r.
Socio-kulturele persprijs in Dendermonde voor Leo Vertongen
16 - 10.2.1984 -De Voorpost
De Dendermondse perskring wil elk jaar een paar personen of verenigingen in de kyker
plaatsen, die op een of andere manier iets presteren om Dendermonde regionaal of
nationaal meer bekendheid te geven. Voor de socio-kulturele persprijs waren er
donderdagavond twaalf kandidaten, waaruit Leo Vertongen werd gekozen. Als akteur
en regisseur zette hij zich de voorbije jaren in op regioneel, nationaal en zelfs
internationaal vlak. Daarom dit gesprek.
amateurs en beroeps is wel de Ik ken gearriveerde beroeps-
inzet! Er zijn teveel beroeps- mensen, ik ga geen namen
mensen die om de brode spe- noemen, die gesmeekt hebben
len. Vorig jaar ging ik op een om «regiekes» te mogen doen
zondagnamiddag naar een be- en die nu spuwen op de lief-
roepsvoorstelling kijken en er hebbers. Zulke dingen ver
zaten dertig mensen in de zaal. draag ik niet!
Wie is Leo Vertongen?
Geboren op 3 april 1922 in
Dendermonde werd ik doctor
in de rechten in 1946. Ik ben
gehuwd met Liliane De Vos en
we hebben drie gehuwde kin
deren. Alle drie speelden of
spelen ze toneel. De oudste
was een goede aktrice, maar
met haar huwelijk stopten ook
de toneelaktiviteiten. Maar de
tweede, Pia (allé, eigenlijk
heet ze Frangoise), is zeer
vroeg beginnen spelen en
speelt trouwens nog. Onze Jan
heeft ook altijd gespeeld, maar
acht jaar geleden stopte hij
ermee, om dit jaar terug op de
planken te verschijnen. Hij
heeft het weer te pakken ge
kregen en vraagt niets liever
dan terug te akteren.
Tot nu toe heb ik ongeveer
2500 keer op de planken ge
staan. Ik heb ook het zilveren
en het gouden ereteken van
het St.-Genesiusschild en ik
heb de zilveren medaille van
de minister van kuituur.
Terug naar de familie. Toneel
spelen zit jullie blijkbaar alle
maal in het bloed?
Ja, want ook mijn grootvader
was een rasakteur. Hij was 53
jaar spelend lid bij de Leeu-
werckenaers, waarvan 35 jaar"
voorzitter.
En ook mijn kozijn, René Le-
gat, was zeer aktief in de to
neelwereld.
Neen, mijn vader heeft geen
En jijzelf? Wanneer ben je met toneel gespeeld. Kijk, hij heeft
toneel begonnen? er QOp. je gelegenheid niet toe
Ik ben beginnen spelen in
1931, ik was toen acht jaar. Ik
herinner mij iets uit mijn jeugd
(ik zat toen in het derde leer
jaar): Professor Philippe komt
binnen in de klas en zegt: ik
moet hier ne krollekop hebben
om een engel te spelen. Hij
wees naar beneden, naar mij
dus en zei: deze moet ik heb
ben. Dat was mijn eerste rol
letje. Het stuk heette: «Het
kruis op de heide». En in die
tijd werd er in het college wel
vijf zes keer gespeeld per
jaar door de leerlingen. In die
twaalf jaar dat ik daar school
liep heb ik 25 keer gespeeld en
dat was toen wel het rekord. In
1940 ben ik bij de Leeuwercke-
naers gekomen. Dat betekent
dus dat ik in feite 54 jaar
toneel aan het spelen ben.
Maar je moet het op deze
manier bekijken: Wij zijn lid
van hel A.K.V.T. en om te
mogen jubileren in het
A.K.V.T. of het N.V.K.T.
mag je maar beginnen tellen
vanaf 18 jaar. Dus volgens die
stelregels ben ik nu bezig aan
het 44' jaar.
Bij de Leeuwerekenaars ben ik
in '55 tot hoofdman, dit is
regisseur, aangesteld en in '82
ben ik deken, dus voorzitter
benoemd.
sussen gevolgd, ingericht door
het A.K.V.T. - N.V.K.T. Ik
kreeg er les van Frans Rogge,
een zeer goed akteur, vooral
bekend van de luisterspelen.
Regie en akteren, grimeren en
kostuumleer stonden onder
andere op het programma. Er
waren 35 leerlingen, wat wel
veel is; nu eist het decreet voor
de amateuristische kunstbeoe
fening 12 leerlingen.
Welke regisseurs hebben jou
vooral beïnvloed of geholpen?
Wie er mij vooral geholpen
heeft is Staf Brugge en Frans
Rogge. Zij zijn op de goede
periode in mijn leven geko
men: ik had al een zekere
rijpheid, maar toch nog niet de
persoonlijkheid die er mij van
afzette. Ook onder regie van
Paul Van Morckhove heb ik
gespeeld. «Appartement te
huur» was bijvoorbeeld onder
z'n regie en daarmee speelden
we voor het Landjuweel. Maar
Wel, de akteurs hebben dat
stuk gewoon afgerammeld!
Een tweede verschil zijn de
technische mogelijkheden.
Een stuk in de schouwburg
kost gemakkelijk 700.000
frank en dan overbluffen ze
iedereen met kostuums en
technische snufjes. Als liefheb
ber daarentegen moet je het
maken met het spel. Wij kun
nen ons deze dingen niet ver
oorloven.
Er zijn inderdaad goede lief
hebbers die beter zijn dan mid
delmatige beroepsmensen.
Dat is nu eenmaal een feit dat
zeker niet ontkend wordt. En
er is een spijtige houding van
beroepsmensen tegenover
amateurs. De meesten zijn zelf
uit de liefhebberij gekomen,
maar eens zelf in het beroep
wordt de neus ervoor opge
haald. Maar deze mensen
moeten goed beseffen dat het
beroepsteater nooit zou be
staan hebben zonder de lief
hebbers. Want het zijn juist
deze liefhebbers die ook naar
Waren er nog andere vereni
gingen waaraan je verbonden
was?
In de periode tussen 1957 en
'77 heb ik als gastliefhebber
meegespeeld in een beroepsge
zelschap, het Nieuw Vlaams
Schooljeugdtheater, beter ge
kend als de groep Savenberg.
k heb daar op die 20 jaar 1641
•rtoningen gegeven. Er wa
tt stukken bij die we tot 200
er gespeeld hebben,
m '54 tot '58 heb ik meege-
:rkt aan meerdere televisie-
jgramma's: het was toen de
>nierstijd van de T.V. In
55 had ik er een eigen ru-
ek in twintig afleveringen
heette: «Het kan verkeren
t het verkeer». Ik heb er het
ipt voor gemaakt en de re-
gedaan. In die tijd was er
k op zaterdagavond een pro-
imma «het godsdienstig half
.r», waaraan ik meewerkte,
at had toen een enorme kijk-
chtheid door het feit dat al-
4 ;en de Vlaamse en de Franse
.elevisie bestond. Iedereen die
toen een T.V. had keek er de
godsganse dag naar. Alle
beeldjes moesten gezien
worden.
En in Dendermonde zelf?
Van '47 tot '73 was ik akteur-
regisseur bij Willen is Kunnen.
De 25 stukken die er gespeeld
zijn heb ik zonder uitzondering
allemaal geregisseerd.
In '64 ben ik beginnen spelen
met de keurgroep van het
N.V.K.T., als akteur en regis
seur. Nu ben ik er adviseur bij
het dagelijks bestuur. De be
doeling was hoofdzakelijk om
in het buitenland te spelen. We
hebben onder andere gespeeld
in Finland, Roemenië, Oos
tenrijk, New York, Japan.
In '77 heb ik op het wereldfes
tival voor amateurtheater in
New York twee Awards gekre
gen, een voor de beste hoofd
rolspeler en een voor de beste
regisseur.
De Leeuwerckenaers zijn ook
vier keer toegelaten om mee te
dingen aan het Koninklijk
Landjuweel en zelf heb ik in de
loop van de jaren meerdere
bekroningen gekregen als ak
teur en regisseur.
Dendermonde. Zoiets doet je maag keren (pvs)
Dendermonde. Als ik maar niemand vergeet. Het is zo
gevaarlijk om namen te noemen (pvs)
gehad. Toen de oorlog uitbrak
kwam hij pas uit de retorika.
Tijdens de oorlog heeft hij 28
maanden als politiek gevange
ne vast gezeten en als bedank
mocht hij na de oporlog nog
soldaat worden. In 1921 trouw
de hij. In '24, ik was toen
amper twee jaar stierf mijn
moeder. Dus het is begrijpelijk
dat hij, zelfs al zou hij talent
gehad hebben, geen gelegen
heid had om toneel te spelen.
Maar mijn nonkel speelde wel
Hij is nu 87 jaar en nog altijd
heel flink. Hij kon vooral goed
komieke rollen spelen.
Aan welke stukken heb je het
meest plezier beleefd?
Aan de «Gecroonde Leerse»
heb ik veel toneelvreugde be
leefd. Dan was er «De engel in
het pandjeshuis» dat ik gere
gisseerd heb in Gent doch ook
bij Willen is Kunnen. Ook
«Boevenbal», «Moord in de
kathedraal», «Elckerlyc» en
nog een paar andere.
Mijn grootste vreugde bestaat
er echter in te mogen konstate
ren hoe tientallen Oostvlaamse
en uiteraard in de eerste plaats
Dendermondse aktrices en ak
teurs, die hun eerste passen op
het toneel gezet hebben onder
mijn leiding, uitgegroeid zijn
tot gerenommeerde en zelfs
gelauwerde amateurtoneelspe
lers.
Je hebt wel veel kursussen ge
geven, maar waar heb je zelf
een opleiding gekregen?
Mijn opleiding is zeer beperkt
geweest. Ik heb nooit conser
vatorium gevolgd: trouwens in
de tijd dat ik het wou volgen
was het oorlog en kon het dus
niet. Ik heb wel twee jaar kur-
het Landjuweel is eigenlijk
maar een avontuur hoor. Wan
neer je er goed geklasseerd
wordt, hoera, maar wanneer
het slecht is, is er niets verlo
ren. Dat is absoluut geen
maatstaf. Er zit ook meer tus
sen dan alleen maar toneel
spelen!
Wat zijn ongeveer de belang
rijkste mensen met wie je op de
planken hebt gestaan?
Ik zal mij eerst beperken tot
Dendermonde. Namen noe
men is natuurlijk gevaarlijk, ik
heb schrik er een te vergeten.
Uit mijn generatie is er Marie-
Josepha Cornelis. Dat is een
van de weinige aktrices uit die
tijd die nog op de planken
staat. Waar ik een zeer goede
herinnering aan heb is aan Jo-
sée Steenmans. Zij was een
echt natuurtalent. Dan is er
ook Leo Tas en Wilfried Cor
nelis. In deze generatie is er
Guido Willems, André Pau
wels, Erna Dierickx, Rita De
Mulder.
Provinciaal gezien is er bij
voorbeeld Dolf Lemaitre, Le
na Siau, Luk Vernimmen en
nog een paar anderen.
Dendermonde. Bedelen om regiekesdeden ze (pvs)
Je hebt er ook geen idee van
hoe nijdig zulke beroepsmen
sen zijn op de belangrijke bui
tenlandse reizen die wij ma
ken. Ze vergeten wel dat zij,
indien zij naar het buitenland
gaan spelen, betaald worden
voor de akteerprestatie en de
reis zelf; terwijl wij praktisch
alles zelf betalen. Wij weten
ook niet hoe we zullen ontvan
gen worden door die mensen
ginder- kunnen de ene
keer in prachtige hotels loge
ren, maar we kunnen even
goed te slapen gelegd worden
in studentenhuizen, waar de
muizen 's morgens uit je kof
fers springen. Probeer maar
eens om beroepsmensen zo te
logeren, je zult eens wat
horen!
zoek» en met een groep jong
mensen aan «Schilderij
hout».
Het eerste weekend van auguj
tus gaan we met het A.K.V.T
naar Duitsland spelen. Das
regisseer ik «De beer» vai
Tjechov. Ik ga ook de regk
voeren bij Willen is Kunnen
ter gelegenheid van het jubi
leum van Rik Van Gucht.
En soms speel ik nog eens mi
de Catharinisten.
Nu we het toch over het buiten
land hebben: wordt er altijd in
het Vlaams gespeeld?
Er zijn twee mogelijkheden:
Dendermonde. Ik heb me toen gegrimeerd in de verloska
mer (pvs)
de schouwburg gaan en die aan
de mensen de smaak geven om
naar beroeps te gaan kijken.
Het gesproken toneel moet al
tijd langs amateurs om gaan.
een festival of uitwisseling. Als
we naar een festival gaan, waar
we inderdaad in het Vlaams
spelen, zijn we gehouden een
stuk te brengen dat tot het
wereldrepertoire behoort. Het
grootste gedeelte van het pu
bliek bestaat dan uit andere
groepen die op het festival
aanwezig zijn die veronder
steld zijn het wereldrepertoire
te kennen. Bovendien wordt
hen altijd de korte inhoud van
het stuk gegeven in hun eigen
taal' In New York konden de
mensen voor 1 dollar de verta
ling van het stuk kopen. Een
tweede mogelijkheid is dus uit
wisseling en dat betekent dat
wij ginder gaan spelen en de
buitenlanders bij ons komen
spelen. We brengen dan een
stuk waarvan de inhoud zeer
eenvoudig is, dat zeer visueel
is en bovendien erg Breuge-
liaans is. Per bedrijf krijgen ze
bovendien nog een mondelin
ge toelichting in hun eigen
taal.
Misschien nog een kleine anei
dote?
Mijn zoon is geboren op
dag dat we speelden: «Hoeri
't is een jongen». Tijdens d
pauze kwamen ze me zeggt
dat hij geboren was.
Franqoise is geboren tien mi
nuten vooraleer we «de stonm
gingen spelen. Ik heb me toei
gekleed en gegrimeerd
verloskamer. We speeldci
toen in zaal Belgica, dus
moest niet ver lopen naar dt
kliniek. Ik zei tegen
vrouw: «Allé, 't is de moment
ik moet weg». En ik had
valies bij met m'n kostuum e:
m'n schmink en toen heb ik ik
gekleed terwijl ons kind gebo
ren werd. Het was toen 19,2q
u. en we speelden om
acht.
Onze andere dochter is gebo st
ren de dag voor we speelden.
Jaren geleden voerden we ooi 8
een stuk op in Appels. Charle 0
De Deyn moest in een hei
belangrijke scène spelen, mas v
had die avond een goed stuk ii
zijn voeten. Hij was zo zat da
hij zich moest vasthouden a
de gordijn op het toneel. Ach
teraf vonden de mensen
Appels het een zeer gesla«_
stuk, vooral «toen hij zich me
zijn gemoed vol vasthield a
de gordijn».
In die tijd gingen we met d<
Leeuwerckenaers in andert
gemeenten spelen en dat gi
allemaal te voet natuurlijk,
was pas na de oorlog. We heb
ben toen veel en goed
speeld. Ook Arthur Block w»
dan vooral van de partij. Dii
heeft ook zijn 25-jarig toneel
jubileum gevierd.
Het eerste stuk dat ik met
Leeuwerckenaers
heb was «De gebroeders k
koen». Marie-Josepha Coraj
lis was toen mijn liefje, e
op het toneel wel te
en ik moest ze in een bepaak
scène kussen. En Albert Rul
als haar nonkel, moest ons be
trappen. Ik zei toen tegen Al
bert: «Voor elke vijf seconde 0
dat je wacht om ons te betrap f
pen, betaal ik je een pint. 1
heb er hem vijf mogen betalet j
«Maar vijfentwintig seconde J
kussen op scène is lang hooi in
dat kan ik je verzekeren!
Nu over iets anders. Ligt de
kwaliteit van een goede ama
teur en een beroepsakteur ver
uit mekaar, denk je?
Nee, zeker niet. Kijk, ik ver
trek van het standpunt dat een
beroeps een zekere bagage
heeft, althans nu. Vroeger
werd het beroepstheater ge
vormd door mensen die louter
liefhebber waren. En het is
juist daar dat je de heel goede
akteurs vindt. Kijk maar naar
Nand Buyl: die man heeft
nooit toneelopleiding gekre
gen. Het grote verschil tussen
iiSfe mM «BH kr worden zelfs maatregelen
i Wm genomen tegen het amateu-
Hwf risme!?
HW Jazeker. Het ergste wat ik ver-
wijt aan de opleiding van de
...frwËÈÊf beroepsmensen: reeds vanaf
het begin wordt hen de afkeer
I li voor het iiefhebberstoneel in-
li gepompt en het wordt hen ver-
Hn8 boden nog met liefhebbers
mee te spelen. Een voorbeeld-
fsMmmÊ. m je: enkele jaren geleden speel-
'M-tt den ze in Lokeren «Een vloog
het koekoeksnest»,
nadien werd datzelfde
stuk gespeeld voor het Landju-
mce-
speelde was ondertussen een
opleiding aan het conservato-
rium te Antwerpen begonnen
en nu werd het hem verboden
mee spelen een
ze nota bene tevoren
reeds op de planken hadden
Dendermonde. Vijfentwintig seconden kussen op toneel is gezet. Zoiets doet je maag
vredelijk lang (pvs) keren!
Dan kun je toch volop fantase
ren terwfjl Je aan het spelen
bent?
Dat gebeurt inderdaad. Je
moet wel oppassen als de am
bassadeur of de consul uitge
nodigd is. Maar als die persoon
er niet is, gebeuren er soms
wel grappige dingen. Het is zo
eens gebeurd op een vertoning
dat er iemand moest recht
staan omdat er daarna iemand
anders op die stoel moest zit
ten. Maar die persoon bleef
rustig zitten. Toen heeft de
andere gezegd, «zoude ne keer
nie denken dat het tijd wordt
om van diene stoel af te gaan.
Ik moet er seffes opzitten».
Dat zei hij dan in de stijl van
het stuk natuurlijk.
Marcel Geubcls was ook
krak op het gebied van ton«
Hij moest in een bepaald stl
vijf woorden zeggen en hij hl
de tekst in de rand van zij
hoed geschreven; hij kend gC
zijn tekst immers niet van bn K
ten. En juist voor de opvoerii w
was de hoed natuurlijk verwi dr
seld met een andere en 1 op
stond hij daar zonder tekst. J
die grappen gebeuren soms, f"
Ik heb ook nog in een cirki
gespeeld, maar dat is weeree
ander verhaal.
En nu over de persprijs 2
waarvoor we trouwens
men waren: heeft je dat pled
gedaan, was er een beetje vi
wondering?
Wel, ik had in de verste v
niet gedacht dat die prijs v<
mij zou geweest zijn. Ik da|
dat het zwaarste tegenarf
ment geweest zou zijn dat!
niet van Dendermonde was.B
Maar je bent toch in Dei
monde geboren! Je hebt
veel gepresteerd voor
monde
Daar zou ik nu kunnen
antwoorden: ik weet van
kulturele en het sociale 1«
in Aalst praktisch niets,
ik leef hoofdzakelijk mee
het kulturele leven
dermonde.
Wij hopen dat «godfat
Vertongen nog vele jaren
tief zal blijven in Dendei
de en omstreken.
Zo eindigen alle sprool
nietwaar...
SIROU
En wat gebeurt er nu verder?
Wel, met de Leeuwerckenaers
zijn we bezig met «Het lijk is
