
1977, Ook de teloorgang van de Wase polder komt
aan bod en terloops wordt over Sint-Niklaas ge
schreven («een provinciestadje dat van textiel be
schamend rijk was geworden»p. 46) en Vrasene, de
heimat, is het oord waar konfliktjes worden uitge
zweet in vooral de verleden tijd.
«Ontregeling en misverstand» van Greta Seghers
legt op menselijke, meeslepende wijze een lus van
het Waasland naar Antwerpen. De auteur uit Vrase
ne heeft in dit opzicht een boek afgeleverd dat
enigzins aan de roman «Een hondsdolle tijd» van
Paul Snoek denken doet; daar ging het er, van Sint-
Niklaas tot Antwerpen, echter danig wellustig en
studentikoos toe, Snoeks boek was hoe leuk om
lezen ook duidelijk een opwelling van tomeloos
talent terwijl Seghers haar vaardigheid weet te
doseren. Meer verwant is «Ontregeling en misver
stand» eigenlijk met «Terminus Palingkreek» van
die andere Waaslander, Leo Mets; ook dat boek
krijgt tegen de achtergrond van Wase dorpen ge
stalte, de hoofdfiguur worstelt zich door een «ontre
geling» heen en de schrijfstijl is ook al schitterend.
Vanzelfsprekend kan de problematiek die Greta
Seghers voorlegt alle lezers uit ons taalgebied boeien
(en in vertaling zou het boek hoge toppen kunnen
scheren in de literatuur van Europa), al wortelt het
dan in de regio. Greta Seghers bouwde een knap
werkstuk op, met het gehalte dat we van b.v. Clem
Schouwenaars gewoon zijn. De 41-jarige lerares
heeft veel in haar mars, de bekroning bij haar wat
late literaire debuut in 1977 blijkt dus allerminst ten
onrechte zijn geweest. De afkeer voor «Afkeer van
Faulkner» die ik wie weet waarom, misschien was
het de titel destijds had en die me er niet eens toe
noopte, het boek N te lezen, was ongegrond. Het
oeuvre van deze zéér begaafde schrijfster van bij
ons, een viertal boeken bijeen tot nu toe, moet ik
nodig eens helemaal doornemen. Want «Ontrege
ling en misverstand» (verschenen bij Standaard
Uitgeverij, 326 blz., 590 fr.) heeft me zeer geboeid.
Wouter VLOEBERGH
Het Affligems Kultureel
Centrum, ideale ontmoe
tingsplaats voor mensen
uit het Aalsterse, uit de Fa-
luintjes en uit het Pajotten-
land, blijft ook in deze war
me vakantieperiode heel
wat mensen aantrekken.
Voor het komend seizoen
worden in het kader van
het Affligems jubeljaar zes
godsdienstige en evenveel
geschiedkundige voor
drachten gepland plus een
bijkomende ten voordele
van Z.E.H. Frans Hel-
linckx, vroegere medepas
toor te Hekelgem en thans
werkzaam onder de armen worden. Voor 1985 zijn er
van Brussel. echter ook reeds 11 aange-
Voor het seizoen 1984 kwa- vraagd.
men reeds 29 aanvragen De eindejaarsbeurs komt
voor tentoonstellingen bin- ten goede aan missionaris
nen en gezien het Centrum Dom Rik in Subiaco (Zuid-
zelf er drie wil organiseren Afrika) en E.H. Frans Hel-
zullen er een aantal naar linckx.
1985 moeten verschoven LH
