Met de Voorpost
ten huize van...
beeldhouwer
Edward Ver has
De Voorpost - 13.7.1984 - 17
waarom zijn wij gedoemd tot de folklore? (p. van san)
Deze week waren we te grast bij Edward Frederik VerhaSs Een rare vogel, zeg de plaats in deze akademie
dat wel. Deze Dendermondse kunstenaar werd geboren op mei 1929 als zoon
was er noiir miTiuer Kans,
van kunstschilder Karei Ver has. Elk jaar studeerden er zo'n
De laatste jaren was het stil geworden rond deze beeldhouwer en daarom aótA leerlingen je
zochten we hem op in de Kazernestraat te Dendermonde, waar hij sedert een daarbij dan nog weet dat in
paar jaar vertoeft. die tijd een professor les gaf
Ondanks zijn opleiding diende Edward op een bepaald ogenblik af te haken en tot zijn 70e jaar. Wanneer
kon hij niet verder blijven werken als beroepskunstenaar. deze op 40-jarige leeftijd
Al vroeg zocht hij de akademie van Dendermonde op, waar hij les kreeg van een plaatsje kon bemachti-
Piet Gillis. Daarna trok hij naar Brussel om gedurende vier jaar onderricht te gen, dim zathijror 3 0 j aar
krijgen van Van De Capelle, een professor van Sint-Lukas. De vijfvolgende SSvïn S
jaren vertoefde hij in het Hoger Instituut te Brussel, maar tussendoor bracht waren dus te veel opper.
hij nog een viertal jaar in het buitenland door. hoofden en te weinig in
dianen.
Ik heb mijn studies dus vol-
Hoe kwam je tot het beeld- werken. Daar leer je dan een beeldhouwwerk. Indien ^Jverd
houwen? ook het vak. Ik heb er trou- ik voor een werk 100.000 7»°" 1
Wel, ik zat op 14-jarige leef- wens ook nog voor Jespers fr. zou vragen, dan zie ik in ™^^t de gro-
Üjd in de akademie bij Piet gewerkt (één van onze gro mijn verbeelding een ventje feliciteerden IT
Gillis. Die man dacht dat ik, te beeldhouwers). op zijn rug met armen en
net zoals mijn vader, schil- Ik heb er een prachtige tijd benen de lucht in. liggen
der wou worden. Doch het meegemaakt, ondanks het lachen. Want mijnheer. 25° u
beeldhouwen sprak nuj feit dat je er toen nog de zeggen ze dan. inde win- 016 toeatanc!,van
meer aan. Toen ik 17 jaar echte, harde leerschool kels staan mróie beelden °lï! 22
was (toen waren we nog kreeg. Het is dan ook zielig voor veei minder. Maar ver-
kinderen op 17 jaar), trok als je nadien je beroep moet tel hen dan njet
mijn moeder met mij naar laten vallen omdat er geen
Brussel en daar mocht ik werk meer is.
dan gaan leren bij Van De Het is eigenlijk een schande
Capelle. Ik voelde mij er dat de regeringen in België,
goed want toen was Brussel eens het meest welvarende
nog een vrolijke stad. Het land van Europa, de laatste
was nog een provinciaal 20 jaar zo weinig hebben
nest waar ik mijn stiel wou gedaan voor him kunstpa-
leren. Ik moest er dan ook trimonium en in het bijzon
van alles doen. ik heb zelfs der voor de beeldhouw-
nog met een 'stootkarreken' kunst,
over het Brouckère-plein
gereden.
Met welk materiaal ben je je bent er blijkbaar niet ge-
beginnen werken? lukkig mee!
Ik ben eerst met steen be- Wat wil je. De architekten
gonnen, hout is pas later hebben overal blokkendo-
gekomen, in 1949. gebouwd en de rijken
Toen ik in het Instituut kopen liever een sportwa-
was, ik had toen niet veel gen van 1 miljoen, terwijl
geld. was ik verplicht om zij het zouden kunnen doen
na de les of tijdens de va- met een auto van 600.000
kantie op atelier te gaan fr. en de rest spenderen aan
Instituut, kon prachtig
boetseren, maar van steen
kappen had hij geen kaas
gegeten. Hij kwam soms
maar éénmaal per week in
de klas, maar toch kon hij
dan zeggen welk werk van
welke leerling was. Als hij
dan iets uitlegde hield hij
rekening met jouw stijl en
jouw persoonlijkheid. Hij
zette zichzelf niet in het
middelpunt van de belang
stelling, maar hielp je een
stap verder.
en toen mocht men wel les
geven aan een atheneum,
als leraar plastische opvoe-
In 1955 haalde ik mijn di
ploma in Brussel met me-
daillekes en zo, maar in die
jaren kon je met dat diplo
ma enkel lesgeven aan aka-
demies, dus niet aan een
college of atheneum. De vo
rige direkteur in Dender
monde heeft hetzelfde di-
Dendermonde. Een abstrakt werk van Edward Verhas. pioma als het mijne, maar
(p. van san) hij is ouder en daarom was
Dendermonde. Janusbeeldje van Edward Verhas. (p. van
san)
met ding. Maar ja, je was dan al
enkele tijd uit de school
weg, je had al op atelier
gewerkt en dan ging het
lesgeven zo goed niet meer.
En daarbij, ik was nu pre
cies de man niet die veel
geduld heeft om les te ge
ven. Ik zou het één keer
uitleggen, twee keer zelfs,
maar de derde keer zou ik
het er inkloppen. En dat
mag natuurlijk niet. Ik zou
trouwens ook geen traditio
neel lesgever geweest zijn,
zoals het nu meestal het
geval is. De 'meester' geeft
les en iedereen moet en zal
werken zoals hij het zelf
doet. Nee, je mag de leerlin
gen niet dwingen je werk te
kopiëren.
Ikzelf heb daarover nooit
moeten klagen. Daveloos,
mijn leraar aan het Hoger
den in de winkel
10.000 exemplaren ver
vaardigd worden, want dat
interesseert hen niet.
Om even terug te komen op
je loopbaan. Hoe komt bet
dat jijzelf niet in bet onder
wijs bent gegaan?
Dus ben je rechtstreeks in
bet vak gestapt en ging je
werken op atelier?
Ja, in die periode waren er
nog 22 ateliers in België,
waar beeldhouwers terecht
konden om hun werk te la
ten uitvoeren. (Dat waren
de zogenaamde prakti-
ciens, wint de meeste beeld
houwers boetseren wel hun
beelden, maar om ze te kap
pen in steen hebben ze niet
het nodige gereedschap en
de ruimte, zodat ze ver
plicht zijn om op die ate
liers beroep te doen).
Beeldhouwkunst is tenslot
te voor 90% vakmanschap
en voor 10% talent.
Ik heb or onder andore nog
gewerkt aan beelden voor
de gewezen direkteur De
Decker van de Dender
mondse akademie. Dat was
bij De Jonckheere in Sint-
Lambrechts Woluwe. Ook
hebben we gewerkt aan
beelden van Strobelle voor
de wereldtentoonstelling
expo 58. Die tentoonstel
ling is wel de laatste hoog
tepunt geweest voor de ate
liers, want daarna was er
geen werk meer. De rege
ring had zoveeel miljarden
uitgegeven aan opdrachten
voor die wereldtentoonstel
ling zodat er na 20 jaar nog
geen geld was om bestellin
gen te doen voor grote wer
ken. En wie zou er anders
opdrachten kunnen geven
dan de staat?
De ateliers waren verplicht
te sluiten, wij kregen een
groot hand van de baas en
daarmee stonden we op
straat.
Het is een heel triestige
zaak als je op dertigjarige
leeftijd op straat komt te
staan, maar ik heb dan toch
nog tot mijn 30 jaar kun
nen werken, terwijl de jon
ge mensen van vandaag he
lemaal geen toekomst meer
hebben.
Waarom zijn wij gedoemd
tot de folklore? Van alle
kunstenaars die iets in hun
mars hebben, zijn er maar
een paar tientallen die er
kunnen van leven. Dat is
zeker het geval voor de
beeldhouwers die geen les
geven of van wie de staat
geen werken koopt. Dus je
moet een vaste job hebben.
En daar heb ik dan ook
naar uitgekeken.
Wij zijn geboren met die
drang om te werken, maar
ze geven de middelen en de
gelegenheid niet om dat
werk te kunnen uitoefenen!
Wij hebben je niet altijd ak-
tief bezig geweten
Wel, dat zit zo: er zijn mo
menten in je leven dat je
door allerlei omstandighe
den gèen zin hebt om iets te
doen, of dat je gewoon de
mogelijkheden niet hebt. Ik
heb verscheidene jaren op
een appartement gewoond
en nu begrijp je ook dat je
daar niet kunt werken.
Maar toen ben ik naar Wie-
ze verhuisd, ik had er een
goed atelier en ik kreeg de
smaak weer te pakken.
Want ge kunt proberen uw
roeping te loochenen, maar
ik heb mijn opleiding ge
kregen en eens moet je toch
herbeginnen.
Als je eens hebt leren
bestaat. Als ik een portret
maak kopieer ik de natuur
toch maar, want het beeld
moet immers gelijkend
zijn. Het moet ook sculptu
raal verantwoord zijn en
het moet je eigen stijl
hebben.
Liefde kan je figuratief uit
beelden met een hartje of
een cupido. Maar hoe ga je
bijvoorbeeld haat uitbeel
den? Want alles berust op
rede, zelfs het abstrakte,
het goede wel' te verstaan.
Als je figuratief een man
maakt met een mes tussen
zijn tanden is dat geen
haat, maar woedde. En die
twee hebben niets met el
kaar te maken. Er is dus
Dendermonde. Edward Verhas: er is een vonk, maar die
kan zich niet uitleven, (p. van san)
men zal je niet meer ver
drinken. Je zult na jaren
van inaktiviteit geen
wereldrekord meer breken,
maar na een korte aanloop
periode zal het toch weer
gaan. Met beeldhouwen is
dat ongeveer hetzelfde. En
het is dan ook in Wieze dat
ik herbegonnen ben. Sinds
dien werk ik dan ook weer
regelmatig verder.
Ik zie dat je twee totaal ver
schillende stijlvormen beoe
fent, figuratief en abetrakt.
Hoe verklaar je dat?
Ik geloof dat je op beide
manieren een beeld kunt
benaderen. Beide vormen
kunnen goed zijn. Maar je
kunt zowel figuratief als
abstrakt zoetzemerige of
slechte werken maken.
Het is de expressie die telt.
Je kunt heel je leven figura
tief werken zonder je geest
te pijnigen, zonder dat je
hem een stoot moet geven
om nog verder te gaan. Je
veredelt, je geeft een per
soonlijke toets, maar uit
eindelijk is het toch iets dat
maar één mogelijkheid: ab
strakt werken. Want haat
is een abetrakt begrip. Lief
de kan aanleunen bij het
secsuele, haat staat
Ik heb elf keer een haatge
voel uitgebeeld, en ik kon
geen twaalfde maken, want
ik was gewoon leeg.
Niet alles wat abstrakt is, is
goed. Vanavond zag ik iets
op T.V., in Kunstzaken. Ze
ven kontainers waren op
mekaar gezet en in het rood
geschilderd- Dat noemen ze
rlan kunst.
Goed. maar die dingen
koopt toch niemand. Van
welke middelen leven die
'kunstenaars DAN?
Ze krijgen subsidies van de
staat, zo simpel is dat. In
België zijn er toch die elk
jaar een schilderij aan de
staat mogen verkopen voor
200.000 fr., een spul die ze
op veertien dagen gemaakt
hebben. En ginder vliegt ze
dan wel de kelder in, maar
de staat geeft het geld toch
Houden mensen dan nog
van kunst?
De geest is weg. De mensen
houden inderdaad niet
meer van kunst. Ze houden
wel van oude meesters, uit
prestige, Dan kunnen ze
zeggen, ik bezit schilde
rijen ter waarde van zoveel
miljoen.
Maar als je de kunst dertig
jaar lang verwaarloost is
het gedaan met haar. Een
patriciër anno 1900 had
schilderijen aan de muren,
bronzen beeldjes in de hoe
ken, plafons met engelen
kopjes. Kortom, er werd
iets gedaan voor de kunst.
Nu geven de rijken van
vandaag hun geld aan iets
anders.
Zo is het toch ook met de
bijouterie gegaan. Voor de
oorlog kocht een rijke een
juweel voor zijn liefje, later
werd dat een bontjas en nog
later een sportwagen.
Inderdaad, maar bij Tiffa
ny's in London worden er
nu astronomische bedra
gen neergeteld voor een
oud juweel, doch gewoon
uit prestige?
Maar de kunst is gewoon
niet leefbaar meer. Wie, uit
een provinciestadje, komt
er nu nbg bij mij om een
portret te laten maken?
In iedere school is er nog
talent. Er is een vonk, maar
jammer genoeg kan die
vonk zich niet uitleven.
En wat met tentoonstel
lingen?
De meeste kunstenaars pra
ten alleen maar over ten
toonstellingen. Als ik een
slecht werk maak en ik stel
dat tentoon in Amerika, Ja
pan, Parijs dan wordt mijn
werk geen haar beter. Het
zijn niet het aantal tentoon
stellingen of de afstand die
telt. Eddy Wally heeft ook
eens een Amerikaanse tour
nee van drie dagen gedaan,
haha.
Ik zal ook exposeren, maar
dan moet het goed zijn.
Want, tussen al mijn wer
ken zitten er betere en
slechtere. Er zijn er een
paar waarvan ik zeg: dat is
plezant, dat vind ik goed,
maar er zijn ook andere.
Tenslotte, ieder schot is
geen haas!
Maar ik wil goed voorbereid
zijn. Ik wil dat met een vijf
entwintigtal beeldjes bui
tenkomen. En als je rekent
dat je daar toch twee en een
half jaar bezig bent,
moet ik nog een half jaar
werken.
Ik ben nu 55 jaar en ik hoop
in de komende vijf jaar nog
wel enkele tentoonstellin
gen te geven. De eerste zal
in Dendermonde in Het
Pand zijn. De datum ligt
nog niet precies vast, maar
het zal rond maart zijn
waarschijnlijk.
Na de voorbereiding voor
de tentoonstelling begint
Edward aan een koffer,
waarvoor hij de panelen zal
kappen, geïnspireerd op de
zeven hoofdzonden. Naar
eigen zeggen liggen de ze
ven deugden hem niet zo!
Tekst: Ann Slrou
Foto's: Plet Van San
