Waas ambachtelijk weekend:
dertig ambachtslui doen mee
Kant en klompen, vlas en hoeden
Onoverkomelijke technische
problemen voor Mirabrug
te Hamme
SC
Ambachtencentrum in de maak?
Toeristisch nieuws
uit het Waasland
6 - 12.8.1983 - De Voorpost
Kortstondige, maar intense heropleving van de
ambachten in het Land van Waas, eind augustus.
Bij vlasbewerkers en kantklossers, in een haarsnij-
derij en bij nog tal van andere stielmannen-hobbyis
ten houdt men halt. Ik gooi hier enige informatie te
grabbel over het reilen en zeilen, in vroeger jaren,
van enkele florerende bedrijfstakken van toen.
Kant
Beveren staat bekend als het Wase kantcentrum.
Eind zeventiende eeuw opende jonkvrouw Anna
Piers ten behoeve van de armere kinderen een
kantschool. De studenten kregen ook eten en
kleren van de weldoenster. De school bestond tot
1930. In 1947 werd onder impuls van Gabriël
Willems opnieuw met een kantschool van wal
gestoken in Beveren.)
In de negentiende eeuw ontstonden op verscheide
ne plaatsen in het Waasland kantscholen: Nieuw-
kerken (1822), Moerbeke (1844), Sinaai (1843),
Sint-Pauwels (1851), enz. In Kieldrecht werd in
1827 door Pieter-Frans De Wolf het kant- en
borduurwerk geïntroduceerd. In Temse waren er in
1877 een vijftal kantfabrieken en Sint-Niklaas telde
in 1846 liefst 760 kantwerksters. Beveren beet
echter de spits af: 777 ateliers voor kantwerksters
waren er rond 1870, Melsele was goed voor 600
kantwerkplaatsen
Het kantklossen wordt tijdens het Wase ambachte
lijk weekend gedemonstreerd door een uitgelezen
schare vrouwen die allemaal aan de Wareslagedreef
in Waasmunster present zijn. Ook in het museum
voor folklore en plaatselijke geschiedenis aan de
Grote Markt in Lokeren herleeft dan dit oude
ambacht.
Klompen
Blokmakers doen deze keer niet mee aan het
ambachtelijk weekend, maar dat belet me niet even
in de verf te zetten in welke mate de klompennijver
heid vroeger floreerde in het Land van Waas.
De grondstof was voor het grijpen bijna: wit hout
van de kanadabomen. De blokkan werden naar
Temse gebracht en daar verscheept richting Neder
land en andere buitenlanden. Ook het Vlaams
Hoofd (Sint-Anneke, Linkeroever) deed dienst als
uitvalsbasis voor de export.
In 1889 waren in het arrondissement 692 werkplaat
sen voor blokmakers, in totaal kwamen toen 3765
mensen aan de kost in deze bedrijfstak. In 1905
werden in het Waasland zes miljoen paar klompen
per jaar geproduceerd. Tot aan de eerste werel
doorlog ging het nog behoorlijk in de klompennij
verheid (in 1911 werd een beroepsvereniging opge
richt), maar nadien moest men veel aan impakt
inboeten door de opkomst van de schoennijverheid
en ook omdat de werkmethodes in de blokmakerij
verouderd waren
Het epicentrum van de vlasnijverheid lag in het
Waasland in Stekene, met uitlopers naar Moerbe
ke, Daknam, Meerdonk, Kemzeke, Sint-Pauwels
en Sinaai toe. Ook Kruibeke moet nog een relatief
belangrijke vlasproduktie gekend hebben.
In het arrondissement Sint-Niklaas werden in 1840
bijna anderhalf miljoen kg vlas geproduceerd. Het
vlas was vooral voor de export, met name naar
Engeland, bestemd; garens en lijnwaard uit het
Waasland vonden trouwens in heel Europa afne
mers. In de (Nederlands-Wase) grensstreek te Koe
wacht werd een vlasmuseum opgericht en daarom
trent kon je in De Voorpost van 16 juli 1982 een
reportage lezen.
Hoe het vlas bewerkt wordt en werd kan je tijdens
het ambachtelijk weekend aan de weet komen in de
Heistraat 80 te Stekene bij Omer en Emmerich
Calle.
Haarsnijden
In Lokeren kwijnde na de eerste wereldoorlog de
bedrijfstak haarsnijderijen weg. De Durmestad was
ooit het voornaamste Belgische vilthaarcentrum.
Uit konijnen-, hazen- en bevershaar werden hoeden
gemaakt. De fabrikage was rond 1790 vanuit Frank
rijk naar Lokeren overgewaaid, al bestond in 1782
ook al in Sint-Niklaas een hoedenfabriek (Van
Hese). In 1850 of daaromtrent moest de sektor aan
draagkracht inboeten door de invoer van zijden
hoeden, die goedkoper waren.
Veertigduizend hoeden of nog wat méér werden in
1825 in de Wase hoedennijverheid (vooral in Loke
ren dus) geproduceerd; dat geeft toch enig idee van
het belang. In 1891 werd gestaakt in de Lokerse
haarsnijderijen en de patroons sloten de werklieden
die weigerden te werken buiten; die haarsnijders
richtten dan maar een eigen haarsnijderij, die de
naam De Durme meekreeg, op.
Tijdens het ambachtelijk weekend kan je het proces
van vellenbewerking opnieuw beleven aan de Kar-
restraat, bij de firma Matchap.
vlie,
nky
Het gemeentebestuur van
Hamme heeft zoals men reeds
weet, herhaaldelijk aange
drongen bij de eigenaar van de
Mirabrug, het Ministerie van
Openbare Werken, Dienst der
Zeeschelde, om deze brug op
nieuw in gebruik te stellen
voor de fietsers en voetgan
gers. Nu blijkt evenwel dat er
zich onoverkomelijke techni
sche problemen voordoen. De
verantwoordelijke ingenieur
heeft aan het gemeentebestuur
van Hamme medegedeeld dat
de brug slechts kan geopend en
gesloten worden door gebruik
te maken van de trekkracht
van een schip. Hierdoor echter
ontstaan er wel grote wrin-
gingskrachten op de tandwie
len van deze draaibrug. Men
vreest dat bij dergelijke nood
operaties de brug uit het tand
wiel zou getrokken worden.
Bovendien stelt men vast dat
er geen enkele interesse zou
bestaan voor het behoud van
de brug, vanwege de huidige
eigenaar, de Dienst der Zee-
schelde. Schepen Jules Vincart
stelt in een schrijven dat hij
richtte aan de leden van de
pers voor om in afspraak met
de gemeentebesturen van
Temse en Waasmunster, die
ook het belang inzien voor het
behouden van de Mirabrug, de
brug over te nemen en te laten
herstellen, indien men di
voor behoorlijke subsidies lc"'
bekomen. Men kan zich i
mers niet indenken dat de I ig£ dl
rabrug uit het Durmela straa
schap wordt weggetoverd. 1 Isestt
ze brug kan zeker haar nuti in(jes
bewijzen.
Ondertussen zijn de weg
werken aan de Biezestraal 1
de Calvarieberg begonnen,
zijn omleidingen voorzien
de Nieuwe Rijksweg 60 te
reiken, via de Veldstraat
Noordstraat. Ook is men
gonnen met de wegenwert nrak
aan de Neerstraat (ged«
vanaf de nieuwe Rijksweg
tot aan de Hooirt). Onla nr/
was er in de Drapstraat
wegverzakking. Deze i
dringend hersteld. Men
nu echter vastgesteld d
dezelfde plaats, lang
maar zeker zich een nii
wegverzakking zal voort
Wie zal hiervoor de ve
woordelijk nemen?
m i. V
■fun
i! en
iHiiü
uilen
unie.
pre
Ambachtelijk weekend in 't Waasland. Matchap in Lokeren een haarsnijderij stelt
opnieuw z'n deuren open (arch)
Toeristisch en rekreatieve kalender 1984
De Gewestelijke Vereniging tot Bevordering van het
Toerisme in het Land van Waas wenst, gezien het sukses
van de vorige jaren, ook in 1983 een 'Toeristische en
Rekreatieve Kalender' over ons gewest uit te geven. Dat
wordt dan de zevende uitgave.
Het ligt in de bedoeling alle feestelijke gebeurtenissen met
een toeristisch karakter op te nemen.
Langs deze weg richt men een oproep tot maatschappijen
en/of verenigingen die een festiviteit met toeristisch karak
ter wensen te laten opnemen, om zo vlug mogelijk de
gegevens, met vermelding van de juiste datum, toe te
sturen.
De opname en publikatie gebeurt helemaal kosteloos en
kan er enkel toe bijdragen een door uw vereniging of
maatschappij geplande feestelijkheid met toeristisch ka
rakter in de publieke belangstelling te plaatsen.
Inlichtingen in verband met deze kalender (1984) worden
ingewacht tegen uiterlijk 27 augustus op volgend adres:
Gewestelijke Vereniging tot Bevordering van het Toeris
me in het Land van Waas, stadhuis. Grote Markt, 270C
Sint-Niklaas (tel. 03/776.34.71).
Infokantoor nu ook
op zaterdag geopend
Vanaf 1 augustus tot 15 oktober zal het toeristisch
informatiekantoor, gelegen Grote Markt 45 te Sint-Ni
klaas, ook op zaterdag van 10 u. tot 12 u. en van 13 u. tot
17 u. toegankelijk zijn voor het publiek.
U kunt er steeds terecht voor inlichtingen en dokumenta-
tiemateriaal over het Land van Waas, uitgestippelde
wandel-, fiets- en autoroutes en allerlei brochures over de
verschillende toeristische streken in België.
Naar aanleiding van het Ambachtelijk Weekend (27 en 28
augustus) en de «Vredefeesten» (3 en 4 september) zullen
de medewerkers het ganse weekend tot uw dienst staan
van 10 u. tot 12 u. en van 13 u. tot 17 u.
Nieuwe wandelroute
in Waasmunster
De samenwerking tussen de Gewestelijke Vereniging tot
Bevordering van het Toerisme in het Land van Waas en de
v.z.w. Durme-afdeling Waasmunster, resulteerde in een
nieuw wandelpad: het Heidepad.
De officiële inwandeling heeft plaats op zondag 4 septem
ber a.s. Vertrek aan de Heidekapel te Waasmunster om
14.30 u.
Tijdens deze 9 km lange tocht door bos en heide kunnen
de wandelaars volop genieten van de prachtige natuur die
Waasmunster heide nog rijk is. Het is een ontspannende
gezinswandeling langs zanderige paadjes en verharde
wegen, die de ons enkele gekende en minder gekende
plekjes van de heide laat ontdekken. Stevig schoeisel is
aanbevolen. Kinderwagentjes kunnen moeilijk mee. Rust
banken zijn voorzien langs de wandelweg. Amateurfoto
grafen en natuurliefhebbers mogen zeker hun fototoestel
niet vergeten. De wandeling is bewegwijzerd met het
silhouet van de den.
De dag van de inwandeling zal aan de deelnemers een
gratis brochure met kaartje en wegbeschrijving worden
overhandigd.
Komt er een ambachtencentrum in hét Land
van Waas? Door de gewestelijke toeristische
instanties wordt alvast nijver gespeurd naar
akkomodatie waarin zowel voor tentoonstelling
als voor verkoop ruimte is. Een gebouw dus
(het Castrohof in Sint-Niklaas, bijvoorbeeld?)
met kreatieve en tegelijk kommerciële allure.
De plannen tot de uitbouw van zo'n centrum
nemen vaste vorm aan.
Vlassers, pottenbakkers, siersmeden, mosterd
makers zelfs. Hun bezigheden worden van
onder het stof gehaald. De tijd dat men met het
aanmaken van klompen ofte blokken de kost
verdiende of alom, met de steun van barones of
sponsors van het rijke slag, kantscholen op
richtte ligt ver achter de rug. Maar retro is in
de mode, nu, het doet charmant aan en de
bevolking wordt erop geattendeerd hoe vernuf
tig, hoe geduldig ook het er destijds toeging.
Charmant, maar voorbij.
Of toch niet voorbij? Afgaande op de interesse
voor en het sukses van de open deurdagen in de
ateliers van de Wase kunstenaars-vaklui, hob
byisten voor het merendeel, is er een heuse
revival van de ambachtelijke bedoening. En
weer boetseert en smeedt het Land van Waas
zich naar een ambachtelijk weekend toe, in die
mate zelfs dat de VVV-Land van Waas het
gewest tot ambachtenland heeft omgedoopt.
Zolang Vlaanderen finan
sociaal, ekonomisch, kult
politiek moet blijven
len voor de instandho
van een kunstmatige-unt
Belgische staat, is er gee
den tot vieren, aldus VU
zitter Anciaux in zijn 11
boodschap. Op 11 juli
Ambachtelijk weekend in t Waasland. Reintje Vos, de vermaarde volkskunstgroepl
Kemzeke, is van de partij eind augustus. De Reintjes waren ook present op de JÊBi,
bijgewoonde persbijeenkomst van de VVV-Land van Waas in de Lekkerbek^,
Waasmunster (dw) ^an
Ambachtelijk weekend in 't
Waasland. Roger Van den
Brande uit de Margriet
straat toont wat hij als
beeldhouwer-houtsnijder in
z'n mars heeft, (arch)
Ambachtelijk weekend in 't
Waasland. Bruno Machiels,
de «duivel-doet-al» bij de
Wase VVV (arch)
Paardetram en postkoets
Eind augustus (27, 28) is
het zover. Gratis gezellig
heid van toen meemaken,
van Meerdonk tot Temse,
van Lokeren tot Kiel
drecht. Pleisteren in een
streek die niet voor niks het
predikaat tuin van Vlaande
ren of zelfs tuin van Europa
meekreeg, ooit. De bodem
was vruchtbaar: in het
noorden (Stekene, Moer
beke) werd bij de rootput-
ten vlas geteelt en nabij de
kanadabomen op de bolle
akkers stonden rapen ge
plant. De rapen werden
zelfs twéé keer geoogst en
's winters had het vee der
halve veel lekkers te veror
beren. Vlaanderens tuin,
met aan de zuidrand de
mandenvlechters ook en
menige molen die maalde
in Lokeren, in Sint-Niklaas
en elders, en herders die op
hun kudde schapen pasten
en wevers die zich uit hun
proletarische status tracht
ten te wroeten. In de Dur
mestad zorgde de haarsnij-
derijnijverheid voor wel
vaart, maar halfweg vorige
eeuw was de hoedenmake-
rij in Lokeren teloorgegaan
en de ekonomisch-indus-
triële welvaart van het
West-Wase stadje was
voorbij.
Het procédé van het haar
snijden kan je eind augus
tus nog eens volgen, bij
Matchap in de Lokerse
Karrestraat (vorig jaar pu
bliceerde we er een repor-
tagedokument rond), de
vlasbewerking herleeft bij
Omer en Emmerich Calle
in de Stekense Heistraat.
Vooral het Beverse was
ooit vermaard voor het
kantwerk, maar eind augus
tus moet je koers zetten
naar de Wareslagedreef in
Waasmunster of naar het
museum in Lokeren wil je
wat van het klossen op
steken.
Je hoeft daartoe niet eens
je eigen wagen te gebrui
ken. Vorig jaar vertrok aan
de kerk in Elversele een
huifkar; dat pittoreske
transportmiddel, door
paarden voorgetrokken
hoste van werkplaats tot
werkplaats. Nu wordt de
gelegenheid geboden, het
Land van Waas per paarde-
tram en postkoets te bekij
ken en vanzelfsprekend
houdt dat vehikel halt bij
de ambachtslieden.
Breed perspektief
Zaterdag 27 en zondag 28
augustus: onthouden, note
ren. Een hele resem aktivi-
teiten gedijen dan boven
dien in de marge van het
ambachtelijk weekend en
daar speelt de Wase VVV
dankbaar en handig op in.
In Klein-Sinaai wordt het
speurwerk naar de over
blijfselen van de Boudelo-
abdij afgerond, langs de
Koebrugstraat ben je wel
kom: een buitenkans, want
na dat weekend worden de
sleuven voorgoed gevuld
en dan zit de opgravings-
kampagne er voor dit jaar
helemaal op. In Sint-Nik
laas wordt op indrukwek
kende wijze feest gevierd
rond de vijver van het re-
kreatieoord De Ster, ook
daar hoef je niks te betalen
als je de festiviteiten wenst
mee te maken. Wat verder
op, in het kasteel Cortewal-
le, is nog steeds de belang
wekkende tentoonstelling
over «Leven in en om het
kasteel anno 1900» te bekij
ken, in Temse wordt zater
dagavond gevolksdanst en
speelt de beiaard deuntjes
en in de Haasdonkse Per
straat wordt zondagavond
een vuurwerk afgestoken.
Dat weekend deinen de Be
verse gemeentefeesten uit,
kleinschalig amusement
waarrond we volgende
week een artikel hopen te
publiceren. Ook in het Lo
kerse is er volop bedrijvig
heid: de jaarbeurs heeft
haar tenten opgeslagen en
in Eksaarde doet men de
Lokerse Feesten over, zij
Ambachtelijk weekend in 't
aan het werk zien. Dit zijn
het in mineur. Nog een toe
maatje voor Sint-Niklaas,
met name de braderie in de
Kokkelbeekstraat en het
Gaudicentrum, en in
Nieuwkerken komen de
popliefhebbers aan hun
trekken tijdens een festival
van jeugdklub 't Verschil.
Een overvloed aan mani
festaties van kaliber dus,
dat laatste augustus-wee-
kend. De ene happening is
al wat luidruchtiger dan de
andere, maar dat deert
niet. In alle rust en kalmte
toch krijgt het ambachte
lijk weekend zélf gestalte,
het is immers de bedoeling
dat je de tijd neemt om van
atelier tot atelier te trekken
en ook in peis en vree rond-
kuiert op de diverse pleis
terplaatsen zelf. Het is ech
ter interessant dat de am
bachtelijke open deur ge
koppeld kan worden aan
initiatieven die op tal van
Wase plekken opborrelen.
Het is meegenomen. Zo
krijgt het ambachtenwee
kend een bredere dimen
sie, en die ruime impakt
verdient het ook.
Het westen vooral
Vorige jaren was het ge
bruikelijk dat men een am
bachtelijke route uitstippel
de. Nu gebeurt dat niet.
Waasland. Kantklossters kan je in Waasmunster en Loko vors
nijvere klossters van de Beverse school, (arch)
'■edei
We heeft men in heel het
Waasland een aantal halte
plaatsen aangeduid, naar
eigen goedvinden kan je
die aandoen.
De Wase WV wou aan
vankelijk vooral op het
oostelijk deel van het Land
van Waas het aksent leg
gen, gewoon omdat men
dat gebied bij vorige gele
genheden niet zo intens
had verkend. Gebleken is
echter dat het ambachtelijk
weekend meer in het wes
ten dan in het oosten van
het Waasland vaste voet
krijgt. Lokeren, Waas
munster, Stekene voorop
dus.
Bij wie u precies terecht
kunt tijdens het weekend
van 27-28 augustus vertel ik
u in een volgend nummer
van De Voorpost. In het
Beverse doet men Haas
donk, Kieldrecht en Mee
rdonk aan, ateliers uit
Temse en Elversele verle
nen hun medewerking, alle
Sint-Niklase deelgemeen
ten zijn op post, zowel in
Sombeke als in Waasmuns
ter zelf moet je een pauze
voorzien, behalve Lokeren
zelf doet ook deelgemeente
Daknaam mee en voor Ste
kene valt met name de me
dewerking van volkskunst-
la
groep Reintje Vos aan
stippen. .a's
Gastronomische opo
houdjes zijn voorzien
Sint-Niklaas, Sinaai, Bt |mj
ren, Stekene, Lokeren
Daknam. ben.
Wie postkoets of paard: een
tram wil nemen kan nu d'
een knip kaart (rittenkar p,
bestellen op het toeri
sche informatiekantoor |ese
de Grote Markt in Si ttr
Niklaas. Een boeie: ge
brochure werd klaar de
stoomd, ze kost 25 frank(g
is verkrijgbaar bij de W 'j*)
toeristische dienst of bij
lokale WV-kantoort
(meestal te vinden in
gemeentehuizen). na
Het moge nu al duidel p de
zijn dat het team van "wot
nieuwe VW-voorziidf
Staf Van Daele (men
zigt immers elke zes jaar
de gemeenteraadsverl lalie]
zingen, de samenstelt j(pr
van de vzw), André V nt d«
der Veken en Bruno M
hiels heel flink geprest: kze
heeft met het oog opl^sli
weekend van eind aug r°
tus. Vanaf volgende «t ,aar
mag u zich in De Voorf en t(
aan nog meer gegev mop'
i.v.m. het ambachtenwe cgst
end verwachten. j Nas
met
Wouter VLOEBER in*
