Het «hart» van Aalst: de Grote Markt Het «Keizerlijk Plein» van de «Keizerlijke Stede» Aalst Dendermondse brandweer slechte behuizing schept problemen 44 - 25.5.1984 - De Voorpost Aalst De ingang van het stadhuis (a) De Grote Markt wordt gedomineerd door het vermoede lijk oudste Schepenhuis van de Nederlanden. Aangevan gen in de XlIIde eeuw en opgetrokken in verschillende stijlen van laat-romaanse, gotische, barokke en neo gotische en meermalen heropgebouwd o.m. in 1407 toen men de ranke zuidwestertoren oprichtte (Belfort) en voltooid in 1460. Het Schepenhuis was tot 1776 verbonden door een galerij het eigenlijke grafelijk leenhof ten Stene. Aan de zuidoosthoek staat het sierlijke gebiedshuisje waar men de aankondigingen en bannen hield. Het werd in 1474 door Joos d'Otter vernieuwd en nu kan men er terecht voor toeristische informatie. Na de brand in 1879 werd het komplex in gotische stijl her bouwd en nogmaals buiten en binnen gerestaureerd tussen 1978 en 1981. Nu wordt het gelijkvloers gebruikt als ten toonstellingszaal. de eerste verdieping voor de vergaderin gen van de gemeenteraad en de tweede verdieping als Daensarchief en museum van de Vlaamse sociale strijd. Voor het Schepenhuis prijkt het in Parijs bekroonde bron zen standbeeld van Dirk Mar tens. Hij drukte te Aalst als eerste in de Nederlanden in 1473 zijn eerste gedateerde boek met losse letters: «Specu lum conversions peccatorum» door de Kartuizer Dionysius van Rij kei geschreven Het monument door Jan Geefs ontworpen en ingehuldigd door de hertog van Brabant, de latere koning Leopold II op 6 juli 1856 en dit ter gelegen heid van de opening van de rechtstreekse spoorweglijn Brussel - Aalst - Gent. Het imposante gebouw op de hoek van de Kattestraat «Graaf van Egmont» werd in 1777 gebouwd ter vervanging van het grafelijk leenhof ten Stene. Hierin woonden de ver schillende hoogbaljuws van het Land van Aalst en Geraards- bergen. Naderhand ging het gebouw over naar adellijke fa milies en werd het te klein om er de vergaderingen van het hoofdcollege in te houden. In 1840 werd het aangekocht door goudsmid De Vidts-De Prins en nadien door Karei De Mette een kunstschilder Zijn weduwe liet het over aan de Liberale Associatie, welke er sindsdien haar zetel heeft. Hiernaast merk je de «Kre dietbank». vroeger patriciërs huis van de familie de Ruddere en later van de bankiersfamilie Liénart. Het neo-klassistische gebouw is de voorkant van het huidige stadhuis opgetrokken tussen 1839 en 1845. De gebouwen op binnenkoer zijn oorspron kelijk geleidelijk opgetrokken als residentie- en dienstgebou wen voor het Hoofdcollege van het Land van Aalst tussen 1643 en 1646. later in 1756 verfraaid met Franse Rococo- motieven. De dienstgebouwen kwamen klaar in 1769. de oost vleugel was eerst koetshuis, werd nadien brandweerkazer ne. Op de koer in de linker hoek de herdenkingsurne aan de vrijwilligers in de onafhan kelijkheidsstrijd (1830) en langsheen de gevel de ijzeren wachthuis van het grafelijk leenhof ten Stene (1630-1663) waar meteen de wezenkamer was ondergebracht op de ver dieping In 1663 tot het begin van de XIXde eeuw ruilde de wezerij met de rederijkerska mer Sinte Barbara. Naas het wachthuis kwam er een gasthof we en nadien ^an Herman de Waghemakere aangevangen. Rond 1500 zal het koor met de kranskapcllen voltooid zijn en kon men er binnen langs een speciale toegang. Van 1527 tot 1554 metselde men aan de mu ren en pilaren van het dubhel- beukigc zuidertransept o.l.v. Laurens II Keldermans. Men werkte ook aan het noorder transept tot 1565, maar de Beeldenstorm en de gods diensttroebelen met de lange belegering van de stad tussen 1576 en 1583 slopten het ver der bouwen Hierdoor werd veel vernietigd en waren her stellingen dringend nodig, wel ke in 1595 werden begonnen. Geraard Spillebout en Gilles Nechelput bouwden vanaf 1650 de kerk verder op zoals ze «Beurze van Amsterdam». Toen de politie verhuisde naar de voorbouw van het Land huis. kocht de Katolieke kring «De Eendracht» het ganse kompleks waarvan ze heden nog de eigenares is. De toegang tot de eerste han delsnederzetting wordt nu ge vormd door een hoekhuis links en de herberg «De Zwarte Kat» Het eerste heette «De Draeck» uit 1409 en het rusTop één zuil (nu ingebetonneerd) met kapiteel zoals dit van de schepcnhuiskelder. De juwe lierszaak «Baten - De Meers man» bestaat 114 jaar. Schui- nover de straat in nr. 5 «Den Inghele» (1768) met laat-roco- coversieringen heeft een engel kopje boven de toegangsdeur. De herberg nr 11 met neo- middeleeuwse elementen ge bouwd in 1880 was eertijds de drukkerij «De Volksstem» een katholiek blad uitgegeven door Jan Van Nuffel - De Gendt. Dit als concurrent van «Het Land van Aelst» uitgegeven door Pieter Daens - Mayart met kristen-demokratische inslag. De apotheek in het nr. 20 heette «De Meerminne», reeds vermeld in 1403. Het huis nr. 22 noemde «Den H. Geest». De eevel laat vermoeden dat ben wij links het instituut van de Dames van Maria. In 1241 werd hier de korcnhalle opge richt waarin al het graan werd verkocht dat in de stad kwam Het huis nr. 8 in de afdaling dateert uit de XVIIdc eeuw. maar werd later herschikt in dc XVlIIdc eeuw. Voor ons hebben wij het Oud- Hospitaal. nu stedelijk archeo logisch museum en Academie voor Schone Kunsten. Ver bouwd uit het oude Frankische Zeihof bestond het in 1236 uit een ziekenzaal en kapel. Deze- was afkomstig van dc Aalster- se graaf, die een burcht had op de rechteroever van de Den der. Als inkomsten kon de kommuniteit genieten van het lepelrecht op de granen uit de voornoemde korcnhalle tot nu is. Vanaf 1660 werden de gewelven aangebracht onder de bestaande bedaking door Jan Van der Moeren en rond 1730 werd het westerportaal voor het afgesloten schip ge bouwd. In de XIXde en XXde eeuw werden verfraaiingen uit gevoerd. Na de brand van 1947 werden het dak. de toren en vele ornamenten binnen en buiten vernieuwd o.l.v archi tect Van Malleghem en de aan- nemers-kerkenbouwers Ge broeders Van Pottelbergh uit Erembodegem Ruim 400 kunstvoorwerpen sieren de ou de collegiale/dekanale kerk. O.m. de sacramentstoren van Jeroom du Quesnoy de Oude. de schilderijen van P P Ru bens. G. De Craeyer. G. Maes. J. Van Cleef. Max de Hase. Jozef Meganck. beelden van Cornelius van Mildert. J.B. De Vree en F. Lemaitre. de predikstoel van Willem van Buscum senior, het retabel van R Van Caelcnberg. fresco's uit de late XVde eeuw: het Laatste Oordeel in de kapittel zaal en de engelengrocpen op de gewelven van de kranska- pellen. Onder de kultusvoor- werpen komen de monstrans van Joos Lesteens (1631) en het gewadenstel uit de opgehe ven Praemonstraienzerabdij van Drongen als blikvangers Het machtige orgel van het huis Van Peteghem. meerdere malen hersteld en verbeterd, is het beluisteren waard tijdens de jaarlijkse koncerten. Op het Sint-Martensplein heb- 1X03. Ijverige priorinnen in de XVde en XVI Ide eeuw wisten het hospitaal uit te breiden tot het huidig geheel. Dit werd in 1899 verlaten om te verhuizen naar de Hertshaag. In 1985 hoopt men het nieuw hospitaal op de Siesegemkouter aan de buitenring te betrekken De Oude Vismarkt aan de Denderovergang was dc oud ste markt van Aalst, eerst als verkoopplaats aan het zeihof. later aan de Bruggc-Kölnbaan. Aan de overkant bemerken wij een deel van één der grootste fabrieken in Europa voor maïsverwerking. dc N.V. Amylum Na de tweede We reldoorlog gegroeid uit de glu cose- en amidonfabriek van de familie Callebaut blijft ze de enige belangrijke nijverheid in de stadskern. In de klimmende Stoofstraat waren in de XVde eeuw de warme baden, en later in de XIXde eeuw de katocnvcrwer- kende fabriek van 'Eliaert- Cools. nadien Leirens-Eliaert en vervolgens Roos. Gee- rinckx en De Naeyer. Nu zijn hier het zwemdok. sportcom plex en basisschool van het Sint-Jozefscollege. Verder rechts dc oude toegangspoort tot de «Erve de Stove» uit de XVIIIde eeuw. In de oude fa briek van Leirens-Eliaert be gon het Sint-Maarten-instituut in 1881 haar middelbare afde ling. Later verhuisd naar het Esplanadcplcin werd het de grootste katholieke school van de stad. In de Puntstraat bemerk je de verschillende bouwstijlen van het Sint-Jozéfscollége van de paters Jezuïtcn. Toen op ver zoek van vele notabelen en inwoners de Jczuiten te Aalst in 1621 een college begonnen hadden zij geen lokalen Zij namen hun intrek in de Nieuw straat Het jaar nadien bouwde men hun eerste patershuis in vereenvoudigde barokstijl en in 1624 hun eerste klassenge- bouw met ingang aan de Pont straat. Hun kerk kwam er in 1730. nadat eerst de klassen aan de linkerzijde waren uitge breid Na de opheffing van de orde in 1773 nam het Hoofd college van het Land van Aalst en Geraardsbergen de gebou wen over en richtte er naast een extemaat een internaat in. Hiervoor werd een grote zui delijke vleugel bijgebouwd waarop nu nog het enige ek- semplaar van het wapenschild van het hoofdcollege is uitge houwen. Onder de Franse Re publiek werd het «collége mu nicipal» en nadien werd het toevertrouwd aan het bisdom Gent met als direkteur E.H. C. Van Crombrugghe. Door de onderwijsmaatregelen van koning Willem I komt er een nieuw bestuur zodat de school sterk verminderd. In 1831 roept de bisschop van Gent de Jezuïeten terug, die een ver nieuwd programma uitwerken. Na 1885 wordt de communiteit terug eigenaar van de gebou wen. Uitbreidingen in 1938 en 1964 hebben noodzakelijker wijze heel wat oude gevels doen verdwijnen rond de Sint- Martinuskerk Langs het Priester Daensplein en Sluierstraatje bereik je de Lange Zoutstraat. Het hoek huis links «De Stadt van Ant werpen» staat in de steigers en wordt gerestaureerd. Rond 1630 gebouwd met trapgevel, afwisselend met bak- en zand steen en enkele barokversie- ringen, zandstenen vensterko zijnen met zichtbare ankerbal- ken en oudere vakwerkbouw gaat het door als het oudste particulier huis van de stad. Het huis nr 36 speelgoedwin kel. heeft waarschijnlijk be hoord aan Dirk Martens. Ver moedelijk werd hel gebouwd einde XVIIde en begin XXde eeuw grondig verbouwd en was het lokaal «Volksverhef fing» vergaderplaats van de Daensisten. Doorgang naar de Sint-Joris- straat onder het nr. 19. Verkeersvrij winkelstraatje met verzorgde winkelpuien waarvan het nr. 25 een (.ode wijk XV-boogdeur bezit. Links de hoogbouw van de Christelijke Sociale Werken. Hier huisde en oefende dc kruisbooggilde van Sint-Joris. In 1431 bevestigde Filips de Goede haar privilegies. Vanaf 1404 nam het gild deel aan tornooien over gans Vlaande ren en het Hertogdom Bra bant. Talrijke geestelijken en edellieden maakten er deel van uit. In dc vorige eeuw werd er ook door de Broeders van de Christelijke Scholen onderwijs gegeven. L.H. Hel Keizerlijk Plein maakte vroeger deel uit van de tweede stenen omwalling met hier als toponiem «Karmelietenves- ten», omdat deze mannelijke kloosterkongregatie, ook Lieve - Vrouwenbroeders genoemd, bescherming zochten in 1497, omdat hun stichting te Liedekerke onveilig werd. Hier werd de stadsmuur gedeeltelijk gesloopt in 1668 bij de aanval van de Franse maarschalk Turennc en de gracht werd definitief in 1752 gedempt. Bij het bezoek van keizer Na poleon I werd de naam «Place Impériale» gegeven en met kastanjebomen beplant. Maar voor dc volksmond werd het «Kastanjevestcn». Vooral in de XIXde eeuw werden er fraaie huizen in laat-klavsicisti- lalige Ispa hel einde van de zestiger jaren werd de fabriek gesloten en kocht de stad de gebouwen om er feestelijkheden te organise ren en in dc kantoren werd de Economische dienst van de- stad ondergebracht Vóór dc recent vernieuwde bo- Aalst. Een van de vele oude waardevolle huizen (a) sche stijl met empire- en direk- toire-elementen gebouwd. La ter werd het totaalontwerp aangevuld met eenvoudige huizen en spijtig genoeg bij nieuwbouw werd soms weinig rekening gehouden met het geheel. Het voorgebouw van de Kei- zershallen omvat de oude kan toren van de «Filature Impé riale». Deze katoenspinnerij gesticht rond 1840 door de Meerbekenaren (Ninove) Frans en Edward Van der Smissen. In de volksmond noemde men hen: «kapitein- tjes». een zinsspeling op hun graad bij de Burgerwacht. Op mernij werd in 1939 een bron zen standbeeld voor wijlen ko ningin Astrid uit sympathie op gericht. De moderne huizen aan de overkant van het plein werden gebouwd op het vroegere pen sionaat en middelbare school van de Broeders van de Chris telijke Scholen tussen 1854 en 1881. Voorheen gaven zij lager onderwijs in dc stadsgebouwen aan het Vredeplein en in het oude Sint-Jorishof. Links in de Korte Nieuwstraat ziet men de verbouwde oude gevels uit het midden van de XIXde eeuw met aan het uit einde het «Keizershof», een dien was het de brnuwei Houtn. en vervolgens - De 1 Hooren Cam- tot 17X0. De J korfboogpoort mei zandstenen 1 omlijsting geeft toegang toil een grote binnenkoer Rechts voor bemerkt men een i l.-vormig betalend parkeer- 1 plein, de Hopmarkt, /.e is om- j lijnd met heterogene gebou- j wen met soms XIXde eeuw se invloeden In de XVde eeuw j heette men ze Veemarkt, in de XVIde Vlas- en Graanmarkt en in de XVIIIde Olie- en Garcnmarkt Het oude topo- mem «Veemarkt» houdt nu nog hardnekkig stand. Hel was toen begrensd noordwaarts door enkele huisjes, waaron- der het Klein Vleeshuis en zuidwaarts door het reeds aan- gehaalde Karmelietenklooster Daartussen stond dc stadswaag en daarbij meerdere herbergen en afspanningen. Toen het Karmelietenklooster in 1797 gesloten werd door de j maatregelen van de Franse Re publiek werd het pand opge kocht in 1804 door Willem Dc Clercq, een lid van de vereni ging welke de aangeslagen goederen inkocht. Hij ver kocht het door aan de stad in 1808. Achtereenvolgens werd er een vleeshalle. een spin- plaats, een afdeling van de mu ziekschool en ten slotte een stadsschouwburg (1858) geves tigd. Helemaal onbruikbaar geworden werd het ganse ge bouw tussen 1937 en 1950 ge sloopt. De aanpalende kloos tertuin en het kerkhof diende in de XIXde eeuw tot Boter markt welke in 1875 een meta len overkapping kreeg. Links aan de Nieuwstraat. nu financieel- en handelscentrum, hebben wij het centraal post kantoor. Tot 1869 had men hier de afspanning «De drie Koningen» als verzamelpunt van de jrostkoetscn naar Brus sel. Gent. Antwerpen en waar vooral de grote verkopingen van onroerende goederen doorgingen. Tussen deze afspanning en het hoekhuis aan de overkant had de rederijkerskamer «De Ca- j tharinisten» haar vergaderlo- kaal. Hei gild was meteen ei genares van deze huisjes, waartoe ook het Klein Vlees huis behoorde. De rederijkers worden reeds in 1421 vermeld en hebben bij allerhande festi viteiten een grote culturele rol gespeeld. Nu nog kennen zij een bloeiend en toonaange vend peil in het ontspannings leven van de stad. L.H. Aalst. Een algemeen beeld van het Keizerlijk Plein (a) Isterse roede (5.54 m Voor de Aalstenaars blijft dit gebouw «het Landhuis» ook al is het hele kompleks ingeno men door de stedelijke admini stratie. Binnenin is een bezoek aan de grote feestzaal, dc kabi netten van dc burgemeester. hepenen en sekretaris dc moeite waard wegens het prachtig decor en het rijke kunstpatrimonium. Op dc hock van dc Nieuw- siiaat en dc Grote Markt heeft men dc «Beurs van Amster dam» cc/1 alom bekend res taurant met hotclakkomoda- lie. Dit laat-renaissancegc- bouw met zuilengalerij, topge vels en toren dateert van 1630. Achtereenvolgens was het eu/j^ vrij vleeshuis (1242-1630) ei gendom van hoofdzakelijk drie slagersfamilies, nadien hel het met het voorgaande mee liep. Aan het binnenvakwerk en kelder te zien zou dit niet het geval zijn. De zeer geslaag de restauratie heeft een prach tige tussenoplossing gevonden. Het hoekhuis «In de Biekorf» met jaartal 1657 heeft een lan ge gevel in de Rozemarijn straat Voor ons rijst een prototype van Brabantse gotiek op: de Sint-Martinuskerk. Deze hoofdkerk, enige parochiekerk tot 1868 te Aalst, verving een oudere kerk. welke door brand in 136(1. en misschien na 1380 herbouwd werd met gotische motieven, maar die te klein werd voor dc aangroeiende be volking tip het einde van de XVde eeuw. Het herhouwen werd rond 14X0 o.l.v. Jan Van der Wou- «De gebouwen van hef Centrum voorzien nief meer in onze behoeften. De elevator, volledig hydraulisch uitgerust, lijdt aan werkingsmogelijkheden in de winter. Mits een verbouwing van lage kostprijs, aan het huidig brandweerstation zal het terug alle materieel kunnen herbergen». Dat schrijft kapitein-dienstchef Alfons Quisquater onder de hoofding opmerkingen en suggesties van de bevelhebber van de brandweerdienst in het «Jaarlijks verslag en statistische inlichtingen 1983» van de brandweerdienst van Dendermonde. Hij voegt er nog aan toe: «De heer inspekteur ir. W. Ghysel heeft tijdens zijn bezoek aan de brandweerdienst de plannen bezien en de motivatie van de dienstchef gehoord». Statistieken Uit de statistische gegevens van 1983 blijkt inderdaad de gebouwen van de centrale post van de brandweer in de Kerk straat slechts een onvoldoende achter de naam krijgen Dat geldt ook voor de post in Ou- degem, terwijl die van Baasro de als goed staat aangeschre ven. De oppiervlakte van de garage in Dendermonde wordt evenwel als onvoldoende be stempeld. Dat is trouwens wat door kapitein-dienstchef Ouis- quater wordt gezegd. Het ka der zou in normale omstandig heden moeten bestaan uit 131 manschappen: 10 officieren, 1 geneesheer officier. 16 onder officieren en evenveel korpo raals en 88 brandweerlieden. In werkelijkheid zijn er maar 121. van wie slechts 1 beroeps (1 korporaal) Het korps be staat uit 8 officieren. 4 genees heren-officieren. 14 onderoffi cieren. 12 korjMiraals en 83 brandweerlui. In 1983 verlie ten 6 vrijwilligers het korps en kwam er geen enkele nieuwe brandweerman het korps ver voegen. Dertien leden van het korps zijn aktief in de gemeen telijke dienst. 22 hebben een betrekking hij de andere open bare diensten. 37 zijn werk zaam in privé-bedrijven. 31 zijn zelfstandige en 18 hebben een ander beroep. Liefst 54 manschappen zijn jonger dan 35 jaar. 43 hebben een leeftijd die schommelt van 35 tot 50 jaar en 25 jaar zijn ouder dan 50 jaar Materiaal Je kan moeilijk zeggen dat de Dendermondse brandweer over het hypermodernste ma teriaal beschikt. Alhoewel, de laatste jaren heeft men zich toch een auto-elevator aange schaft een snelle hulpwagen en een ziekenwagen evenals een autopomp. Het oudste voertuig dat men in dienst heeft dateert uit 1950 en is een lichte vrachtwagen en uit 1952 stammen een andere vrachtwa gen en een autoladdcr. Dc vol gende aankoop dateert dan uit 1960 en omhelst een autopomp en een autoladdcr «m dan tus sen 1968 en eind 1976 nog twee autopompen, een vrachtwagen voor personeel- en materiaal- vervoer. een wagen met poe- derblusinstallatic en vijf ande re lichte vrachtwagens aan te kopen. In totaal dus 18 voer tuigen. Uiteraard werden er ook persslangen aangekocht, een radio-uitrusting, ademha lingstoestellen. reanimatic- toestellen, motorpompen. enz. T ussenkomsten In dc loop van 1983 diende dc Baasroodsc brandweer 56 maal uit te rukken. Het voor bije jaar waren er 4 interven ties voor woningbranden en 3 struik- of grasbranden. alsme de huisvuilstortbranden. Twee keer moest men op weg voor een schoorsteenbrand en 1 keer werd de tussenkomst van de brandweer gevraagd voor een overstroming als gevolg van een dijk- of wolkbreuk. Viermaal moest men uitruk ken voor droogmakingswerken en voor het weghalen van wes pen- en bijennesten werd dc brandweer 28 maal opgeroe pen. Vijf keer was de tussen komst van het korps noodza kelijk om dc rijweg weer vrij te maken en dan waren er nog 9 tussenkomsten die onder geen van dc reeds genoemde rubrie ken kunnen worden onderge bracht. Men kreeg slechts I loze. maar goed bedoelde op roep. Dit wat de hijpost van Baasrode aangaat. De bijpost Oudegcm kreeg meer werk op Lebbeke. De leidsters leiden (vh) leiders die het jeugdfeest organizeerden en alles in goede hanen wisten te te knappen: 70 tussenkomsten op het hele jaar met 2 woning branden en evenveel branden van struiken of gras of stort plaatsen. Drie keer moest men de baan op voor een schoor steenbrand en tweemaal was de tussenkomst van dc [>om- piers noodzakelijk om perso nen te redden uit hun voertuig na een ongeval. Voor droog makingswerken werd ook tweemaal dc tussenkomst van dc brandweer gevraagd en voor de wespen- en bijennes ten weg te halen kreeg men 34 telefoontjes. Er waren tien in terventies voor hel vrijmaken van de rijweg en 15 tussen komsten voor dringende hulp. De tussenkomsten van ~ne brandweer van de ccnlruni|iost te Dendermonde liepen oji lot een totaal van 298. Daarbij zijn 29 woningbranden. 9 struik- en gras- of huisvuil stortbranden. 7 schoorsteen branden. 3 voertuigbranden. 5 reddingen van personen buiten dc branden. 4 tussenkomsten bij overstromingen. 11 droog makingswerken en 138 inter ventics voor wespen- of bijen nesten. Liefst 29 maal werd een beroep gedaan op de Den dermondse brandweer op dc rijweg weer vrij te maken en 63 tussenkomsten voor drin gende hulp werden genoteerd. Eenmaal werd op Dendermon de een beroep gedaan voor versterking en men kreeg ook 4 loze. maar goed bedoelde oproepen te verwerken. In 29 gevallen was er bij de branden een schade van min der dan 1 miljoen frank vast- j gesteld en in vijf branden werd dc schade geschat op een geld J bedrag van I tot 5 miljoen. I Een brand veroorzaakte een 1 schade van 25 lot 100 miljoen. 1 Bij geen enkele brand vielen 9 dodelijke slachtoffers. Wel I diende men burgers met ver- wondingen weg te brengen ti|- I dens andere interventies dan 1 een brand. Ambulancedienst Blijlt dan nog hel verslag van j de ambulancedienst Die kreeg 1 in 19X3 in totaal 1031 oproepen 1 ie verwerken en Vervoerde 1016 personen. Voor deze op- 'I roepen werden 13.960 kilom- ,1 ters algeleed mei een enkele 1 ziekenwagen. Aalst. Het Belfort a

Digitaal krantenarchief - Stadsarchief Aalst

De Voorpost | 1984 | | pagina 44